Төлем көзінен салық салынатын кірістерге жеке табыс салығы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ

1 Салықтық түсімдер
1.1. Корпорациялық табыс салығы
2.1.1. Мұнай секторы кәсіпорындарынан түсетін түсімдерді
қоспағанда, заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығы
(белгіленген тізбе бойынша)
2.1.2. Мұнай секторы кәсіпорындарынан түсетін және Қазақстан
Республикасының Ұлттық қорына жіберілетін корпорациялық табыс салығы
1.2. Жеке табыс салығы
2.2.1. Төлем көзінен салық салынатын кірістерге жеке табыс салығы
2.2.2. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға салынатын жеке
табыс салығы
2.2.3. Қызметін бір жолғы талондар бойынша жүзеге асыратын жеке
тұлғаларға салынатын жеке табыс салығы
1.3. Әлеуметтік салық
1.4. Мүлік салығы
2.4.1. Заңды тұлғалардың және жеке кәсiпкерлердiң мүлкiне салынатын
салық
2.4.2. Жеке тұлғаларға салынатын мүлік салығы
1.5. Жер салығы
1.6. Көлік құралдарына салынатын салық
1.7. Бірыңғай жер салығы
1.8. Қосылған құн салығы
2.8.1. Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларған,
орындалған жұмыстарға және көрсетілген қызметтерге салынатын қосылған
құн салығы
2.8.2. Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға
салынатын қосылған құн салығы
1.9. Акциздер
2.9.1. Қазақстан Республикасында өндірілген тауарларға акциздер
2.9.2. Қазақстан Республикасына импортталатын тауарларға акциздер
1.10. Басқа төлемдер
1.11. Үстеме пайдаға салынатын салық

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ТҮСІМДЕРІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ҚЫЗМЕТ
ЕТУ ЖАҒДАЙЫНА ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің қалыптасуы
2.2 Салықтық түсімдер – мемлекеттік бюджет кірістерінің көзі
2.3 Салық қызметі органдарының бақылау – экономикалық қызметіне талдау

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН ЖЕТІЛДІРУ
ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің мәселелері
3.2 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің жетілдіру жолдары

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША

КІРІСПЕ

Бұл курстық жұмыс Қазақстанға, оның салық жүйесіне, қалыптасқан
салықтық ахуал мен салық жүйесінің кейбір мәселелері мен қиындықтарына,
негізгі салықтық көрсеткіштерге және салықтық түсімдердің елдегі
экономикалық ықпалына арналады.
Елімізде нарықтық қатынастар салтанат құрғандықтан, дамыған елдердің
тәжірибесіне көз жүгірту керек. Әсіресе, қаражат саласына назар
аударғанымыз жөн. Осы жерде маңызды орынды салық жүйесі алады. Себебі, ол
мемлекеттік экономикалық саясаттың ең басты құралы және нарықтық
қатынастардың реттеушісі болып табылады.
Салық салу кез келген мемлекеттің қалыптасуының, қоғамның экономикалық
және әлеуметтік даму жолындағы бірден-бір негіздемесі. Салық – қоғамның
класстарға бөлінуіне және мемлекеттіліктің қалыптасуына байланысты.
Қоғам дамуының тарихында көз салар болсақ, ешқандай мемлекет салықсыз
өмір сүрмеген, себебі, ұжымдық сұранысты қанағаттандыру үшін белгілі
ақшалай сома қажет. Ал, бұл сома – салықтың көмегімен жиналады.
Салық жүйесі – реформаланып жатқан экономиканың ең жанды жері десе де
болады. Ол Қазақстанның экономикалық дамуының маңызды құрамдас бөлшегі.
Бүгінде салық қоғам алдында тұрған кейбір міндеттерді шешуге бағытталған
кешенді жүйелікреформалардың ажырамас бөлігі болуы керек. Салық саяастының
негізін жасақтай отырып, республика үкіметі төтенше күрделі мәселені шешу
қажеттілігіне кезікті. Оның негізі сол, бірденнен көптеген жағдайлар мен
факторларды ескеру қажет: салық саясаты мемлекеттік және жергілікті
бюджеттердің табыс бөлігін кепілді қамтамасыз етуі керек; экономика дамуын
ынталандыру үшін аударылатын қаржылры ставкалары барынша төмен болуы, ал
салық салу тетігі барынша қарапайым болуы керек.
2010 жылдың салықтық түсімдерінде корпорациялық табыс салығы (50,3%)
мен қосылған құн салығы (34%) бойынша түсімдердің едәуір үлесі бар.
Корпорациялық табыс салығының едәуір сомасын кен өндіру, өңдеу
өнеркәсібі, қаржы қызметі, көлік және байланыс кәсіпорындары төлейді. 2011
жылға корпорациялық табыс салығы түсімдерінің болжамдалған көлемі 966 млрд.
697 млн. 700 мың теңгені, 2012 жылға 1 трлн. 057 млрд. 394,0 млн. теңгені
құрайды деп болжанған.
Қосылған құн салығы бойынша 2010 жылға арналған болжам 559 млрд. 607
млн. 826 мың теңге сомасында есептелген. Бұл ЖІӨ-нің 3,2 пайызын немесе
2009 жылғы бағалауға 108,0 пайызды құрайды. 2011 жылға арналған болжам 688
млрд. 669 млн. 468 мың теңгені, 2012 жылға 729 млрд. 158 млн. 300 мың
теңгені құрайтыны болжанып отыр.
Мұнайға қатысты емес сектордың жер қойнауын пайдаланушылар бойынша
түсімдер 2010 жылға 88 млрд. 389 млн. 391 мың теңге сомасында болжанады.
Оның ішінде пайдалы қазбаларды өндіру салығы 62 млрд. 654 млн. 675 мың
теңге, бонустар 10,0 млрд. теңге көлемінде болмақ. Сондай-ақ үстеме пайдаға
салынатын салық 14 млрд. 404 млн. 900 мың теңге, көмір экспортына рента
салығы 1 млрд. 329 млн. 816 мың теңге шамасында болатыны болжанған.
Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшін 2011 жылға арналған
болжам, тұтастай алғанда 101 млрд. 497 млн. 604 мың теңге сомасында
белгіленді, ал 2012 жылғы түсім 104 млд. 360 млн. 623 мың теңге көлемінде
болмақ.
Кәсіпкерлік және кәсіптік қызметтерді жүргізу алымдары бойынша 2010
жылға арналған болжам тұтыну бағалары деңгейінің 8,5 пайызға өсуін ескере
отырып, 2009 жылғы бағаға қарағанда 8,5 пайызға өсуімен 1 млрд. 621 млн.
721 мың теңге сомада белгіленді. Ал 2011 жылға 1 млрд. 759 млн. 567 мың
теңге, 2012 жылға 1 млрд. 900 млн. 332 мың теңге сомасында белгіленді.
Бүгінде Қазақстан Республикасының салық жүйесі мен салықтары ұдайы және
айтарлықтай реформалану үстінде. Бұл процестердің өтпелі кезең талаптары
мен өмір тынысына, сондай-ақ мемлекет пен қоғамның мүдделері мен
қажеттіліктеріне, республикалық бюджет пен жергілікті бюжеттердің кірістері
мен шығыстарын қалыптастыру принциптерін жаңалауға, салықтар жүйесін
өзгертуге, салық салу базаларын таңдау және қалыптастыру әдістемелеріне
орай жүзеге асырылып жатқаны белгілі.
Айтылған мәселелердің барлығы мемлекетіміздің экономикалық дамуының
бүгінгі кездегі сатысында Қазақстан халқының жас буыны алдында жаңа, тіпті
ерекше бағыт, яғни салық жүйесін жетілдіру және салық салу операцияларды
меңгеру міндеті пайда болғаны айқындайды. Бұл өте терең экономикалық және
құқықтық білімді, математикалық және бағдарламалық жағынан қамтитын және
жинақтаған дағдыны ұғынуды талап ететің күрделі де қиын кәсіпшілік.
Сондықтан салық қызметі бойынша жоғары білімді мамандар дайындау – уақыт
талабы.
Курстық жұмыстың мақсаты Қазақстандағы салық түсімдерінің жағдайын
білу.
Алға қойылған мақсатқа жету үшін төмендегілерді қарастырамыз:
• салық жүйесінің мәні мен түрлерін анықтау, Қазақстандағы салық жүйесінің
қалыптасуы мен дамуы.
• салық жүйесінің болашағы мен мәселелерін зерттеу.

1. Салықтық түсімдер

1.1. Заңды тұлғаларға салынатын корпорациялық табыс салығы

1.1.1. Мұнай секторы кәсіпорындарынан түсетін түсімдерді қоспағанда,
заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығы (белгіленген тізбе
бойынша) болжамы бірнеше есеп нұсқасымен айқындалады.
Бірінші нұсқа бойынша есепті кезеңдегі салық декларацияларының
жиынтық деректері пайдаланылады.
Салық декларацияларының деректерінен, ең алдымен, болжанатын кезеңге
арналған салық салынатын кірісті айқындап алу керек. Бұл ретте жекелеген
ірі салық төлеушілердің салық декларацияларынан алынған шегерімдердің
құрылымын талдай отырып есептік кезең бойынша салық салынатын кірісті
ағымдағы жылдың және болжанып отырған кезеңнің инфляция деңгейі мен
болжанып отырған салық жылына арналған болжамды шегерімдердің мөлшеріне
түзету керек. Алынған деректер базасында алдағы жылға арналған салықтың
оңтайлы мөлшері болжансын ( 1 қосымша).
Бірінші нұсқа бойынша корпорациялық табыс салығының болжамды сомасы:
Рп=(( Дотч*Іц.тек100 %*Іц.п.100 %) В *Sср формуласымен айқындалады.
Рп – корпорациялық табыс салығының болжамы;
Дотч – есепті кезеңдегі салық салынатын кіріс
Іц.тек – ағымдағы жылға арналған тұтыну бағаларының өсімі;
Іц.п. – болжамды жылға арналған тұтыну бағаларының өсімі;
В – салық салынатын кірістен шегерімдер;
Sср – есепті кезеңдегі салық алымдарының орташа ставкасы.
Екінші нұсқа бойынша ( 2 қосымша) ірі салық төлеушілер бөлінісінде
есептелген және төленген корпорациялық табыс салығының сомасы туралы
ақпарат, салық декларациялары бойынша жылдық қайта есептеулердің
нәтижелері, бересі сомаларының өзгеуі пайдаланылады. Бұл есепте салықтың
күтілетін түсімнен тұрақты сипаты жоқ, өндірістік қызметке тәуелсіз бір
жолғы төлемдерді, атап айтқанда, уақытша факторлар (бағаның ауытқуы,
құрылымдық өзгерістер) есебінен алынған жылдық қайта есептеулердің ірі
мөлшерлерін алып тастау керек. Бұдан әрі күтілетін салық сомасы тұтыну
бағаларының жоспарланатын индексіне түзетіледі. Түсімдердің болжамды сомасы
мынадай формула бойынша айқындалады:

Рр = РО*Іц100%*Ір100%, мұнда
Рр – корпорациялық табыс салығының болжамды сомасы;
РО- салықтың ағымдағы жылы күтілетін түсімі;
Іц – тұтыну бағаларының жоспарланып отырған жылғы өсімі;
Ір - өндірістің жоспарланып отырған жылғы өсімі.

Дивидендтерден, сыйақылардан (мүдделерден), бейрезиденттің
қазақстандық көзден қызмет көрсетуінен алынған кірістерден түсетін салық
түсімін болжау бірнеше түсімдердің жыл ішіндегі серпініне және экономиканы
дамытудың болжамды кезеңге арналған макроэкономикалық көрсеткіштерінің
өзгерістеріне негізделіп жоспарланады.
Үшінші нұсқа әлеуметтік-экономикалық даму болжамы мен бюджет
параметрлеріне сәйкес болжанған жалпы ішкі өнім көлеміне, корпорациялық
табыс салығы алуларының орташа пайызына негізделген және мынадай формула
бойынша айқындалады:
Рр=Wр*S100%
S=РесепWесеп*100%, мұнда
Рр – болжамды кезеңге арналған корпорациялық табыс салығының сомасы;
Wр – болжамды кезеңге арналған ЖІӨ көлемі;
S – алулардың орташа пайызы;
Ресеп – есепті кезеңдегі корпорациялық табыс салығының сомасы;
Wесеп – есепті кезеңдегі ЖІӨ көлемі.
Төртінші нұсқа. Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпорациялық табыс
салығын қоспағанда заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығы
түсімдерінің көлемдері мен макроэкономикалық көрсеткіштердің арасында
корреляциялық талдау жүргізген кеезде мынадай тәуелділік белгіленді.

Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпорациялық табыс салығын
қоспағанда корпорациялық табыс салығы түсімдерінің көлемдеріне әсер ететін
экономикалық көрсеткіштер тізбесі
Көрсеткіш Корреляция Айқындылық
коэффициенті коэффициенті
Жұмыссыздық деңгейі, %-бен -0,990 0,980
Соңғы тұтынуға арналған 0,988 0,977
шығыстар, млрд. теңге
ЖІӨ (шикі мұнай өндіру бойынша 0,965 0,930
қосылған ұүнда есептемегенде),
млрд. теңге
Өнеркәсіп көлемі (шикі мұнай 0,970 0,942
өндіруді қоспағанда), млн. теңге
Өнеркәсіптегі, саудадағы, 0,949 0,900
көліктегі, байланыстағы,
мейрамхана-қонқүй қызметіндегі,
жылжымайтын мүлікпен
операциялардағы қоыслағн құн
салығы, млн. теңге
Алдыңғы кезеңдегі негізгі 0,880 0,774
капиталға жалпы жинақтар, млн.
теңге

Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпорациялық табыс салығын
қоспағанда, заңды тұлғалардан алынатын корпорациялық табыс салығының
есептелген көлемі мен соңғы тұтынуға жұмсалатын шығыстардың арасындағы
күшті корреляциялық байланыс анықталды.
Кері теңдеуді жасау кезінде осы кестедегі мұнай секторы ұйымдарынан
түсетін корпорациялық табыс салығын қоспағанда, заңды тұлғалардан алынатын
корпорациялық табыс салығының түсімдері көрсеткіштерімен аса жоғары
корреляция деңгейі бар көрсеткіштерді ескере отырып, төмендегі кестеде
келтірілген түсімдердің Ү=а0+а1Х1+а2Х2 теңдеуінің коэффициенттерін аламыз.

Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін корпорациялық табыс салығын
қоспағанда корпорациялық табыс салығы
түсімдерінің кері теңдеуі
Ауыспалы Ауыспалыға сәйкесАуыспалы Ауыспалы Корреляция
көрсеткіш кезіндегі кезіндегі коэффициенті
коэффициент коэффициенттің
мәні
Ү Шикізаттық емес
сектордан
алынатын
корпорациялық
салық бойынша
түсімдер, мың
теңге
Х1 Соңғы тұтынуға а1 2,627 1,000
арналған
шығыстар, млрд.
теңге
Х2 Жұмыссыздық а2 -0,240 -0,975
деңгейі, %-бен
ао -1,380

мұнда Ү – түсімдердің көлемі (тәуелді ауыспалы);
а0 – Х-тің тұрақты мәні кезінде қалыптасатын түсімдердің деңгейі;
а1, ..., аn – бұрыштық коэффициеттер (тәуелсіз ауыспалы көрсеткіштер
бірлікке өзгерген жағдайда түсімдер мәнінің қаншалықты өзгеретінін
көрсетеді);
Х1, ..., Хn – тәуелсіз өзгерістер.
Бұл кері теңдеудің айқындылық коэффициенті, сондай-ақ 1-ге тең. Бұл
берілген мәліметтер қатарларының теңдеу арқылы алынған мәліметтермен жүз
пайыз дәл келетінін білдіреді.
1.1.2. Мұнай секторы ұйыымдарынан түсетін және Қазақстан
Республикасының Ұлттық қорына жіберілетін корпорациялық табыс салығының
болжамы.
Бірінші нұсқа.
Бірінші нұсқа бойынша корпорациялық табыс салығының есебі өз қызметін
Қазақстан Республикасының Үкіметі немесе құзыретті органдар мен жер
қойнауын пайдаланушылар арасында 2009 жылдың 1 қаңтарына дейін жасасылған
өнімдерді бөлу туралы келісімге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
заңнамалық актісімен бекітілген (Теңізшевройл ЖШС) келісім-шартқа сәйкес
жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушыларды қоспағанда көрсетілген
құжаттарда айтылған салық режимі сақталатын барлық жер қойнауын
пайдаланушылар бойынша жүргізіледі.
Салықты (Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының коды 101105) есептеу
болжамды кезеңге арналған елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының
макроэкономикалық көрсеткіштерімен айқындалған мұнай мен газ конденсатын
өндіру, оның ішінде оларды жеткізу, салық ставкалары, көлемдерін, мұнайға
әлемдік бағаны (Brent маркасы), АҚШ долларына теңгенің бағамын ескере
отырып жүзеге асырылады.
Корпорациялық табыс салығының болжанатын есебі салық салынатын
табысқа ставка қолдану арқылы жүргізіледі, оны айқындаған кезде салық
заңнамасында көзделген шегерімдер сомасын алып тастау қажет. Болжанатын
кезеңдегі шегерімдер үлесі оның есепті жылы қалыптасқан мөлшерлері мен
ағымдағы және болжанатын кезеңдердегі болуы мүмкін өзгерістері ескеріле
отырып айқындалады.
Салық ставкасы Салық кодексімен бекітіледі.
Іске асырудың болжамды орташа бағасы Қазақстан Республикасы Статистика
агенттігінің деректері бойынша шикі мұнай, газ конденсатын өндіруші
кәсіпорындарда есепті кезеңде қалыптасқан және елдің әлеуметтік-
экономикалық дамуының макроэкономикалық көрсеткіштеріне сәйкес мұнайға
болжамды әлемдік баға мен доллар бағамының өсуіне түзетілген нақты орташа
баға ескеріле отырып айқындалады.
Корпорациялық табыс салығының болжамды көлемін айқындаған кезде бір
реттік (жүйелі емес) сипаттағы төлемер сомасын қоспағанда өткен жылдардағы
түсімдер серпіні мен ағымдағы жылы күтілетін түсімдер ескерілуі қажет.
Екінші нұсқа.
Корпорацуиялық табыс салығы болжамының есебі ағымдағы жылғы баға
бойынша қалыптасқан орташа пайызы есепке алынып айқындалатын өткізілген
өнімнің көлеміне алып қоюдың орташа пайызын қолдану арқылы Теңізшевройл
ЖШС мен ӨБК ұйымдарын (ҚР Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының коды 101105)
ескере отырып жүргізіледі және бекітілген ставканың өзгеруіне орай
түзетіледі. Алып қоюдың орташа пайызын айқындаған кезде жүйесіз сипаттағы
төлемдер сомасын алып тастау қажет.
Іске асырудың болжамды бағасы елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының
макроэкономикалық көрсеткіштерінде айқындалған әлемдік баға деңгейінде
қабылданады.
Төлем көздерінен ұсталатын заңды тұлғалар – резиденттер мен резидент
еместерден корпорациялық табыс салығы болжамының есебі (ҚР Бірыңғай
бюджеттік сыныптамасының кодтары 101106, 101107) бірнеше жылдардағы салық
түсімдері серпінін талдау, ағымдағы жылғы түсімдерді бағалау, болжамды бір
реттік төлемдер және елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының
макроэкономикалық көрсеткіштері негізінде жүзеге асырылады.
( 2а қосымша)
Теңізшевройл ЖШС мен ӨБК (ҚР Бірыңғай бюджеттік сыныптамасының коды
101105) бойынша корпорациялық табыс салығының есебі есепті жылғы түсімдер
көлеміне орай немесе макроэкономикалық параметрлердің болжанатын
өзгерістеріне түзетілген және түсімдер серпінін ескере келе ағымдағы жылғы
баға бойынша жеке жүргізіледі.
( 2б қосымша)

1.2. Жеке табыс салығы

1.2.1. Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығы алынатын кіріс
сомасына, қолданыстағы заңнамағы сәйкес ұсынылатын жеңілдіктер мен
шегерімдерге және бекітілген салық салу ставкаларына тәуелді.
Бірінші нұсқа. Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығының
болжамын есептеу негізіне болжанатын жылға арналған салық салынатын кіріс
мөлшері мен ставка алынады.
Салық салынатын табыс мөлшері табыстың болжамды сомасынан барлық
қызметкерлерге есептелген ең аз еңбекақы мөлшерін, сонымен бірге міндетті
зейнетақы жарналары мен салық заңнамасына сәйкес жеке тұлғалардың
жеңілдіктер сомасын шегеру жолымен айқындалады.
Салық салынатын болжамды кіріс мөлшері мынадай формула бойынша
айқындалады:

Odox = D – Popv – (MZP*CHrad) – L, мұнда

Odox – салық салынатын болжамды кіріс мөлшері
D – кірістің болжамды сомасы
Popv – міндетті зейнетақы жарналары
MZP – ең аз еңбекақы
CHrad – жұмыс істейтіндер саны, адам
L – жеке тұлғалар жеңілдіктері
Бұдан әрі жеке табыс салығының болжамы мынадай формула бойынша
айқындалады:

РІР=ODOX*Fipn100%, мұнда

Pip – жеке табыс салығының болжамды сомасы
Odox - салық салынатын болжамды кіріс мөлшері
Fipn – жеке табыс салығының тіркелген сомасы
Екінші нұсқа. Корреляциялық талдау есептелген жеке табыс салығы
түсімдері көлемдерінің мынадай тәуелділігін көрсетті.

Жеке табыс салығы түсімдерінің көлемдеріне
әсер ететін экономикалық көрсеткіштер тізбесі
Көрсеткіш Корреляция Айқындылық
коэффициенті коэффициенті
Орташа салық ставкасы 0,807 0,641
АЕК 0,951 0,915
Орташа айлық еңбекақы, теңге 0,977 0,954
ЖІӨ, млрд. теңге 0,987 0,974
Жұмыссыздық деңгейі, % -0,921 0,848

Кері талдау нәтижесінде мынадай теңдеу алынды:
Ү = а0 + а1Х1 + ... + аkХk, бұл теңдеудің коффиценттері мынадай.

Жеке табыс салығы
түсімдерінің кері теңдеуі
Ауыспалы Ауыспалыға сәйкесАуыспалы Ауыспалы Корреляция
көрсеткіш кезіндегі кезіндегі коэффициенті
коэффициент коэффициенттің
мәні
Ү Жеке табыс салығы
түсімдері, мың
теңге
Х1 Орташа салық а1 0,274 0,841
ставкасы
Х2 Орташа айлық а2 2,015 0,982
еңбекақы, теңге
Х3 Жұмыссыздық а3 -0,191 -0,873
деңгейі, %
Х4 АЕК а4 -3,233 0,955
а0 19,550

мұнда Ү – түсімдердің көлемі (тәуелді ауыспалы);
а0 – Х-тің тұрақты мәні кезінде қалыптасатын түсімдердің деңгейі;
а1, ..., аn – бұрыштық коэффициеттер (тәуелсіз ауыспалы көрсеткіштер
бірлікке өзгерген жағдайда түсімдер мәнінің қаншалықты өзгеретінін
көрсетеді);
Х1, ..., Хn – тәуелсіз өзгерістер.
Алынған кері теңдеудің айқындылық коэффициенті 0,902-ге тең.
Есептелген жеке табыс салығы көлемдерінің АЕК-ке корреляциялық
тәуелділігінің оң сипаты бар екенін айта кеткен жөн, ал кері теңдеуде ол
теріс болап таылады. Бұл, бір жағынан, АЕК көлемінің орташа салық
ставкасына белгілі бір түрде әсер ететінімен байланысты.Жеке табыс салығын
салудың нақ сол шәкілінде өзге ұрақты көрстекіштердегі АЕК ұлғаюы орташа
ставканың төмендеуіне алып келеді. Алайда орташа айлық еңбекақыны жыл сайын
өсірген кезде нақ сол шәкілдегі орташа салық ставкасының ұлғаю үрдісі бар,
бұл халықтың кірістерін неғұрлым төмен салық салынатын топтан жоғарырақ
салық салынатын топтарға ауыстыру құрылымына байланысты, мұны болжау
кезінде ескеру қажет.
Үшінші нұсқа. Төлем көзінен салық салынатын жеке табыс салығының
болжамын есептеу кезінде салық төлеушілердің салық органдарына беретін
салық декларацияларының деректерін пайдаланған дұрыс. Салық салынатын
кірістің есептелген сомасы мен жеке табыс салығының мөлшеріне байланысты
өткен жылдарда және ағымдағы жылдың есепті кезеңінде салықты алып қоюдың
орташа мөлшері мынадай формула бойынша айқындалсын:

S= Р1 Od* 100%, мұнда

S – орташа салық ставкасы
РІ - төлем көзінен салық салынбайтын жеке табыс салығының болжамды
сомасы;
OD – есепті кезеңдегі салық салынатын кірістің есесптелген сомасы;
Бұдан соң, күтілетін кіріс сомасы мен алып қоюдың орташа пайызына
байланысты ағымдағы жылғы салық түсімдерінің күтілетін сомасы айқындалады.
Төлем көздеріне салынатын кірістерден жеке табыс салығының болжамы
салық төлеушілер кірістері өсуінің болжамды коэффициенттеріне түзетілген
ағымдағы жылғы салық салынаты кірістің болжамды сомасының және мына
формула бойынша алып қоюдың орташа процентін қолданудың негізінде
айқындалады:

РiР=ODOX*I100%*S100%, мұнда
РІР - төлем көзінен салық салынбайтын жеке табыс салығының болжамды
сомасы;
ODOX – ағымдағы жылы салық салынатын кірістің күтілетін сомасы;
I – жоспарланып отырған жылы тұтыну бағаларының өсімі;
S – орташа салық ставкасы.
Сонымен бір мезгілде бағдарлау үшін оның кірістерінің серпіні бойынша
болжанатын және күтілетін салықтың есебін жүргізу қажет. Есептеу кезінде
күтілетін кірістерден тұрақты сипаттағы емес бір реттік төлемдерді алып
тастаған дұрыс (өткен кезеңдердегі бересіні өтеу, тексеру қорытындылары
бойынша үстеме есептеулер, қате есептелген сомалар және т.б.). ( 3
қосымша).
1.2.2. Бірінші нұсқа. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға
салынатын жеке табыс салығын болжаған кезде жеке кәсіпкердің кірісі, мүлік
кірісі және өзге де кірістер, адвокаттар мен жеке нотариустардың кірістері
жөніндегі алдыңғы жылғы салық декларацияларының деректерін қолдану керек.
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға салынатын жеке табыс
салығын есептеу төлем көзінен салық салынбайтын (адвокаттар мен жеке
нотариустардың кірістерін қоспағанда) болжамды кіріс сомасына қатысты,
Қазақстан Республикасының Салық кодексінің 144 және 152-баптарына сәйкес
белгіленген салық салынбайтын кірістер сомасы мен салықтық шегерімдерге
азайтылған орташа ставканы қолдану жолымен жүргізіледі.
Бұл ретте өңірде қалыптасқан орташа ставка мөлшері есептік деректерге
негізделіп айқындалады, бұл деректер оларға әсер ететін факторлардың
болуына байланысты түзетілуі мүмкін.
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға салынатын жеке табыс
салығының сомасы алынған кіріс сомасына қатысты белгіленген ставканы
қолдану жолымен мынадай формула бойынша айқындалады:

РР=ODOX*I100%*S100%, мұнда
РР - төлем көзінен салық салынбайтын жеке табыс салығының болжамды
сомасы;
ODOX – ағымдағы жылы салық салынатын кірістің күтілетін сомасы;
I – жоспарланып отырған жылы тұтыну бағаларының өсімі;
S – орташа салық ставкасы.
( 4 қосымша)
Екініші нұсқа. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстарға салынатын
жеке табыс салығын болжамы өткен жылдардағы түсімдер серпінін талдау,
өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуының макроэкономикалық көрсеткіштерін
ескере отырып ағымдағы жылғы түсімдерді бағалау есебінің негізінде
есепстеледі.
1.2.3. Қызметін бір жолғы талондар бойынша жүзеге асыратын жеке
тұлғаларға салынатын жеке табыс салығын болжаған кезде жергілікті атқарушы
органдардың өңір аумағында қызметін бір жолғы талондар негізінде жүзеге
асыратын жеке тұлғалардың саны және бір жолғы талондардың жергілікті
өкілетті органдардың шешімімен белгіленетін құны туралы деректерін
пайдалану ұсынылады.
Көрсетілген салықтар бойынша алдағы жылға арналған болжам талдау,
бірнеше жыл бойғы нақты салық түсімдерінің серпіні, ағымдағы жылы күтілетін
түсімдердің есебі негізінде және өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуының
макроэкономикалық көрсеткіштері ескеріле отырып есептеледі.
( 5 қосымша)

1.3. Әлеуметтік салық

Әлеуметтік салықты болжау кезінде салық декларацияларының алдыңғы
жылғы және ағымдағы жылдың есепті кезеңіндегі әлеуметтік салық жөніндегі
деректерін пайдалану керек.
Бірінші нұсқа. Салық салынатын кірістің нақты мөлшері мен есептелген
әлеуметтік салыққа негізделіп, көрсетілген кезеңдердегі салықтың орташа
қалыптасқан ставкасын мынадай формула бойынша айқындап алу қажет:

S=CFOD*100%, мұнда
S – орташа салық ставкасы;
CF – есепті кезеңде нақты түскен әлеуметтік салық сомасы;
OD – есепті кезеңде салық салынатын кіріс.
Бұдан кейін салық төлеушілердің салық салынатын кірісінің күтілетін
өсімі, орташа ставканы қолдану ескеріле отырып, ағымдағы жылы күтілетін
салық көлемі айқындалады.
Әлеуметтік салық бойынша болжам ағымдағы жылы күтілетін салық
салынатын кірістің еңбекақы төлеу қоры өсімінің болжамды коэффициенті мен
орташа пайыздық ставканы қолдануға түзетілген сомасына негізделіп, мынадай
формула бойынша айқындалады:

СР=ODOX*I100%*S100%, мұнда
СР – болжамды әлеуметтік салық сомасы;
ODOX – ағымдағы жылы күтілетін салық салынатын кіріс сомасы;
I – жоспарланып отырған жылы еңбекақы төлеу қорының өсімі;
S – орташа салық ставкасы.
Бұл ретте салық төлеушілер кірістерінің өсуіне әсер ететін
факторларды, сондай-ақ салық заңнамасының өзгерістерін ескеру қажет.
Бағдар үшін жоғарыда аталған есепке негізделіп болжанатын салық
мөлшерін оынң өткен кезеңдегі салыстырып отырған жағдайлардағы түсім
серпінімен бір мезгілде салыстыру жүргізіледі. Бұл ретте нақты түсімнен
жүйесіз сипаттағы бір жолғы төлемдерді алып тастау керек, сондай-ақ
өңірдегі түсімге айтарлықтай әсер ететін ірі салық төлеушілерден түсетін
салық түсімін міндетті түрде ескеру керек. ( 6 қосымша).
Қолданыстағы салық заңнамасына өзгерістер енгізілгенге дейін жер
қойнауын пайдалануға шарт жасасқан және шарт жағдайларын қайта қарамағын
төлеушілер бойынша әлеуметтік салық түсімі жеке есептеледі.
Екінші нұсқа. Кері талдау барысында әлеуметтік салық түсімдерінің
көлемдеріне, соның ішінде салық ставкасының өзгеруіне әсер ететін бірқатар
факторлар зерттелді. Бұл талдау нәтижесі төмендегі кестеде келтірілген.
Сондай-ақ осы кестедеәлеуметтік салық түсімдерінің көлемдері
корреляциясының салық ставкаларының өзгеруіне түзетілген дерекутері
көрсетілген.

Әлеуметтік салық түсімдерінің
көлемдеріне әсер ететін
экономикалық көрсеткіштер тізбесі
Көрсеткіш Корреляция Айқындылық Түзетілген Түзетілген
коэффициенті коэфициенті деректер деректер
базасы бойыншабазасы бойынша
корреляция айқындылық
коэффициенті коэффициенті
ЖІӨ, млрд. 0,984 0,968 0,992 0,983
теңге
Соңғы тұтынуға 0,999 0,998 0,976 0,952
арналған
шы-ғыстар,
млрд. теңге
Еңбеақы төлеу 0,967 0,935 0,989 0,979
қоры, млрд.
теңге
Орташа айлық 0,967 0936 0,990 0,981
еңбекақы, теңге
Жұмыссыздық -0,966 0,934 -0,999 0,997
деңгейі, %
Орташа жылдық -0,085 0,007
салық ставкасы

Осы кестеде көрсетілгендей, есептелген әлеуметтік салық түсімдер
көлемдерінің салық ставкасының өзгеруіне корреляциялық тәуелділігі жоқ
деуге болады. Дегенмен, корреляциялық талдау нәтижесінде есептелген
әлеуметтік салықтың орташа жылдық салық ставкасына түзетілген түсімдері
бойынша бірқатар факторларға корреляциялық тәуелділік күшейді.Осылайша,
орташа жылдық салық ставкасының өзгеруін кері талдауда ескеру қажет.
Кері талдау процесінде басқа көрсеткіштермен бір кешендегі еңбекақы
төлеу қоры мен орташа айлық еңбекақы көрсеткіштері кері тәуелділікті
көрсетеді, бұл оларды кері теңдеудегі ауыспалылар сапасында іс жүзінде
қолданылмайтын етеді.
Ү = а0 + а1Х1 + ... + аkХk2 коэффициенттері кестеде көрсетілген.

Әлеуметтік салық түсімдерінің кері теңдеуі
Ауыспалы Ауыспалыға сәйкесАуыспалы Ауыспалы Корреляция
көрсеткіш кезіндегі кезіндегі коэффициенті
коэффициент коэффициенттің
мәні
Ү Әлеуметтік салық
бойынша түсімдер,
мың теңге
Х1 Соңғы тұтынуға а1 0,188 0,995
арналған
шығыстар, млрд.
теңге
Х2 Орташа жылдық а2 0,964 0,038
салық ставкасы
Х3 Жұмыссыздық а3 -0,710 -0,918
деңгейі, %
Х4 ЖІӨ, млрд. теңге а4 1,045 0,985
а0 7,225

мұнда Ү – түсімдердің көлемі (тәуелді ауыспалы);
а0 – Х-тің тұрақты мәні кезінде қалыптасатын түсімдердің деңгейі;
а1, ..., аn – бұрыштық коэффициеттер (тәуелсіз ауыспалы көрсеткіштер
бірлікке өзгерген жағдайда түсімдер мәнінің қаншалықты өзгеретінін
көрсетеді);
Х1, ..., Хn – тәуелсіз өзгерістер.
Әлеуметтік салық бойынша кері теңдеудің айқындылық коэффициенті 0,906-
ға тең. Бұл теңдеуде әлеуметтік салық түсімдерінің үрдісін айқындауда ЖІӨ-
нің салмағы неғұрлым көп, ол еңбекақы төлеу қорының неғұрлым қолайлы
ауыстырушысы болып табылуы мүмкін.

1.4. Мүлік салығы

1.4.1. Заңды тұлғалардың және жеке кәсiпкерлердiң мүлкiне салынатын
салық бойынша болжамды айқындау кезінде мынадай нұсқалар қолданылады.
Бірінші нұсқа бойынша (7 қосымша) болжам Қазақстан Республикасының
Статистика жөніндегі агенттігінің заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің
соңғы есеп беретін күнгі Қазақстан Республикасының аумағындағы және
негізгі құралдар немесе жылжымайтын мүлікке инвестициялар (бұдан әрі –
объектілер) болып табылатын ғимараттар, құрылыстар, тұрғын үй құрылыстары,
орын-жайлар сондай-ақ жермен тығыз байланысты өзге де құрылыстар туралы
деректері негізінде есептеледі. негізгі құралдарының (соның ішінде тұрғын
үй қорының құрамындағы объектілердің) және материалдық емес активтерінің
соңғы есепті күндегі құны туралы деректерінің негізінде есептеледі. Бұл
ретте салық салу объектілеріне жатпайтын объектілердің құны, мүлік салығын
төлемейтін заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер объектілерінің құны жалпы
құннан алынып тасталады.
Объектілердің салық салынатын құны болжамды қайта бағалау
коэффициентіне түзетіледі және салық заңнамасына сәйкес салық ставкасын
ескере отырып мынадай формула бойынша есесптеледі:

UP = (VOF*I100%)*S100% мұнда

UP – мүлік салығының болжамды сомасы;
VOF – салық салынатын объектілердің орташа жылдық құны;
I – негізгі құралдар құнының болжамды өсімінің индексі;
S – салық ставкасы.
Екінші нұсқа бойынша салық декларацияларының деректері қолданылады.
Қазақстан Республикасының аумағындағы және негізгі құралдар немесе
жылжымайтын мүлікке инвестициялар (бұдан әрі – объектілер) болып табылатын
ғимараттар, құрылыстар, тұрғын үй құрылыстары, орын-жайлар сондай-ақ
жермен тығыз байланысты өзге де құрылыстардың есепті кезеңнің соңындағы
қалдық құны болжамды қайта бағалау коэффициентіне түзетіледі.
Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің мүлкіне болжамды салық сомасы
екініші нұсқа бойынша мынадай формуламен айқындалады:

UP = VК*Iц.тек100%*Іц.п.100%*Sср мұнда

UP - заңды тұлғалардың және жеке кәсiпкерлердiң мүлкiне салынатын
салық болжамы;
VК – объектілердің есепті кезең соңындағы құны;
Iц.тек – тұтыну бағаларының ағымдағы жылы өсімі;
Іц.п. - тұтыну бағаларының жоспарланып отырған жылы өсімі;
S – салық салу ставкасы.

Үшінші нұсқа бойынша болжам бірнеше жыл түсімдері серпінін талдауды,
салық салынатын базада болжамды өзгерістерге түзетілген ағымдағы жылғы
болжамды түсімдерді бағалауды және болжанатын кезеңдегі макроэкономикалық
көрсеткіштер параметрлері ескеріле отырып айқындалады.
Түсімдердің болжамды сомасының есебі мынадай формула бойынша
айқындалады:

UP = U0* Іц100%, мұнда

UP – мүлік салығының болжамды сомасы;
U0 – ағымдағы жылғы болжамды салық түсімі;
Іц. – жоспарланған жылғы тұтыну бағаларының индексі;
1.4.2. Жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық бойынша болжамды
айқындаған кезде екі нұсқа пайдаланылады.
Бірінші нұсқа бойынша (8 қосымша) болжам уәкілетті органдардың
Қазақстан Республикасының аумағында тұратын жеке тұлғалардың жеке меншік
құқығымен иеленетін (тұрғын үй-жайлардың, саяжай құрылыстарының,
гараждардың, өзге де құрылыстардың, ғимараттардың, үй-жайлардың) және тұра
бастаған, пайдалануға берілген сәттен бастап аяқталмаған құрылыс
объектілерінің құны мен салық заңнамасында көзделген ставкалар туралы
мәліметтерінің негізінде айқындалады.
Салық салу мақсатында мүлік құнын уәкілетті орган тұрғын үй-жайдың бір
шаршы метрінің, мүліктің пайдалы алаңының базалық құнына негізделе отырып
және табиғи және функционалдық ескіру, аймақтарға бөлу, айлық есептік
көрсеткіштің өзгеру коэффициенттерін қолдана отырып айқындайды.
Есеп жасау кезінде азаматтардың жекелеген санаттарына қолданыстағы
заңнамаға сәйкес берілетін жеңілдіктер ескерілуі тиіс.
Болжамды түсімдер мөлшерін есептеу мынадай формула бойынша
айқындалады:

UP = VOF*S100%, мұнда

UP – мүлік салығының болжамды сомасы;
VOF – салық салу мақсатындағы мүлік құны, бұл құнды әрбір жылдың 1
қаңтарындағы жағдай бойынша уәкілетті орган белгілейді;
S – салық ставкасы.
Екінші нұсқа бойынша болжам бірнеше жыл түсімдері серпінін талдауды,
салық салынатын базада болжамды өзгерістерге түзетілген ағымдағы жылғы
болжамды түсімдерді бағалауды және болжанатын кезеңдегі макроэкономикалық
көрсеткіштер параметрлері ескеріле отырып айқындалады.
Түсімдердің болжамды сомасының есебі мынадай формула бойынша
айқындалады:

UP = U0* Іц100%, мұнда

UP – мүлік салығының болжамды сомасы;
U0 – ағымдағы жылғы болжамды салық түсімі;
Іц – жоспарланған жылғы тұтыну бағаларының индексі;

2.5. Жер салығы

Жер салығын болжау үшін мынадай ақпаратты пайдалану қажет:
- санаттар бойынша жер ресурстарын басқару жөніндегі комитеттер
беретін жер алаңы;
- жердің сапасы мен түрлері бойынша бонитет баллдарына тепе-тең
сараланатын базалық салық ставкалары;
- салық органдарына берілетін декларациялардың деректері.
Жер салығын болжау кезінде салық заңнамасында көзделген жеңілдіктер
ескеріледі. Болжанатын салық түсімдерін есептеу мынадай формула бойынша
айқындалады:
ZP = S*BS*K, мұнда

ZP – жер салығының болжамды сомасы;
S – жер учаскесінің алаңы;
BS - әр санат бойынша орташа базалық салық ставкасы;
K – салық заңнамасына сәйкес жекелеген төлемшілерге арналған
коэффициент.
Жергілікті өкілетті органдар Қазақстан Республикасының жер заңнамасына
сәйкес жүргізілетін жерлерді аймақтарға бөлу жобаларының (схемаларының)
негізінде жер салығы ставкаларын елді мекендерден тыс орналасқан ауыл
шаруашылығы мақсатындағы (соның ішінде жеке тұлғаларға берілген), елді
мекендердің (үй жанындағы жер учаскелерін қоспағанда), автотұрақ, жанар-
жағар май құю станциялары үшін бөлінген (бөлек тұрған) және казиноның
иелігіндегі жерлерді қоспағанада елді мекендерден тыс орналасқан
өндірістің жерлері үшін белгіленген жер салығының базалық ставкаларының
50 %-нан асырмай азайтуына немесе ұлғайтуына құқығы бар. Бұл ретте
жекелеген салық төлеушілер үшін жер салығы ставкаларын жеке азайтуға немесе
ұлғайтуға тыйым салынады. (9 қосымша).

1.6. Көлік құралдарына салынатын салық

Көлік құралдарына салынатын салық бойынша болжамды айқындаған кезде
мынадай нұсқалар қолданылады.
Бірінші нұсқа бойынша көлік құралдарына салынатын салық болжамы (10
қосымша) көлік құралдарының түрлері, қозғалтқыш көлемдері бойынша топтары,
жүк көтеруі, отыратын орындары бөлінісіндегі саны туралы көлік құралдары
иелерінің толық есепке алынуын қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасының
ішкі істер органдарынан алынатын мәліметтер негізінде тікелей шот бойынша
есептеледі.
Бұл ретте көлік құралдарының жалпы санынан салық заңнамасына сәйкес
жеңілдіктер берілетін заңды және жеке тұлғалардың көлік құралдары алынып
тасталады.
Автокөлік құралдарының әрбір түрі мен тобы бойынша салық сомасы
мынадай формуламен есептеледі:

ТP = VТ*АЕК*S*К1000, мұнда

ТP – көлік құралдарына салынатын салықтың болжамды сомасы;
VТ – салық салынатын көлік құралдарының саны;
АЕК – жоспарланатын жылға арналған айлық есептік көрсеткіштің мөлшері;
S – есе АЕК салық ставкасы;
К – пайдалану мерзіміне байланысты түзету коэффициенті.
Екінші нұсқа бойынша болжам бірнеше жыл түсімдері серпінін талдауды,
салық салынатын базада болжамды өзгерістерге түзетілген ағымдағы жылғы
болжамды түсімдерді бағалауды және болжанатын кезеңдегі макроэкономикалық
көрсеткіштер параметрлері ескеріле отырып айқындалады.
Түсімдердің болжамды сомасының есебі мынадай формула бойынша
айқындалады:

ТP = Т0* Іц100%, мұнда

ТP – мүлік салығының болжамды сомасы;
Т0 – ағымдағы жылғы болжамды салық түсімі;
Іц – жоспарланған жылғы тұтыну бағаларының индексі;

1.7. Бірыңғай жер салығы

Бірыңғай жер салығын болжау кезінде салық органдарының деректері
қолданылады (11 қосымша).
Жер учаскесінің бағалау құны бірыңғай жер салығын есептеу базасы болып
табылады.
Бірыңғай жер салығын есептеу:
- егістік бойынша жер учаскесінің жиынтық алаңынан жер
учаскелерінің жиынтық бағалау құнын ескере отырып тиісті ставкаларды
қолдану жолымен;
- жұмыста пайдаланылатын, оларға арнайы салық режимі
қолданылатын жайылымдық, табиғи шабындықтар мен басқа да жер учаскелері
бойынша жер учаскелерінің жиынтық бағалау құнына 0,1 % ставканы қолдану
жолымен жүргізіледі.
Жер учаскесін нақты пайдалану кезіндегі жер учаскесінің бағалау құны
жер учаскесінің бағалау құнын он екіге бөліп және жер учаскесін нақты
пайдаланылған кезіндегі ай санына көбейту жолымен айқындалады.
Шаруа (фермер) қожалықтары бірыңғай жер салығын жер учаскесін жер
пайдалану құқығымен (салық салынатын объектінің өзгерістерін ескере отырып)
нақты иеленген кезеңіне есептейді және төлейді, сондықтан бірыңғай жер
учаскесін болжауда алдыңғы жылдардағы түсімдердің серпінін ескерген жөн,
оысының негізінде ағымдағы кезеңде күтілетін түсімдерджің бағасы және
болжанып отырған кезеңдегі салық сомасы айқындалады.

1.8. Қосылған құн салығы

1.8.1. Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларға,
атқарылған жұмыстарға және көрсетілген қызметтерге қосылған құн салығы .
Қосылған құн салығы түсімдерін үш нұсқамен болжауға болады.
Бірінші нұсқа (12 қосымша) елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы
болжамымен орта мерзімді жоспарына сәйкес болжанатын жалпы ішкі өнім
көлеміне, қосылған құн салығы алуларының орташа пайызына негізделген, бұл
пайыз мынадай формула бойынша айқындалады:

Np=Wp * S100 %
S=NесепWесеп * 100 %,
мұнда
Np – болжанатын кезеңге арналған ҚҚС сомасы;
Wp - болжанатын кезеңге арналған ЖІӨ көлемі;
S – алудың орташа пайызы;
Nесеп – есепті кезеңдегі қосылған құн салығы сомасы;
Wесеп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.