Ақыл - ойдан тыс және тәуелсіз өмір сүретін нәрселер тек жалқылар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

СӨЖ

Тақырыбы:Номинализм және реализм, концептуализм

Жоспары:
Кіріспе
Негізігі бөлім
* Номинализм
* Реализм
* Концептуализм
Қорытынды

Кіріспе
* Философия тарихында жалпы ұғымның жалқы заттарға қатынасын ашып көрсетуге бағытталған пікірталас "универсалиялар" (жалпы ұғымдар) туралы ілім ретінде белгілі болды. Бұл мәселені шешу жолында схоластар көптеген шешімдер ұсынады. Олардың ішіндегі негізгілері бір-біріне қарама-қарсы екі түрлі көзқарастар -- номинализм және реализм еді. Реализм жалпы ұғымдар адамдардың ақыл-ойы санасынан тыс жөне тәуелсіз өмір сүреді деп есептейді. Ал номинализм, керісінше, жалпы ұғымдар ("универсалиялар") адам санасынан тыс өмір сүре алмайды, олар тек заттар мен құбылыстардың аттары ғана дейді. Мысалы "жалпы адам" өмірде болмайды, өмір сүретін нақтылы тірі адам. "Адам" деген әрбір ет пен сүйектен жаралған жалқы адамның жалқы аты. Демек, жалқысыз жалпы ұғым өз алдына дербес, санадан тәуелсіз өмір сүре алмайды.

Номинализм мен реализм бір-біріне қарама-қайшы. Олардың арасындағы айырмашылық өте жақсы. Екеуін де түсіну қарапайым заттарды басқаша қарауға мүмкіндік береді. Қай теорияның дұрыс екендігі туралы пікірталас - бұл жаста. Оған көптеген жетекші философтар қатысты. Әр адам өз пікірін білдірді, бұрынғы ойшылдардың жұмыстарына сүйеніп

* Номинализм (лат. nomen - есім, атау) - ұғымды тек жекелеген заттардың атауы ғана деп есептейтін ортағасырлық философиялық бағыт. Ортағасырлық реализмге қарсы номиналистер тек өздеріне тән қасиеттері бар заттар ғана өмірде бар деп тұжырымдады. Заттар туралы біздің жалпы түсінігіміз олардан тысқары бола алмайды, тіпті заттардың шынайы күйі мен қасиеттерін елестете алмайды. Номиналистер заттардың бастапқы, ал ұғымның соңғылығын мойындай отырып, материалистік тенденциялармен байланысты көзқараста болды. Көрнекті өкілдері: Росцелин, Дунс, Скотт, Оккам.
Реализм және номинализм ортағасырлық схоластикалық философияның қарсы бағыттары болып табылады. nominalism жақтастары тек жеке заттар бар екенін дәлелдеуге тырысты, және реализм жақтастары божественного ақыл барлық бар екеніне көз жеткіздік. Extreme nominalists жалпы ұғымдар ойлау байланысты абстракцияның, нәтижесі болып табылады деп бекітеді, төтенше реалист жалпы ұғымдар бізден қарамастан бар әмбебап болып табылады, бұл дау - олар заттарды пайда дейін болды

* Реализм- ортағасырлық схолистикада орын алғаг философиялық бағыт, ол ұғымдар (универсалиялар) реалды түрде өмір сүреді және жалқы заттардан бұрын өмір сүреді деген көзқарасты қалыптастырды. Ортағасырлық реализм іс жүзінде ұғым мен обьективтік дүниенің, жалпы мен жалқының арақатынасы туралы мәселенің шешіміне кедгенде Платонның бағытын жалғастырды. Көрнекті өкілдері - Ансельм Кентерберийский және Шамполық Гильом, Фома Аквинский болды. Ортағасырлық реализмге қарсы номинализм өкілдері күрес жүргізді.
Ортағасырлық философиядағы номинализм мен реализм бір-бірінен ерекшеленді, қайшылық жағдайында болды. Тараптар арасында пайда болған пікірталастар схоластикизмнің дамуына айтарлықтай әсер еткен белгілі бір логиканың пайда болуына және дамуына әкелді. Сондай-ақ номинализм және реализм, немесе олармен байланысты даулар, ғылыми қатаңдықты дамытуға әкелді, көптеген теорияға әсер етті. Номинализм мен реализм полемикасы бірнеше ғасырларға созылды.
Орта ғасырдың реализмі - жалпыға ортақ (яғни, жалпы түсініктер) шындыққа ие екендігі бекітілген доктрина. Бұл жағдайда заттар өздері уақытша, жеке және үнемі өзгереді. Тұжырымдар - бұл заттардың түпкі себебі - олар Құдайдың ақыл-ойынан шыққан.
Дегенмен, номинализмде ақыл-парасаттылық басым болады. Құдайдың ойында ешқандай түсінік жоқ. Құдайдың еркі нәрселерді жаратуға бағытталған, ал ұғымдар білетін жандарды жаратуға бағытталған.
Томас Aquinas екі шектен асып кетуге тырысты. Номиналистерге жауап ретінде, ол Құдайдың еркінің еркі бойынша пайда болған ұғымдар - біз қазір бар тұжырымдардың прототипі. Реалистлердің айтуынша, адам ойында қалыптасқан бұл ұғымдар заттардың негізгі мағынасынан екінші болып табылады.

* Концептуализм - схоластикалық философиялық бағыт; өкілдері - Абеляр, Иоанн Солсберийский және басқалар. Бесаспап заттар туралы айтыста концептуалистер номиналистер (Номинализм) секілді реализм ілімінен (Орта ғ. Реализм) бас тарта отырып, жекелеген заттарға тәуелсіз, нақты ортақ нәрсенің болатындығын теріске шығарды, алайда номиналистерден өзгешелігі - ақыл-ойда жалпылама ұғым-түсініктердің, ақиқатты танып-білудің ерекше формасы ретіндегі концепттердің болатынын мойындады. Кейіннен Локк та концептуализм айқындамаларына жақын болды.

Томас Аквинастың пікірінше, екі тарап бірден адамға әсер етеді - түсінікті, ақылға қонымды. Мәселе мынада, объектілердің өзіндік екі есе тіршілік етуі: адамның санасында және одан тыс жерде. Сезімтал көзқарастар адамдарға нәрсені түсіну мүмкіндігін береді. Заттардың философиялық білімі адамды көтереді, оны Құдайға жақындатады.
Номинализм мен реализм кейінірек басқаша өңделген. Білген нәрселердің арқасында ойшылдар заттардың, оның себептерінің, принциптері мен мағынасының болуына байланысты сұрақтарға жауап беруге тырысты. Көпшілігі бұл шындықты түсінетін нәрселер арқылы болатынына сенді.
Реализм схоластиизмнің бағыты ретінде шындықты тек универсалмен байланыстырады және жалғыз объектілер онымен ешқандай байланысы жоқ екенін дәлелдейтін доктрина. Осындай объектілердің болуы - эмпирикалық әлем. Шындығына қатысты мәңгілік тұрақтылыққа ие нәрселер туралы ғана айтуға болады. Универсалия - бұл Құдайдың ақылынан келетін ойлар.
Номинализмде жалпы ұғымдардың болуына жол берілмеді. Универсалия нәрселерден кейін пайда болды. Жалпы ұғымдар тек қана өз бетімен өмір сүре алмайтын атаулар ғана.
Номинализм мен реализм - бұл транзакция мен ортақ өзара әрекеттесу туралы дау. Әрине, идеализмнен реализмде, ал номинализмде - материализмнен көп нәрсе бар.

Италияда 1033-1109 жылдар аралығында өмір сүрген реализмнің көрнекті өкілдерінің бірі Ансельм Кентерберрийский өмірінің соңғы 16 жылында архиепископ болған. Ол шіркеу үстемдігі үшін саяси билікке қарсы күрескен адам. Өзінің осы мақсатты күресін саяси салада ғана емес, сонымен қатар философияда да негіздеуге тырысады. Ансельм үшін жақсылық, әдептілік, ақиқат ұғымдары адамдардың іс-әрекеттерінен тыс шынайы өмір сүреді. Демек ол реалистік бағыттың ең табанды жақтаушыларының бірі болған деген соз. Ансельм бұдан басқа, құдайдың бар екендігін дәлелдеуге тырысты. Егер құдай жоқ болса, құдай туралы ұғым пайда болмас еді. Ал құдай туралы ұғымның бар екені рас болса, демек құдайдың да бар болғаны, - дейді Ансельм. Бұның атын "құдай болмысын онтологиялық, жолмен дәлелдеу" деп атады. Ансельм өмір бойы дінбасылардың мақсат-мүдделерін қорғағаны үшін өлгеннен соң әулиелер санатына енгізілген.
1079-1142 жылдары өмір сүрген атақты схоласт "унивсрсалия" туралы пікірталаста сыңаржақты реализмге де, сыңаржақты номинализмге де бірдей қарсы шыққан Пъер Абеляр салиқалы реализмді уағыздады. Оның ойынша шынайы өмір сүретіндер тек жалқылықтардың өзара ортақ қасиеттері болуы мүмкін. Осы ортақ қасиеттердің негізінен "универсалиялар", жалпы ұғымдар қалыптасады. Біз көп жалқылар туралы айтатын болсақ, біздің пікіріміз „ олардың атаулары -- сөзге бағытталмақ. Міне, номинализмнің түпкі мәні осында. Сонымен қатар жалпы ұғымдардың да шынайылығын, ақиқаттылығын мойындау керек, себебі олар құдайдың ақыл-ойында есепте түр, әрі құдай жарататын заттардың көзқарақты үлгілері болып табылады, -- дейді Абеляр.
Абелярдың ілімі сыңаржақты схоластар тарапынан күшті қарсылыққа ұшырады. Алайда, он үшінші ғасырларда схоластика өзінің даму барысындағы биік белесіне көтеріледі. Бұл кезеңде қолөнершілер мен саудагерлердің еңбегі жана бастады. Осыған орай "ересь" (ресми дінге қарсылық), тіпті қарулы қақтығыстар орын ала бастады. Бұл дәуір крест жорықтарының дәуірі еді. Олардың арқасында европалықтар Шығыстың озық үлгілі мәдениетімен және оптикалық заманның сақталып келген мұраларымен тағыс болды. Философиялық және ғылыми әдебиет қорының көбеюі, схоластиканың да көкжиегін кеңейтіп, белсенді ой түрткі болды. Әсіресе Аристотель еңбектеріне берілген түсініктемелер мен жол-жөнекей Шығыс философтарының ашқан соны жаңалықтары схоластикаға зор әсерін тигізді. Атап айтқанда, Ибн Синаның (Авиценна), Ибн Рушдтың (Аверроэс) игі ықпалы күшті болды. Осындай игі құбылыстар рухани өмірді байыта түсуге себепкер болғанымен шіркеу тарапынан құрылған діни одақтар мен инквизиция (жазалау мекемесі) озық ой атаулыны тұншықтыруға бағытталды. Діни одақтар ішінде доминикан шылар ("құдайдың төбеттері" деген мағынаны білдіреді) айырықша белсенділік роль атқарды. Осы одақтың белсенді мүшесі, итальяндық графтар тұқымы Ф.Аквинский (1225-1274) болды. Париж университетінен білім алып, кейін сонда профессорлық қызмет атқарған Ф.Аквинский аверроизмге қарсы белсене күресті. Аверроизмнің екіұдай ақиқат туралы іліміне қарадай шүйілген Ф.Аквинский ақыл-ой мен діни сенімнің өзара айырмашылығын емес, егіздей бірлігін, біртұтастығын дәлелдемекке бар күшін салған еді. Ақиқат жолында ақыл-ой, діни сенімге өрледік қайшы келуі де мүмкін. Ондай жағдайда екі тұжырымның бірі жалған болады. Ал құдай сөзінде жалғандықтың болуы еш мүмкін емес. Демек, бұл орайда ақыл-ой шатасқан болып шығады, немесе діни сенім емес философия жаңылысқан болып шығады.
Ф.Аквинский өз уағыздарын негіздеу ісінде Ф. Аквинский Аристотель философиясына сүйенеді. Оның негізгі категориялары шындық пен мүмкіндік. Әр зат "материя" мен "форманың" бірлігінен туады. "Материя" белгілі бір форманың кабылдау мүмкіндігі, ал "форма" -- сол форманы иеленген "материяның" шындығы. Ф.Аквинский Аристотельдің тарихи дәйексіздігін ұтымды пайдаланып, өзінің түгел дерлік дінге бағынған материя және форма туралы идеалистік ілімін қалыптастырған еді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.