Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының экономиканы қаржыландыруға қатысуы

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

ӘОЖ: 364(574) +35. 087. 431. 3 Қолжазба құқығында

ӘБИЕВА ЗӘБИРА НҰРҒАЛИҚЫЗЫ

Қазақстан Республикасы зейнетақы жүйесін жаңғырту және инвестициялық процесті ұйымдастыру: мәселелері мен басымдықтары

08. 00. 05 - Экономика және халық шаруашылығын басқару саласы бойынша

(салалары мен қызмет сфералары бойынша)

Экономика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация

автореферат

Қазақстан Республикасы

Алматы, 2007

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ- Түрік Университеті Шымкент институтында орындалды.

Ғылыми жетекшісі: ҚР Ұ. И. А. академигі

э. ғ. д. О. Сәбден

Ресми оппоненттер: экономика ғылымдарының

докторы, профессор

Берешев С. Х.

экономика ғылымдарының

кандидаты Тұрсынбаева Д.

Жетекші ұйым: М. О. Әуезов атындағы Оңтүстік

Қазақстан мемлекеттік университеті

Қорғау 2007 жылдың « » маусымында сағат Қазақстан Республикасы білім және ғылым Министрлігінің Экономика институтында экономика ғылымдарының докторы (кандидаты) ғылыми дәрежесін беру жөніндегі Д53. 37. 01 диссертациялық кеңестің мәжілісінде өтеді. Мекен жайы: 050010, Алматы қ., Құрманғазы көшесі, 29 үй, отырыс залы.

Диссертациялық жұмыспен Қазақстан Республикасы білім және ғылым Министрлігінің Орталық ғылыми кітапханасында танысуға болады.

Автореферат 2007 жылдың « » мамырында таратылды.

Диссертациялық

кеңестің ғалым хатшысы,

экономика ғылымдарының

кандидаты, доцент Н. Ж. Брімбетова

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Республикамыздың "Қазақстан- 2030" бағдарламасында барлық Қазақстандықтардың әл-ауқатын, қауiпсiздiгiн жақсарту, гүлдену, даму стратегиясында Президентiмiз Н. Назарбаев атап өткендей, елiмiздiң дамуының басым бағыттарының бiрi тұрғындардың материалдық және әлеуметтiк әл-ауқаты болып табылады. Тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудiң деңгейi мен сапасы-елiмiздiң азаматтарының әлеуметтiк және экономикалық жағдайының маңызды құрамдас бөлiгi. ЖЗЖ тұрақты түрде дамуы Қазақстан Республикасының экономикалық дамуын жылдамдатуға ықпал етедi .

Республиканың әлеуметтiк-экономикалық жүйесiнде неғұрлым қарқынды дамушылардың бiрi зейнетақы жүйесi болып табылады. Сонымен қатар, әрекет етушi жинақтаушы зейнетақы жүйесiне зерттеулер жүргiзу, оның тереңдеуi, нарықтық экономикалық жағдайындағы Қазақстан экономикасына бейiмделуi және оның әрекет етуiнiң қысқа мерзiм iшiнде пайда болған пiкiрталастағы және шешiлмеген көптеген мәселелер мен сұрақтардың бар екендiгi жөнiнде белгiлi бiр тұжырымдар жасауға мүмкiндiк бередi.

Атап айтатын болсақ, еңбек етiп болғаннан кейiнгi кезеңде қалыпты өмiр сүрудi қамтамасыз етуге зейнеткерлердiң жинақ қорларының саны емес сапасының жеткiлiксiздiгi, гендерлiк мәселелердiң шешiмiн таппауы, өмiр сүру ұзақтығының әр-түрлiлiгi, еңбек ақы теңсiздiгi нәтижесiнде әйелдер мен ерлер арасындағы зейнетақы мөлшерiндегi теңсiздiктiң болуы, өндiрiстiк мүгедектiк мәселелерi және т. б. Қазақстан экономикасының даму ерекшелiктерi зейнеткерлiкке шыққан мерзiм iшiнде тұрғындардың әл-ауқатын жақсарту мен қолдау мақсатында тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн дамытуға бағытталған кешендi шаралардың жүзеге асырылуын қолдайды. Қажетті нәтиже алу үшін, экономиканы жеделдету мақсатында инвестициялар жасау қажет. Ол үшін ішкі жинақ қорларды шоғырландыру-басты шарттардың бірі болып табылады. Экономикалық өсу және дамытудың құпиясы өте қарапайым: тек қана ұлттық қорларды және инвестицияларды көбейту қажет. Алайда, бүгінгі күні инвестицияны және қорларды көбейту жылдам дамудың қажетті, бірақ жеткіліксіз шарты болып отыр. Бұл тұрғыда, инвестициялық институттар тиімді инвестициялау процесін жүзеге асырады. Ал, ЖЗҚ төлемдердің басталуы мен жарналар түсімдерінің аяқталуы арасындағы бірнеше жылды құрайтын уақыт аралықтары ЖЗҚ ұзақ және орта мерзімді инвестиция жасауға және өзінің портфелін құруға мүмкіндік береді. ЖЗҚ әрекет етуі ұзақ мерзімді инвестициялық процесті білдіреді. Алайда, қорлар кәсіпорындардың бағалы қағаздарына инвестиция жасап экономиканы қаржыландыруды және қаржы құралдарын банк депозиттеріне орналастыру арқылы, коммерциялық банктердің ресурстық базасын толықтыруды әзірше қаржылар тиімді орналастырылды деп айтуға болмайды. Зейнетақы қорларының инвестициялық іс-әрекеттерінің нәтижесі, олардың әрекет етуінің бастапқы кезеңінде, инвестициялық мүмкіндіктерді жеткіліксіз пайдаланғанын көрсетеді. Біздің ойымызша, оның басты себептері: қаржы құралдарының қайтарылуына мемлекеттік кепілдіктердің болмауы, қаржы нарығындағы тұрақсыз жағдай. Сондықтан, зейнетақы активтерін экономиканың нақты секторындағы шаруашылық салаларын және зейнетақы саласын дамытудың басты бағыттарын қаржыландыру мақсатында пайдалану керек деп есептейміз.

Сондықтан, ҚР ЖЗҚ инвестициялық процесіне талдау жүргізу және тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн жаңғырту мен әрі қарай дамытудың басымдықтарын зерттеу маңызды мәселелердiң бiрi болып табылады. Аталған мәселелерді шешу үшін, оған қатысты отандық және шетелдік мамандар мен ғалымдардың зерттеулерін негізге ала отырып, зейнетақы қорларының қызметтерін жаңғыртуды және олардың экономиканы қаржыландыруға қатысу мүмкіндіктерін дұрыс арнаға қоюдың жетілдірілген әдістемелік жолдарын ұсынуды және негіздеуді қажет етеді.

Мәселенiң зерттелу деңгейi. Түрлi бағыттағы экономикалық мектептер ғалымдарының жұмыстарында қоғамның еңбекке жарамсыз мүшелерiнің жағдайында барлық уақытта едәуiр орын берiлiп отырған. Бұл мәселенiң зерттелуіне А. Смит, У. Ростоу, Г. Мюрдаль, Д. Рикардо, Д. Кейнс, А. Маршал және тағы басқа шетелдік ғалымдармен қатар, қоғамдық қорлар арқылы тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету саласына зерттеу жүргiзген М. Герасимов, Б. Ракитский, Ю. Шаршов және тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету мәселесiмен арнайы айналысқан Ветрова, А. Егоров, Л. Соловьева, Е. Астрахан, В. Агаркан, А. Зайкин сияқты бірқатар ТМД елдерінің ғалымдарының еңбектері арналған. Ал, тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудiң қазiргi таңдағы тенденциясы мен ондағы мәселелерi А. Аникеева, С. Афанасьева, Л. Зубченко, Лебедева, Е. Четыркин, А. Алибаев және тағы басқалардың жұмыстарында жарық көрсе, жинақтаушы зейнетақы жүйесiнiң әрекет етуi барысында Қазақстандық нарықтың ерекшелiктермен байланысты тақырыптың даму барысындағы түрлi аспектiлер Н. К. Мамыров, Т. М. Рогачева, Мұхтарова К. С, Кравцов А., Н. Н. Хамитов, В. Д. Лидiң және тағы басқа ғалымдар еңбектерiнде көрiнiс тапқан.

Республикада соңғы жылдары жүзеге асырылып келе жатқан мәселелердің бірі әлеуметтік саясат, оның ішінде, зейнетақы реформасына қатысты сұрақтар Баймуратов У. Б., Кенжегузин М. Б., Қошанов А. К, Искаков У. М., Нурланова Н. К., Зейнельгабдина А. Б., Ильясов К. К., Мельников В. Д., Есентугелов А. Е., Тимошенко Л. С., Шалгимбаева Г. Н., Карагусова Г. К., Н. А. Коржова, Берешев С. Х., К. М. Тулепбаев, А. Х. Нұрсейтов және т. б. отандық ғалымдардың еңбектерінде зерттелген.

Алайда, зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін жаңғыртудың инвестициялық бағыттары мен іс-әрекеттеріне қатысты сұрақтардың жеткіліксіз зерттелгендігі, ҚР ЖЗЖ жетілдіру мен дамытудың инвестициялық бағыттарына қатысты басымдықтар мен ұсыныстарды өңдеу мәселесінің өзектілігі зерттеу тақырыбын және оның құрылымын, логикасы мен мазмұнын анықтауға негіз болды.

З ерттеу жұмысының мақсаты ҚР зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiндегі инвестициялық процестерді ұйымдастыру мен оның басымдықтарын анықтау барысында зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін жаңғыртуды теориялық негіздеу болып табылады.

Диссертациялық жұмыста қойылған мақсатқа жету үшін төмендегідей з ерттеу жұмысының мiндеттерi алға қойылды:

- тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудiң обьективтi негiздерiн анықтай отырып, әлеуметтiк-экономикалық категория ретiнде зейнетақымен қамтамасыз етудiң мәнiн нақтылай түсу;

- нарықтық экономикасы дамыған елдердегi азаматтарды зейнетақымен қамтамасыз ету тәжiрибесiне, оны Қазақстанның ерекшеліктеріне байланысты қолдануына талдау жүргізу;

- бiрыңғай зейнетақы жүйесiнен жинақтаушы түрiне өтудi анықтаушы факторларды ғылыми түрде жүйелеп, жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметтерiн жетiлдiру және олардың инвестициялық мүмкiндiктерiн күшейтуге байланысты сұрақтарды қарастыру;

- жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметтерiн талдау негiзiнде зейнетақы жүйесiнiң әрекет ету тетiктерiне талдау жүргiзу және Қазақстан Республикасының тұрғындарын зейнетақымен қамтамасыз етудiң мемлекеттiк емес секторларының даму тенденцияларын анықтау;

- ЖЗҚ қызметтерін мемлекеттік реттеудің қазіргі жағдайын және олардың инвестициялық ресурстарының қалыптасуына әсерін зерттеу;

- келешекте Қазақстан тұрғындарын зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн жаңғыртудағы мемлекеттік реттеуді жетiлдiруге байланысты ұсыныстар әзiрлеу;

- Қазақстандағы зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін жаңғырту ерекшеліктерін ашып көрсету.

Зерттеу пәнi ретінде ҚР тұрғындарын зейнетақымен қамтамасыз етудіњ инвестициялыќ процесін ұйымдастыру барысы және экономикалық-ұйымдық қарым-қатынастар қарастырылды.

Зерттеу нысаны ретiнде ҚР жинақтаушы зейнетақы жүйесі алынған.

Зерттеудiң теориялық және әдiстемелiк негiзiн қоғам мүшелерiн зейнетақымен қамтамасыз ету мәселелерiне арналған шетелдiк және отандық ғалым экономистердiң еңбектері және зерттеулері жатады. Құқықтық негiзiн тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету қатынастарын реттеушi ҚР Заң актiлерi мен нормативтiк құжаттары құрайды және жұмыста абстрактылы-логикалық, монографиялық, статистикалық-экономикалық және қаржылық-экономикалық сараптама әдiстерiн пайдалана отырып, орташа шамалар және салыстыру әдiстерi қолданылған.

Зерттеудің ақпараттық базасын ҚР бағалы қағаздар бойынша Ұлттық комиссиясы, Қазақстанның зейнетақы қорларының қызметтерiн реттеушi Комитет, мемлекеттiк қаржылық статистикасының есептiк мәлiметтерi, статистикалық материалдары және анықтамалықтары құрайды.

Қорғауға шығарылған диссертацияның негізгі ұсынылымдары:

1. Инвестицияны ұйымдастыру процесінің жалпы теориялық көзқарастарына зерттеулер жүргізу барысында қаржы жүйесіндегі нақтыланған қаржы инвестицияларын ұйымдастыру қағидалары негізделді.

2. Автормен экономиканы жаңғыртуды жеделдету қажеттілігін туындатқан факторлар негізінде зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін жаңғырту шарттары ұсынылды.

3. Зейнетақы жүйесін жаңғыртудың жағымды және жағымсыз жақтары көрсетілді;

4. Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының ел экономикасын қаржыландыруға қатысу мүмкіндігі үлгісі жасалды.

5. Биржа айналымындағы зейнетақы нарығы субьектілерінің үлесін реттеу негізінде зейнетақы жүйесін жаңғырту мәселелерін шешу жолдары бойынша ұсыныстар берілді.

Зерттеудің ғылыми жаңалықтары келесiлерден көрiнедi:

-ҚР инвестициялық ресурстардың құрылуына және жинақтаушы зейнетақы қорларының экономиканы қаржыландыруға қатысу мүмкіндігінің үлгісі ұсынылды;

-зейнетақымен қамтамасыз етудің әлеуметтік, материалдық базасын құруда және адам капиталын дамытуда зейнетақы салымдарының артықшылықтары негізделді;

-жинақтаушы зейнетақы жүйесін мемлекеттік реттеуді жетілдіру бойынша бірқатар ұсыныстар берілді;

-Қазақстанның зейнетақы жүйесіндегі ерекшеліктерін меңгеру нәтижесінде, зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін жаңғыртудың кейбір бағыттары анықталды;

- тұрғындары зейнетақымен қамтамасыз етудің мемлекеттік емес зейнетақы қорларының әрекет етуіндегі артықшылықтары нақтыланып, автормен зейнетақы жүйелерінің жағымды және жағымсыз жақтары бөлініп көрсетілді;

- биржа айналымындағы зейнетақы активтерінің өсу тенденциясына талдау жүргізу нәтижесінде зейнетақы жүйесін жаңғырту мәселелері мен оларды шешу жолдары жасалды және ұсынылды.

Жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығы. Жұмыстың қорытындылары мен ұсыныстары зейнетақымен қамтамасыз ету мәселелерін шешуде негіз бола алады. Зерттеудің нәтижелері ЖЗҚ-ның қызметтерін реттеуші және басқару ұйымдарына ұсыныла алады. Диссертацияның жекелеген кейбір бөлімдері экономикалық теория, макроэкономика курстарын зерттеуде және дәріс беруде, зейнетақымен қамтамасыз ету мәселелері бойынша оқу әдістемелік материалдарды дайындауда қолданыла алады.

Зерттеу нәтижелерінің қолданылуы және сынақтан өткізілуі . Диссертацияның негізгі қорытындылары мен нәтижелері халықаралық және республикалық ғылыми-тәжірибелік конференцияларда талқыланған. Зерттеу нәтижелері мемлекеттік ЖЗҚ және ҚР әрекет ететін бірқатар ЖЗҚ тәжірибелік қызметтерінде және жұмыс жоспарын құру барысында қолданыла алады. Жұмыстың кейбір бөлімдері “ГНПФ” ЖЗҚ АҚ ОҚО өкілеттілігінің бағдарламасына (Акт №1444) енгізіліп, Қ. А. Ясауи атындағы ХҚТУ ШИ-нің оқу процесінде қолданылғаны туралы Акт №1254 алынды.

Зерттеу нәтижелерінің жариялануы . Диссертация тақырыбы бойынша жалпы көлемі 5 б. т. құрайтын 9 мақала жарық көрді, соның ішінде ҚР БҒМ БҒС ҚАК-і жариялауға кеңес берген басылымдарда 4 мақаласы жарияланған.

Диссертациялық жұмыстың құрылымы мен көлемі . Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындылар мен ұсыныстардан тұрады. Жалпы көлемі компьютерде терілген 138 бет, 29 кесте, 8 сурет бар. Пайдаланған әдебиеттер тізімі 83 әдебиеттен тұрады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1 Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн жаңғыртудың теориялық аспектілері және жүйе қызметіндегі инвестициялық процесті ұйымдастыру

Жаңғырту процесін Қазақстанның қазіргі таңдағы экономикасының маңызды міндеттерінің бірі ретінде қарастыра отырып, соңғы 10 жылдықтағы жаңғырту теориясының эволюциясын сипаттау және оны қысқаша қарастыру біздің республикамыз үшін теориялық және практикалық қызығушылық танытады. Өйткені, онда нарықтық экономикасы дамыған және әлде қайда қалып қойған елдер арасында алшақтықты жою мәселелері зерттеледі. Әрине, қажетті нәтиже алу және экономикалық өсуді жеделдету мақсатында қажетті инвестициялар жасау үшін ішкі және шетелдік жинақ қорларды шоғырландыру қажет. Зерттеу барысында жалпы ұлттық өнімнің 15-тен 20 пайызға дейін сақтай алатын елдер салыстырмалы жинақтау нормасы төмен елдерге қарағанда әлде қайда жылдамырақ дами алатындығы белгілі болды, сонымен қатар, мұндай даму әлде қайда тұрақты болып келеді. Бұдан келіп шығатыны, экономикалық өсу және дамудың құпиясы өте қарапайым: тек қана ұлттық қорларды және инвестицияларды көбейту қажет, өйткені дамудың басты тежеуіші -көптеген елдер үшін жинақ қорларының төмендігі.

Мұндай "қор тапшылығы" шетелдік, мемлекеттік және жеке инвестициялармен толықтырылуы мүмкін немесе бұл тапсырмалардың орындалуын оптималды инвестициялау процесін жүзеге асырушы қазіргі таңдағы инвестициялық институттар атқара алады.

Сонымен қатар, "инвестиция" түсінігі өте ауқымдылығына байланысты оған нақты анықтама беруге болмайтындығын байқаймыз. Экономика ғылымдарының түрлі бөлімдерінде оның мазмұны түрлі ерекшеліктерге ие болады. Әлемнің түрлі елдеріндегі танымал еңбектерде инвестицияға макроэкономикалық, микроэкономикалық тұрғыда, қаржылық, экономикалық әдебиеттерде берілген анықтамалардың бір-бірінен өзгешелігі кемде кем. Олар инвестицияның экономикалық мазмұнын толық ашып көрсетпейді және оның мәні жөнінде түрлі авторларда нақты көзқарастың қалыптаспағандығын байқауға болады.

Біздің ойымызша, "инвестиция" анықтамасында макроэкономикалық және микроэкономикалық көзқарастарды біріктіру қажет, сонда ғана инвестициялық нарықтың ролі артады.

Сонымен, зейнетақы қорлары зейнетақы төлемдерінің негізгі көзі болып табылатын инвестициялық табысты құруға қажетті инвестициялық бағдарламаларды орындайтындығын ескере отырып, біздің көзқарасымыз бойынша, нарықтық экономиканың субъектісі болып табылатын зейнетақы қорлары қызметінің экономикалық мазмұнын анықтауға болады.

Осылайша, экономикалық жүйеде қаржы делдалдарының бір түрі болып табылатын зейнетақы қорлары маңызды белсенділікті арттырушы роль атқаруы тиіс, яғни капитал салымдарын қажет ететін өнеркәсіп компаниялары мен ұсақ инвесторлардың қызығушылықтарының балансын қамтамасыз ету.

Қаржы институттары жүйесінде Қазақстанның зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін жаңғыртуға сәйкес жинақтаушы зейнетақы қорлары келесідей ерекшеліктермен сипатталады:

олар әлеуметтік бағыты бар институттар болып табылады;
бұл зейнетақы жарналарын қабылдаушы және мүмкіндіктердің өсуіне байланысты зейнетақы активтерін қауіптілігін төмен және сенімді жобаларға инвестициялайтын қаржы институттары;
жинақтаушы зейнетақы қорларында төлемдердің басталуы мен жарналар түсімдерінің аяқталуы арасында бірнеше жылды құрайтын уақыт лагтары пайда болады. Бұл жинақтаушы зейнетақы қорларының ұзақ және орта мерзімді инвестиция жасауға және өзінің портфелін құруға мүмкіндік береді. Жинақтаушы зейнетақы қорлары қаржы нарықтарына тікелей және зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдар арқылы да қатыса алады.

Жинақтаушы зейнетақы қорларының әрекет етуі 3 кезеңнен тұратын ұзақ мерзімді инвестициялық процесті білдіреді:

- бірінші кезеңде жарна түрінде жинақтаушы зейнетақы қорларына

салымдар жасалады;

- екінші кезеңде жинақталған қаржы ресурстарын инвестициялау

жүзеге асады;

- үшінші кезеңде мерзімді зейнетақы төлеу жүзеге асады.

Инвестициялық саясатты белсенді түрде жүргізу зейнетақы жүйесін жаңғыртуда маңызды мәселелерінің бірі болып табылады, ал оларды жасау қордың мақсаттарын, инвестициялаушы құралдардың көлемін және басқада маңызды міндеттердің шешілуін анықтауды талап етеді. Осы жағдайда жинақтаушы зейнетақы қорлары оларға сенімді инвестициялық қорғау қызметін ұсына алатын капиталданған ұйымға бағытталады. Бұл ЖЗҚ арасында қаржы ресурстарын орналастыруда бәсекенің өсуіне алып келеді және қабылданған инвестициялық саясатқа сәйкес жүзеге асырылатын инвестициялық қызметтердің түрлі құралдарын өте ұқыпты талдауға итермелейді.

Зейнетақы қорлары институционалды инвесторлар ретінде әрекет ете отырып, және салымшылардың қаржы құралдарын шоғырландыра отырып оларды мынадай түрлі активтерге инвестициялайды: бағалы қағаздарға, банк депозиттеріне, мүліктерге және т. б.

Инвестицияға қатысты жалпы теориялық көзқарастар инвестицияны басқару процесінің мәнін сипаттайды. Қазіргі сарапшылардың зерттеулері капиталды сапалы түрде басқарғанда ғана жетістікке жетеді деп көрсетеді. Қаржы жүйесіндегі қаржы инвестицияларын ұйымдастыру, басқару, өмірді сақтандыру жүйесінің әрекет етуінің жалпы қағидаларына сәйкес жүзеге асады, онда зейнетақы қызметтерінің ерекшеліктері көрсетіледі, атап айтатын болсақ:

- зейнетақы қорларының инвестициялық қызметтерінің уақытша диференцияциялау қағидасы;

- қаржы инвестициясын басқаруды кезең -кезеңімен ұйымдастыру қағидасы бірінші ережемен тығыз байланысты және қаржы инвестицияларын басқарудың арнайы саясатын өңдеуді қажет етеді. Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық әрекет ету процесі барысында зейнетақы қорларының қызметтерімен байланысты ақпараттар үлкен рөл атқарады. Мұнда ақпараттар келесі талаптарға сәйкес келу қажет:

- мәліметтер нақты болуы және алынған деректердің пайдалылығы бұрынғы байланыстарға зиян тигізбеуі қажет;

- жоғарыда аталған қағидалармен байланысты тәуекелдерді бөлу және жауапкершілікті жоспарлау қағидасы. Кейбір іс-шараларды орындау нақты инвестициялық тәуекелге барумен қатар жүреді.

Зейнетақы бизнесіндегі қаржы инвестицияларының ерекшеліктерін сипаттайтын жоғарыда аталған қағидалар нарықты экономика жағдайындағы ұдайы өндіріс жүйесінің инвестициялық процесін құруда әдістемелік негіздемелердің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Мұндай көзқарас белгілі бір деңгейде экономикалық дамуды сипаттайды және елдегі инвестициялық процестің тиімділігін қамтамасыз етеді.

Зейнетақы жүйесінің инвестициялық белсенділігін арттыру Қазақстан үшін экономикалық жаңғыртудың негізгі шарттарының бірі болып табылатындықтан үкіметтің алдында отандық өндірісті дамыту үшін қаржы ресурстарын шоғырландыру және жинақтау мәселесі тұр. Яғни,

мемлекетпен жүргізілген әлеуметтік саясат жаңғырту идеясымен сабақтас болуы керек, яғни зейнетақыны және жалақыны уақытында төлеу, кейбір әлеуметтік жеңілдіктерді алып тастау, атаулы әлеуметтік қорғау сияқты мемлекеттік міндеттемелерді сақтау қажет.

Қазақстан үшін зейнетақы жүйесін жаңғырту мәселесі бірқатар қолайсыз факторлардың туындауына байланысты Батыс және Шығыс Еуропа елдеріндегідей маңыздылыққа ие болып отыр:

дамыған елдердегі сияқты тұрғындардың жылдам қартаюы;
дамушы елдерге тән жан басына шаққандағы табыстың төмендігі;
үлестіруші зейнетақы жүйесі тұрғындардың барлығына жуығын қамтиды және зейнетақымен қамтамасыз етуге байланысты міндеттемелердің мөлшері қолда бар нақты ресурстармен сәйкес келмейді.

Зейнетақы жүйесін жаңғырту миграциялық процестер, туудың төмендеуі және тұрғындардың өмір сүру ұзақтығының өсуінің нәтижесінде қарт адамдардың көбеюімен сипатталатын елдегі демографиялық жағдайдан туындады. Ол ең алдымен еңбекке қабілетті тұрғындарды жылыстауымен сипатталады.

Әрекет етіп отырған жүйелердің көбісі қарттардың әл-ауқатын қажетті деңгейде қамтамасыз ете алмайды, өйткені төлемдер әрдайым индексацияланбайды. Сонымен қатар, олар қайта бөлуді жиі өршітеді, мысалы ауқатты зейнеткерлер есебінен әл-ауқаты аз қамтамасыз етілген отбасылар қаржыландырылады. Бұл жүйелер ескіруіне байланысты экономикалық өсуді тежейді.

Қазақстанның қаржы нарығындағы мемлекеттік емес зейнетақы қорларының пайда болуы мен дамуы, әлеуметтік әсер алудың қажеттілігі болып табылатын және олардың инвестициялық саясатын негіздеу келесідей ұйғарымдар жасауға мүкіндік береді:

стратегиялық мақсаттардағы таңдау, (яғни инвестиция бағыттарын) ;
инвестициялық артықшылықтарды қалыптастыру (инвестициялау обьектілерін) ;
инвестициялық шектеулерді белгілеу (белгілі бір актив түрінің сандық мәнінің шегі) .

Егер белгіленген шектеулер мемлекеттік немесе оның атынан мемлекеттік емес зейнетақы қорларының қызметтерін бақылайтын мемлекеттік ұйымдардың қызметі болып табылса, ал инвестициялық мақсаттарды анықтау зейнетақы қоры және оның активтерін басқарушы компанияның қызметі болып табылады.

Жүргізілген талдау, зейнетақы қорларының экономиканы қаржылдандыруға қатысу мүмкіндігін келесі түрде кескіндеуге мүмкіндік береді (сурет 1 бойынша ) .

Ескерту-сурет автордың жүргізген зерттеулері нәтижесінде жасалды.

Сурет 1- Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының экономиканы қаржыландыруға қатысуы

Сонымен, талдау көрсеткендей жалпы инвестициялық қорлардың құрылымы әрекет етуші талаптарға сәйкес келеді.

Нақты жағдайда, зейнетақы қорларының активтерін осылайша пайдалану ел экономикасында қажетті роль атқармайды. Қазіргі кездегі, қаржы құралдарының белгілі-бір үлесін мемлекеттік бағалы қағаздарға міндетті инвестициялау, инвестициялық бағдарламаларды қаржыландыру емес, мемлекеттік қағаздарды жабу болып отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.