Қаржылық стратегияның түрлері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫН ІСКЕ АСЫРУДАҒЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Қаржы менеджментінің саясатының бағыттары
1.2 Қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының әдістемесін
қалыптастыру
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ
МЕН ТАКТИКАСЫН ІСКЕ АСЫРУЫН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ
2.1 ФудМастер ЖШС-ң пайыздық тәуекелділікті қаржы менеджментінің
стратегиясы мен тактикасын іске асыру әдісінің механизмі
2.2 Кәсіпорынның айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерін
оперативті басқарудағы кешенді саясатын талдау
2.3 Қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының сәйкес келуін
бағалау
3 ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ ШЕШУ
ЖОЛДАРЫ
3.1 Қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының мәселелері
3.2 Кәсіпорынның қаржылық процесі шаруашылығында қаржы менеджментінің
стратегиясы мен тактикасын іске асырудағы механизмінің жетілдірудегі
бағытталғын шаралар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Нарық жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы зор.
Бұл кәсіпорындардың тәуекелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік
иелері, жұмысшылыра, коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер
алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық
жауапкершілікте болуымен байланысты.
Ішкі факторлар кәсіпорының өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты
болады, ал сыртқы факторлар кәсіпорын еркіне бағынышты емес. Кәсіпорының
тұрақтылығы ең бірінші өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген
өнім мен көрсетілген қызметтің құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ,
тұрақты және айнымалы шығындар арасындағы қатынас маңызды болып табылады.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері,
қоғамдағы үстемдік етуші техника мен технология, төлеу қабілеті бар сұраныс
және тұтынушылар табысының деңгейі, ҚР үкіметінің салық және несие саясаты,
кәсіпорынның қызметін бақылау жөніндегі заң актілері, сыртқы экономикалық
байланыс, және тағы басқалар жатады.
Қаржы стратегиясы – бұл кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз
етудегі іс-қимылдың бас жоспары.Ол нарықтық қатынастар жағдайында
кәсіпорынның шаруашылық қызметті жүргізуде қаржылық тұрақтылықпен
қамтамасыз ететін мақсаттарды шешу, қаржының құралуының және жоспарлануының
теориялық сұрақтарымен практикасын қамтиды.
Қаржы стартегиясы нарықтық қатынастар жағдайында шаруашылық жүргізудің
объектівті заңдылықтарын зерттейді, жаңа жағдайда қиындықтан шығудың
әдістері мен түрлерін өңдейді.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы мыналарды қамтиды:
- қаржы жағдайына талдау;
- негізгі және айналым қорларының тиімділігін арттыру;
- табысты бөлу;
- салық және баға саясаты;
- бағалы қағаздар аясындағы саясат.
Қаржылық стратегия кәсіпорынның қаржылық мүмкіншілігін, ішкі және
сыртқы факторлардың объективті мінездемесін барлық жағынанда қамтиды. Егер
қаржылық стратегия кәсіпорынның қаржы-экономикалық мүмкіндігіне жауап
бермейтін болса, онда кәсіпорын банкротқа ұшырайды.
Стратегияны ісе асырғанда бас және ағымдық қаржылық стратегияны, бас
стратегиялық мақсаттардың орындалу стратегиясын ажырату қолға алынған. Бас
қаржылық стратегияны кәсіпорынның қызметін, бюджеттің барлық деңгейімен
қарым-қатынасын, кәсіпорын табысының құрылуын және қолданылуын, қажетті
қөлемі мен олардың бір жылға қаржыландыру көздерін анықтайды.
Экономикалық тұрақсыздық жағдайында қаржы ресурстарының өтімділігін,
қаржының және ішкі резервтердің шығындарын бақылауда айға және кварталға
қаржы стратегиясы өңделеді, ал өте қажеттілік жағдайда қысқа мерзімге
жасалады.
Ағымдық қаржылық стратегияның бас жоспардан айырмашылығы барлық жалпы
табысты, қаржының түсуін және барлық жалпы табысты, қаржының түсуін және
барлық жалпы шығындарды, бюджет алдындағы міндеттемелерді қамтиды. Қаржының
бас стратегиялық міндеті бұл кәсіпорынды қажетті және жеткілікті ақша
ресурстарымен қамтамасыз ету.
Кәсіпорын капиталын тиімді пайдалануға, айналым құралдарға қажеттілігін
анықтауға, табысты дұрыс бөлу және пайдалануға, німнің өзіндік құнын
максималды төмендетуге, ішкі қаржыларды мобилизациялауға, ақша кірістерінің
жеткіліктігіне қаржылық стратегия ерекше көңіл бөледі.
Қаржылық стратегияның маңызды бөлігі болып ішкі нормативтерді өңдеу
жатады және оның көмегімен мысалы, табысты бөлу бағыты анықталады.
Қаржылық стратегия төлемсіздік тәуекелдігімен, құнсызданудың өсуімен
және басқа да форсмажорлы жағдайлармен өңделді.
Қаржылық стратегия өткізуді бақылау табыстың түсуін тексеруді
қамтамасыз етеді. Жақсы жолға қойылған қаржылық бақылау ішкі резервтерді
анықтауға, шаруашылық рентабельділігін көрсетуге, ақша қаражаттарының қорын
кеңейтуге көмектеседі.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – ФудМастер ЖШС-нің ағымдағы қаржылық
стратегиясын зерттеу және оны жетілдіру жолдарын қарастыру.
Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілуі керек:
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын іске асырудағы
теориялық аспектілерін анықтау;
– қаржы менеджментінің саясатының бағыттарын зерделеу;
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының әдістемесін
қалыптастыру
– Қазақстан республикасындағы шаруашылық субъектілерінің стратегиясы
мен тактикасын іске асыруын бағалау және талдау
– ФудМастер ЖШС-ң пайыздық тәуекелділікті қаржы менеджментінің
стратегиясы мен тактикасын іске асыру әдісінің механизмін зерттеу;
– кәсіпорынның айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерін
оперативті басқарудағы кешенді саясатын талдау
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының сәйкес келуін
бағалау
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын жетілдіру және шешу
жолдарын ұсыну
Зерттеу объектісі ─ ФудМастер жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Курстық жұмысының теориялық және әдістемелік негізін қаржы
менеджментінің стратегиясы мен тактикасы мәселелері бойынша отандық және
шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулықтары мен оқу
құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ
арнайы заңдар, заңнамалық құжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен
Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары
мен жарлықтары, ҚР-сы статистикалық агенттігінің мәліметтері, сүт өнімдері
нарығындағы қызмет ететін ФудМастер ЖШС-нің жылдық есептемелік құжаттары
құрайды.
Курстық жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен
пайдалынылған әдебиеттер көздерінен тұрады. Курстық жұмысының кіріспесінде
тақырыптың өзектілігі, мақсаты, зерттеу объектісі, теориялық және
әдістемелік негізі, қарастырылған.
Бірінші бөлімінде қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын іске
асырудағыдың теориялық жақтары, қазіргі нарықтық экономикадағы орны
қарастырылған. Ал екінші бөлімінде ФудМастер ЖШС-нің қызметіне өндірістік-
шаруашылық және кәсіпорынның айналым активтері мен қысқа мерзімді
міндеттемелерін оперативті басқарудағы кешенді саясаты бойынша талдау
жасалады. Яғни сол кәсіпорын өнімі қаншалықты бәсекеге қабілетті екендігі
талданады. Үшінші бөлімінде қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын
жетілдіру және шешу жолдарын ұсыну қарастырылған.
1 ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫН ІСКЕ АСЫРУДАҒЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Қаржы менеджментінің саясатының бағыттары
Нарықтық экономикаға өтудің нәтижесінде кәсіпорынның мемлекеттің
ықпалынан босады да ендігі кезекте кәсіпорынның қызметінің экономикалық
және қаржылық нәтижелерін басқаруға байланысты жауапкершілігі артты. Соған
байланысты әр бір кәсіпорын нақты жалпы стратегиясын ғана анықтап коймай,
сонымен қатар қаржылық стратегиясында таңдауы қажет.
А.А. Томпсон, А.Дж. Стриклендтің көзқарасы бойынша, стратегия -
ұйымның мақсатқа жетуін қамтамасыз ететін басқраушылық іс-шаралардың барлық
жинтығын көрсетеді (1, б. 44). Кәсіпорынның стратегиясы жоспарланған және
жағдайларға байлансты біршама өзгеріп отырады.
С.Д. Ильенкова (37, б. 74) стратегияны - шешім қабылдау процессі ретінде
анықталады деп қарастырады, яғни кәсіпорынның өмірлік цикілін нығайту мен
бәсекеге қабілеттілгін арттыру мақсаттында іс-шаралардың кешенді
байланыстағы қызметі мен қойылған мақсаттарға жетудің кешенді жан-жақты
жоспарлау. О.С. Виханский (27. Б. 88) мен А.И. Ноумов (28, б.167) стратегия
– бұл кәсіпорынның даму бағытын, қызмет ету саласы мен формасын, ұйымның
ішкі байланыстар жүйесін, сонымен қатар қоршаған ортадағы кәсіпорынның
орнын сапалы анықтайтын ұзақ мерзімді жоспарлау. Біз О.С. Виханский мен
А.И. Ноумовтың берген анықтамасымен келісеміз, себебі стратегия ұғымына
берген анықтамасы дәл және оның мәнін толық ашады деп санаймыз.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қазіргі таңда қалыптастыру
басқарудың жаңа концепциясының методологиялық принциптерінің бірі –
стратегиялық басқару - АҚШ пен Батыс Еуропаның көптеген мемлекеттерінде
бұл ұғым 70-ші жылдардың басында белсенді түрді енгізіле бастады.
Стратегиялық басқару стратегиялық жоспарлаудың методологиясының дамуы
негізінде қалыптасты және ол стратегиялық басқарудың негізін құрайды. Бірақ
И.А. Бланктың (24, б.21,22) айтуы бойынша, стратегиялық жоспарлаудың
басқада ұзақ мерзімді жоспарлаудан ерекшелігі ол дамудың қалыптасқан
тенденциясын ғана ескермейді, сонымен қатар мүмкіндіктер жүйесі мен
кәсіпорын дамуының қауіптілігін, күтпеген жағдайлардың туындауын, алдағы
кезеңде қалыптасқан тенденцияны өзгерте алу болып табылады.
Стратегиялық басқарудың мақсаттары үшін кәсіпорның стратегиялық
дамуының деңгейлері бойынша дифференциаланған түрлері маңызды болып
табылады. Осы басқару жүйеде И.А. Бланк (24. Б.71-85) стратегияның негізгі
үш түрін көрсетеді: корпоративтік стратегия, функционалды стратегия
(маркетингтік, өндірістік, қаржылық, инновациялық) және жеке шаруашылық
бірлік стратегиясы (бизнес-бірлік). И.А. Бланкқа қарағанда А.А. Томпсон,
А.Дж. Стрикленд корпоративтік, іскерлік, функционалдық және оперативтік
стратегиялар деп көрсетеді.
Жоғарыда аталғандарға қарасақ, қаржылық стратегия функционалдық
стратегияның бір түрі болып табылады және ол кәсіпорынның қаржылық
қатынастары мен қаржылық қызметтерінің дамуының негізгі бағыттарын қамтиды.
Біздің ойымызша, кәсіпорынның функционалды стратегия жүйесінде қаржылық
стратегия маңызды орынды алады. Бұл функционалдық стратегияның маңыздылығы
кәсіпорының барлық қызметінің экономикалық көрсеткіштер жүйесі қаржы арқылы
көрсетіледі, функционалдық мәселелердің балансталуы мен кәсіпорынның
негізгі мақсаттарына жетуге бағынышты болуында. Бір жағынан, қаржы – бұл
басқада функционалды стратегияны қалыптастырудың қайнар көзі, яғни қаржылық
ресурстар кәсіпорын қызмет бағыты мен шектеуші көлемі болып табылады. И.А.
Балнктың (24, б.26,27) ойынша қаржылық стратегия - функционалдық
стратегияның негізгі түрлерінің бірі, қаржылық қызметінің негізгі дамуының
барлық бағытын және ұзақ мерзімді қаржылық мақсаттарды қалыптастыру мен
оларға жетудің тиімді жолын анықтау арқылы қаржылық қарым –қатынастарды,
сонымен қатар сыртқы орта жағдайларының өзгеруінде қаржылық ресурстарды
қалыптастыру бағыттарын өзгеру мен қолдануды қамтамасыз етеді. В.А. Слепов
пен
Е.И. Громова (55, б.50) қаржылық стратегия - әдістер жиыны болып табылады,
сол арқылы кәсіпорынның қаржылық саясатты жүргізіледі және қолданылады,
саясат стратегияға қарағанда бірінші деп қарастырады.
А.Н. Жилкина (64, б.325) қаржылық стратегия - кәсіпорынды ақша
қаражаттармен қамтамасыз ететін басты жоспар деп қарастырады. Бірақ біздің
ойымызша, бұл анықтама ұғымның толық мәнін ашпайды, себебі кәсіпорынның
тиімді дамуы үшін тек қана қаражылық ресурстар жеткіліксіз және И.А. Бланк
берген анықтамаға келісеміз. О.С. Виханский (27, б39) мен А.И. Наумов (28,
б. 140-141), Н.Н. Турусова (60, б.15), В.С. Кузнецов (47, б 34)
стратегияны - стратегиялық жоспарлаудың бес басқару процессінің бірі деп
қарастырады. Бұл процесстер бір бірімен байланысты. Бірақ та бұл процестің
кері байланысы да бар және бұл әр бір процесстің кері әсері барлық
процестің жиынтығына әсер етеді (сурет 1).
Сурет 1. Стратегиялық басқарудың құрылымы
Ортаны талдау стратегиялық мененджмент соңғы процесі болып табылады,
себебі ол кәсіпорынның миссия мен мақсатын анықтау үшін да, стратегияны
таңдауға да базаны қамтамасыз етеді.
И.А. Бланк (24,б.72-78, 103-106), О.С. Виханский (27, б.40-61) мен
А.И. Наумов (28, б.141-149), Н.Н. Турусова (60, б.16), И.П. Кислицына
(20,б. 182—186), Е.А. Иванова (57, б.126-138), С.Д. Ильенкова (37,б.77,78)
ұйымның өмір сүру ортаса екіге бөлінеді: сыртқы (макроортамен негізгі
қызмет ету ортасы) мен ішкі орта. Макроорта экономикаға әсерін зерттейді,
құқықтық тексеру мен басқару, саяси процестер, табиғи орта мен ресурстар,
әлеуметтік және қоғамның мәдени құраушысы, ғылыми-техникалық және қоғамның
техникалық дамуы және т.б. Негізгі қызмет ету ортасын талдау келесі
негізгі компоненттардан тұрады: сатып алушылар, жеткізушілер, бәсекелестер,
еңбек нарығының күші. Ішкі ортаны талдау фирманың кадрларына, олардың
квалификациясы, басқаруды ұйымдастыру, өндірістік, қаржы, маркетинг,
ұйымастырушылық мәдениетіне көңіл бөлінеді.
Стратегиялық қаржылық талдаудың мақсаты – қаржылық стратегияны
қалыптастыру негізі. И.А. Бланк (24, б. 47-63) келесі әдістерді анықтайды:
SWOT-талдау, PEST-талдау, SNW-талдау, қоржындық талдау, салыстырмалы
қаржылық талдау, қаржылық коэффициенттерін талдау, Дюпон моделінің
интегралды талдау, эксперттік талдау.
Қоржындық талдау мақсатында А.Н. Петров (56,б.96-103), А.А. Томпсон
мен А.Дж. Стрикленд (59,б.380-392), С.Д. Ильенкова (37,б.90-91) Ботонск
консультатциялық топ матрицасын қолдануды ұсынады. Альтернативалық матрица
негізінде А.Н. Петров (56, б. 392-397) – саланың
қызығушылығыбәсекелестердің позициясын матрицасы, өмірлік цикл матрицасы,
С.Д. Ильенков (37, б.91) – өнімнарық матрицасы.
Ішкі ортаны бағалау үшін, яғни оның қаржылық жағдайын факторлық әдіс
арқылы З.А. Круш пен Л.В. Лущикова (46, б.158-179) Д. Уилкокстың
формуласын, Альтманның екі факторлы немесе бес факторлы моделін,
коэффициенттік әдіс – У. Бивер формуласы, баланс құрылымын коэффициенттік
талдау, кәсіпорынның қаржылық саясатын шығару бойынша методологиялық
ұсыныстармен сәйкес интегралдық баға арқылы қолдануды ұсынады. Сонымен
қатар, З.А. Круш пен Л.В. Лущикова матрицалық әдісті көрсетеді және Ж.
Форшон мен И. Романемен шығарылған қаржылық стратегия матрицасына көп көңіл
бөлінген. Бұл матрица Е.С. Стояновамен толықтай сипатталған.
Біздің ойымызша, ешбір кәсіпорын бәсекелестік ортада тиімді жұмыс
істей алмайды, егер оның нақты ориентациясы, бағыты болмаса.
Соған байланысты, басқарудың ортаны талдаудың басқа да маңызды
мәселелерінің бірі ұйымның миссиясы мен мақсатын анықтау болып табылады.
С. Кузнецов (47, б.35) бойынша миссияны анықтау кәсіпорынның
қызметінің функционалдығының негізгі идеясын анықтайды, сонымен қатар
кәсіпорынның бөлімшелерінің алдына нақты мақсаттарды қою.
И.П. Кислицын (20, б.190) бойынша миссия дегеніміз - бұл кәсіпорынның
болашақта қандай болу керек екенін көру дегенді білдіреді.
О.С. Виханский мен А.И. Наумов миссия дегеніміз - кең мағынада ұйымның
өмір сүруі, тар мағынада ұйымның не үшін және қандай мақсатта құрылғанын,
яғни миссия бұл ұйымның өмір сүру қажеттілігін көрсетеді және оның өзге
ұйымдардан айырмашылығын көрсетеді деп санайды. Біз О.С. Виханский мен А.И.
Наумовтың ойымен келісеміз, бұл ұғымның нақты және түсінікті мағынасын
көрсетеді.
Егер миссия жалпы ориентацияны көрсетсе, ұйымның функциялық бағытын,
оның өмір сүруін мәнін көрсетсе, ал нақты дәл осы мерзімде және оның соңғы
көрінісі мақсат ретінде болады, ол И.П. Кислицинамен (20, б.190) белгілі
бір нәтижеге алуды анықтайды деп санайды. Біз О.С. Виханский мен А.И.
Наумовтың ойымен келісеміз, ұйымның жеке сипаттамасындағы жағдайларының
нақты мақсаты, оларға жету үшін қызметін бағыттайды.
О.С. Виханский мен А.И. Наумов бойынша негізгі мақсаты ұйымның даму
мақсаттары болып табылады, яғни сату көлемінің темптерінің өзгеру мен
толықтай саланың және ұйымның табысының арасындағы ара қатынасты көрсетеді.
Осы қатынасқа байланысты ұйымның даму темпі жылдам, тұрақты немесе
қысқарғаны болуы мүмкін. Осы типтарға сәйкес даму темпі үшін жылдам даму
мақсаты, тұрақты даму мақсаты мен қысқарту мақсатын қалыптастыруған
болады. Е.А. Иванов келесідей типтерді көрсетеді: табысты мотивациялау,
рационалды қызмет, максималды табыс, нарықтың белгілі үлесін алу мақсаты,
ұзақ мерзімді мақсаттар, персоналды мақсаттар, әлеуметтік жауапкершілікті,
даму мен диверсификация мақсаты.
И.А. Бланк келесідей мақсаттарды көрсетеді: табысты максималдау моделі,
трансакциондық шығындарды минималдау, сату көлемін максималдау,
кәсіпорынның нарықтық бағасын максимизациялау моделі (24, б.122-139).
Көп жағдайда мақсатқа жетудің жолын таңдауда оның сол мақсаттың
қалайтын нәтижесіне жете алуына тәуелді болады. Мақсаттар бойынша дұрыс
шешемідермен қатар мақсатқа жетуде стратегиялық дұрыс шешімдерде маңызды.
Соған байланысты миссия мен мақсаттарды анықтаудан соң стратегияны таңдау
мен талдау кезеңі басталады.
О.С. Виханский мен А.И. Наумов келесідей базистік немесе эталондық
стратегияны көрсетеді:
1 бағытты даму стратегиясы: нарықта позицияның күшейуі, нарықта даму
стратегиясы, өнімді дамыту стратегиясы;
2 интегрирленген даму стратегиясы: кері вертикалды интеграциялық
стратегия, алға жылжу вертикалды интеграция стратегиясы;
1. диверсификацияланған даму стратегиясы: орталықтандырылған
диверсификация стратегиясы, көлденең диверсификацияланған
стратегия, конгломентирленген диверсификация стратегиясы;
2. қысқарту стратегясы: өнімді жинау стратегиясы, ликвидация
стратегисы, қысқарту стратегиясы, шығындарды қысқарту стратегиясы;
3. комбинирленген стратегия.
И.А. Бланк екінші және үшінші топтағы стратегияны қосып оны
жылдамдатылған стратегия деп атайды. Сонымен қатар, И.А. Бланктың зерттеу
нәтижесі бойынша келесідей қаржылық қызметтің доминантты сфераны
(бағыттарды) көрсетті: кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру
стратегиясы, кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы, кәсіпорынды қаржылық
қауіпсіздікпен қамтамасыз ету стратегиясы, кәсіпорынның қаржылық қызметін
басқару стратегиясы. В.А Горемыкин келесідей стратегияларды көрсетеді: даму
стратегиясы, шектелген даму стратегиясы, қысқарту стратегиясы,
комбинирленген стратегия, қоржындық стратегия, диверсификация стратегиясы
мен өнімнің диверсификация стратегиясы.
Барлық қаржылық стратегияны жүзеге асыру құралы дұрыс
қалыптастырылған қажылық саясат болып табылады. В.А. Слепов пен
Е.И. Громов (55, б.50) қаржылық саясат дегеніміз – бұл жалпы қаржылық
идеология, яғни кәсіпорынның жалпы экономикалық мақсатқа жету үшін
кәсіпорынның ұстанатын таңдалған шаралар. В.А. Слепов (54, б.56) қаржылық
саясат ұғымына бірнеше модифицирленген және нақтыланған анықтама береді,
қаржылық саясат дегеніміз - мақсатты қойылымдар мен мақсатқа жету үшін
кәсіпорынның қаржылық дамуының мүмкіндіктері болып табылады.
И.А. Бланк (24,б.151) бойынша қаржылық саясат қаржылық филисофияның
жүзеге асу формасы мен қаржылық қызметтің маңызды аспектілерінде
кәсіпорынның басты қаржылық стратегиясын көрсетеді. Біз З.А. Круш пен
Л.В. Лущикова берген анықтамасымен келісеміз, қаржылық саясат дегеніміз-
кәсіпорынмен таңдалған стратегиялар мен тактикалық мақсаттар мен мәселелер,
сонымен қатар әдістер мен оларға жетудің тәсілдерімен байланысты жиынтық.
Қаржылық менеджменттің жоғарғы деңгейі сапалы бағалық және дивиденттік
саясаттың, табысқа қатысты саясат, айналым қаражаттарын басқару саясаты мен
оларды қаржыландру көздері, инвестиция мен оларды қаржыландыру көздері,
амортизация, несие мен инновациялық саясат, сонымен қатар капитал мен ақша
ағымын басқару саясатын қалыптастыру жағдайымен қамтамасыз етілуі мүмкін.
Біздің ойымызша, әр бір кәсіпорын қаржылық саясаттың бір бөлігі
ретінде бағалық саясатты қалыптастыру маңызды орын алады, себебі бағаны
қалыптастыру стратегиясын дұрыс таңдалуы кәсіпорынның коммерциялық
қызметінің перспективасының тиімділігі көрсетеді. Сонымен қатар,
кәсіпорынның қаржылық қарым-қатынасы өнімді нарықтық бағамен сату кезінде
ғана пайда болады. Нарықтың максималды үлесін алу, жоспарланған табыс
көлемін алу мен стратегиялық және тактикалық мәселелерді ұтымды шешу үшін
өнімге сәйкесінше баға қою және нарықтық жағдайларға байланысты бағалармен
үйлестіру ету керек.
Өнімді сатқан соң табысты анықтауға болады, соған байланысты
З.А. Круш пен Л.С. Шохина келесідей стратегиялық мақсаттарды көрсетеді:
табысты максимизациялау, қажетті табысты алу және табыс басты мақсат болып
табылмайтын кәсіпорындар үшін де. Бұл стратегияның түрлері қызметтің түрі
мен сипаттамасын таңдауда, өнімді өткізу жолдары, сатып алушылар мен
жеткізушілер, жұмысшылар мен қызметкерлер, күтпеген жағдайлардан сақтау
көлемі мен әдісі, өнімнің өзіндік құнды қалыптастыру, бағаны болжау және
т.б. факторлардың анықтаушысы болып табылады.
Теорияда және практикада стратегиялық жоспарлау мен басқаруды
қалыптастыру мен әр түрлі стратегиялық моделдер қолданылады, яғни қойылған
мақсатқа жету үшін нұсқалардың бірін таңдау. Ең белгілі моделдер келесілер:
- И. Ансоффтың мүмкіндіктер матрицасы, нарықта үлесін сақтап қалу мен
кеңейтуге байланысты негізгі төрт стратегия (нарыққа ену
стратегиясы, нарықта даму стратегиясы, жаңа тауарларды шығару
стратегиясы, диверсификация стратегиясы) нұсқасын қолдануды
қарастырады.
- нарық-өнім матрицасы, А. Стейнер бойынша. Бұл матрицаны
қолдануды А.Н. Петров (56, б.159-160) ұсынады.
- М.Портердің бәсекелестер стратегиясының моделі. Бұл модельді
А.Н. Петров, В.В. Панков, қолдануды ұсынады.
- А. Круш пен Л.В. Лущикова, Ж. Франшон мен И. Романе мен
құрастырылған және Е.С. Стояновамен толықтай сипатталған қаржылық
стратегия матрицасына көп көңіл бөледі.
Кәсіпорын өзінің жалпы және қаржылық стратегиясын нақты анқтағаннаң
соң оны жүзеге асыру процессіне өтеді, оның негізгі мәселесі стратегияны
ұтымды жүзеге асырудың алғышарттарын жасау.
Стратегиялық басқаруда стратегияның жүзеге асуын бағалау мен бақылау
қорытындылаушы процессі болып табылады. Стратегияны бақылау стратегияны
жүзеге асырудың қаншалықты мөлшерде фирманың мақсаттарына жететінін
көрсетеді. Сонымен қатар, стратегиялық бақылау қабылданған стратегияның ары
қарай жүзеге асырудың мүмкіндігі мен қойылған мақсаттарға жетуді жүзге
асыратнын қарастырады.
Кәсіпорын шеңберінде қаржылық стратегияны идентификациялаудың
қажеттігі келесіде:
- әр түрлі нарықты қамту, соның ішінде қаржы нарығындағы ірі
кәсіпорынның қызметін дивесификациялау.
- қаржылық стратегия жобаларын құрудағы қажеттілік;
- барлық кәсіпорындардың стратегиялық бағдарлау және бағалау үшін
бірегей және соңғы мақсат – қаржылық тиімділікті максимилизациялау
болып табылады;
- дүние жүзілік және ұлттық қаржылық нарықтың дамуымен кәсіпорынның
өмір сүруінің қаржылық рөлін нығайту үшін капиталды табысты
орналастыру мен қаржылық ресурстарын байланыстыру қажет.
Қаржылық стратегияның стратегиялық мақсаты - нақты көрсетілген
бағдарламалар мен қосымша қаржылық мәселелер кешенімен қамтамасыз етіледі.
Қаржылық нарықтың конъюктурасы мен даму тенденциясының өзгеруін ескере
отырып, кәсіпорындардың негізделетін қаржылық құралдардың жоғарғы
инновациялық деңгейі және қоғамдағы әлеуметтік-саяси және макроэкономикалық
процестердің өзгеруіне байланысты қаржылық стратегияны жүзеге асыру жобасы
мен бағдарламасын қалыптастырудың негізгі бағыттарын анықтау қажет.
Соның ішінде:
- кәсіпорынның перспективалы жұмыс істеуі үшін мақсатты нарық
сегементі мен басымдылығы жоғары қаржылық нарықты анықтау, бұл
кәсіпорынның мақсатты даму блогының болуы мен бар ақпарат базасын
өңдеу;
- қаржыландырудың тұрақты көзін қалыптастыру мен таңдау;
- ұзақ мерзімді кезеңде кәсіпорның мердігерлер мен жеткізушілермен
тиімді қарым қатынаста жұмыс істеу үшін қаржылық институт таңдау;
- кәсіпорынныңң стратегиясымен шарттасқан, бизнестің даму бағытының
басымдылығына сәйкес ұазақ мерзімді инвестициялық бағдарлама
құрастыру;
- болашақта кәсіпорынның нарықтық бағасы мен кәсіпорынның шығаратын
бағалы қағаздар бағамының тұрақты өсуіне жағдай жасау;
- баға қалыптастырудың трансфертті механизмы мен кәсіпорынның ішкі
қаржылық ағымын жетілдіру мен қалыптастыру;
- басқа да басқарушылық функцияны орталықсыздандыру мен шарттасқан
қаржылық басқаруды орталықтандырудың тиімді стратегиялық бағдарлама
позициясын қалыптастыру;
- кәсіпорын қызметін стратегиялық жоспарлауда кәсіпорның тұрақтылығы
мен экономикалық қауіпсіздіктің қаржылық индикаторын есептеуді
болжау.
2. Қаржылық стратегияның түрлері мен негізгі қағидалары
Кәсіпорының қаржылық стратегиясы перспективалы мақсаттарға жету үшін
қажетті кәсіпорынның қаржылық ресурстарының потенциалын қолдану мен
құрастыру саласындағы дамуының жалпы концепциясына байланысты іс шаралардың
күрделі көп факторлы үлгісін көрсетеді.
Қаржылық стратегияның экономикалық мәні қаржы саласында іскерлік қарым-
қатынастарды жүзеге асыру барысында өз ара байланыста кәсіпорынның қаржылық
қарым-қатынастағы экономикалық субъектілер мен мемлекеттік органдарымен
шарттасқан.
Кәсіпорынның қаржылық концепция базасын құрастыру кәсіпорынның ақша
айналымын тиімді басқаруымен байланысты және ақша қаражаттарын белгілі бір
пропорциясында қалыптастыру мен қаржылық ресурстарды мақсатты жұмылдыруды
жүзеге асырады.
Қаржылық стратегияның түрлері: бас қаржылық стратегия, жедел қаржылық
стратегия және жеке стратегиялық мәселелер (сурет 2).
- бас қаржылық стратегия – кәсіпорынның қызметін анықтайдын
қаржылық.Мысалға, барлық бюджет деңгейлерімен ара қатынасы,
кәсіпорынның табысын қолдану мен қалыптастыру, қаржылық
стратегияның қажеттілігі мен оны бір жылға қалыптастыру стратегияны
атайды.
- жедел қаржылық стратегия – қаржылық ресуртармен маневрлеудің
ағымдағы стратегиясы, яғни қазіргі экономикалық тұрақсыздық
жағдайлардың ішкі резервтерді мобилизациялау мен шығындарды бақылау
стратегиясы, айға, тоқсанға құрастырылады.
Сурет 2. Қаржылық стратегияның түрлері
Жедел қаржылық стратегия:
- қаражаттардың түсімі мен жалпы табыс: сатылған өнім үшін есептесу,
кредиттік операциялар бойынша түсімдер, бағалы қағаздардан түcкен
табыс;
- жалпы шығындар: жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысу,
еңбекақы, бюджеттің барлық деңгейлері мен банктердің алдындағы
міндеттемелерін өтеу.
Бұндай әдіс жоспарлы кезеңде ақша айналымы, түсімдер мен шығындарды
болжауға мүмкіндік береді. Қалыпты жағдай болып шығындар мен табыстырдың
теңдігі немесе шығындардың табыстардан көп болуы.
Жедел қаржылық стратегия бас қаржылық стратегияның шегінде шығарылады.
Негізгі стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыруды қамтамасыз етуге
бағытталған жеке мақсаттарға жетуде қаржылық операциялардың тиімді
қолданумен байланысты.
Қаржылық стратегияның мақсаты мен мәселелері: қаржының негізгі
стратегиялық мақсаты кәсіпорынды қажетті қаржылық ресурстармен қамтамасыз
ету болып табылады.
Негізгі стратегиялық мақсатқа сәйкес кәсіпорынның қаржылық стратегиясы
келесілерді қамтиды:
1) қаржылық ресурстарды қалыптастыру мен оны орталықтандырылған
стратегиялық басқару;
2) негізгі бағыттарды анықтау мен оны жүзеге асыруды қамтамасыз ету,
кәсіпорынның қаржылық басқармасының резервтерін қолданудың
маневрлігін анықтау;
3) мақсаттарға кезең бойынша жету;
4) кәсіпорының қаржылық мүмкіндіктері мен экономикалық жағдайына
қаржылық іс шаралардың сәйкес келуі;
5) кәсіпорының ай, тоқсан, жыл бойынша нақты қаржылық және экономика-
қаржылық жағдайдың объективті есебі;
6) стратегиялық резервтерді дайындау мен құрастыру;
7) кәсіпорынның және оның бәсекелестерінің экономикалық және қаржылық
мүмкіндіктерінің есебі;
8) бәсекелестер тарапынан қауіптерді анықтау және оның алдын алу
шараларын жүзеге асыру мен қаржылық іс шаралардың тиімді бағытын
таңдау;
9) бәсекелестерден күшті жақтарын анықтау және соған байланысты
қызмет жасау.
Нарықтың талаптары мен кәсіпорынның мүмкіндіктеріне сәйкес басты
стратегиялық мақсатқа жету үшін кәсіпорынның бас қаржылық стратегиясы
қалыптастырылады. Бас қаржылық стратегияда қаржының жұмасалуы мен жұмысқа
бағытталуын қалыптастыратын мәселелер анықталады.
Қаржылық стратегияның мәселелері:
1) нарықтық жағдайда қаржыны қалыптастырудың заңдылықтары мен
сипаттамасын зерттеу;
2) кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру мен кәсіпорынның
қаржылық дағдарыс немесе тұрақсыздық жағдайында қаржылық
басқарманың іс шараларының ықтимал нұсқаларын дайындау мен шығару;
3) сатып алушылар мен мердігерлермен, бюджеттің барлық деңгейі мен
банктермен басқа да қаржылық институттармен қаржылық қарым
қатынасты анықтау;
4) айналым қаражаттары мен негізгі қорларды және өндірістің қуатын
рационалды қолдану үшін кәсіпорынның ресурстарын мобилизациялау мен
резервтерді анықтау;
5) кәсіпорынның өнідірістік-шаруашылық қызметі үшін қажет қаржылық
ресурстармен қамтамасыз ету;
6) максималды табыс алу мақсатында кәсіпорынның уақытша бос ақша
қаражаттарын тиімді орналастыруды қамтамасыз ету;
7) нарықтық жағдайда кәсіпорынның жан жақты кадрлық дайындығы мен
жаңа өнім түрлерімен, олардың ұйымдық құрылымы мен техникалық
қамтуын және қаржылық мүмкіндіктерді стратегиялық қолдану, қаржылық
стратегияны тиімді жүзеге асыруды анықтау;
8) ықтимал бәсекелестердің қаржылық стратегиясын зерттеу, олардың
экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерін, қаржылық тұрақтылықты
қамтамасыз ету бойынша іс шараларды жүзеге асыру.
9) дағдарыстан шығу жолдарын қарастыру;
10) кәсіпорының қаржылық дағдарыс немесе тұрақсыздық жағдайында
кәсіпорынның кадрларын басқару әдістерін қалыптастыру.
Қаржылық стратегияны құрастыруда басты назар келесілерді қамтиды:
- ақшалай табысты анықтау;
- ішкі ресурстарды мобилизациялау;
- өнімнің өзіндік құнын максималды төмендету;
- табысты дұрыс қалыптастыру мен бөлу;
- айналым қаражаттарының қажеттілігін анықтау;
- кәсіпорынның капиталын рационалды қолдану.
Нарықтық жағдайға сәйкес кәсіпорынның қаржылық стратегиясын нақты
жүзеге асыру кәсіпорынның қаржылық мехнизмының қалыптасуына байланысты
белгілі бір принциптерге негізделуі керек.
Кәсіпорынның қаржыларын ұйымдастыру келесі негізгі принциптерді
қарастырады:
- жоспарлы;
- қаржылық мерзімдердің ара қатынасы;
- қаржылық көрсеткіштердің тәуелділігі;
- икемділік (маневрлилік)
- қаржылық шығындарды минимизациялау;
- рационалдау;
- қаржылық тұрақтылық.
Сонымен қатар, осы принциптерді қаржылық стратегияны қалыптастыру
негізінде жүзеге асыру қажет және кәсіпорынны қаржысын басқару жүйесін
ұйымдастыру. Соған байланысты келесідей мәселелерді ескері қажет:
- қызмет ету саласын ( материалды өндіріс, өндірістік емес сала);
- салалық бөлінуі (өндірістік, көлік, құрылысы, ауыл шаруашылық, сауда
және т.б.);
- қызмет ету түрі (бағыты) (эспорт, импорт)
- кәсіпорынның ұйымдық құқықтық формасы.
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда кәсіпорынның бас қаржылық
стратегиясы бірнеше нұсқада жасалады, міндетті сандық бағалауда
көресетіледі және кәсіпорынның балансының құрылымына әсері бағаланады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы негізінде жаңа басқарушылық
парадигма қағидасы бұл - стратегиялық басқару жүйесі қалыптасқан.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қалыптастыру процессінде қаржылық
стратегиялық шешімдерді қабылдау мен оларды қамтамасыз ететін негізгі
қағидалардың қатарына келесілер жатады:
1) өзін өзі ұйымдастыра алатын, кәсіпорынды ашық әлеуметтік-экономикалық
жүйе ретінде қарастыру. Бұл стратегиялық басқару қағидасы сыртқы
ортамен белсенді байланыста болатын, кәсіпорынның қаржылық
стратегияны қалыптастыруда белгілі бір анықталған жүйе ретінде
қарастырылады. Осындай байланыс процестерінің негізінде нарықтық
экономика жағдайында кәсіпорын сәйкесінше кеңістік, уақыттық және
функционалды құрылымға ие болады. Кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық
жүйе ретінде ашық болуы және өзін өзі ұйымдастыра алатыны кәсіпорынның
қаржылық стратегиясының қалыптаструдың жаңа сапалы деңгейін қамтамасыз
етеді.
2) кәсіпорынның операциондық қызметінің базалық стратегиялар есебі.
Кәсіпорынның жалпы экономикалық даму стратегиясының бөлігі бола тұра
алдымен операциондық қызметтің дамуын қамтамасыз етеді, ал қаржылық
стратегия бағынышты сиптта болады. Сондықтан қаржылық стратегия
кәсіпорынның операциондық қызметінің бағыттары мен стратегиялық
мақсаттарымен сәйкес болуы керек. Қаржылық стратегия кәсіпорынның
корпоративтік стратегиясымен сәйкес тиімді дамуын қамтамасыз ететін
негізгі факторларының бірі ретінде қарастырылады.
Сонымен қатар, қаржылық стратегия кәсіпорынның операциондық қызметінің
стратегиялық дамуын қалыптастыруға да әсер етеді.
Бұл операциондық стратегияның негігі мақсаттары-өнімді өткізудің жоғарғы
темпін қамтамасыз ету, операциондық табыстың өсуі мен тұтынушылық нарықтың
даму тенденциясына (тұтынушылық немесе өндірістік фактор) сәйкес
кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарлатумен байланысты.
Егер егер тауарлық және қаржылық нарықтардың даму тенденциясы сәйкес
келмесе (кәсіпорын өзінің шаруашылық қызметін жүзеге асыратын
сегменттерде), операциондық қызметтің стратегиялық мақсаттарының дамуы
қаржылық шектеулермен байланысты жүзеге аспайды. Бұндай жағдайда
кәсіпорынның операциондық стратегиясы сәйкесінше өзгертіледі.
Кәсіпорынның қаржылық қызметін қамтамасыз ететітін операциондық
қызметтін стратегиясының әр түрлілігіне қарай келесі базалық түрлерін
көрсетуге болады:
- шектеулі өсім. Операциондық стратегияның бұл түрі технологилық
прогрестің ықпалына тәуелділігі төмен, өндірістік технологиясы мен
өнімнің тұрақты ассортиментері бар кәсіпорындарда қолданылады.
Кәсіпорынның тұрақты бәсекеге қабілеттілігі мен тауарлық нарықтың
конъюктурасының ауытқуының төмен денгейінде болған жағдайда осындай
стратегияны таңдауға болады. Осы базалық стратегияның негізгі
типтері: бәсекеге қабілеттілкті күшейту стратегиясы, нарықты
кеңейту стратегиясы, өнімді жетілдіру стратегиясы болып табылады.
Сәйкесінше кәсіпорынның қаржылық стратегиясы бұл жағдайда алдымен
активтердің өсуі мен өндірістік процестерді тиімді қамтамасыз
етуге, өндірістің шектеулі көлемін өсіруді және өнімді өткізуді
қамтамасыз етуге бағытталады. Бұл жағдайда қаржылық қызметтің
стратегиялық өзгеруі минимумге дейін төмендейді.
- жылдамдатылған (интегрирленген немесе дифференциацияланған) өсім.
Операциондық қызметтің бұл түрі технологиялық прогресске тәуелді
дамып келе жатқан салада, сонымен қатар кәсіпорынның өмірлік
цикілінің ең алғашқы кезеңдерінде таңдалады. Осы базалық
стратегияның негізгі типтері: тігінен интегралды стратегия, қайта
интегралды стратегия, көлденең диверсификациялы стратегия. Қаржылық
стратегия бұл жағдайда қаржылық қызметтің дамуының жоғарғы
қарқынды қамтамасыз етудің негізгінде күрделі сипатқа ие.
- қысқарту (немесе қысу). Бұл операциондық стратегия көбінесе өмірлік
цикілінің соңғы кезеңінде тұрған, сонымен қатар қаржылық дағдарыс
кезеңінде тұрған кәсіпорындармен таңдалады. Бұл негізінен
артықтарды қысқарту қағидасына негізделген, яғни өндірілген
өнімнің ассортименті мен көлемін қысқарту, нарықтың жеке
сегменттерінен кету және т.б. қарастырады.
Осы базалық стратегияның негізгі типтері: құрылымды қасқару
стратегиясы, шығындарды қысқарту стратегиясы, шектеу стратегиясы.
Қаржылық стратегия бұл жағдайда қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз
ету мақсатында тиімді дезинвестициялауды және капиталды
пайдаланудағы жоғарлы моневрлікті қолдануды көздейді.
- сәйкестендіру (немесе жинақтау). Кәсіпорынның бұндай операциондық
стратегиясы шаруашылық бірлік стратегиялары немесе шаруашылықтың
жеке стратегиялық бөліктерін қарастырыған әр түрлі типтерді өзіне
жинақтайды. Бұл стратегия негізінен аумақтық диверсификацияланған
және кең ауқымды операциондық қызметі бар ірі кәсіпорындарға тән.
Сәйкесінше осындай кәсіпорындардың қаржылық стратегиясы әр түрлі
стратегиялық мақсаттардың дамуына тәуелді басқарушылық
стратегияның жеке объектілерінде дифференцацияланады.
3) қаржылық стратегиялық дамуыдың доминанты саласын айқындау.
Бұл қағида кәсіпорынның негізгі мақсатты функциясын - ұзақ мерзімде
нарықтық бағасын ұлғайтуға және қаржылық қызметінің тиімді бағыттарын
анықтауды қамтамасыз етеді.
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда келесідей қаржылық қызметінің
дамуының доминантты саласын көрсетуге болады (сурет 3):
- кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру стратегиясы.
Бұл қаржылық стратегияның доминантының мақсаттары, мәселелері мен
негізгі стратегиялық шешімдері кәсіпорынның корпоративтік
стратегиясын жүзеге асуын қаржылық қамтамасыз ету қажет және соған
сәйкес болу керек.
- кәсіпорынның қаржылық ресурстарын бөлу стратегиясы. Бұл қаржылық
стратегияның доминантының стратегиялық параметрлерінің жиыны бір
жағынан шаруашылық бірлік стратегиясы мен жеке функционалды
стратегияларды жүзеге асыруда қаржылық қамтамасыз етуге бағытталса,
екінші жағынан стратегиялық перспективада кәсіпорынның
инвестициялық қызметінің қалыптастыруға бағытталуы қажет.
Сурет 3. Кәсіпорынның жалпы қаржылық стратегиясының доминантты саласы
- кәсіпорынның қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз ету стратегиясы.
Бұл қаржылық стратегияның доминантарының мақсаттары, мәселелерін
мен негізгі стратегиялық шешімдері кәсіпорынның стратегиялық даму
процессінде қаржылық теңдіктің негізгі параметрлерін қалыптастыру
мен қамтамасыз етуге бағытталуы керек.
- кәсіпорының қаржылық қызметін басқарудың сапасын жоғарлату
стратегиясы. Бұл қаржылық стратегияның доминанттарының стратегиялық
параметрлер жиынын кәсіпорынның қаржылық қызметкерлерімен өңделеді
және кәсіпорынның жеке функционалды стратегиялары мен копоративтік
стратегияларға жеке болк ретінде кіреді.
4) қаржылық стратегияның альтернативті таңдау мүмкіндігімен қаматамасыз
ету. Қаржылық стратегиялық шешімдер негізінде альтернативті
бағыттарын, қаржылық қызметті жүзеге асырудың әдістері мен тәсілдерін
іздестіру және жалпы қаржылық стратегияның негізінде құрастырылған
және жүзеге асырудың тиімді механизмін қалыптастыру арқылы ең жақсы
нұсқаны таңдау мүмкіндігі болуы қажет.
Кәсіпорынның стратегиялық басқаруының барлық жүйесінің негізгі
ерекшелігі альтернативтілігі және ол қаржылық стратегияның жиынының негізгі
элементтерімен байланысты, олар: қаржылық мақсат, қаржылық қызметтің жеке
аспектілері бойынша қаржылық саясат, қаржылық ресурстарды қалыптастыру
көздері, қаржылық басқарудың түрі мен менталитеті және т.б.
5) қаржылық қызметте технологиялық прогрестің нәтижелерін қолдануды
қамтамасыз ету. Қаржылық стратегияны қалыптастыруда қаржылық қызмет
жаңа технологияларды енгізудің негізгі механизмі болып табылады.
Сондықтан кәсіпорынның стратегиялық дамуының жалпы мақсатын жүзеге
асыруда оның қаржылық стратегиясының технологиялық прогрестің
нәтижелерін көрсетеді және оның жаңа нәтижелеріне қолдануда тез
бейімделуіне белгілі бір деңгейде тәуелді.
6) қаржылық стратегиялық шешімдерді қабылдау процесіндегі қаржылық
тәуекел деңгейінің есебі. Ең алдымен бұл қаржылық қызметтің түрлері
мен формаларын, қаржылық ресурстарды, қаржылық қызметті басқарудың
жаңа ұйымдастырушылық құрылымдарын таңдау бағытымен байланысты.
Қаржылық тәуекелдің деңгейі инфляция мен пайыздық ставкалардың өзгеру
кезінде жоғарлайды.
7) қаржылық стратегияны жүзеге асыру кезінде қаржылық менеджерлердің
біліктілігі. Кәсіпорының қаржылық стратегиясынның жеке параметрлерін
қалыптастыру мен жүзеге асыру үшін дайындықты білікті қаржылық
менеджерлер қамтамасыз ету керек. Бұл менеджерлер стратегиялық
басқарудың негізгі принциптерімен таныс болуы қажет және қаржылық
қызметтің жеке аспектілерін басқару механизмін, қаржылық стратегиялық
контроллинг әдісін білу керек.
3. Қаржылық стратегияның қалыптастыру үрдісі мен құрылу кезеңдері
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда негізгі назар ақшалай табыстың,
ішкі ресурстардың мобильділігін, өнімнің өзіндік құнының максималды төмен
болуы, табысты дұрыс қалыптастыру мен бөлу, айналым қаражаттарының
қажеттілігін анықтау, кәсіпорынның капиталын рационалды қолдануды толықтай
қарастырады.
Қаржылық стратегия төлемқабілетсіздік, инфляцияның қарқынына және
басқа да күтпеген жағдайларды ескере отырып қалыптастырылады.
Ол өндірістік мәселелерге сәкес келуі керек және өзгерістер енгізу мен
корректировкалар жүргізілуі мүмкін. Қаржылық стратегияны жүзеге асуын
бақылау табыстардың түсуімен, табысты тиімді және рационалды қолдануды
қамтамасыз етеді, яғни дұрыс қаржылық бақылау ішкі резервтерді
қалыптастыру, шаруашылықтың рентабельдігін жоғарлату және ақша салымдарын
арттыруға мүмкіндік береді.
Қаржылық страегияның негізгі бөлігі ішкі нормативтерді құрастыру болып
табылады.
Сондықтан, қаржылық стратегияның тиімді болады, егер теория мен
қаржылық стратегияның тәжіирибесі, қаржылық стратегияның мақсаттары нақты
экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерге сәйкес қатаң орталықтандырылған
қаржылық стратегияны басқару мен экономика-қаржылық жағдайдың өзгеруіне
байланысты икемді өзгеруін қамтамасыз ету.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын құрастыру бірнеше кезеңдерден
тұрады. Ең алдымен қаржылық стратегия қандай мерзімге жасалатынын анықтау
қажет. Қаржылық қызметтің мақсаттары мен қаржылық жоспарлаудың өңдеу
деңгейі қаржылық стратегияның мерзіміне байланысты болады.
Ұзақ мерзімді қаржылық стратегия табыстың қолданылу мен қалыптасуы,
қаржылық ресурстарға деген қажеттілік пен оны қалыптастыру көздерін
сипаттайды. Қысқа мерзімді қаржылық стратегия ұзақ мерзімді қаржылық
стратегия негізінде құрастырылады, ұзақ мерзімді қаржылық стратегияны
нақтыладырады және ағымдағы қаржылық ресурстарды сипаттайды.
Ұзақ мерзімді және орта мерзімді қаржылық стратегия жоспары 3-5 жылғы
іріленген түрде құрастырылады, ал қысқа мерзімді қаржылық стратегия жоспары
жоғары деңгейде нақтыланған түрде бір жылға құрастырылады.
Қаржылық стратегияны құрастырудың келесі кезеңінде қаржылық қызметтің
мақсатын анықтау қажет. Кәсіпорынның корпоративтік стратегиясына қарағанда
қаржылық стратегия функционалды болып табылады, сондықтан ол кәсіпорынның
жалпы стратегиялық мақсаттар қатарына жатқызылуы тиіс. Негізгі қаржылық
мақсат- тәуекелді минимизациялай отырып нарықтық бағаны максимилизациялау
болып табылады.
Бұндай мақсат абсолюттік және қатысты көрсеткіштер арқылы анықталуы мүмкін.
Бұл мақсат жүзеге асады, егер кәсіпорынның қаржылық ресурсы жеткілікті,
меншіктік капиталдың оптималды рентабельді, меншікті және тартылған
капиталдың құрылымдар балансталған болған жағдайда.
Негізгі қаржылық стратегия келесідей топтарға бөлінеді, мысалы:
- табыс;
- меншіктік капиталдың үлесі;
- меншіктік капиталдың рентабельділігі;
- активтердің құрылымы;
- қаржылық тәуекелдер.
Әр бір мақсат нақты қалыптасқан және нақты көрсеткіштерде көрінуі
тиіс, мысалы:
- сату рентабельділігі;
- қаржылық тұтқа (меншіктік және тартылған капиталдың ара қатынасы);
- төлемқабілеттілік деңгейі;
- өтімділік деңгейі.
Қаржылық стратегияны мақсаттырда ғана қалыптастыруды көздемейді,
сонымен қатар осы мақсаттарға жету үшін іс шаралар жоспарын құрастырады.
Басқраушылар ағымдағы жағдайдың қаржылық стратегияның мақсатарына сәйкес
келуін білу керек. Стратегиялық мақсаттарға жетуді жиі бақылап отыру керек.
Стратегияның жүзеге асуын бақылау үшін стратегиялық мақсаттар белгілі бір
уақыт аралығында шешу қажет нақты стратегиялық мәселелерге бөлінеді.
Сратегиялық мақсаттарға жетуді бақылау тактикалық мәселелерді шешу арқылы
жүзеге асады. Қалыптасқан қаржылық мақсаттар бағыттар бойынша
топтастырылады және кәсіпорынның қаржылық саясатын қалыптастырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының қалыптасу процессі 4-ші суретте
көрсетілген кезеңдер арқылы жүзеге асады.
Қаржылық стратегияны қалыптастырудың жалпы кезеңін анықтау бір қатар
шарттарға байланысты. Оны анықтаудың негізгі шарты кезеңнің ұзақтылығы
болып табылады және кәсіпорынның жалпы даму стратегиясының қабылданған
кезеңге негізделеді, себебі қаржылық стратегия оған тәуелді болып келеді
және қаржылық стратегияның кезеңі сол стратегияның шегінен шыға алмайды
(қаржылық стратегияны қысқа кезеңде қалыптастыруға болады).
Қаржылық ортаның сыртқы факторлары мен қаржылық нарықтың конъюктурасын
зерттеумен экономика-құқықтық жағдайда кәсіпорынның қаржылық қызметін және
болашақта алдағы кезеңде оның өзгеруін қарастыру. Сонымен қатар, қаржылық
стратегияны қалыптастырудың бұл кезеңінде қаржы нарығының конъюктурасы мен
оны анықтайтын факторларды талдайды және кәсіпорынның болашақтағы қаржылық
қызметімен байланысты нарықтың жеке сегменттерінің конъюктурасын болжайды.
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің стратегиялық мақсаттарын
қалыптастыруда негізгі мақсаттарының бірі кәсіпорынның иеленушілерінің әл
ауқатын жоғарлату және нарықтық бағасын максимилизациялау болып табылады.
Сонымен қатар, бұл мақсат кәсіпорынның қаржылық дамуының ерекшелігі мен
белгілі бір мәселелерді ескере отырып нақтылау қажет.
Сурет 4. Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қалыптастыру
процесінің негізгі кезеңдері
Кәсіпорын қызметінің жеке аспектілері бойынша қаржылық саясатты
құрастыру – бұл жауапкершілігі жоғары кезең. Жалпы қаржылық стратегияға
қарағанда қаржылық саясат кәсіпорынның нақты қаржылық қызметі бойынша
қалыптастырылады және қызметтің негізгі стратегиялық мақсатына жету үшін
тиімді басқаруды қамтамасыз етеді.
Қаржылық қызметті жүзеге асыруды қамтамасыз ету үшін ұйымдық-
экономикалық іс-шаралар жүйесін қалыптастыру, кәсіпорында әр түрлі
жауапкершілік орталықтарын, құқықтарын анықтауды, қаржылық қызметтін
нәтижесіне байланысты жауапты басқарушылардың міндеттерін, қаржылық
қызметтің тиімділігін артырғаны үшін жұмыскерлерді ынталандыру жүйесін
қалыптастыру қажет.
Құрастырылған қаржылық стратегияның тиімділігін бағалау кәсіпорынның
қаржылық стратегиясының қорытынды кезеңі болып табылады.
Сондықтан, қаржылық қызметтің маңызды аспектілері бойынша қаржылық
стратегияны қалыптастыру кәсіпорынның қаржылық дамуымен байланысты тиімді
басқарушылық шешімдерді қабылдауға мүмкіндік береді.
Қаржылық стратегияның гипоттетикалық үлгісіне байланысты келесі
блогтардан тұрады:
- мақсат пен мәселелер;
- өткізу деңгейі;
- сыртқы және ішкі факторларды қалыптастыру;
- өткізу әдісі мен құралдары;
- стартегияның нәтижесі.
Ішкі қаржылық мүмкіндіктері мен қаржылық қарым-қатынастары және сыртқы
әлеуметтік-экономикалық міндеттерді қабылдай алуымен сәйкес келген кезде
кәсіпорын өзінің қаржылық стратегиялық мақсаттарына жетеді. Кәсіпорынның
қаржылық стратегиясының мәні мен мазмұнын қарастырғанда, оны негізінен
макро және микроорта шарттары, факторлары, кәсіпорынның стратегиясына әсер
ететін және басқа да жоғарыда аталғандар қарастырылады.
Кәсіпорнның қаржылық стратегиясының моделінің ең маңызды блогы оның
өткізу деңгейі болып табылады. Бірінші деңгейді корпоративтік және бизнес
деңгейі (жоба деңгейі) тең дәрежеде қарастырылады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын жүзеге асыруда осы деңгейлерде келесідей
ерекшелігі анықталады:
- әр түрлі стратегиялық мақсат;
- қызмет көрсету масштабы мен нарықты қамту;
- орындалатын функциялар (кәсіпорын шегінде орталықтандырылған немесе
орталықтандырылмаған деңгейіне сәйкес);
- сыртқы орта факторларымен (салықтық реттеу, антимонополиялық
заңдылықтар және т.б.)
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының үлгісі – қандай құралдар
(бағдарламалар, жобалар, қайта қалптастыру, жаһандану, дивидендтік және
т.б.) мен әдістер жүйесі арқылы жүзеге асатынын көрсетеді.
Қаржылық стратегия әдістері мен құралдарын қолдану ситуациялық
сипатында: нақты фактолар, әлеуметтік-экономикалық және саяси, әр түрлі
нұсқадағы комбинацияларды таңдау. Қаржылық стратегияны кәсіпорынды
басқарумен байланысын зерттеу нәтижесінде қаржылық стратегия маңызды роль
атқаратынын көрсетеді.
Нарықтық жағдайда кәсіпорынның теориялық негізгі функциялары мен
қаржылық стратегияның қалыптастырудың методологиясын зерттеу интеграциондық
тенденцияны есептеуді көздейді.
Интеграция – оның әр түрлі формалары мен көрсеткіштерін қазіргі таңда
нарықтың мықты құрылымдық факторына айналды. Банктік және өндірістік
капиталдың интеграциялануы қайта құрылу шегінде реформалау бағытында
кәсіпорынның стратегиялық құрылу факторы ретінде қарастырылуда.(30)
Банктік және өндірістік капиталдың интеграциялану негізінде
кәсіпорындардың бірігуі – отандық кәсіпорындардың қаржылық стратегияны
қалыптастыру құралы, экономиканың қайта құрылу бағыттарының негізгі
көзінің бірі болып табылады. Қазіргі жағдайда ірі корпорациялардың қаржылық
капитал түсінігін иидентификатциялау қажет.
Сурет 5. Қаржылық стратегияның қалыптасуының гипотетикалық үлгіс
Қаржылық стратегияны шығаруда кәсіпорынның тиімді әдістерді қолдану
(кәсіпорынның қаржылық-экономикалық қызмет саласында көрінуі мүмкін
шындыққа жанасатын тенденциялар) қажет. Ірі кәсіпорындарда тиімді қаржылық
стратегияны құрастыруда ескеруді қажет ететін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫН ІСКЕ АСЫРУДАҒЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Қаржы менеджментінің саясатының бағыттары
1.2 Қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының әдістемесін
қалыптастыру
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ
МЕН ТАКТИКАСЫН ІСКЕ АСЫРУЫН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ТАЛДАУ
2.1 ФудМастер ЖШС-ң пайыздық тәуекелділікті қаржы менеджментінің
стратегиясы мен тактикасын іске асыру әдісінің механизмі
2.2 Кәсіпорынның айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерін
оперативті басқарудағы кешенді саясатын талдау
2.3 Қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының сәйкес келуін
бағалау
3 ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ ШЕШУ
ЖОЛДАРЫ
3.1 Қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының мәселелері
3.2 Кәсіпорынның қаржылық процесі шаруашылығында қаржы менеджментінің
стратегиясы мен тактикасын іске асырудағы механизмінің жетілдірудегі
бағытталғын шаралар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымшалар
Кіріспе
Нарық жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы зор.
Бұл кәсіпорындардың тәуекелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік
иелері, жұмысшылыра, коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер
алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық
жауапкершілікте болуымен байланысты.
Ішкі факторлар кәсіпорының өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты
болады, ал сыртқы факторлар кәсіпорын еркіне бағынышты емес. Кәсіпорының
тұрақтылығы ең бірінші өндіріс шығындарымен үздіксіз байланысқан өндірілген
өнім мен көрсетілген қызметтің құрамы мен құрылымына тәуелді. Сондай-ақ,
тұрақты және айнымалы шығындар арасындағы қатынас маңызды болып табылады.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері,
қоғамдағы үстемдік етуші техника мен технология, төлеу қабілеті бар сұраныс
және тұтынушылар табысының деңгейі, ҚР үкіметінің салық және несие саясаты,
кәсіпорынның қызметін бақылау жөніндегі заң актілері, сыртқы экономикалық
байланыс, және тағы басқалар жатады.
Қаржы стратегиясы – бұл кәсіпорынды ақша қаражаттарымен қамтамасыз
етудегі іс-қимылдың бас жоспары.Ол нарықтық қатынастар жағдайында
кәсіпорынның шаруашылық қызметті жүргізуде қаржылық тұрақтылықпен
қамтамасыз ететін мақсаттарды шешу, қаржының құралуының және жоспарлануының
теориялық сұрақтарымен практикасын қамтиды.
Қаржы стартегиясы нарықтық қатынастар жағдайында шаруашылық жүргізудің
объектівті заңдылықтарын зерттейді, жаңа жағдайда қиындықтан шығудың
әдістері мен түрлерін өңдейді.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы мыналарды қамтиды:
- қаржы жағдайына талдау;
- негізгі және айналым қорларының тиімділігін арттыру;
- табысты бөлу;
- салық және баға саясаты;
- бағалы қағаздар аясындағы саясат.
Қаржылық стратегия кәсіпорынның қаржылық мүмкіншілігін, ішкі және
сыртқы факторлардың объективті мінездемесін барлық жағынанда қамтиды. Егер
қаржылық стратегия кәсіпорынның қаржы-экономикалық мүмкіндігіне жауап
бермейтін болса, онда кәсіпорын банкротқа ұшырайды.
Стратегияны ісе асырғанда бас және ағымдық қаржылық стратегияны, бас
стратегиялық мақсаттардың орындалу стратегиясын ажырату қолға алынған. Бас
қаржылық стратегияны кәсіпорынның қызметін, бюджеттің барлық деңгейімен
қарым-қатынасын, кәсіпорын табысының құрылуын және қолданылуын, қажетті
қөлемі мен олардың бір жылға қаржыландыру көздерін анықтайды.
Экономикалық тұрақсыздық жағдайында қаржы ресурстарының өтімділігін,
қаржының және ішкі резервтердің шығындарын бақылауда айға және кварталға
қаржы стратегиясы өңделеді, ал өте қажеттілік жағдайда қысқа мерзімге
жасалады.
Ағымдық қаржылық стратегияның бас жоспардан айырмашылығы барлық жалпы
табысты, қаржының түсуін және барлық жалпы табысты, қаржының түсуін және
барлық жалпы шығындарды, бюджет алдындағы міндеттемелерді қамтиды. Қаржының
бас стратегиялық міндеті бұл кәсіпорынды қажетті және жеткілікті ақша
ресурстарымен қамтамасыз ету.
Кәсіпорын капиталын тиімді пайдалануға, айналым құралдарға қажеттілігін
анықтауға, табысты дұрыс бөлу және пайдалануға, німнің өзіндік құнын
максималды төмендетуге, ішкі қаржыларды мобилизациялауға, ақша кірістерінің
жеткіліктігіне қаржылық стратегия ерекше көңіл бөледі.
Қаржылық стратегияның маңызды бөлігі болып ішкі нормативтерді өңдеу
жатады және оның көмегімен мысалы, табысты бөлу бағыты анықталады.
Қаржылық стратегия төлемсіздік тәуекелдігімен, құнсызданудың өсуімен
және басқа да форсмажорлы жағдайлармен өңделді.
Қаржылық стратегия өткізуді бақылау табыстың түсуін тексеруді
қамтамасыз етеді. Жақсы жолға қойылған қаржылық бақылау ішкі резервтерді
анықтауға, шаруашылық рентабельділігін көрсетуге, ақша қаражаттарының қорын
кеңейтуге көмектеседі.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – ФудМастер ЖШС-нің ағымдағы қаржылық
стратегиясын зерттеу және оны жетілдіру жолдарын қарастыру.
Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілуі керек:
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын іске асырудағы
теориялық аспектілерін анықтау;
– қаржы менеджментінің саясатының бағыттарын зерделеу;
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының әдістемесін
қалыптастыру
– Қазақстан республикасындағы шаруашылық субъектілерінің стратегиясы
мен тактикасын іске асыруын бағалау және талдау
– ФудМастер ЖШС-ң пайыздық тәуекелділікті қаржы менеджментінің
стратегиясы мен тактикасын іске асыру әдісінің механизмін зерттеу;
– кәсіпорынның айналым активтері мен қысқа мерзімді міндеттемелерін
оперативті басқарудағы кешенді саясатын талдау
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасының сәйкес келуін
бағалау
– қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын жетілдіру және шешу
жолдарын ұсыну
Зерттеу объектісі ─ ФудМастер жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Курстық жұмысының теориялық және әдістемелік негізін қаржы
менеджментінің стратегиясы мен тактикасы мәселелері бойынша отандық және
шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулықтары мен оқу
құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ
арнайы заңдар, заңнамалық құжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен
Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары
мен жарлықтары, ҚР-сы статистикалық агенттігінің мәліметтері, сүт өнімдері
нарығындағы қызмет ететін ФудМастер ЖШС-нің жылдық есептемелік құжаттары
құрайды.
Курстық жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен
пайдалынылған әдебиеттер көздерінен тұрады. Курстық жұмысының кіріспесінде
тақырыптың өзектілігі, мақсаты, зерттеу объектісі, теориялық және
әдістемелік негізі, қарастырылған.
Бірінші бөлімінде қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын іске
асырудағыдың теориялық жақтары, қазіргі нарықтық экономикадағы орны
қарастырылған. Ал екінші бөлімінде ФудМастер ЖШС-нің қызметіне өндірістік-
шаруашылық және кәсіпорынның айналым активтері мен қысқа мерзімді
міндеттемелерін оперативті басқарудағы кешенді саясаты бойынша талдау
жасалады. Яғни сол кәсіпорын өнімі қаншалықты бәсекеге қабілетті екендігі
талданады. Үшінші бөлімінде қаржы менеджментінің стратегиясы мен тактикасын
жетілдіру және шешу жолдарын ұсыну қарастырылған.
1 ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІНІҢ СТРАТЕГИЯСЫ МЕН ТАКТИКАСЫН ІСКЕ АСЫРУДАҒЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕР
1.1 Қаржы менеджментінің саясатының бағыттары
Нарықтық экономикаға өтудің нәтижесінде кәсіпорынның мемлекеттің
ықпалынан босады да ендігі кезекте кәсіпорынның қызметінің экономикалық
және қаржылық нәтижелерін басқаруға байланысты жауапкершілігі артты. Соған
байланысты әр бір кәсіпорын нақты жалпы стратегиясын ғана анықтап коймай,
сонымен қатар қаржылық стратегиясында таңдауы қажет.
А.А. Томпсон, А.Дж. Стриклендтің көзқарасы бойынша, стратегия -
ұйымның мақсатқа жетуін қамтамасыз ететін басқраушылық іс-шаралардың барлық
жинтығын көрсетеді (1, б. 44). Кәсіпорынның стратегиясы жоспарланған және
жағдайларға байлансты біршама өзгеріп отырады.
С.Д. Ильенкова (37, б. 74) стратегияны - шешім қабылдау процессі ретінде
анықталады деп қарастырады, яғни кәсіпорынның өмірлік цикілін нығайту мен
бәсекеге қабілеттілгін арттыру мақсаттында іс-шаралардың кешенді
байланыстағы қызметі мен қойылған мақсаттарға жетудің кешенді жан-жақты
жоспарлау. О.С. Виханский (27. Б. 88) мен А.И. Ноумов (28, б.167) стратегия
– бұл кәсіпорынның даму бағытын, қызмет ету саласы мен формасын, ұйымның
ішкі байланыстар жүйесін, сонымен қатар қоршаған ортадағы кәсіпорынның
орнын сапалы анықтайтын ұзақ мерзімді жоспарлау. Біз О.С. Виханский мен
А.И. Ноумовтың берген анықтамасымен келісеміз, себебі стратегия ұғымына
берген анықтамасы дәл және оның мәнін толық ашады деп санаймыз.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қазіргі таңда қалыптастыру
басқарудың жаңа концепциясының методологиялық принциптерінің бірі –
стратегиялық басқару - АҚШ пен Батыс Еуропаның көптеген мемлекеттерінде
бұл ұғым 70-ші жылдардың басында белсенді түрді енгізіле бастады.
Стратегиялық басқару стратегиялық жоспарлаудың методологиясының дамуы
негізінде қалыптасты және ол стратегиялық басқарудың негізін құрайды. Бірақ
И.А. Бланктың (24, б.21,22) айтуы бойынша, стратегиялық жоспарлаудың
басқада ұзақ мерзімді жоспарлаудан ерекшелігі ол дамудың қалыптасқан
тенденциясын ғана ескермейді, сонымен қатар мүмкіндіктер жүйесі мен
кәсіпорын дамуының қауіптілігін, күтпеген жағдайлардың туындауын, алдағы
кезеңде қалыптасқан тенденцияны өзгерте алу болып табылады.
Стратегиялық басқарудың мақсаттары үшін кәсіпорның стратегиялық
дамуының деңгейлері бойынша дифференциаланған түрлері маңызды болып
табылады. Осы басқару жүйеде И.А. Бланк (24. Б.71-85) стратегияның негізгі
үш түрін көрсетеді: корпоративтік стратегия, функционалды стратегия
(маркетингтік, өндірістік, қаржылық, инновациялық) және жеке шаруашылық
бірлік стратегиясы (бизнес-бірлік). И.А. Бланкқа қарағанда А.А. Томпсон,
А.Дж. Стрикленд корпоративтік, іскерлік, функционалдық және оперативтік
стратегиялар деп көрсетеді.
Жоғарыда аталғандарға қарасақ, қаржылық стратегия функционалдық
стратегияның бір түрі болып табылады және ол кәсіпорынның қаржылық
қатынастары мен қаржылық қызметтерінің дамуының негізгі бағыттарын қамтиды.
Біздің ойымызша, кәсіпорынның функционалды стратегия жүйесінде қаржылық
стратегия маңызды орынды алады. Бұл функционалдық стратегияның маңыздылығы
кәсіпорының барлық қызметінің экономикалық көрсеткіштер жүйесі қаржы арқылы
көрсетіледі, функционалдық мәселелердің балансталуы мен кәсіпорынның
негізгі мақсаттарына жетуге бағынышты болуында. Бір жағынан, қаржы – бұл
басқада функционалды стратегияны қалыптастырудың қайнар көзі, яғни қаржылық
ресурстар кәсіпорын қызмет бағыты мен шектеуші көлемі болып табылады. И.А.
Балнктың (24, б.26,27) ойынша қаржылық стратегия - функционалдық
стратегияның негізгі түрлерінің бірі, қаржылық қызметінің негізгі дамуының
барлық бағытын және ұзақ мерзімді қаржылық мақсаттарды қалыптастыру мен
оларға жетудің тиімді жолын анықтау арқылы қаржылық қарым –қатынастарды,
сонымен қатар сыртқы орта жағдайларының өзгеруінде қаржылық ресурстарды
қалыптастыру бағыттарын өзгеру мен қолдануды қамтамасыз етеді. В.А. Слепов
пен
Е.И. Громова (55, б.50) қаржылық стратегия - әдістер жиыны болып табылады,
сол арқылы кәсіпорынның қаржылық саясатты жүргізіледі және қолданылады,
саясат стратегияға қарағанда бірінші деп қарастырады.
А.Н. Жилкина (64, б.325) қаржылық стратегия - кәсіпорынды ақша
қаражаттармен қамтамасыз ететін басты жоспар деп қарастырады. Бірақ біздің
ойымызша, бұл анықтама ұғымның толық мәнін ашпайды, себебі кәсіпорынның
тиімді дамуы үшін тек қана қаражылық ресурстар жеткіліксіз және И.А. Бланк
берген анықтамаға келісеміз. О.С. Виханский (27, б39) мен А.И. Наумов (28,
б. 140-141), Н.Н. Турусова (60, б.15), В.С. Кузнецов (47, б 34)
стратегияны - стратегиялық жоспарлаудың бес басқару процессінің бірі деп
қарастырады. Бұл процесстер бір бірімен байланысты. Бірақ та бұл процестің
кері байланысы да бар және бұл әр бір процесстің кері әсері барлық
процестің жиынтығына әсер етеді (сурет 1).
Сурет 1. Стратегиялық басқарудың құрылымы
Ортаны талдау стратегиялық мененджмент соңғы процесі болып табылады,
себебі ол кәсіпорынның миссия мен мақсатын анықтау үшін да, стратегияны
таңдауға да базаны қамтамасыз етеді.
И.А. Бланк (24,б.72-78, 103-106), О.С. Виханский (27, б.40-61) мен
А.И. Наумов (28, б.141-149), Н.Н. Турусова (60, б.16), И.П. Кислицына
(20,б. 182—186), Е.А. Иванова (57, б.126-138), С.Д. Ильенкова (37,б.77,78)
ұйымның өмір сүру ортаса екіге бөлінеді: сыртқы (макроортамен негізгі
қызмет ету ортасы) мен ішкі орта. Макроорта экономикаға әсерін зерттейді,
құқықтық тексеру мен басқару, саяси процестер, табиғи орта мен ресурстар,
әлеуметтік және қоғамның мәдени құраушысы, ғылыми-техникалық және қоғамның
техникалық дамуы және т.б. Негізгі қызмет ету ортасын талдау келесі
негізгі компоненттардан тұрады: сатып алушылар, жеткізушілер, бәсекелестер,
еңбек нарығының күші. Ішкі ортаны талдау фирманың кадрларына, олардың
квалификациясы, басқаруды ұйымдастыру, өндірістік, қаржы, маркетинг,
ұйымастырушылық мәдениетіне көңіл бөлінеді.
Стратегиялық қаржылық талдаудың мақсаты – қаржылық стратегияны
қалыптастыру негізі. И.А. Бланк (24, б. 47-63) келесі әдістерді анықтайды:
SWOT-талдау, PEST-талдау, SNW-талдау, қоржындық талдау, салыстырмалы
қаржылық талдау, қаржылық коэффициенттерін талдау, Дюпон моделінің
интегралды талдау, эксперттік талдау.
Қоржындық талдау мақсатында А.Н. Петров (56,б.96-103), А.А. Томпсон
мен А.Дж. Стрикленд (59,б.380-392), С.Д. Ильенкова (37,б.90-91) Ботонск
консультатциялық топ матрицасын қолдануды ұсынады. Альтернативалық матрица
негізінде А.Н. Петров (56, б. 392-397) – саланың
қызығушылығыбәсекелестердің позициясын матрицасы, өмірлік цикл матрицасы,
С.Д. Ильенков (37, б.91) – өнімнарық матрицасы.
Ішкі ортаны бағалау үшін, яғни оның қаржылық жағдайын факторлық әдіс
арқылы З.А. Круш пен Л.В. Лущикова (46, б.158-179) Д. Уилкокстың
формуласын, Альтманның екі факторлы немесе бес факторлы моделін,
коэффициенттік әдіс – У. Бивер формуласы, баланс құрылымын коэффициенттік
талдау, кәсіпорынның қаржылық саясатын шығару бойынша методологиялық
ұсыныстармен сәйкес интегралдық баға арқылы қолдануды ұсынады. Сонымен
қатар, З.А. Круш пен Л.В. Лущикова матрицалық әдісті көрсетеді және Ж.
Форшон мен И. Романемен шығарылған қаржылық стратегия матрицасына көп көңіл
бөлінген. Бұл матрица Е.С. Стояновамен толықтай сипатталған.
Біздің ойымызша, ешбір кәсіпорын бәсекелестік ортада тиімді жұмыс
істей алмайды, егер оның нақты ориентациясы, бағыты болмаса.
Соған байланысты, басқарудың ортаны талдаудың басқа да маңызды
мәселелерінің бірі ұйымның миссиясы мен мақсатын анықтау болып табылады.
С. Кузнецов (47, б.35) бойынша миссияны анықтау кәсіпорынның
қызметінің функционалдығының негізгі идеясын анықтайды, сонымен қатар
кәсіпорынның бөлімшелерінің алдына нақты мақсаттарды қою.
И.П. Кислицын (20, б.190) бойынша миссия дегеніміз - бұл кәсіпорынның
болашақта қандай болу керек екенін көру дегенді білдіреді.
О.С. Виханский мен А.И. Наумов миссия дегеніміз - кең мағынада ұйымның
өмір сүруі, тар мағынада ұйымның не үшін және қандай мақсатта құрылғанын,
яғни миссия бұл ұйымның өмір сүру қажеттілігін көрсетеді және оның өзге
ұйымдардан айырмашылығын көрсетеді деп санайды. Біз О.С. Виханский мен А.И.
Наумовтың ойымен келісеміз, бұл ұғымның нақты және түсінікті мағынасын
көрсетеді.
Егер миссия жалпы ориентацияны көрсетсе, ұйымның функциялық бағытын,
оның өмір сүруін мәнін көрсетсе, ал нақты дәл осы мерзімде және оның соңғы
көрінісі мақсат ретінде болады, ол И.П. Кислицинамен (20, б.190) белгілі
бір нәтижеге алуды анықтайды деп санайды. Біз О.С. Виханский мен А.И.
Наумовтың ойымен келісеміз, ұйымның жеке сипаттамасындағы жағдайларының
нақты мақсаты, оларға жету үшін қызметін бағыттайды.
О.С. Виханский мен А.И. Наумов бойынша негізгі мақсаты ұйымның даму
мақсаттары болып табылады, яғни сату көлемінің темптерінің өзгеру мен
толықтай саланың және ұйымның табысының арасындағы ара қатынасты көрсетеді.
Осы қатынасқа байланысты ұйымның даму темпі жылдам, тұрақты немесе
қысқарғаны болуы мүмкін. Осы типтарға сәйкес даму темпі үшін жылдам даму
мақсаты, тұрақты даму мақсаты мен қысқарту мақсатын қалыптастыруған
болады. Е.А. Иванов келесідей типтерді көрсетеді: табысты мотивациялау,
рационалды қызмет, максималды табыс, нарықтың белгілі үлесін алу мақсаты,
ұзақ мерзімді мақсаттар, персоналды мақсаттар, әлеуметтік жауапкершілікті,
даму мен диверсификация мақсаты.
И.А. Бланк келесідей мақсаттарды көрсетеді: табысты максималдау моделі,
трансакциондық шығындарды минималдау, сату көлемін максималдау,
кәсіпорынның нарықтық бағасын максимизациялау моделі (24, б.122-139).
Көп жағдайда мақсатқа жетудің жолын таңдауда оның сол мақсаттың
қалайтын нәтижесіне жете алуына тәуелді болады. Мақсаттар бойынша дұрыс
шешемідермен қатар мақсатқа жетуде стратегиялық дұрыс шешімдерде маңызды.
Соған байланысты миссия мен мақсаттарды анықтаудан соң стратегияны таңдау
мен талдау кезеңі басталады.
О.С. Виханский мен А.И. Наумов келесідей базистік немесе эталондық
стратегияны көрсетеді:
1 бағытты даму стратегиясы: нарықта позицияның күшейуі, нарықта даму
стратегиясы, өнімді дамыту стратегиясы;
2 интегрирленген даму стратегиясы: кері вертикалды интеграциялық
стратегия, алға жылжу вертикалды интеграция стратегиясы;
1. диверсификацияланған даму стратегиясы: орталықтандырылған
диверсификация стратегиясы, көлденең диверсификацияланған
стратегия, конгломентирленген диверсификация стратегиясы;
2. қысқарту стратегясы: өнімді жинау стратегиясы, ликвидация
стратегисы, қысқарту стратегиясы, шығындарды қысқарту стратегиясы;
3. комбинирленген стратегия.
И.А. Бланк екінші және үшінші топтағы стратегияны қосып оны
жылдамдатылған стратегия деп атайды. Сонымен қатар, И.А. Бланктың зерттеу
нәтижесі бойынша келесідей қаржылық қызметтің доминантты сфераны
(бағыттарды) көрсетті: кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру
стратегиясы, кәсіпорынның инвестициялық стратегиясы, кәсіпорынды қаржылық
қауіпсіздікпен қамтамасыз ету стратегиясы, кәсіпорынның қаржылық қызметін
басқару стратегиясы. В.А Горемыкин келесідей стратегияларды көрсетеді: даму
стратегиясы, шектелген даму стратегиясы, қысқарту стратегиясы,
комбинирленген стратегия, қоржындық стратегия, диверсификация стратегиясы
мен өнімнің диверсификация стратегиясы.
Барлық қаржылық стратегияны жүзеге асыру құралы дұрыс
қалыптастырылған қажылық саясат болып табылады. В.А. Слепов пен
Е.И. Громов (55, б.50) қаржылық саясат дегеніміз – бұл жалпы қаржылық
идеология, яғни кәсіпорынның жалпы экономикалық мақсатқа жету үшін
кәсіпорынның ұстанатын таңдалған шаралар. В.А. Слепов (54, б.56) қаржылық
саясат ұғымына бірнеше модифицирленген және нақтыланған анықтама береді,
қаржылық саясат дегеніміз - мақсатты қойылымдар мен мақсатқа жету үшін
кәсіпорынның қаржылық дамуының мүмкіндіктері болып табылады.
И.А. Бланк (24,б.151) бойынша қаржылық саясат қаржылық филисофияның
жүзеге асу формасы мен қаржылық қызметтің маңызды аспектілерінде
кәсіпорынның басты қаржылық стратегиясын көрсетеді. Біз З.А. Круш пен
Л.В. Лущикова берген анықтамасымен келісеміз, қаржылық саясат дегеніміз-
кәсіпорынмен таңдалған стратегиялар мен тактикалық мақсаттар мен мәселелер,
сонымен қатар әдістер мен оларға жетудің тәсілдерімен байланысты жиынтық.
Қаржылық менеджменттің жоғарғы деңгейі сапалы бағалық және дивиденттік
саясаттың, табысқа қатысты саясат, айналым қаражаттарын басқару саясаты мен
оларды қаржыландру көздері, инвестиция мен оларды қаржыландыру көздері,
амортизация, несие мен инновациялық саясат, сонымен қатар капитал мен ақша
ағымын басқару саясатын қалыптастыру жағдайымен қамтамасыз етілуі мүмкін.
Біздің ойымызша, әр бір кәсіпорын қаржылық саясаттың бір бөлігі
ретінде бағалық саясатты қалыптастыру маңызды орын алады, себебі бағаны
қалыптастыру стратегиясын дұрыс таңдалуы кәсіпорынның коммерциялық
қызметінің перспективасының тиімділігі көрсетеді. Сонымен қатар,
кәсіпорынның қаржылық қарым-қатынасы өнімді нарықтық бағамен сату кезінде
ғана пайда болады. Нарықтың максималды үлесін алу, жоспарланған табыс
көлемін алу мен стратегиялық және тактикалық мәселелерді ұтымды шешу үшін
өнімге сәйкесінше баға қою және нарықтық жағдайларға байланысты бағалармен
үйлестіру ету керек.
Өнімді сатқан соң табысты анықтауға болады, соған байланысты
З.А. Круш пен Л.С. Шохина келесідей стратегиялық мақсаттарды көрсетеді:
табысты максимизациялау, қажетті табысты алу және табыс басты мақсат болып
табылмайтын кәсіпорындар үшін де. Бұл стратегияның түрлері қызметтің түрі
мен сипаттамасын таңдауда, өнімді өткізу жолдары, сатып алушылар мен
жеткізушілер, жұмысшылар мен қызметкерлер, күтпеген жағдайлардан сақтау
көлемі мен әдісі, өнімнің өзіндік құнды қалыптастыру, бағаны болжау және
т.б. факторлардың анықтаушысы болып табылады.
Теорияда және практикада стратегиялық жоспарлау мен басқаруды
қалыптастыру мен әр түрлі стратегиялық моделдер қолданылады, яғни қойылған
мақсатқа жету үшін нұсқалардың бірін таңдау. Ең белгілі моделдер келесілер:
- И. Ансоффтың мүмкіндіктер матрицасы, нарықта үлесін сақтап қалу мен
кеңейтуге байланысты негізгі төрт стратегия (нарыққа ену
стратегиясы, нарықта даму стратегиясы, жаңа тауарларды шығару
стратегиясы, диверсификация стратегиясы) нұсқасын қолдануды
қарастырады.
- нарық-өнім матрицасы, А. Стейнер бойынша. Бұл матрицаны
қолдануды А.Н. Петров (56, б.159-160) ұсынады.
- М.Портердің бәсекелестер стратегиясының моделі. Бұл модельді
А.Н. Петров, В.В. Панков, қолдануды ұсынады.
- А. Круш пен Л.В. Лущикова, Ж. Франшон мен И. Романе мен
құрастырылған және Е.С. Стояновамен толықтай сипатталған қаржылық
стратегия матрицасына көп көңіл бөледі.
Кәсіпорын өзінің жалпы және қаржылық стратегиясын нақты анқтағаннаң
соң оны жүзеге асыру процессіне өтеді, оның негізгі мәселесі стратегияны
ұтымды жүзеге асырудың алғышарттарын жасау.
Стратегиялық басқаруда стратегияның жүзеге асуын бағалау мен бақылау
қорытындылаушы процессі болып табылады. Стратегияны бақылау стратегияны
жүзеге асырудың қаншалықты мөлшерде фирманың мақсаттарына жететінін
көрсетеді. Сонымен қатар, стратегиялық бақылау қабылданған стратегияның ары
қарай жүзеге асырудың мүмкіндігі мен қойылған мақсаттарға жетуді жүзге
асыратнын қарастырады.
Кәсіпорын шеңберінде қаржылық стратегияны идентификациялаудың
қажеттігі келесіде:
- әр түрлі нарықты қамту, соның ішінде қаржы нарығындағы ірі
кәсіпорынның қызметін дивесификациялау.
- қаржылық стратегия жобаларын құрудағы қажеттілік;
- барлық кәсіпорындардың стратегиялық бағдарлау және бағалау үшін
бірегей және соңғы мақсат – қаржылық тиімділікті максимилизациялау
болып табылады;
- дүние жүзілік және ұлттық қаржылық нарықтың дамуымен кәсіпорынның
өмір сүруінің қаржылық рөлін нығайту үшін капиталды табысты
орналастыру мен қаржылық ресурстарын байланыстыру қажет.
Қаржылық стратегияның стратегиялық мақсаты - нақты көрсетілген
бағдарламалар мен қосымша қаржылық мәселелер кешенімен қамтамасыз етіледі.
Қаржылық нарықтың конъюктурасы мен даму тенденциясының өзгеруін ескере
отырып, кәсіпорындардың негізделетін қаржылық құралдардың жоғарғы
инновациялық деңгейі және қоғамдағы әлеуметтік-саяси және макроэкономикалық
процестердің өзгеруіне байланысты қаржылық стратегияны жүзеге асыру жобасы
мен бағдарламасын қалыптастырудың негізгі бағыттарын анықтау қажет.
Соның ішінде:
- кәсіпорынның перспективалы жұмыс істеуі үшін мақсатты нарық
сегементі мен басымдылығы жоғары қаржылық нарықты анықтау, бұл
кәсіпорынның мақсатты даму блогының болуы мен бар ақпарат базасын
өңдеу;
- қаржыландырудың тұрақты көзін қалыптастыру мен таңдау;
- ұзақ мерзімді кезеңде кәсіпорның мердігерлер мен жеткізушілермен
тиімді қарым қатынаста жұмыс істеу үшін қаржылық институт таңдау;
- кәсіпорынныңң стратегиясымен шарттасқан, бизнестің даму бағытының
басымдылығына сәйкес ұазақ мерзімді инвестициялық бағдарлама
құрастыру;
- болашақта кәсіпорынның нарықтық бағасы мен кәсіпорынның шығаратын
бағалы қағаздар бағамының тұрақты өсуіне жағдай жасау;
- баға қалыптастырудың трансфертті механизмы мен кәсіпорынның ішкі
қаржылық ағымын жетілдіру мен қалыптастыру;
- басқа да басқарушылық функцияны орталықсыздандыру мен шарттасқан
қаржылық басқаруды орталықтандырудың тиімді стратегиялық бағдарлама
позициясын қалыптастыру;
- кәсіпорын қызметін стратегиялық жоспарлауда кәсіпорның тұрақтылығы
мен экономикалық қауіпсіздіктің қаржылық индикаторын есептеуді
болжау.
2. Қаржылық стратегияның түрлері мен негізгі қағидалары
Кәсіпорының қаржылық стратегиясы перспективалы мақсаттарға жету үшін
қажетті кәсіпорынның қаржылық ресурстарының потенциалын қолдану мен
құрастыру саласындағы дамуының жалпы концепциясына байланысты іс шаралардың
күрделі көп факторлы үлгісін көрсетеді.
Қаржылық стратегияның экономикалық мәні қаржы саласында іскерлік қарым-
қатынастарды жүзеге асыру барысында өз ара байланыста кәсіпорынның қаржылық
қарым-қатынастағы экономикалық субъектілер мен мемлекеттік органдарымен
шарттасқан.
Кәсіпорынның қаржылық концепция базасын құрастыру кәсіпорынның ақша
айналымын тиімді басқаруымен байланысты және ақша қаражаттарын белгілі бір
пропорциясында қалыптастыру мен қаржылық ресурстарды мақсатты жұмылдыруды
жүзеге асырады.
Қаржылық стратегияның түрлері: бас қаржылық стратегия, жедел қаржылық
стратегия және жеке стратегиялық мәселелер (сурет 2).
- бас қаржылық стратегия – кәсіпорынның қызметін анықтайдын
қаржылық.Мысалға, барлық бюджет деңгейлерімен ара қатынасы,
кәсіпорынның табысын қолдану мен қалыптастыру, қаржылық
стратегияның қажеттілігі мен оны бір жылға қалыптастыру стратегияны
атайды.
- жедел қаржылық стратегия – қаржылық ресуртармен маневрлеудің
ағымдағы стратегиясы, яғни қазіргі экономикалық тұрақсыздық
жағдайлардың ішкі резервтерді мобилизациялау мен шығындарды бақылау
стратегиясы, айға, тоқсанға құрастырылады.
Сурет 2. Қаржылық стратегияның түрлері
Жедел қаржылық стратегия:
- қаражаттардың түсімі мен жалпы табыс: сатылған өнім үшін есептесу,
кредиттік операциялар бойынша түсімдер, бағалы қағаздардан түcкен
табыс;
- жалпы шығындар: жеткізушілер мен мердігерлермен есеп айырысу,
еңбекақы, бюджеттің барлық деңгейлері мен банктердің алдындағы
міндеттемелерін өтеу.
Бұндай әдіс жоспарлы кезеңде ақша айналымы, түсімдер мен шығындарды
болжауға мүмкіндік береді. Қалыпты жағдай болып шығындар мен табыстырдың
теңдігі немесе шығындардың табыстардан көп болуы.
Жедел қаржылық стратегия бас қаржылық стратегияның шегінде шығарылады.
Негізгі стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыруды қамтамасыз етуге
бағытталған жеке мақсаттарға жетуде қаржылық операциялардың тиімді
қолданумен байланысты.
Қаржылық стратегияның мақсаты мен мәселелері: қаржының негізгі
стратегиялық мақсаты кәсіпорынды қажетті қаржылық ресурстармен қамтамасыз
ету болып табылады.
Негізгі стратегиялық мақсатқа сәйкес кәсіпорынның қаржылық стратегиясы
келесілерді қамтиды:
1) қаржылық ресурстарды қалыптастыру мен оны орталықтандырылған
стратегиялық басқару;
2) негізгі бағыттарды анықтау мен оны жүзеге асыруды қамтамасыз ету,
кәсіпорынның қаржылық басқармасының резервтерін қолданудың
маневрлігін анықтау;
3) мақсаттарға кезең бойынша жету;
4) кәсіпорының қаржылық мүмкіндіктері мен экономикалық жағдайына
қаржылық іс шаралардың сәйкес келуі;
5) кәсіпорының ай, тоқсан, жыл бойынша нақты қаржылық және экономика-
қаржылық жағдайдың объективті есебі;
6) стратегиялық резервтерді дайындау мен құрастыру;
7) кәсіпорынның және оның бәсекелестерінің экономикалық және қаржылық
мүмкіндіктерінің есебі;
8) бәсекелестер тарапынан қауіптерді анықтау және оның алдын алу
шараларын жүзеге асыру мен қаржылық іс шаралардың тиімді бағытын
таңдау;
9) бәсекелестерден күшті жақтарын анықтау және соған байланысты
қызмет жасау.
Нарықтың талаптары мен кәсіпорынның мүмкіндіктеріне сәйкес басты
стратегиялық мақсатқа жету үшін кәсіпорынның бас қаржылық стратегиясы
қалыптастырылады. Бас қаржылық стратегияда қаржының жұмасалуы мен жұмысқа
бағытталуын қалыптастыратын мәселелер анықталады.
Қаржылық стратегияның мәселелері:
1) нарықтық жағдайда қаржыны қалыптастырудың заңдылықтары мен
сипаттамасын зерттеу;
2) кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру мен кәсіпорынның
қаржылық дағдарыс немесе тұрақсыздық жағдайында қаржылық
басқарманың іс шараларының ықтимал нұсқаларын дайындау мен шығару;
3) сатып алушылар мен мердігерлермен, бюджеттің барлық деңгейі мен
банктермен басқа да қаржылық институттармен қаржылық қарым
қатынасты анықтау;
4) айналым қаражаттары мен негізгі қорларды және өндірістің қуатын
рационалды қолдану үшін кәсіпорынның ресурстарын мобилизациялау мен
резервтерді анықтау;
5) кәсіпорынның өнідірістік-шаруашылық қызметі үшін қажет қаржылық
ресурстармен қамтамасыз ету;
6) максималды табыс алу мақсатында кәсіпорынның уақытша бос ақша
қаражаттарын тиімді орналастыруды қамтамасыз ету;
7) нарықтық жағдайда кәсіпорынның жан жақты кадрлық дайындығы мен
жаңа өнім түрлерімен, олардың ұйымдық құрылымы мен техникалық
қамтуын және қаржылық мүмкіндіктерді стратегиялық қолдану, қаржылық
стратегияны тиімді жүзеге асыруды анықтау;
8) ықтимал бәсекелестердің қаржылық стратегиясын зерттеу, олардың
экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерін, қаржылық тұрақтылықты
қамтамасыз ету бойынша іс шараларды жүзеге асыру.
9) дағдарыстан шығу жолдарын қарастыру;
10) кәсіпорының қаржылық дағдарыс немесе тұрақсыздық жағдайында
кәсіпорынның кадрларын басқару әдістерін қалыптастыру.
Қаржылық стратегияны құрастыруда басты назар келесілерді қамтиды:
- ақшалай табысты анықтау;
- ішкі ресурстарды мобилизациялау;
- өнімнің өзіндік құнын максималды төмендету;
- табысты дұрыс қалыптастыру мен бөлу;
- айналым қаражаттарының қажеттілігін анықтау;
- кәсіпорынның капиталын рационалды қолдану.
Нарықтық жағдайға сәйкес кәсіпорынның қаржылық стратегиясын нақты
жүзеге асыру кәсіпорынның қаржылық мехнизмының қалыптасуына байланысты
белгілі бір принциптерге негізделуі керек.
Кәсіпорынның қаржыларын ұйымдастыру келесі негізгі принциптерді
қарастырады:
- жоспарлы;
- қаржылық мерзімдердің ара қатынасы;
- қаржылық көрсеткіштердің тәуелділігі;
- икемділік (маневрлилік)
- қаржылық шығындарды минимизациялау;
- рационалдау;
- қаржылық тұрақтылық.
Сонымен қатар, осы принциптерді қаржылық стратегияны қалыптастыру
негізінде жүзеге асыру қажет және кәсіпорынны қаржысын басқару жүйесін
ұйымдастыру. Соған байланысты келесідей мәселелерді ескері қажет:
- қызмет ету саласын ( материалды өндіріс, өндірістік емес сала);
- салалық бөлінуі (өндірістік, көлік, құрылысы, ауыл шаруашылық, сауда
және т.б.);
- қызмет ету түрі (бағыты) (эспорт, импорт)
- кәсіпорынның ұйымдық құқықтық формасы.
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда кәсіпорынның бас қаржылық
стратегиясы бірнеше нұсқада жасалады, міндетті сандық бағалауда
көресетіледі және кәсіпорынның балансының құрылымына әсері бағаланады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясы негізінде жаңа басқарушылық
парадигма қағидасы бұл - стратегиялық басқару жүйесі қалыптасқан.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қалыптастыру процессінде қаржылық
стратегиялық шешімдерді қабылдау мен оларды қамтамасыз ететін негізгі
қағидалардың қатарына келесілер жатады:
1) өзін өзі ұйымдастыра алатын, кәсіпорынды ашық әлеуметтік-экономикалық
жүйе ретінде қарастыру. Бұл стратегиялық басқару қағидасы сыртқы
ортамен белсенді байланыста болатын, кәсіпорынның қаржылық
стратегияны қалыптастыруда белгілі бір анықталған жүйе ретінде
қарастырылады. Осындай байланыс процестерінің негізінде нарықтық
экономика жағдайында кәсіпорын сәйкесінше кеңістік, уақыттық және
функционалды құрылымға ие болады. Кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық
жүйе ретінде ашық болуы және өзін өзі ұйымдастыра алатыны кәсіпорынның
қаржылық стратегиясының қалыптаструдың жаңа сапалы деңгейін қамтамасыз
етеді.
2) кәсіпорынның операциондық қызметінің базалық стратегиялар есебі.
Кәсіпорынның жалпы экономикалық даму стратегиясының бөлігі бола тұра
алдымен операциондық қызметтің дамуын қамтамасыз етеді, ал қаржылық
стратегия бағынышты сиптта болады. Сондықтан қаржылық стратегия
кәсіпорынның операциондық қызметінің бағыттары мен стратегиялық
мақсаттарымен сәйкес болуы керек. Қаржылық стратегия кәсіпорынның
корпоративтік стратегиясымен сәйкес тиімді дамуын қамтамасыз ететін
негізгі факторларының бірі ретінде қарастырылады.
Сонымен қатар, қаржылық стратегия кәсіпорынның операциондық қызметінің
стратегиялық дамуын қалыптастыруға да әсер етеді.
Бұл операциондық стратегияның негігі мақсаттары-өнімді өткізудің жоғарғы
темпін қамтамасыз ету, операциондық табыстың өсуі мен тұтынушылық нарықтың
даму тенденциясына (тұтынушылық немесе өндірістік фактор) сәйкес
кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарлатумен байланысты.
Егер егер тауарлық және қаржылық нарықтардың даму тенденциясы сәйкес
келмесе (кәсіпорын өзінің шаруашылық қызметін жүзеге асыратын
сегменттерде), операциондық қызметтің стратегиялық мақсаттарының дамуы
қаржылық шектеулермен байланысты жүзеге аспайды. Бұндай жағдайда
кәсіпорынның операциондық стратегиясы сәйкесінше өзгертіледі.
Кәсіпорынның қаржылық қызметін қамтамасыз ететітін операциондық
қызметтін стратегиясының әр түрлілігіне қарай келесі базалық түрлерін
көрсетуге болады:
- шектеулі өсім. Операциондық стратегияның бұл түрі технологилық
прогрестің ықпалына тәуелділігі төмен, өндірістік технологиясы мен
өнімнің тұрақты ассортиментері бар кәсіпорындарда қолданылады.
Кәсіпорынның тұрақты бәсекеге қабілеттілігі мен тауарлық нарықтың
конъюктурасының ауытқуының төмен денгейінде болған жағдайда осындай
стратегияны таңдауға болады. Осы базалық стратегияның негізгі
типтері: бәсекеге қабілеттілкті күшейту стратегиясы, нарықты
кеңейту стратегиясы, өнімді жетілдіру стратегиясы болып табылады.
Сәйкесінше кәсіпорынның қаржылық стратегиясы бұл жағдайда алдымен
активтердің өсуі мен өндірістік процестерді тиімді қамтамасыз
етуге, өндірістің шектеулі көлемін өсіруді және өнімді өткізуді
қамтамасыз етуге бағытталады. Бұл жағдайда қаржылық қызметтің
стратегиялық өзгеруі минимумге дейін төмендейді.
- жылдамдатылған (интегрирленген немесе дифференциацияланған) өсім.
Операциондық қызметтің бұл түрі технологиялық прогресске тәуелді
дамып келе жатқан салада, сонымен қатар кәсіпорынның өмірлік
цикілінің ең алғашқы кезеңдерінде таңдалады. Осы базалық
стратегияның негізгі типтері: тігінен интегралды стратегия, қайта
интегралды стратегия, көлденең диверсификациялы стратегия. Қаржылық
стратегия бұл жағдайда қаржылық қызметтің дамуының жоғарғы
қарқынды қамтамасыз етудің негізгінде күрделі сипатқа ие.
- қысқарту (немесе қысу). Бұл операциондық стратегия көбінесе өмірлік
цикілінің соңғы кезеңінде тұрған, сонымен қатар қаржылық дағдарыс
кезеңінде тұрған кәсіпорындармен таңдалады. Бұл негізінен
артықтарды қысқарту қағидасына негізделген, яғни өндірілген
өнімнің ассортименті мен көлемін қысқарту, нарықтың жеке
сегменттерінен кету және т.б. қарастырады.
Осы базалық стратегияның негізгі типтері: құрылымды қасқару
стратегиясы, шығындарды қысқарту стратегиясы, шектеу стратегиясы.
Қаржылық стратегия бұл жағдайда қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз
ету мақсатында тиімді дезинвестициялауды және капиталды
пайдаланудағы жоғарлы моневрлікті қолдануды көздейді.
- сәйкестендіру (немесе жинақтау). Кәсіпорынның бұндай операциондық
стратегиясы шаруашылық бірлік стратегиялары немесе шаруашылықтың
жеке стратегиялық бөліктерін қарастырыған әр түрлі типтерді өзіне
жинақтайды. Бұл стратегия негізінен аумақтық диверсификацияланған
және кең ауқымды операциондық қызметі бар ірі кәсіпорындарға тән.
Сәйкесінше осындай кәсіпорындардың қаржылық стратегиясы әр түрлі
стратегиялық мақсаттардың дамуына тәуелді басқарушылық
стратегияның жеке объектілерінде дифференцацияланады.
3) қаржылық стратегиялық дамуыдың доминанты саласын айқындау.
Бұл қағида кәсіпорынның негізгі мақсатты функциясын - ұзақ мерзімде
нарықтық бағасын ұлғайтуға және қаржылық қызметінің тиімді бағыттарын
анықтауды қамтамасыз етеді.
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда келесідей қаржылық қызметінің
дамуының доминантты саласын көрсетуге болады (сурет 3):
- кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру стратегиясы.
Бұл қаржылық стратегияның доминантының мақсаттары, мәселелері мен
негізгі стратегиялық шешімдері кәсіпорынның корпоративтік
стратегиясын жүзеге асуын қаржылық қамтамасыз ету қажет және соған
сәйкес болу керек.
- кәсіпорынның қаржылық ресурстарын бөлу стратегиясы. Бұл қаржылық
стратегияның доминантының стратегиялық параметрлерінің жиыны бір
жағынан шаруашылық бірлік стратегиясы мен жеке функционалды
стратегияларды жүзеге асыруда қаржылық қамтамасыз етуге бағытталса,
екінші жағынан стратегиялық перспективада кәсіпорынның
инвестициялық қызметінің қалыптастыруға бағытталуы қажет.
Сурет 3. Кәсіпорынның жалпы қаржылық стратегиясының доминантты саласы
- кәсіпорынның қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз ету стратегиясы.
Бұл қаржылық стратегияның доминантарының мақсаттары, мәселелерін
мен негізгі стратегиялық шешімдері кәсіпорынның стратегиялық даму
процессінде қаржылық теңдіктің негізгі параметрлерін қалыптастыру
мен қамтамасыз етуге бағытталуы керек.
- кәсіпорының қаржылық қызметін басқарудың сапасын жоғарлату
стратегиясы. Бұл қаржылық стратегияның доминанттарының стратегиялық
параметрлер жиынын кәсіпорынның қаржылық қызметкерлерімен өңделеді
және кәсіпорынның жеке функционалды стратегиялары мен копоративтік
стратегияларға жеке болк ретінде кіреді.
4) қаржылық стратегияның альтернативті таңдау мүмкіндігімен қаматамасыз
ету. Қаржылық стратегиялық шешімдер негізінде альтернативті
бағыттарын, қаржылық қызметті жүзеге асырудың әдістері мен тәсілдерін
іздестіру және жалпы қаржылық стратегияның негізінде құрастырылған
және жүзеге асырудың тиімді механизмін қалыптастыру арқылы ең жақсы
нұсқаны таңдау мүмкіндігі болуы қажет.
Кәсіпорынның стратегиялық басқаруының барлық жүйесінің негізгі
ерекшелігі альтернативтілігі және ол қаржылық стратегияның жиынының негізгі
элементтерімен байланысты, олар: қаржылық мақсат, қаржылық қызметтің жеке
аспектілері бойынша қаржылық саясат, қаржылық ресурстарды қалыптастыру
көздері, қаржылық басқарудың түрі мен менталитеті және т.б.
5) қаржылық қызметте технологиялық прогрестің нәтижелерін қолдануды
қамтамасыз ету. Қаржылық стратегияны қалыптастыруда қаржылық қызмет
жаңа технологияларды енгізудің негізгі механизмі болып табылады.
Сондықтан кәсіпорынның стратегиялық дамуының жалпы мақсатын жүзеге
асыруда оның қаржылық стратегиясының технологиялық прогрестің
нәтижелерін көрсетеді және оның жаңа нәтижелеріне қолдануда тез
бейімделуіне белгілі бір деңгейде тәуелді.
6) қаржылық стратегиялық шешімдерді қабылдау процесіндегі қаржылық
тәуекел деңгейінің есебі. Ең алдымен бұл қаржылық қызметтің түрлері
мен формаларын, қаржылық ресурстарды, қаржылық қызметті басқарудың
жаңа ұйымдастырушылық құрылымдарын таңдау бағытымен байланысты.
Қаржылық тәуекелдің деңгейі инфляция мен пайыздық ставкалардың өзгеру
кезінде жоғарлайды.
7) қаржылық стратегияны жүзеге асыру кезінде қаржылық менеджерлердің
біліктілігі. Кәсіпорының қаржылық стратегиясынның жеке параметрлерін
қалыптастыру мен жүзеге асыру үшін дайындықты білікті қаржылық
менеджерлер қамтамасыз ету керек. Бұл менеджерлер стратегиялық
басқарудың негізгі принциптерімен таныс болуы қажет және қаржылық
қызметтің жеке аспектілерін басқару механизмін, қаржылық стратегиялық
контроллинг әдісін білу керек.
3. Қаржылық стратегияның қалыптастыру үрдісі мен құрылу кезеңдері
Қаржылық стратегияны қалыптастыруда негізгі назар ақшалай табыстың,
ішкі ресурстардың мобильділігін, өнімнің өзіндік құнының максималды төмен
болуы, табысты дұрыс қалыптастыру мен бөлу, айналым қаражаттарының
қажеттілігін анықтау, кәсіпорынның капиталын рационалды қолдануды толықтай
қарастырады.
Қаржылық стратегия төлемқабілетсіздік, инфляцияның қарқынына және
басқа да күтпеген жағдайларды ескере отырып қалыптастырылады.
Ол өндірістік мәселелерге сәкес келуі керек және өзгерістер енгізу мен
корректировкалар жүргізілуі мүмкін. Қаржылық стратегияны жүзеге асуын
бақылау табыстардың түсуімен, табысты тиімді және рационалды қолдануды
қамтамасыз етеді, яғни дұрыс қаржылық бақылау ішкі резервтерді
қалыптастыру, шаруашылықтың рентабельдігін жоғарлату және ақша салымдарын
арттыруға мүмкіндік береді.
Қаржылық страегияның негізгі бөлігі ішкі нормативтерді құрастыру болып
табылады.
Сондықтан, қаржылық стратегияның тиімді болады, егер теория мен
қаржылық стратегияның тәжіирибесі, қаржылық стратегияның мақсаттары нақты
экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерге сәйкес қатаң орталықтандырылған
қаржылық стратегияны басқару мен экономика-қаржылық жағдайдың өзгеруіне
байланысты икемді өзгеруін қамтамасыз ету.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын құрастыру бірнеше кезеңдерден
тұрады. Ең алдымен қаржылық стратегия қандай мерзімге жасалатынын анықтау
қажет. Қаржылық қызметтің мақсаттары мен қаржылық жоспарлаудың өңдеу
деңгейі қаржылық стратегияның мерзіміне байланысты болады.
Ұзақ мерзімді қаржылық стратегия табыстың қолданылу мен қалыптасуы,
қаржылық ресурстарға деген қажеттілік пен оны қалыптастыру көздерін
сипаттайды. Қысқа мерзімді қаржылық стратегия ұзақ мерзімді қаржылық
стратегия негізінде құрастырылады, ұзақ мерзімді қаржылық стратегияны
нақтыладырады және ағымдағы қаржылық ресурстарды сипаттайды.
Ұзақ мерзімді және орта мерзімді қаржылық стратегия жоспары 3-5 жылғы
іріленген түрде құрастырылады, ал қысқа мерзімді қаржылық стратегия жоспары
жоғары деңгейде нақтыланған түрде бір жылға құрастырылады.
Қаржылық стратегияны құрастырудың келесі кезеңінде қаржылық қызметтің
мақсатын анықтау қажет. Кәсіпорынның корпоративтік стратегиясына қарағанда
қаржылық стратегия функционалды болып табылады, сондықтан ол кәсіпорынның
жалпы стратегиялық мақсаттар қатарына жатқызылуы тиіс. Негізгі қаржылық
мақсат- тәуекелді минимизациялай отырып нарықтық бағаны максимилизациялау
болып табылады.
Бұндай мақсат абсолюттік және қатысты көрсеткіштер арқылы анықталуы мүмкін.
Бұл мақсат жүзеге асады, егер кәсіпорынның қаржылық ресурсы жеткілікті,
меншіктік капиталдың оптималды рентабельді, меншікті және тартылған
капиталдың құрылымдар балансталған болған жағдайда.
Негізгі қаржылық стратегия келесідей топтарға бөлінеді, мысалы:
- табыс;
- меншіктік капиталдың үлесі;
- меншіктік капиталдың рентабельділігі;
- активтердің құрылымы;
- қаржылық тәуекелдер.
Әр бір мақсат нақты қалыптасқан және нақты көрсеткіштерде көрінуі
тиіс, мысалы:
- сату рентабельділігі;
- қаржылық тұтқа (меншіктік және тартылған капиталдың ара қатынасы);
- төлемқабілеттілік деңгейі;
- өтімділік деңгейі.
Қаржылық стратегияны мақсаттырда ғана қалыптастыруды көздемейді,
сонымен қатар осы мақсаттарға жету үшін іс шаралар жоспарын құрастырады.
Басқраушылар ағымдағы жағдайдың қаржылық стратегияның мақсатарына сәйкес
келуін білу керек. Стратегиялық мақсаттарға жетуді жиі бақылап отыру керек.
Стратегияның жүзеге асуын бақылау үшін стратегиялық мақсаттар белгілі бір
уақыт аралығында шешу қажет нақты стратегиялық мәселелерге бөлінеді.
Сратегиялық мақсаттарға жетуді бақылау тактикалық мәселелерді шешу арқылы
жүзеге асады. Қалыптасқан қаржылық мақсаттар бағыттар бойынша
топтастырылады және кәсіпорынның қаржылық саясатын қалыптастырады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының қалыптасу процессі 4-ші суретте
көрсетілген кезеңдер арқылы жүзеге асады.
Қаржылық стратегияны қалыптастырудың жалпы кезеңін анықтау бір қатар
шарттарға байланысты. Оны анықтаудың негізгі шарты кезеңнің ұзақтылығы
болып табылады және кәсіпорынның жалпы даму стратегиясының қабылданған
кезеңге негізделеді, себебі қаржылық стратегия оған тәуелді болып келеді
және қаржылық стратегияның кезеңі сол стратегияның шегінен шыға алмайды
(қаржылық стратегияны қысқа кезеңде қалыптастыруға болады).
Қаржылық ортаның сыртқы факторлары мен қаржылық нарықтың конъюктурасын
зерттеумен экономика-құқықтық жағдайда кәсіпорынның қаржылық қызметін және
болашақта алдағы кезеңде оның өзгеруін қарастыру. Сонымен қатар, қаржылық
стратегияны қалыптастырудың бұл кезеңінде қаржы нарығының конъюктурасы мен
оны анықтайтын факторларды талдайды және кәсіпорынның болашақтағы қаржылық
қызметімен байланысты нарықтың жеке сегменттерінің конъюктурасын болжайды.
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің стратегиялық мақсаттарын
қалыптастыруда негізгі мақсаттарының бірі кәсіпорынның иеленушілерінің әл
ауқатын жоғарлату және нарықтық бағасын максимилизациялау болып табылады.
Сонымен қатар, бұл мақсат кәсіпорынның қаржылық дамуының ерекшелігі мен
белгілі бір мәселелерді ескере отырып нақтылау қажет.
Сурет 4. Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын қалыптастыру
процесінің негізгі кезеңдері
Кәсіпорын қызметінің жеке аспектілері бойынша қаржылық саясатты
құрастыру – бұл жауапкершілігі жоғары кезең. Жалпы қаржылық стратегияға
қарағанда қаржылық саясат кәсіпорынның нақты қаржылық қызметі бойынша
қалыптастырылады және қызметтің негізгі стратегиялық мақсатына жету үшін
тиімді басқаруды қамтамасыз етеді.
Қаржылық қызметті жүзеге асыруды қамтамасыз ету үшін ұйымдық-
экономикалық іс-шаралар жүйесін қалыптастыру, кәсіпорында әр түрлі
жауапкершілік орталықтарын, құқықтарын анықтауды, қаржылық қызметтін
нәтижесіне байланысты жауапты басқарушылардың міндеттерін, қаржылық
қызметтің тиімділігін артырғаны үшін жұмыскерлерді ынталандыру жүйесін
қалыптастыру қажет.
Құрастырылған қаржылық стратегияның тиімділігін бағалау кәсіпорынның
қаржылық стратегиясының қорытынды кезеңі болып табылады.
Сондықтан, қаржылық қызметтің маңызды аспектілері бойынша қаржылық
стратегияны қалыптастыру кәсіпорынның қаржылық дамуымен байланысты тиімді
басқарушылық шешімдерді қабылдауға мүмкіндік береді.
Қаржылық стратегияның гипоттетикалық үлгісіне байланысты келесі
блогтардан тұрады:
- мақсат пен мәселелер;
- өткізу деңгейі;
- сыртқы және ішкі факторларды қалыптастыру;
- өткізу әдісі мен құралдары;
- стартегияның нәтижесі.
Ішкі қаржылық мүмкіндіктері мен қаржылық қарым-қатынастары және сыртқы
әлеуметтік-экономикалық міндеттерді қабылдай алуымен сәйкес келген кезде
кәсіпорын өзінің қаржылық стратегиялық мақсаттарына жетеді. Кәсіпорынның
қаржылық стратегиясының мәні мен мазмұнын қарастырғанда, оны негізінен
макро және микроорта шарттары, факторлары, кәсіпорынның стратегиясына әсер
ететін және басқа да жоғарыда аталғандар қарастырылады.
Кәсіпорнның қаржылық стратегиясының моделінің ең маңызды блогы оның
өткізу деңгейі болып табылады. Бірінші деңгейді корпоративтік және бизнес
деңгейі (жоба деңгейі) тең дәрежеде қарастырылады.
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясын жүзеге асыруда осы деңгейлерде келесідей
ерекшелігі анықталады:
- әр түрлі стратегиялық мақсат;
- қызмет көрсету масштабы мен нарықты қамту;
- орындалатын функциялар (кәсіпорын шегінде орталықтандырылған немесе
орталықтандырылмаған деңгейіне сәйкес);
- сыртқы орта факторларымен (салықтық реттеу, антимонополиялық
заңдылықтар және т.б.)
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының үлгісі – қандай құралдар
(бағдарламалар, жобалар, қайта қалптастыру, жаһандану, дивидендтік және
т.б.) мен әдістер жүйесі арқылы жүзеге асатынын көрсетеді.
Қаржылық стратегия әдістері мен құралдарын қолдану ситуациялық
сипатында: нақты фактолар, әлеуметтік-экономикалық және саяси, әр түрлі
нұсқадағы комбинацияларды таңдау. Қаржылық стратегияны кәсіпорынды
басқарумен байланысын зерттеу нәтижесінде қаржылық стратегия маңызды роль
атқаратынын көрсетеді.
Нарықтық жағдайда кәсіпорынның теориялық негізгі функциялары мен
қаржылық стратегияның қалыптастырудың методологиясын зерттеу интеграциондық
тенденцияны есептеуді көздейді.
Интеграция – оның әр түрлі формалары мен көрсеткіштерін қазіргі таңда
нарықтың мықты құрылымдық факторына айналды. Банктік және өндірістік
капиталдың интеграциялануы қайта құрылу шегінде реформалау бағытында
кәсіпорынның стратегиялық құрылу факторы ретінде қарастырылуда.(30)
Банктік және өндірістік капиталдың интеграциялану негізінде
кәсіпорындардың бірігуі – отандық кәсіпорындардың қаржылық стратегияны
қалыптастыру құралы, экономиканың қайта құрылу бағыттарының негізгі
көзінің бірі болып табылады. Қазіргі жағдайда ірі корпорациялардың қаржылық
капитал түсінігін иидентификатциялау қажет.
Сурет 5. Қаржылық стратегияның қалыптасуының гипотетикалық үлгіс
Қаржылық стратегияны шығаруда кәсіпорынның тиімді әдістерді қолдану
(кәсіпорынның қаржылық-экономикалық қызмет саласында көрінуі мүмкін
шындыққа жанасатын тенденциялар) қажет. Ірі кәсіпорындарда тиімді қаржылық
стратегияны құрастыруда ескеруді қажет ететін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz