Салалық министрліктердегі қаржылық бақылау органдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Тұран-Астана» университеті

«Қорғауға жіберілді»

«Экономикалық пәндер» кафедрасы

меңгерушісі С. К. Тажикенова

«» 2011ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қазақстан экономикасын

дамытудағы қаржының рөлі»

050509- «Қаржы» мамандығы бойынша

Орындаған Саттыбаев А.

Ғылыми жетекшісі

э. ғ. д., профессор Омирбаев С. М.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

: 1

КІРІСПЕ . . .: ҚАРЖЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘНІ ЖӘНЕ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ . . .

3: 6

: 1. 1

КІРІСПЕ . . .: Қаржы жүйесінің құрамы мен сипаттамасы . . .

3: 6

: 1. 2

КІРІСПЕ . . .: Мемлекеттік қаржылар мен шаруашылық жүргізуді субъектілердің қаржылары . . .

3: 8

: 1. 3

КІРІСПЕ . . .: Қазақстан Республикасының қаржы қатынастары мен қаржы жүйесінің қағидаттары . . .

3: 13

: 2

КІРІСПЕ . . .: ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫН ДАМЫТУДАҒЫ ҚАРЖЫНЫҢ РӨЛІН ТАЛДАУ . . .

3: 15

: 2. 1

КІРІСПЕ . . .: Қаржы нарығын қалыптастыруда қаржы полициясының орыны

3: 15

: 2. 2

КІРІСПЕ . . .: Қазақстан Республикасының қаржы саясатының дамуының негізгі кезеңдері . . .

3: 24

: 2. 3

КІРІСПЕ . . .: Әлемдік қаржы дағдарысы жағдайындағы Ұлттық банктің қызмет етуі . . .

3: 27

: 3

КІРІСПЕ . . .: КӘСІПОРЫН ҚАРЖЫЛАРЫ МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚАРЖЫ САЯСАТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ТЕТІГІ РЕТІНДЕ . . .

3: 33

: 3. 1

КІРІСПЕ . . .: Кәсіпорын қаржыларының мәні мен оны талдау мақсаттары және талдаудың ақпараттық негіздері . . .

3: 33

: 3. 2

КІРІСПЕ . . .: Ақша қаржылық жағдайын талдау әдістері . . .

3: 50

: 3. 3.

КІРІСПЕ . . .: Ақша қаражаттарының жағдайын экспресс-талдау . . .

3: 55

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 63

КІРІСПЕ . . .: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 66

КІРІСПЕ

Бүгінде елдер мен континенттерді тітірентіп тұрған жаһандық әлемдік дағдарыс - бұл адамзат әлі біліп болмаған айрықша құбылыс. Ол әлем тарихында теңдесі жоқ және әлемдік тәртіпті, барлық экономикалық бастауларды түбегейлі өзгертетін құбылыстар санатына жататыны анық. Сондықтан да оны талдауға, ой-елегінен өткізуге және еңсеруге барлық ескі догмалар мен стереотиптерді қайта қарастыратын жаңаша көзқарас қажет.

Экономиканы дүниежүзілік тәжірибеде пысықталған классикалық теорияларға сүйенетін мақсатты қаржы саясатын жүргізумен реттеу экономикалық өзгерістер барысында белгіленген оң өзгерістерге қол жеткізуге жекелеген салалардағы өндірістік құлдырауын тоқтатуға, инфляциялық болжауды төмендетуге, қайта қаржыландыру мөлшерін оң шамаға шығаруға, қаржы және қаржы-бюджет жүйелерінің қызметін тұрақтандыруға, бюджет тапшылығының ауқымын ауыздықтауға мүмкіндік берді.

Еңбек өнімділігінің төмен деңгейі, еңбекке қабілетті халықтың көпшілігі жұмыспен қамтылмаған, шығарылған өнімнің басым көпшілігі бәсекеге қабілетсіз, халық шаруашылығы салаларының импорт жеткізілімдерінен едәуір тәуелділігі және т. б. орын алған жағдайда ұлттық валютаның белгіленген бағамы экономиканы қазынашылық және ақша -несие жағынан реттеу үшін ұлттық ақшаның дүниежүзілік нарықтағы нақты құнын көрсетпеуінен қолайсыз болады. Үкімет көпшілікті жұмыспен қамтуға және экономикалық өсуге бағытталған тәуелсіз экономикалық саясатты жүргізуге мүмкіндігі болмайды.

Төлем балансының тапшылығы ұзақ уақыт сақталған жағдайда, Үкімет қаржы қорларын жоғалтуы мүмкін. Тіркелген ұлттық валюта бағамы баланстағы туындайтын үйлесімсіздіктерді пайдалануы, ықтимал ірі алтын-валюта резервтерінің болуын талап етеді. . Қазақстан экономикасы өз валютасының тұрақтылығын қолдау үшін алтын-валюта қорларының едәуір мөлшерін жоғалтты.

Қаржы секторының тұрақтылығы мен тұрлаулылығына қажетті жағдайлар туғызу міндеті арнайы орган Қаржылық қадағалау агенттігіне жүктелгеннен бері Ұлттық Банктің басты мақсаты - инфляцияны қалыпты деңгейде ұстап тұру болып табылады. Осы орайда сонымен қатар Қаржы полициясының да елімізде қаржы секторын тұрақтандыру жөніндегі барлық өкілеттік берілді. Ақша-кредит саясаты және қаржы секторын дамыту саласында Үкіметтің және Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау агенттігінің негізгі күш-жігері инфляциялық үдерістерді реттеудің тиімділігін арттыруға және қаржы секторын дамытудың тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталған.

Осындай инфляциялық қысымның арту жағдайында елдегі іскерлік белсенділіктің жоғары қарқынымен үйлесім жағдайында инфляцияны төмендетуге қол жеткізу қажет, яғни ақша-кредит саясатын елдің экономикалық өсімімен байланыстырып, экономикаға ақша ұсынуды теңдестіре ұлғайтудың дәйекті саясатын жүргізуі тиіс. Бұл мақсатта ақша-кредит саясатының трансмиссиялық механизмін қолданады. Оның құрылымы макроэкономикалық өзгерістер тізбегі арналарынан тұрады, атап айтқанда пайыздық ставка, валюта бағдары, ең төменгі резервтік талап мөлшері, қысқа мерзімдік құнды қағаздар шығару көлемі, ашық нарықтағы операциялар және т. б. Бірақ бұл трансмиссиялық механизмге кіретін арналар жиынтығы мен оның бұлжымас біртұтас құрылымы бар деген сөз емес. Қатып қалған заңның болмайтыны секілді, экономиканы да нарық белгілейді. Соған қарай трансмиссиялық механизмнің оны жағдайға қарай реттеп отыратын тағы да бірнеше арналары жетерлік. Әрбір орталық банк ұлттық экономика ерекшеліктерін есепке ала отырып, тек өзінің жеке арнаулы арнасын жасайды. Ұлттық банк те инфляцияны ауыздықтау принциптеріне өтуге дайындық аясында өз механизмін жасау үшін бірқатар жұмыстар жүргізуде. Ол механизм ақша-кредит саясатының ұлттық экономикаға ықпалын сипаттауы тиіс.

Төлем жүйелері саласында төлем жүйелерінің тиімділігін және қауіпсіздігін арттыру, тәуекелдерді басқару және төлем жүйелерін қадағалаудың тиімді жүйесін құру бойынша одан әрі шаралар қабылдануда. Төлем жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қолдау мақсатында Ұлттық төлем карточкалары жүйесін дамытуға және төлем жүйелеріне арналған жаңа Резервтік орталық құруға ерекше көңіл бөлінетін болады.

Президент Н. Ә. Назарбаев: «Үкіметте экономиканы осы жағдайдан неғұрлым жетілген және күшті шығаруға зор мүмкіндік бар. Біз дағдарысты кезеңнің өзінде де экономика үшін пайда алуға үйренуіміз тиіс. Бұл экономикалық дамудың сапасын арттыруды болжайды . . . Әлемдік дағдарыстың зардабын игеру Қазақстан үшін - бұл Үкіметтің 2009 - 2010 жылдарға арналған жұмысының негізгі күн тәртібі».

Ел Президенті берген тапсырмаларды орындау үшін үкімет ҚҚА-мен бірлесіп, Экономиканы және қаржы жүйесін тұрақтандыру жөніндегі бірлескен іс-қимыл жоспарын әзірледі.

Оның мақсаты - Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық ахуалға жаһандық дағдарыстың теріс салдарын жұмсарту және болашақтағы сапалы экономикалық өсу үшін қажетті негізді қамтамасыз ету.

Үкіметтің дағдарысқа қарсы шараларының кешені мемлекеттің белсенді рөлін болжайды. Іс жүзінде қолайсыз сыртқы экономикалық жағдайда Үкімет дамудың алдын алатын ішкі ресурстарды жұмылдыру саясатына көшеді.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Қазақстан экономикасын қалыптастыруда қаржының мағыздылығы - қаржы нарығында жүзеге асыратын операциялары шешуші роль атқарады, өйткені олар экономиканың қаржы тұрақтылығын камтамасыз ету мақсатында ақша айналысын реттеуге бағытталған. Осы орайда дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі ретінде таңдап алынған тақырыптың өзектілігі еш дау тудырмайды.

Дипломдық жұмыстың тақырыбы: «Қазақстан экономикасын дамытудағы қаржының рөлі».

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасының қаржылық қатынастары болып табылады. Осы жұмыстың нысанасы қаржы саясаты дамуының банктің іскерлік белсендігімен өзара байланысы болып табылады.

Жұмыста жұмыс жазылған сәттегі қаржы саясатының қолданылатын нақты нормалары мен нормативтері келтірілген.

Қаржы саясаты жүйесін қалыптастыру мен жұмыс істеу мәселелері Қазақстан Республикасында қолданылатын заңдармен тығыз байланыстырып қаралған.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттерден тұрады.

1 ҚАРЖЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘНІ ЖӘНЕ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

1. 1 Қаржы жүйесінің құрамы мен сипаттамасы

«Қаржы жүйесі» ұғымы тиісті акша қаражаттарының қорын құру және пайдалану негізіндегі қатынастардың жиынтығын, сондай-ақ, осы қатынастарды ұйымдастыратын органдарды қамтиды. Кейде бұл ұғым тар мағынада мемлекеттің қаржы мекемелерінің жиынтығы ретінде қолданылады, бірақ бұл анық емес.

Жоғарыда көрсетілген ұғымның анықтамасына қаржының мәндік сипаттамасынан туындайтын қаржы жүйесінің сыныпталуының қағидалық моделі, оның-қоғамдық-экономикалық үрдістегі орны берілген. Осы критерийге сәйкес қаржы жүйесі үш бөлімнен тұрады:

1) қаржы қатынастарының жиынтығы;

2) ақша-қаражат қорларының жиынтығы;

3) басқарудың қаржылық аппараты.

Қаржыдағы функционалдық сыныптамаға сәйкес, салық, бюджет, сыртқы экономикалық қатынастар, қаржыны жоспарлау, бақылау және басқаларды функционалдық жүйеастылар деп атауға болады.

Қаржы жүйесінің сыныптамасында функционалдық критерийден басқа қаржы жүйесін звенолар бойынша шектеуге мүмкіндік беретін қаржы субъектілерінің нышаны бойынша мемлекет қаржысы, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы, халық қаржысы деп жіктеуге болады. Сыныпқа байланысты болып келетін звенолар қаржы қатынастары, қаржы қорлары, басқару аппараты тәрізді элементтерден тұрады. Қасиеттерін осылай жүйелендіру қаржы жүйесіне интеграциялық сипат береді.

Қаржы жүйесінің жекелеген құрамдас бөліктерінің орны мен рөлі әрқилы болып келеді. Бастапқы элемент басқа элементтер жүйесінде жетекші орынға ие болып келеді. өйткені оның ролі звенолар мен элементтер жүйесінде басты орында болып келеді. Бұл - ең алдымен, мемлекеттік бюджет түрінде берілген мемлекеттік қаржылар.

Материалдық өндіріс саласындағы шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржыларықаржының негізін құрайды және олар қаржылық жүйенің бастапқы буыны болып табылады, өйткені материалдық өндірісте нақты өнім қоғаның қаржы ресурсының негізгі көзін құрайды.

Өндірістік емес саладағы қржыныңқаржы жүйесіндегі орны мен ролі оның ұлттық табысының қолдануы мен бөлісіне байланысты анықталады. Бұл салада қаржылық қатынастар оның бастапқы құрылымы мен оның қаржылық жүйенің буындарымен, сонымен қатар баға, несие, т. б. тәрізді басқа экономикалық буындарымен пайда болады.

Халықтың қаржылары қаржы жүйесінің ерекше бір бөлігін көрсетеді. Халық өзінің қаражаттарымен жалпы мемлекеттік қаржылық жүйесімен және меншіктің барлық нысанындағы материалдық өндіріс пен өндірістік емес салалардағы шаруашылық жүргізуші субъектілермен қатынасқа түседі.

Каржы саясаты - мемллекеттің өз қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыруы үшін қаржыны ұйымдастыру және пайдалану жөніндегі шараларының жиынтығы. Қаржы қорларын жұмылдыру нысандары мен әдістері жүйесінде, оларды халықтың әлеум. топтары, қызмет сала¬лары арасында бөлуде, қаржы зандарында, шығыс пен кіріс құрылымында көрініс табады. Қаржы саясатына мемлекеттік бюджет қызмет көрсетеді және ол экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі болып табылады, сондықтан ел экономикасы өркендеуінің басым бағыттарына байланысты түрде де, өнеркәсіптегі, энергетикадағы, құрылыстағы және құрылым құрайтын мәні бар басқа да салалардағы, сондай-ақ, ауыл шаруашылғындағы мемлекеттік сектордың дамуын айқындайтын жалпы ұлттық мүдделерді басшылыққа ала отырып та қалыптастырады. Қаржы саясаты іргелі ғылымды, білім беру мен өнерді, денсаулық сақтау ісін, спортты дамытуға, ұлттық қорғанысты қолдау мен дамытуға, мемлекет борышқа, халықаралық қызметке, сондай -ақ, құқық қорғау қызметіне қызмет көрсетуге, мемлекеттің ішкі қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған. Қаржы саясатының аясында елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайға ықпал ететін әлеум. саясаттағы басым бағыттар қарастырылады. Қаржы саясатының нысаналы мақсатқа бағытталуы мемл. бюджеттің құралу көздерін айқындайды. Тікелей және жанама салықтар, кеден баждары, бюджеттен тыс мемл. қорларға жарналар сияқты дәстүрлі көздермен қатар, салыққа жатпайтын түсімдер - мемл. меншіктен, экономикадағы ішкі және сыртқы саудадағы мемл. сектордан түсетін табыстар пайдаланылады. Мемлекет бюджеттің шығысы кірісінен асып түскен жағдайда қаржы саясаты тапшылықты реттеу тәсілдерін қарастырады. Нарықтық экономикада мемлекет борышты қаржыландыру үшін қаржы саясат шенберінде сырттан қарыз алумен қатар отандық және шетелдік кәсіпкерлердің, халықтың капиталын тарту кұралы ретінде мемлекет бағалы қағаздар шығаруды көздейді. Экономиканың маңызды салаларын мемл. каржыландырумен қатар қаржы саясаты шеңберінде отандық және шетелдік жеке адамдардың капиталдарын, сондай-ақ, халықаралық валюта-несие және қаржы ұйымдарының несиелерін тарту шаралары межеленеді. Қаржы саясаты несие-ақша саясатымен өзара тығыз байланыста және тәуекелдік (қатер) пен табыстылық денгейі бойынша сараланған ұлттық қаржы рыногінің дамуына, әлемдік қаржы рыноктарымен байланыс орнатуына жәрдемдесетін тиімділігі жоғары қаржы құралдарын әзірлеп, пайдалануды көздейді [1] .

Қаржы механизмі, қаржы тетігі -шаруашылық тетігінің құрамдас бөлігі, қаржы қатынастарын ұйымдастыру түрлері мен нысандарының, қаржы қорларын қалыптастыруда, ақшалай қорлардың құралуы мен нысаналы мақсатқа пайдаланылуында қолданылатын есептеу шарттары мен әдістерінің жиынтығы. Қаржы механизмі мемлекеттің, аймақтардың, жергілікті құрылымдардың, шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономика мен әлеуметтік аяға ықпал етуі, бірыңғай қаржы саясатын жүргізуі үшін пайдаланылады. Қаржы механизмінің экономикаға және әлеуметтік аяға ықпалы, бір жағынан, қаржы механизм құрылымының және оның түрлі бөліктері¬нің нақты міңдеттерді шешуге және нақты нәтижеге қол жеткізуге бағытталуы арқылы, екінші жағынан, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен мемлекеттің қарамағында құралатын және қоғамның (мемлекеттің, оның аумақтық құрылымдарының, шаруашылық жүргізуші субъектілердің, азаматтардың) қажеттерін қанағаттаңдыруға жұмсалатын қаржы қорлары арқылы жүзеге асырылады. Қаржы қатынастарын ұйымдастыру түрлері мен нысандарының алуан түрлілігіне байланысты қаржы механизмінің құры-лымы өте күрделі болып келеді. Ол қаржының экономикалық мазмұнын көрсететін үш топқа бөлінеді, бұл топтарға мемл. және жергілікті (муниципалдық) қаржы тетігі, кәсіпорынның қаржы тетігі, сақтандыру тетігі жатады. Бұл топтардың одан әрі бөлінуі жалпы ішкі өнімнің құнын және ұлттық табыстың бір бөлігін бөлу мен қайта бөлу әдістерінің ерекшеліктеріне байланысты. Мұның өзі ақшалай қорлану нысандарына, бюджетке төленетін төлемнін түрлеріне, бюджеттен қаржыландырудың бағыты мен нысандарына, қаржы сақтық қорларының құралуына, т. б. ықпал етеді. Осы ерекшеліктерді ескере отырып, мемл. қаржы механизмінің түрлі бөліктерінін қоғамдық өндіріс пен оның нақты салаларына ықпалын күшейтеді не бәсеңдетеді. Сонымен қатар қаржы механизмінің құрылымында атқарымдық буындар да болады, олар: қаржы қорларын жұмылдыру, қаржыландыру, ынталандыру, т. б. Қаржы механизмін ұйымдық-басқарушылық топтарға бөлу де қолданылады, оларға қаржыны жоспарлау мен топшылау, оңтайлы басқару, қаржы бақылауы жатады. Қаржы механизмінің жұмыс істеуі нақты мақсаттарға арналып бөлінетін қаржы қорларының сомасына, қаржы қорларының құралу тәсілдеріне, сондай-ақ, ақшалай қаражат қаңдай нысаңдарда және қаңдай арналармен қозғалатынына, қандай шарттармен бөлініп, пайдаланылатынына байланысты. Қаржы механизмі қаржы саясатына және қаржы заңдарында көрініс тапқан қаржы құқығының нормативтеріне сәйкес құрылады.

1. 2 Мемлекеттік қаржылар мен шаруашылық жүргізуді субъектілердің қаржылары

Мемлекеттік қаржылар - мемлекет пен шаруашылық жүргізуші субъектілердің иелігіндегі қаржы ресурстарын құру және мемлекеттің жұмыс істеуі үшін қажетті қаржы ресурстарын пайдаланумен байланысты ұлттық банктің бір бөлігі мен қоғамдық өнім құнын бөлу және қайта бөлумен байланысты ақша қатынастары. Мемлекеттік қаржылардың құрамына мемлекеттік бюджет, бюджеттен тыс қорлар, мемлекеттік несие кіреді.

1. Мемлекеттік бюджет - экономиканы, әлеуметтік-мәдени, қорғаныс пен мемлекеттік басқару қажеттіліктерін қаржыландыруға бағытталған елдің елдің ортақтандырылған бюджет қорын құру және пайдаланумен байланысты мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасында ұлттық табысты бөлу және қайта бөлуге қатысты туындайтын ақа қатынастарын бейнелейтін экономикалық категория. Мемлекеттік бюджеке орталық және жергілікті бюджеттер кіреді.

2. Бюджеттен тыс мемлекеттік қорлар - қорлардың ұйымдық дербестігі негізінде кешенді қолданылатын және кейбір қоғамдық қажеттіліктерді қаржыландыру үшін қамтылатын қаржы ресурстарын қайта бөлу мен пайдаланудың ерекше нысаны.

Оның негізгі қалыптасу көздері:

А) арнайы мақсатты салықтар, займдар;

Ә) бюджет субсидиялары;

Б) қосымша табыстар мен үнемделген қаржы ресурстары;

В) ерікті түрдегі жарналар.

Бюджеттен тыс қорлар маңызды әлеуметтік шараларды уақтылы қаржыландыру және түскен қаржыларды мақсатты түрде толық көлемде пайдалануға кепілдік береді; қаржы қиындықтары болған жағдайда мемлекттік биліктің қаржы резерві ролін атқарады [2] .

3. Мемлекеттік несие - мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы ақшалай қатынастар, оның ішінде мемлекеттік билік органдары қарамағына уақытша бос ақша қаражаттарын жұмылдыру және оларды мемлекеттік шығындарды қаржыландыру үшін пайдалану.

Қаржы жүйесіне сақтандыруды да жатқызуға болады, біраұқ көптеген ғалымдар оны қаржымен байланысты дербес категория деп тұжырымдайды.

Сақтандыру - сақтандыру оқиғаларына орай отбасы табыстарындағы шығындарды немесе шаруашылық жүргізуші субъектілерге тигізілуі мүмкін залалды мақсатты сақтандыру қорының ақшалай салымдары есебінен жабуды оның қатысушылары арасында жабық қайта бөлу қатынастарының жиынтығы.

Сақтандыру өзінің әлеуметтік сақтандыру (барлық әдістер), жеке сақтандыру, мүлікті сақтандыру, жауапкршілікті сақтандыру және т. б. тәрізді негізгі звенолары бар ерекше сала.

Шаруашылық жүргізді субъектілердің қаржысы.

Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылары қаржылық жүйенің саласы ретінде қоғам экономикасының негізін құрайды, себебі мұнда материалдық және материалдық емес игіліктер қалыптасады.

Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржыларының шеңберінде материалдық, еңбек және қаржылық ресурстарының көп бөлігі шоғырланады, сол арқылы қоғамдағы ұлғаймалы ұдайы өндіріс үдерісі қамтамасыз етіледі.

Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының құрамына мыналар кіреді:

1) Нарықтық экономика жағдайында коммерциялық есеп негізінде жұмыс жүргізетін материалдық өндірістің барлық кәсіпорындары және өндірістік емес саладағы кәсіпорындардың бір бөлігі. Коммерциялық есеп рентабельді деңгейде шаруашылықты одан әрі жүргізуге жеткілікті, минималды шығындардан максималды табыс алу басты мақсаты болып табылаты шаруашылық жүргізудің әдісі.

Коммерциялық есептің ерекшеліктері:

- шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржылық тәуелсіздікке ие;

- қаржылық қатынастар мемлекет тарапындағы ұсақ бекітулерден тәуелсіз;

- қаржы қатынастарының субъектілері жұмыстың нақты нәтижелері мен міндеттемелері өз уақытында орындалуы үшін экономикалық жауапкершілікке ие;

- коммерциялық есеп жағдайында шаруашылық жүргізуші субъекті банктермен, сақтандыру ұйымдарымен және мемлекетпен әр түрлі қатынаста болады.

2) Коммерциялы емес салдағы қаржылар. Коммерциялық емес қызмет белгілі бір табыс алуды көздемейді.

Қаржыландыруға төмендегідей ресурстар пайдаланылады:

- бюджеттік қаражаттар;

- бюджеттен тыс мемлекеттік қорлар;

- халықың қаражаттары;

- әр түрлі коммерциялық құрылымдардың ақшалай аударымдары;

- келісім-шартқа сәйкес орындалған қызмет пен жұмысқа төленген қаражаттар;

- өнімді өткізуден түскен табыс, мәдени шараларға билеттерді сатудан түскен табыс;

- мүлікті жалға беруден түскен табыс;

- мамандарды дайындаудан (қайта даярдаудан, біліктілігін көтеруден, т. б. ) түскен табыс.

Өндірістік емес салаға, сондай-ақ, мыналар кіреді:

а) қоғамдық қаржылар, оның ішінде кәсіподақ ұйымдарының қаржылары;

ә) саяси және қоғамдық қозғалыстар қаржылары;

б) арнайы мақсатты қорлардың қаржылары;

в) қайырымдылық қорлардың қаржылары.

Қоғамдық бірлестіктер - мүдделерінің ортақтығы негізінде азаматтардың ерікті бірігуі нәтижесінде құрылған бірлестіктер.

Қоғамдық ұйымдар қаржыларының экономикалық мазмұны ақшалай қатынастардың төмендегідей топтары мен түрлеріне ие:

- әр түрлі жарналарды төлеу, материалдық көмек көрсетуге байланысты қоғамдық ұйымдар мен олардың мүшелері арасындағы ақша қатынастары;

- қоғамдық ұйымдар қорларына жіберілетін ерікті жарналарға байланысты қоғамдық ұйымдардың кәсіпорындар мен мекемелер арасындағы ақша қатынасы;

- мақсатты ақша қорларын құру және пайдалану бойынша қоғамдық ұйымдардың ақшалай қатынасы;

- қоғамдық ұйымдардың төменгі және жоғарғы құрылымдар арсындағы ақшалай қатынастары;

- қоғамдық ұйымдар және өндірістік шаруашылық құрылымдар арасындағы ақшалай қатынастар.

Коммерциялық емес мекемелердір қаржы шаруашылақ қызметі қаржылық реурстарды пайдананудың үш тәсілін үйлетіреді: өзін-өзі ақтау, сметалық қаржыландыру және шаруашылық есеп әдісі [3] .

Қазақстан Республикасында макро- және микроэкономиканың қаржы жүйесін реттеліп отыратын қаржы қатынастары мен ақша ресурстарының жиынтығы және оларды жұмылдыруды, ұлттық шаруашылықты қаржыландыру мен несиелендіруге байланысты бөлуді жүзеге асыратын қаржы мекемелері құрайды.

Бүгін де Қазақстанның қаржы жүйесінің құрамы қаржы қатынастарының біршама дербес мына сфераларынан тұрады:

мемлекеттің бюджет жүйесі;
арнаулы бюджеттен тыс қорлар;
мемлекеттік несие;
жергілікті қаржы;
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы;
халықтың қаржысы.

Қаржы қатынастарының алғашқы үш бөлігі жалпы мемлекеттік, яғни орталықтандырылған қаржыларға жатады және макродеңгейдегі экономика мен әлеуметтік қатынастарды реттеу үшін пайдаланады. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы орталықтандырылмаған қаржыларға жатады және микродеңгейдегі экономика мен әлеуметтік реттеу және ынталандыру үшін пайдаланылады.

Жергілікті қаржы мемлекеттің қаржы жүйесінің маңызды құрамы болып табылады. Жергілікті қаржының әлеуметтік ролі, оның құрамы мен құрылымы бүтіндей жергілікті органдарға жүтелінген функциялардың сипатымен, сондай-ақ мемлекеттің әкімшілік-аумақтық құрылысымен және оның саяси экономикалық бағыттылығымен анықталады.

Жалпы, қаржылардың бүкіл құрамы екі ірілендірілген бөлікке біріктіріледі:

мемлекеттік және муниципалдық қаржы;
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы.

Мемлекеттің қаржысы қаржы ресурстарының орталықтандырылған қорын жасаудың экономикалық нысаны мен мемлекекттің негізгі қаржы жоспары ретінде мемлекеттік бюджетте, қоғамдық құжаттарды мақсатты қаржыландырудың қосымша көзі ретіндегі бюджеттен тыс арнаулы қорларда, мемлекеттік несиеде көрінетін қаржы қатынастарын қамтиды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.