Желіні дамыту проблемалары
ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ МЕКТЕП ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА ОНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
МҮМКІНДІКТЕРІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМНЫҢ КӨКЕЙКЕСТІ 5
БАҒЫТЫ
1.1 Білім жүйесінің эволюциясы және білім берудегі жаңа 7
бағыттар
1.2 Қашықтықтан оқыту - инновациялық білім беру процесі 14
2 МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА 17
ЭЛЕМЕНТІН
ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ПРОЦЕСІН МОДЕЛЬДЕУ
2.1 Білім беру орындарында қашықтықтан оқыту үлгілерінің 17
қалыптасуы
2.2 Желілік ақпараттық технологиялар 21
3 ЖЕЛІЛІК ТЕХНОЛОГИЯ КӨМЕГІМЕН БІЛІМ БЕРУ ПОРТАЛДАРЫН 41
ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІ
3.1 Білім беру порталы - білім беретін ақпараттық ортаның 41
негізгі құраушысы
3.2 Білім беру порталы – мұғалімдердің инфокоммуникациялық 51
өзара әрекеттестік ортасы
ҚОРЫТЫНДЫ 61
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 62
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында оқыту формасын,
әдістерін, технологияларын таңдауда көп нұсқалық қағида атап көрсетілген.
Бұл білім беру мекемелерінің мұғалімдеріне өзіне оңтайлы нұсқаны
қолдануына, педагогикалық үрдісті кез келген үлгімен құра беруіне мүмкіндік
береді. Қазіргі уақыттағы оқу-тәрбие үрдісінің ерекшелігі баланың тұлғалық
дамуына бағытталған жаңа оқу технологияларын ұтымды қолданысқа алуы.
Білім алу — адамзат әрекетінің ең маңызды бір түрі. Ол білім мен
тәрбиенің негізін қалайды. Білім алуда адамның ішкі мүмкіндігі мен
қабілетінің дамуы, қалыптасу үрдісі байқалады. Қабілет, бір жағынан,
адамның білім, дағды, іскерлікті қалыптастырудағы саналы әрекетінің
нәтижесі болса, екінші жағынан, адамның табиғи-генетикалық ерекшелігімен
тікелей байланысты. Осыған орай, қазіргі білім беру парадигмасында білім
алушыға тұлғалық-әрекеттік тұрғыдан қарауға үлкен мән беріп отыр. Өйткені,
әрекет дегеніміз-саналы мақсатқа тәуелді үрдіс. Демек, мақсатқа жетудің
басты жалпы білім беруші мен білім алушының бірлескен іс-әрекеті болып
табылады. Осыған орай оқытуды екі жақты әрекетке, субъект-субъектілік,
диалогтық қарым-қатынасқа құру мәселесі шешімін табуда.
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаев ХХІ ғасырда білімді
дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғарғы
технологиялық және ғылыми қамтылған өндірістері үшін кадрлар қорын
жасауымыз қажет. Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең
ауқымды ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық
экономика құра алмаймыз деп атап көрсетті. Бұл талаптар білім саласы
қызметкерлеріне үлкен міндеттер жүктейді. Себебі әрбір мемлекеттің болашағы
мектебінде шыңдалады.
Білім беру жүйесі - әр елдің даму болашағын айқындайтын, әлемдік
өркениетке жетудің негізгі бағыттарын көрсететін біртұтас құрылым.
Қазіргі таңдағы егеменді еліміздің болашағы дарынды, білімді,
ізденімпаз жастарға байланысты. Осыған орай бүгінгі күн мектеп алдында
тұрған басты міндет - өзіндік айтар ой-пікірі бар, жоғары сапалы, белсенді
азамат тәрбиелеп шығару. Қоғамдағы түбегейлі өзгерістер білім беру
жүйесінің алдына жаңа адамды қалыптастыру, дамыту мақсаттарын қойып отыр.
Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, ой-пікірінің дербестігі мен еркіндігін
кеңейту, олардың өз бетімен білім алуға деген ынтасын арттыру, оны өз
тәжірибелерінде жаңа жағдайларға байланысты қолдана алу, яғни
біліктіліктерін қалыптастыру және дамыту болып табылады.
ХІХ ғасырдың соңындағы ХХ ғасырдың басындағы білім беру саласы оқыту
сызықтық, бірізді, жалпылама, механикалық үдеріс болып табылады деген
идеяға негізделген. Бұл қандай оқыту тәсілдері қолданылатынына ықпал етті.
Нәтижесінде білім беру мекемелері иерархиялық, ұйымдық құрылымдарға
айналды. Оқыту құрылымдар мен бөлімшелер аясында ұйымдастырылды. Білім
басқарылатын бөліктер мен тәртіптерге бөлінді. Бағалау санмен өлшенетін
болды.
Оқытудың әдіс-тәсілдері құны тұрарлық жалғыз білім деп есептелетін
фактілер мен ақпаратты қабылдауға ықпал етті. Чапман және Аспиннің (2004)
пайымдауынша: Олардың ертеде оқушылар қажеттіліктерін қанағаттандырғанына
қарамастан, адамның ойлау қабілетіне қатысты осындай болжамдар, оқытудағы
бұндай тәсілдер мен білім беруді ұйымдастырудың осындай модельдері
экономикалық және әлеуметтік ортаның өзгеріп отырған жағдайларына, танымдық
саланың ахуалына және ХХІ ғасырдың зияткерлік талаптарына дайындалып жатқан
оқушылар үшін жеткіліксіз деп саналады. Бүгінгі күні оқыту сипатына жаңаша
қарап, оқушылар өздерінің тану ерекшеліктеріне неғұрлым сәйкес келеді деп
есептейтін тиімді оқыту стильдерінің жаңа тұжырымдамалары оқытудың
іргетасын қалауға тиіс деген пікір кеңінен таралған. Осы қағидаттарға
егізделген оқыту тәсілдері бүгінгі күнгі танымдық және метатанымдық ғылымға
сәйкес әзірленген оқыту үдерісінің және білім мен түсінік алудың қазіргі
негіздемелерінің нәтижелері мен рөлін неғұрлым нақты көрсетеді.
Білім беру желілері біздің санамызда өзгеріс енгізуді үйрету үдерісін
бейнелейтін маңызды стратегия деп саналады. Сондай-ақ желілердің
маңыздылығын қолдайтын экономикалық айғақтар да бар.
ЭЫДҰ-ның Тұрақты икемділік (Sustainable flexibility) атты
зерттеуінде (1997: 34) ақпарат пен білімге негізделген, технологиялар мен
өнім нарығының тез ауысуымен сипатталатын ХХІ ғасырдың жаңа экономикалық
жағдайында жұмыс сипаты да өзгеретіні айтылған. Бұл өз кезегінде
қызметкерден үтілетін тиімділікке әсер етеді. Осы өзгерістер икемділіктің
дамуымен және желілердің пайда болуымен ілесіп жүреді. Олар жаңа
міндеттерді орындап, функцияларын ауыстыру үшін аса жедел оқуға дайын
жоғары білікті қызметкерлер мен озық компаниялар арасында өзара іс-қимылмен
сипатталады. Аталған озық компаниялар жалпы оқыту, көптеген функциялары бар
жұмыс орындарының санын ұлғайту, департаменттер мен ұйымдар арасында оқыту
жүйесін орнату және қызметкерлерге шешім қабылдауға мүмкіндік беру арқылы
икемділіктің дамуына ықпал етеді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: желілік педагогиканы мектептің информатика
курсында қолданудың тиімділігін көрсету.
Зерттеу объектісі: Мектептің информатика курсындағы желілік педагогика
және оның жүзеге асуының мүмкіндіктері.
Зерттеу әдістері: Ғылыми оқу құралдары, оқулықтар, журналдар.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
1. ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМНЫҢ КӨКЕЙКЕСТІ БАҒЫТЫ
Тиімді білім беру желілеріне арнайы құрылған басшылық қажет, олардың
қандай да бір жеке мектепке арнап құрылуы міндетті емес. Желінің
табыстылығы (әсіресе бастапқы кезеңдерде) өзіне басқарушылық рөлді алатын
адамдардың ұстанымдарына, қажырлығы мен күш-жігеріне тікелей байланысты
болмақ. Өйткені желілердің құрылымдары өзгеріп тұрады, әрі жұмысы да
бірсарынды жүрмейді, басшылық алдында тұрған міндет оңай емес, олардан
жұмысты жоспарлау, нәтижелерді өңдеу және алмасу, мақсат пен басты
қызметтің айқын болуын қамтамасыз ету талап етіледі. Жауапкершілікті екі
(немесе одан көп) адамдардың арасында бөлу білім беру желілері үшін өте
пайдалы болмақ. Ол басшылардың арасында жұмыс жүктемесін бөліп,
лауазымдардың сабақтастық жоспарын әзірлеуге мүмкіндік береді, бір ғана
емес, бірнеше мектептерде басшылардың болуы есебінен бірлескен жұмысты
барлық деңгейде жүргізудің маңызы айғақталады.
Педагогикалық білімдер – білім берудің жалпы негіздерін, оқыту мақсаты
мен міндеттерін білуге негізделетін оқыту мен оқу үдерістері, тәжірибесі
мен әдістері туралы терең білімділік. Кез келген мұғалім үшін осы білімдер
кешені қажетті болып табылады және оқушыны оқыту үдерісіне, сыныпты
басқаруға, сабақты жоспарлау және өткізуге, оқушыларға баға қоюға қатысты
мәселелерді қамтиды. Сонымен қатар педагогикалық білім құрамына сабақта
қолданылатын тәсілдер мен әдістерді білу, мақсатты аудитория сипаты,
оқушылардың оқу материалын меңгеріп алуын бағалау стратегиясы кіреді.
Білікті мұғалім оқушылардың білімдерді меңгеруінің және дағдыларды
қалыптастыруының үдерістерін түсінуге көмектесетін терең педагогикалық
білімге ие, олардың ақыл-ой қасиеттерін, оқуға деген эмоциялық жағымды
қатынасын дамытады. Шын мәнісінде, педагогикалық білімдер оқытудың саналы,
әлеуметтік және дамытушы теорияларын, оларды сыныптағы оқушыларға қатысты
қолдану әдістерін түсінуде біліктілікті қажет етеді.
Білім беру желілерінің ең маңызды нәтижелерінің бірі басшылықтың
иерархиялық емес жүйе бойынша құрылуына байланысты оларға мол мүмкіндік
беріледі. Мұғалімдер, әкімшілік-техникалық қызметкерлер мен оқушылар
желілік жобалар бойынша өздеріне жауапкершілік алып, өздерінің
мектептерінен тыс жұмыс істей алады, өйткені ондай жұмыстарды жүргізу
жекелеген мектептің аясында мүмкін бола бермейді.
Тиімді білім беру желілерінде басшылыққа берілетін мүмкіндіктер дәл
осылай кеңейтілген. Бұл дегеніміз желілерде жоғары басшылыққа арналған
қандай да бір рөл жоқ деген сөз емес. Іс жүзінде басымдық пен мамандандыру
мәселелері бойынша желіні дамыту үшін басшылықтың жұмысы өте маңызды болып
келеді. Аталған мәселелерде басшылар білім беру желілерінің қызметін
бағыттап отырады. Егер мектеп директорлары үдеріске белсенді қатысып,
желінің қағидаттарын толығымен қолдап жатқан жағдайда, білім беру желілері
оқушылардың биік жетістіктерге қол жеткізуіне оң әсер тигізетіні ең маңызды
айғақ болып табылады. Жоғарыда аталғаннан басшылықтың мектептегі немесе
желідегі ресми міндеттерінен басқа, басқару рөлдерін бөлу болашақ
көшбасшылардың басшылық ету қабілетін арттырып, олардың өсу стратегиясы
бола алады. Білім беру желісінде басталған жобалар мұғалімдерге, орта буын
басшыларына, техникалық персоналға және оқушыларға белгіленген желілік
қызмет аясында жұмыс істейтін шағын командалардың көшбасшылары ретінде
көшбасшылық дағдыларын дамытуға мүмкіндік бере алады. Желінің жұмысын бір-
екі адам ғана ұйымдастыруға тиіс емес, желі басшылары мен мектеп
директорлары үйлестіруді және жауапкершілікті желіге кіретін барлық
мектептердің бірқатар адамдарына жүктеп, олар қосқан үлестерінің құнын
бағалауға тиіс. Желіде ресми басшылар басқаларға тиімді басқаруға уақыт мен
мүмкіндік беріп, жас көшбасшыларға ресурстарды үйлестіру кезінде қолдау
көрсетуге тиіс, сондай-ақ қажет болған жағдайға оларға көмектесуге дайын
болғаны жөн. Осы жаңа көшбасшылар жоғары басшылықтың жетекшілігінен сабақ
алып, пайда табатын болады. Бастапқы кезеңде желінің жұмысына қатысты
құлшынысты желіге кіретін мектептердің жоғары басшылығынан көруге болады.
Егер білім беру желісінің қызметі адамдардың көптеген топтарына байланысты
болса, онда осы бастапқы кезеңде барынша көп қызметкерлер топтарын жұмысқа
қатыстыру маңызды болып табылады. Қолданылып жүрген тәжірибеге сәйкес,
жұмысына көп адам тартылған желілер оқушылардың нәтижелеріне жақсы ықпал
ететіндігі дәлелденген. Желіні құрудың бастапқы кезеңдерінде мониторинг
жүргізіп, бағалауды қарап отыруды естен шығармаған жөн. Егер жетістіктің
белгілі бір көрсеткіштері алдын ала келісіліп, ал басындағы негізгі
деректер жинақталып қойылған жағдайда жұмыстың ықпалын өлшеу едәуір жеңіл
болады. Іріктелген көрсеткіштер желіде оқытудың басты мақсатына және
бірлесіп жұмыс істеу арқылы сіздердің нені көздегендеріңізге тікелей
қатысты болуға тиіс. Бағалау стратегиясын айқындау үшін желінің
көшбасшылары мектептерде жұмыс істеуге тиіс. Желі дами келе әсер етуші іс-
қимылдар туралы нақты түсінік пайда болғанда, бұл оларға алдағы қызметке
байланысты негізделген шешім қабылдауға көмектеседі.
Жұмыс сапасына қатысты мектеп деректері мен көрсеткіштерін талдау
жұмысы жекелеген мектептердің жетістіктерінің өскенін көрсете отырып,
мектептер арасындағы жетістіктер алшақтығының қысқаруын бағалауға
көмектеседі. Бір мектепте сәтті қолданылған белгілі бір стратегияларды
желінің сәйкестендіре алатынын ескере келе, басқалар оны қабылдап, жүзеге
асыруы мүмкін. Сондай-ақ кейбір мектептер өздерінің білім беру желісіне
қатысу арқылы қол жеткізуді жоспарлап отырған нақты мақсаттарын айқындай
алады. Тиімді білім беру желілері жаңа білім мен түсініктемелерді
өздерінің оқу орындарынан тыс жерлерден іздестіреді, одан кейін осы
білімді тәжірибе алмасу және тәжірибені жақсарту үшін пайдаланады. Білім
беру желілерінің басты қағидаты – зерттеу негізіндегі тәжірибе, яғни
деректерге және дәлелдерге негізделген оқыту. Желілерде ересектер
бірлескен зерттеу арқылы білім алуға тиіс, бұл оларға қазіргі заманғы
теориялар мен зерттеулер туралы біліп, мамандану саласы бойынша ақпарат
жинауға көмектеседі, сөйтіп оларға жинақталған ақпаратқа талдау жүргізу
арқылы болашақта тәжірибенің қай бағытын дамыту қажет екендігін анықтауға
көмектеседі. Мектеп желілерінде бірлескен зерттеуді әртүрлі мектептердің
қызметкерлері жүргізеді, әрі ол бүкіл желінің жұмысы болып саналады.
1. Білім жүйесінің эволюциясы және білім берудегі жаңа бағыттар
Қоғамның дамуының көзі білім, инновациялар және оларды практикада
қолдану екендігі айқындала түсті. Экономиканың дамуында білімнің негізгі
позицияда болуы қоғамдық өмірдің құрылымындағы білімнің орнын радикалды
өзгертіп, білім және экономиканың қатынасын анықтай түседі. Жаңа
білімдерді, ақпараттарды, дағдыларды игеру, олардың жаңартылуы және дамуына
ықпал жасау индустриалды экономикадағы қызметкерлердің іргелі сипаты болып
қалыптасады. Заманауи ақпараттық технологиялар, қашықтықтан оқытуды жедел
дамыту, ұлттық шекараларды білім беру қызметтері үшін мүлдем ашық етті.
Түрлі елдердің ЖОО-дары ұлттық шекараларды шектемей барлық студенттерге
бірденөз өнімдері мен қызметтерін ұсынатын әлемдік бірыңғай білім беру
нарығын қалыптастырды.
Білім саласының Адамзат дамуындағы артта қалуды жеңудің маңызды
факторы болып қалыптасуы.
Адамзат дамуындағы артта қалуды жеңудің маңызды факторы білім екенін
қазіргі таңдағы ақпараттандыру арқылы елдің интеллектуалды потенциалының
жоғарылауынан көруге болады. Факультеттің стратегиялық даму жоспары қызмет
саласы бойынша миссиясын, көрінісін, мақсатын, басымдық даму бағыттарын,
стратегиялық міндеттерін ашады, орташа мерзімді және қысқа мерзімді
жоспарларды әзірлеу кезінде базалық құжат болып табылады, факультеттің
ағымдық қызметінің шешім қабылдаудың негізгі принциптерін анықтайды. Даму
стратегиясы 2020 жылға дейінгі Ұзақ мерзімді білім беруді дамыту
бағдарламасына, Қазақстан Республикасының білімді дамыту Тұжырымдамасына,
"Білім туралы" Қазақстан Республикасының заңына, "Ғылым туралы" Қазақстан
Республикасының Заңына, "Білім" Мемлекеттік бағдарламасына, Л.Н.Гумилев
атындағы ЕҰУ жарғысына сай әзірленген.
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман
дайындау. Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз
мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп,
тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту,
қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз
пәнін , барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы
жаңа формация мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген,
тұрақты өзін-өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл
тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы
қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар :
бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби
шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі.
Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға
қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық, зерттеушілік,
дидактикалық-әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы, коммуникативтілік, ақпараттық
және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен сипатталатын рухани-
адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты, шығармашыл тұлға.
Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы
аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық
технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға
бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр.
Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты
білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және
жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады.
Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді.
Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен
ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде
білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет.
Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің
қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы
адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға
бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім
беру парадигмасы білікті адамға бағытталған білімнен мәдениет адамына
бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру-
оның философиялық , психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен
тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді.
Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың
идеяларға негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр.
Француз қайраткері Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін
қажет дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу
бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу
жұмыстары мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық
технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу
оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік
позицияны қалыптастыру.
Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы
барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде
кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде
проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық – коммуникативті мәдениеті
жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы
құзыреттілікті меңгере отырып тек кәсіби икемділігін оңтайландыруды
қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін үнемі оқып – үйрену
және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады.
Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен
қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы
мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең
алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі
бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды
қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен
ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты
қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы
саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына,
өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен
жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің
сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің,
зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде
білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты
мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім
кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның
құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру
жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Жалпы
алғанда құзырлылық ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылық ұғымы –
соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше
көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым.
Құзырлылықтың латын тілінен аудармасы компетенс белгілі сала бойынша
жан – жақты хабардар білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір
сұрақтар төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді
деп көрсетеді. Бұл жайлы Б.Тұрғанбаева ... өзінің практикалық әрекеті
арқылы алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуде қолдана алуын –
құзырлылықтар деп атаймыз деп анықтаса, Ресей ғалымы Н.Кузьминаның
көзқарасы бойынша, Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір адамның
дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы .
Латын тіліндегі компетенс сөзін ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылықты
білімін, біліктілігін, дағдысын, тұлға мінез-құлқын, ең бастысы тұлға
мүмкіндігін бағалаудың критерийі мақсатында қарастыру құзырлылық маңызын
толық аша алады. Олай болса, құзырлылық, нәтижеге бағдарланған жаңа білім
беру жүйесінің сапалық критерийі ретінде әлеуметтік және өмірлік
көзқарастарды есепке алу қажет деп жазса, Б.Тұрғанбаева Құзырлылыққа
бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу мүмкіндігі
молаяды. Осы жағдай біліктілікті арттырудағы екінші үлгіге көшірудің негізі
бола алады. Өйткені,құзырлылыққа бағытталған үлгіде білім алушылардың
өздерін ұйымдастыру - басты мақсаты деп көрсетеді.
Қ.Құдайбергенова Құзырды әртүрлі кенеттен болған ситуацияларда
мәселелерді шешу үшін қажетті білімді немесе әрекетті көрсете білу
қабілеті, білім мен өмірлік ситуация арасындағы байланысты орнату
мүмкіндігі ретінде, ал құзырлылықты адамның өзіндік деңгейіне, даралық
қасиеттеріне тікелей байланысты тұлғалық, теориялық, практикалық өлшеу
дәрежесі жоғары деңгейде кіріктірілген құрылым ретінде қарастыру ұсынылады
деген тоқтам жасайды.
12 жылдық білім беру. Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беру
тұжырымдамасында педагог кадрлардың кәсіби - тұлғалық құзыреттілігін
қалыптастыру басты мақсат екендігін атай келе, 12 жылдық білім беруде
педагог төмендегідей құзыреттіліктерді игеруі міндетті деп көрсетілген.
1. Арнайы құзыреттілік- өзінің кәсіби дамуын жобалай білетін қабілеті.
2. Әлеуметтік құзыреттілік- кәсіптік қызметімен айналысу қабілеті.
3. Білім беру құзыреттілігі - педагогикалық және әлеуметтік психологияның
негііздерін қолдана білу қабілеті.
Ендеше құзыреттілік дегеніміздің өзін қазіргі заман талабына сай
педагог қауымының өзін -өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады.
Білім саясатындағы түбегейлі өзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде
берілетін тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын көрсетілген.
Студенттер оқытушы қауымнан тек білімге ғана емес, өмірге үйрететін
қабілеттілікті қажет етіп отыр. Демек, болашақ педагогтеріміз осы
ақпараттық қоғамнан қалыспай: жедел ойлаушы: жедел шешім қабылдаушы:ерекше
ұйымдастырушылық қабілетті: нақты бағыт- бағдар беруші болып шығуы - бұл
қазіргі заманның талабы. Міне, құзыреттілік қалыптастыру дегеніміздің өзі
болашақ мұғалім - қазіргі студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамыта
отырып ойлаудың , интеллектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейіне шығу,
жаңаны түсіне білуге, білімнің жетіспеушілігін сезінуге үйрету арқылы
ізденуге бағыттауды қалыптастырудағы күтілетін нәтижелер болып табылмақ.
Бұның өзі өз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде,
тәрбиелеп өсіруде белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке
тұлғаны қалыптастыруды талап етеді.
Мұндай құзырлылықтың қатарына мыналар жатады:
• бағдарлы құзіреттілік (азаматтық белсенділік, саяси жүйені түсіну,
баға бере білу, елжандылық, т.б);
• мәдениеттанымдылық құзіреттілік (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, өз
халқының мәдениеті мен өзге ұлттар, әлем мәдениетін салыстыру, саралай
білу қабілеті);
• оқу-танымдық құзіреттілік(өзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра
білу, жоспарлай білу, ізденушілік-зерттеушілік әрекет дағдыларын
игеру, талдау, қорытынды жасай білу);
• коммуникативтік құзіреттілік ( адамдармен өзара қарым-қатынас
тәсілдерін білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық
қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуы);
• ақпараттық-технологиялық құзіреттілік (ақпараттық технологиялармен,
техникалық обьектілер көмегімен бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу,
таңдай, талдай білу, өзгерте білуді жүзеге асыра білу қабілеті);
• әлеуметтік- еңбек құзіреттілігі (әлеуметтік-қоғамдық жағдайларға
талдау жасай білу, шешім қабылдай білу, түрлі өмірлік жағдайларда жеке
басына және қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті);
• тұлғалық өзін-өзі дамыту құзіреттілігі (отбасылық еңбек, экономикалық
және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді білімі мен
тәжірибесінің болу қабілеті).
Аталған құзыреттілік қасиеттерді тұлға бойына дарытуда педагог
қауымның арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттіліктерінің жан- жақты болуы
талап етіледі. Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя
отырып, өзінің кәсіптік қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған
білімін өмірде қолдана білетіндей тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда
болғанда ғана студент құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады. Бір
сөзбен айтқанда, тұлғаға бағытталған білімдер жүйесі білім стандартына сай
тұлғаның жан- жақты дамуына негізделген, алған білімін өмірдің қандай бір
жағдаяттарына қолдана алатындай дәрежеде ұсыну педагогтің құзыреттілігіне
байланысты болады.
Кәсіби деңгейдің дамуы
Психологтер де, педагогтер де адамның рухани интеллектуалдық, кәсіби
шығармашылықпен өзін-өзі дамытуы өмірінің әр кезеңінде әр қалай деп
көрсетеді.Мысалы, ұлы педагогтер А.Дистерверг, К.Ушинский А.Макаренко,
В.Сухомлинский т.б мұғалімдік еңбекті адамтану ғылымы, адамның жан дүниесі,
рухани әлеміне бойлай алу өнері дей отырып, педагогикалық шеберліктің
дамуына зор үлес қосқан. Осы тұрғыдан алып қарағанда педагогикалық шеберлік-
кәсіби әрекетті жоғары деңгейге көтеретін мұғалімнің жеке қасиеттерінің ,
оның білімі мен білігінің жүйесі. Осы мәселені терең зерттеген А.Маркова
мұғалімнің кәсіби деңгейге көтерілуінің төмендегідей психологиялық
критерийлерін анықтаған.
Обьективті критерийлер. Мұғалімнің өз мамандығына қаншалықты сәйкес
әлеуметтік тәжірибеге қосар үлесі қандай екендігі.Жоғары еңбек
көрсеткіші,әртүрлі мәселелерді шығармашылықпен шеше алу біліктері, т.б
жататындығын атап өтеді.
Субьективті критерийлер. Адамның мамандығы қаншалықты оның табиғатына,
қабілеттері мен қызығушыларына сәйкес қаншалықты ол өз ісінен қанағат
табатындығымен байланысты. Мұғалім еңбегіндегі субьективті критерийлерге
кәсіби – педагогикалық бағыттылық, кәсіптің маңыздылығын , оның құндылығын
түсіну, маман иесі ретінде өзіне позитивті көзқарастың болуын жатқызады.
Нәтижелі критерийлер. Мұғалім өз ісіне қоғам талап етіп отырған
нәтижелерге қол жеткізіп отыр ма деген мәселе тұрғысынан қарастырады.
Біреулер нәтиже ретінде оқушылардың білімдерінің стандартқа сай болуын
алса, енді біреулер олардың қарым- қабілетін дамытуды алады, ал
кейбіреулері оқушылардың өмірге дайындығын басты назарда ұстайды, ал оқыту
нәтижесі біз үшін баланың психологиялық функцияларын жетіліп, өзінің
педагогикалық әрекеті арқылы алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуге
қолдана алуы.
Шығармашылық критерийлер. Мұғалім өз кәсібінің шекарасынан шыға алуы,
сол арқылы өз тәжірибесін, еңбегін өзгерте алуы жатқызылады. Шығармашыл
мұғалім үшін біреудің тәжірибесін қайталағаннан гөрі өз жаңалықтарын,
білгендері мен түйгендерін басқаларға ұсына алуының, шығармашылық
бағыттылықтың болуының мәні зор. Кәсібиліктің бірден келе салмайтындығы
белгілі, оны әр мұғалім ерте ме, кеш пе меңгеруі тиіс. А.Маркова оның
кезеңдерін төмендегідей етіп бөледі: мұғалімнің өз мамандығына бейімделу
кезеңі: мамандықта өзін-өзі өзектендіру кезеңі: мамандықты еркін меңгерген
кезең: мамандықта шығармашылық деңгейге жеткен кезең. Осылайша ғалым кәсіби
құзыреттіліктің сипаттамасын шебер- мұғалімнің , жаңашыл- мұғалімнің,
зерттеуші- мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық
бейнесі ретінде қарастырады.
Ең бірінші кезекте мұғалімнің өзіндік жаңалығы болуы қажет. Ғылым
жаңалығын түрлендіруде өз үлесін қосу арқылы жасаған нәтижелі жұмысы
өзгелердің тәжірибесін толық көшірмей, жаңа ортаға икемдеп, өзіндік іс-
әрекет жиынтығы арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу керек.Қазіргі
кәсіптік- педагогикалық қызмет қандай мұғалімді талап етеді. Мұғалім –
оқушылардың жеке тұлғасын дамытуға басымдық беретін, күрделі әлеуметтік-
мәдени жағдайларда еркін бағдарлай алатын, шығармашылық процестерді басқара
алатын, адам туралы ғылымның жетістіктерін, оның даму заңдылықтарын,
компьютерлік оқыту өнерін терең меңгерген жан- жақты дамыған шығармашыл
тұлғаны талап етеді.
Ал, білім беруде кәсіби құзырлы маман иесіне жеткен деп мамандығы
бойынша өз пәнін жетік білетін, оқушының шығармашылығы мен дарындылығының
дамуына жағдай жасай алатын, тұлғалық- ізгілілік бағыттылығы жоғары,
педагогикалық шеберлік пен өзінің іс- қимылын жүйелілікпен атқаруға
қабілетті, оқытудың жаңа технологияларын толық меңгерген және білімдік
мониторинг негізінде ақпараттарды тауып, оларды таңдап сараптай алатын,
отандық және шетелдік тәжірибелерді шығармашылықпен қолдана білетін кәсіби
маман педагогті айтамыз.
Болашақтың бәсекесіне қабілетті XXI ғасыр шәкіртін тәрбиелеу білім
беру саласының еш назарынан тыс қалған емес. Соған сай ұстаз - ізденімпаз
ғалым, нәзік психолог, тынымсыз еңбеккер, ортаның ұйтқысы, жан-жақты шебер,
терең қазыналы білімпаз, гуманист, белсенді патриот болғанда ғана қоғамның
мықты да білікті, жоғарғы мәдениетті, жан-жақты дамыған, шығармашылығы
жоғары жеке тұлғаны қалыптастырып, тәрбиелейтінімізге нық сенімдімін.
Әр ұстаз – ХХІ ғасыр мұғаліміне сай болу үшін – ізденімпаз ғалым,
нәзік психолог, жан-жақты шебер, тынымсыз еңбекөор, терең қазыналы
білімпаз, кез-келген ортаның ұйытқысы болу керек.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Ғылыми-техникалық әлеумет және оның өзін-өзі
дамытуға қабілеттілігі жалпыға бірдей бәсекелестік жағдайында басты фактор
ретінде қарастырылуда. Бұл орайда Қазақстанда қарышты қадаммен жүзеге
асырылып отырған ғарыштық бағдарлама экономикадағы әр тараптандыру
үдерісінің қуатты әрі тиімді қозғаушы күші болары сөзсіз. Ақпараттық
технология – экономиканың және бүкіл қоғам мен мемлекеттің “ілгерілеуінің”
белгісі. Біздің өркениетті дамуымыздың барлық маңызды өмірлік салалары
бүгінде ақпараттық технологиялармен және жасалымдармен тікелей байланысты
десек, асыра айтқанымыз емес. . . Осы заманғы экономикалық өсімнің басты
факторлары микроэлектроника, сандық және ақпараттық жүйелер, бағдарламалық
қамтамасыз ету, байланыс және коммуникация т. б. салалардағы инновациялық
технологиялар болып отырғаны баршаға белгілі.
Заманауи ақпараттық қоғамның қалыптасуы мен дамуына жаһандық
телефония, Интернет желісіне қол жеткізудің спутниктік жүйелері, тікелей
сандық теле және радиохабар тарату, шұғыл корпоративтік және кең жолақты
байланыс, навигация жәрдемдесіп отырғаны жасырын емес. Бүгінгі білім
мазмұны мұғалім мен оқушының арасындағы байланысты субъективті деңгейде
көтерудегі демократиялық бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге
асырылады. Бүгінгі мұғалімге тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық
көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа инновациялық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу - тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ
ғасыр – ақпараттандыру ғасыры деп аталады. Қазақстан Республикасы да
ғылыми - техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру
болатын жаңа кезеңіне енді.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл
кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты
барлық ақпараттық - коммуникативтік технологиялар педагогтар қызметінің
барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім
берудегі ақпараттық - коммуникативтік технологиялар ұғымы оқытудың жаңа
инновациялық технологиялары, қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары,
компьютерлік оқыту технологиялары және т. б. , тіркестермен тығыз
байланысты.
Инновациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс
істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық
оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге,
компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік
материалдар коммуникативтік байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім
беруді жетілдіруді көздейді. Жедел дамып отырған ғылыми –техникалық
прогресс қоғам өмірінің барлық салаларын ақпараттандырудың ғаламдық
процесінің негізіне айналды. Ақпараттық технологиялық дамуға және оның
қарқынына экономиканың жағдайы, адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық
қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік қауымдастықтағы мемлекеттің рөлі тәуелді
болады.
Заман ағымына қарай ақпараттық технологияларды қолдану айтарлықтай
нәтижелер беруде. Кез келген сабақта электрондық оқулықты пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау
жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Инновациялық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін
дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі
сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
1.2 Қашықтықтан оқыту - инновациялық білім беру процесі.
Қазіргі ғылым мен техниканың қарқынды даму кезеңі саналатын ХХІ
ғасырда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, мазмұны жаңарып, білім беру
парадигмасы өзгерді. Бүгінгі таңда білім сапасын көтеру және жүйелі білім
беру мақсатында оқытудың жаңа технологиялары кеңінен
қолданылуда. Тәуелсіз елімізде де келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие
мен білім беру үшін оқытудың жаңа технологияларының маңызы зор. Сондай-ақ
Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев: Біз болашақтағы жоғары
технологиялы және ғылымды көп қажетсінетін өндіріс үшін кадрлық келешек
істің басын бастап қоюымыз керек. Кеңінен, ауқымды, жаңаша ойлайтын қазіргі
менеджерлерсіз және білім берудің қазіргі заманғы жүйесінсіз, біз
инновациялық экономика құра алмаймыз деп көрсеткендей білім берудің
қазіргі заманғы жүйесін жасап, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт
алуымыз керек.
Білім беру технологиялары білім беру қызметін жүйелік ұйымдастыру
тәсілін, оның жалпы мақсаттық және мазмұндық бағытталушылығын, мемлекеттік
бағдарламада және білім беу стандартында берілген ұйымдық құрылым мен
форманы бейнелейді және бірыңғай білім беру кеңістігін дамытудың жалпы
стратегиясын көрсетеді
Білім беру технологиясы аса кең ұғым, ол педагогикалық технология және
оқыту технологиясы сынды екі ұғымнан тұрады. Оқыту технологияларының
дәстүрлі, жеке, топтық және ұжымдық, кредиттік, модульдік, қашықтықтан
оқыту сияқты түрлері бар. Соның ішінде қашықтықтан оқытуға соңғы жылдары
көп көңіл бөлінуде. Себебі, бүгінгі таңда ақпаратты технологиялардың
дамыған кезі және қашықтықтан оқыту технологиясына қызығушылық одан әрі
арта түсуде.
Қашықтықтан білім беру – жаңа ақпараттық технологиялар мен
мультимедиялық жүйелер негізінде күндізгі, сырттай оқытудың элементтері
үйлестірілген ерекше жетілген түрі
Қашықтықтан оқыту кезіндегі оқып үйренушінің жеке кесте бойынша өзіне
ыңғайлы жерде оқуға мүмкіндігі болады, оқудың арнайы құралдар жиынтығы
өзінде бола отырып, электронды және қарапайым пошта, телефон арқылы
оқытушылармен байланыс жасай алады. Ең бастысы, әлеуметтік қорғаны жоқ және
дене бітімінің жетілмеуіне байланысты білім мекемелеріне баруға мүмкіндігі
жоқ адамдарға қолайлы оқу процесі. Қашықтықтан оқыту басқа білім беру
нысандарынан икемділік, модульділік, интерактивтілік, бейімділік,
әлеуметтілік, интернациналдылық, ынтымақтастық сияқты принциптермен
ерекшеленеді. Е.А.Полаттың айтуынша, қашықтықтан оқыту – білім, білік
дағдыларды алу үрдісі, бұл кезде оқыту поцедураларының тұтас немесе белгілі
бір бөлігі оқытушы мен тыңдаушының аумақтық алшақтығына қарамастан жаңа
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге
асырылады
Шведтік зерттеуші С.Холбергтің пікірінше, қашықтықтан оқытуда ең
бастысы студенттің оқу материалдарын өзіндік жұмыстар процесінде игеруі
Басқару, кеңес беру, оқыту, топтық жұмыстарды ұйымдастыру, тексеру және
білімді бағалау – бұлардың бәрі білім алушының өзіндік жұмысына қолғабыс
етуші оқыту процестерінің құрастырушылары болып табылады. А.А.Андреев өз
еңбегінде қашықтықтан оқытудың артықшылықтарын оның өзара байланысқан төрт
компонентінде: мотивациялық-нысанды, мазмұндылық, әрекетті-процессуалдылық,
бақылау-бағалануы деп көрсеткен
Дүниежүзіндегі қашықтықтан білім беруді үш түрге бөліуге болады.
Біріншіден, қашықтықтан оқытуда қазіргі заманғы технологиялық жаңалықтарды
қабылдайтын, дүниежүзінің индустриалды-дамыған елдері. Қазіргі уақытта
еуропа елдерінде бұл оқу процесімен жұмыс істейтін арнайы топтар құрылған.
Екіншіден, соңғы уақытта қарқынды дамушы халық көп қоныстанған елдер
(Қытай, Индия, Пакистан т.б.), аталған елдердегі бұл жүйенің таралуы,
негізінен мектептегі білім берудің жалпы деңгейін арттыру, оқытушы кадрлар
даярлау, ең алдымен денсаулық сақтау саласындағы мәселелерді шешу мақсатын
көздейді.
Үшіншіден, бұл үшінші әлем елдері деп аталатындар (бірінші кезекте,
африка елдері). Қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту проблемалары көптеген
африкалық мемлекеттердің білім беру саясатындағы негізгі элементке
айналуда. Оңтүстік Африка республикасындағы қабылданған Білім берудің
технологиялық деңгейін арттыру бағдарламасы соның дәлелі.
Әлемдегі ең бірінші қашықтықтан білім беретін білім ордасы ол – 1969
жылы құрылған Ұлыбританиядағы Ашық Университет. Бұл университет әлі күнге
дейін қашықтықтан оқытудан әлем бойынша көш бастап тұр және өзінің жасап
шығарған бағдарламаларымен басқа да мемлекеттерде төрт жүздей оқу
орталықтары жұмыс жасайды. Ал біздің елімізде қашықтықтан оқыту жүйесі енді
қолға алынды. Көптеген ғалымдар білім берудің оқыту технологияларын, сонын
ішінде қашықтықтан оқыту технологиясын жан-жақты зерттеп, зерделеп жатыр.
Көбінесе экономикалық университеттерде қолданылып келе жатқан қашықтықтан
оқыту технологиясының тиімді және тиімсіз жақтары тереңнен саралану
үстінде. Бүгінгі күнде көптеген университеттерде – қашықтықтан оқыту
технологияларын толық көлемде пайдалана отырып, білім беру процесін іске
асыратын, білім беру ұйымдарының аумақтық-оңашаланған бөлімшелерінде
сырттай-қашықтықтан оқыту формасы бойынша мамандар даярлайды.
Университеттерде қашықтықтан оқытудың кейстік және желілік технологиялары
пайдаланылады. Оқу процесінде электрондық оқу-әдістемелік кешен
қолданылады. Мұндай электронды кітапханалар қашықтықтан оқыту жүйесінің
жүйе құраушысы ретінде қарастырылады.
XXI ғасырда болашақ мамандарды даярлау, олардың кәсіби бейімделуін
қалыптастыру мәселелері – кезек күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Сондықтан
кәсіби маман жасап шығару үшін заман талабына сай оқытудың жаңа
технологияларын пайдаланған жөн.
Қазіргі жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден-
бір шарты - оқу орындарындағы білім беру процесіне жаңа
инновациялық технологияларды енгізу екендігі сөзсіз түсінікті.
Сондықтан ғылыми-техникалық прогрестен қалыспай, жаңа
педагогикалық инновацияларды дер кезінде қабылдап, өңдеп,
нәтижелі пайдалана білу – әрбір ұстаздың негізгі міндеті болып
табылады.
Байқағанымыздай, сол жаңа оқыту технологияларының бірі саналатын
қашықтықтан оқыту технологиясына жоғарыда қысқаша шолу жасалды. Заман
талабына сай қалыптасқан бұл оқыту жүйесінің тиімді жақтары мен тиімсіз
жақтарын уақыт өте келе көретін боламыз.
2. МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА ЭЛЕМЕНТІН ЖҮЗЕГЕ
АСЫРУ ПРОЦЕСІН МОДЕЛЬДЕУ
1. Білім беру орындарында қашықтықтан оқыту үлгілерінің қалыптасуы
Білім беру саласында қол жеткізілген бүкіләлемдік бітімнің мәні
оқушылар үшін білімнің де, дағдылардың да тең дәрежеде маңызды екендігіне
саяды. Заманауи тәсілдің ең негізгі ерекшелігі оқушылардың алған білімдерін
жай ғана иеленіп қоймай, оларды орынды жерде қолдана білуіне басты назар
аудару болып табылады, ал ХХІ ғасырда талап етілетін дағдылардың мәні
осында. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) жасаған
Құзыреттерді анықтау және іріктеу жобасы дағдылардың барынша кең ауқымын
қамтитын ХХІ ғасыр дағдыларының моделі болып табылады. Аталған жоба
оқушылардың терең тұжырымдамалық түсінікпен астасқан негізгі сауаттылықты
меңгергендігін көрсететін, кең мағынасында шешімдер мен іс-әрекеттерді
таңдау қабілеттілігі сияқты түйінді құзыреттер жүйесін сипаттайды.
Мұғалімдер жұмыстарына жеткілікті уақыт бөле білулері керек, оқушының
білімі мен дағдыларын дамытуда ғана емес, жалпы алғанда оның оқуын барынша
даралау және баланың бойында метасананы – қалай оқу керектігін үйренуді
қалыптастыруға мән бере отырып, оны тұлға ретінде дамытуда икемділік
танытулары тиіс.
Білім беру желілері біздің санамызда өзгеріс енгізуді үйрету үдерісін
ейнелейтін маңызды стратегия деп саналады.Сондай-ақ желілердің маңыздылығын
қолдайтын экономикалық айғақтар да бар.
ЭЫДҰ-ның Тұрақты икемділік (Sustainable flexibility) атты
зерттеуінде (1997: 34) ақпарат пен білімге негізделген, технологиялар мен
өнім нарығының тез ауысуымен сипатталатын ХХІ ғасырдың жаңа экономикалық
жағдайында жұмыс сипаты да өзгеретіні айтылған. Бұл өз кезегінде
қызметкерден күтілетін тиімділікке әсер етеді. Осы өзгерістер икемділіктің
дамуымен және желілердің пайда болуымен ілесіп жүреді. Олар жаңа
міндеттерді орындап, функцияларын ауыстыру үшін аса жедел оқуға дайын
жоғары білікті қызметкерлер мен озық компаниялар арасында өзара іс-қимылмен
сипатталады. Аталған озық компаниялар жалпы оқыту, көптеген функциялары бар
жұмыс орындарының санын ұлғайту, департаменттер мен ұйымдар арасында оқыту
жүйесін орнату және қызметкерлерге шешім қабылдауға мүмкіндік беру арқылы
икемділіктің дамуына ықпал етеді.
Англия тәжірибесі
Англияның білім беру және дағдылар департаменті (DfES) мектептерде
барынша жоғары стандарттарға қол жеткізу тәсілі ретінде білім беру
желілерін дамытуды қолдайды (2004). Білім беру желілеріне тартылған
мектептердің жақын арадағы тәжірибесінің негізінде жасалған DfES есептері
(2004 және 2006) бірлесіп жұмыс істейтін мектептер мұғалімдердің кәсіптік
деңгейін едәуір көтере алатындығын және балаларды барынша табысты оқытуға
ықпал ететінін дәлелдеді. Осылайша білім беру стандарттары жаңа деңгейге
көтеріледі. Осы есептерде айтылғандай, білім беру желілеріне біріктірілген
мектептерде ынтымақтастық:
•мұғалімдердің құзыретін арттырып, оқушылардың мүмкіндіктерін
кеңейтетіндігі;
•оқыту тәжірибесімен алмасудың тікелей тетігін қамтамасыз ететіндігі;
•жеке алынған бір мектеп ұсына алмайтын көптеген мүмкіндіктер ұсынып,
олардың икемділігін қамтамасыз ететіндігі;
• шығармашылық әлеуетті, тәуекел ету қабілетін және оқыту мен оқу
сапасын жақсарту мақсатында пайдаланылатын инновациялық әдістерді
дамытатындығы;
• оқушылардың аса жоғары көрсеткіштерге қол жеткізуіне әкелетіндігі
байқалды.
DfES-тің 2004 жылғы есебінде мынадай қорытынды жасалған:
Білім беру реформасын жүзеге асырудың келесі кезеңінде жүйеге жоғары
стандарттарды және теңдікті енгізудің жаңа әдістері қажет болады, ол
жекелеген оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес келіп, мектептерге мектеп
деңгейінде шешімдерді дербес қабылдауға мүмкіндік береді.
Мұғалімдер мен мектептерге ынтымақтастық жасау қажет және осы үшін
желілер күшті ұйымдастырушылық нысан болып табылады. Оқытуға бағытталған
мектепаралық желілер білімге негізделген және оқыту тәжірибесіне енгізілген
нақты өзгерістердің негізі болып табылады.
Әлемдік тәжірибе
Сонымен қатар желілерді дамыту халықаралық қолдауға ие болып отыр.
Мысалы, Либерман (2005) реформаторлар мектепте оқыту мен оқуды өзгерту
және жетілдіруге қажетті деп есептейтін көптеген басты идеяларды әзірлеуге
қатысып, жәрдемдесуіне және қолдауына байланысты желілер бүгінгі күні өте
танымал болып отыр деп тұжырымдайды.
Баллантин және басқалар (2006) желіде жұмыс істеу:
➢ мұғалімдерді білім алуға және оны біріктіруге арналған
мүмкіндіктермен;
➢ ынтымақтастықтың көптеген құрылымдарының болуын;
➢ икемділік пен еркіндікті;
➢ көптеген жағдайларда бір шешімге келмейтін проблемаларды талқылауды;
➢ мұғалімдерде берілген шешімдерді қабылдап қоймай, міндеттерді шешуге
мәжбүрлейтін идеялардың болуын;
➢ мектептерге немесе университеттерге тіркелген, бірақ тәуелсіз ұйымдық
құрылыммен;
➢ бір мектептен және бір өңірден тыс жұмыс істеу мүмкіндігін;
➢ қолайлы ортада тәуекелге баруға ықпал ететін реформаның жүргізілуін;
➢ мұғалімдердің білімі, сондай-ақ зерттеулер нәтижесінде алынған білім
құнды болып саналатын пікірлестер қауымдастығын қамтамасыз етеді деп
болжайды
Саясат тарапынан қолдау
Желілерді құру саяси деңгейде қолдау тауып отыр. Чапман мен Аспиннің
(2004) пікірінше: Желілер саясатты іске асыру үдерісіне қолдау көрсетеді.
Егер біз білім берудегі стандарттарды көтеруді жоспарлап отырсақ, онда
бізге саясатты тігінен де, көрденеңінен де байланыстыруымыз қажет болады.
Желі құру осы байланысты орнату тәсілінің бірі болып табылады. Желі ішінде
білім беру саласындағы және қоғамдағы әртүрлі бірқатар мүдделі адамдардың
өзара іс-қимылдарына, олардың әрекеттеріне және мінез-құлқына реформа
енгізетін мәдени және тұғырлы өзгерістер қолдау табады. Фуллан (2004)
желілер біздің мектептердегі жекелеген оқушылардың қажеттіліктеріне жауап
беруге мүмкіндік береді деп толықтырады. Осы желілер көшбасшылықтың
бірлескен шараларын жүргізіп, оның жаңа нысандарын зерттеуге ықпал етеді.
Олар бізге әріптестерімізбен тәжірибе алмасудың жаңа тетігін дамытып,
оқытудың тиімді әрі инновациялық тәжірибесін ұсынады. Желілер аясында жақсы
идеяларға қол жеткізу мүмкіндігі барынша кеңейіп, білікті мамандар тобына
олардың өңіріндегі барлық балалар үшін өздеріне ұжымдық жауапкершілік
алуға ықпал етеді.
Желіні дамыту
Білім беру желілері арқылы мектептер арасында ынтымақтастық орнату
ұлттық және халықаралық деңгейде қолдау тауып отырғаны белгілі. Бірақ
Лейтвуд және Левин (2004) білім беру желілері өздерінің жұмысы тиімді әрі
сенімді екендігіне жұртшылықтың көзін жеткізу үшін өздерінің нәтижелеріне
ерекше көңіл бөлу керек екендігін еске салады.
Табысты желіні дамыту жігерлі әрі табанды жұмысты талап етеді. Желіге
тартылған адамдар бастапқы кезеңде желіде жұмыс істеу қызықты болғанымен,
қиын екендігін ашық айтады. Құрылу кезінде құрылым құру, қарым-қатынастар
орнату, жалпы мақсаттарды айқындап, құндылықтарды біріктіру сияқты бірқатар
әрекеттерді орындау қажет болады. Фуллан (2004) атап өткендей, желілер
барлық аурулардың жалғыз емі емес, әрине, және білім беру жүйесіндегі
барлық проблемаларды шеше алмайды. Алайда ол барлық балалардың жетістігін
құрайтын жоғары стандарттарға және теңдікке қол жеткізу әдістерінің бірі
болып табылады.
Желіні дамыту проблемалары
Желі жетістікке жетуі үшін оның шын мәнінде қажет екендігінің анық әрі
нақты себебі қажет. Желі қандай да бір заттарды қалай істесе, жақсы
болатындығының жолдарын ұсынып, сынақтан өткізілген және тексерілген оқыту
үдерістерінің құндылықтарын ұлғайтуға тиіс. Табысқа қол жеткізген білім
беру желілері туралы деректерді зерделеу оларды құру идеясы моральдық
құндылыққа негізделу қажеттілігін көрсетті – желінің құрамындағы барлық
мектептерде бірлесіп жұмыс атқарсақ, балаларға барынша терең білім береміз
деген сенім болуға тиіс.Тиімді білім беру желілерінің ешбір шаблоны болған
емес. Олардың құрылымы өздері кіретін мектептердің саясатына және
оқушыларының қажеттіліктеріне сәйкес келуге тиіс. Білім беру желілеріне жат
құбылыстар бар. Оларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МҮМКІНДІКТЕРІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМНЫҢ КӨКЕЙКЕСТІ 5
БАҒЫТЫ
1.1 Білім жүйесінің эволюциясы және білім берудегі жаңа 7
бағыттар
1.2 Қашықтықтан оқыту - инновациялық білім беру процесі 14
2 МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА 17
ЭЛЕМЕНТІН
ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ПРОЦЕСІН МОДЕЛЬДЕУ
2.1 Білім беру орындарында қашықтықтан оқыту үлгілерінің 17
қалыптасуы
2.2 Желілік ақпараттық технологиялар 21
3 ЖЕЛІЛІК ТЕХНОЛОГИЯ КӨМЕГІМЕН БІЛІМ БЕРУ ПОРТАЛДАРЫН 41
ЖАСАУ ӘДІСТЕМЕСІ
3.1 Білім беру порталы - білім беретін ақпараттық ортаның 41
негізгі құраушысы
3.2 Білім беру порталы – мұғалімдердің инфокоммуникациялық 51
өзара әрекеттестік ортасы
ҚОРЫТЫНДЫ 61
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 62
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында оқыту формасын,
әдістерін, технологияларын таңдауда көп нұсқалық қағида атап көрсетілген.
Бұл білім беру мекемелерінің мұғалімдеріне өзіне оңтайлы нұсқаны
қолдануына, педагогикалық үрдісті кез келген үлгімен құра беруіне мүмкіндік
береді. Қазіргі уақыттағы оқу-тәрбие үрдісінің ерекшелігі баланың тұлғалық
дамуына бағытталған жаңа оқу технологияларын ұтымды қолданысқа алуы.
Білім алу — адамзат әрекетінің ең маңызды бір түрі. Ол білім мен
тәрбиенің негізін қалайды. Білім алуда адамның ішкі мүмкіндігі мен
қабілетінің дамуы, қалыптасу үрдісі байқалады. Қабілет, бір жағынан,
адамның білім, дағды, іскерлікті қалыптастырудағы саналы әрекетінің
нәтижесі болса, екінші жағынан, адамның табиғи-генетикалық ерекшелігімен
тікелей байланысты. Осыған орай, қазіргі білім беру парадигмасында білім
алушыға тұлғалық-әрекеттік тұрғыдан қарауға үлкен мән беріп отыр. Өйткені,
әрекет дегеніміз-саналы мақсатқа тәуелді үрдіс. Демек, мақсатқа жетудің
басты жалпы білім беруші мен білім алушының бірлескен іс-әрекеті болып
табылады. Осыған орай оқытуды екі жақты әрекетке, субъект-субъектілік,
диалогтық қарым-қатынасқа құру мәселесі шешімін табуда.
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаев ХХІ ғасырда білімді
дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғарғы
технологиялық және ғылыми қамтылған өндірістері үшін кадрлар қорын
жасауымыз қажет. Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең
ауқымды ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық
экономика құра алмаймыз деп атап көрсетті. Бұл талаптар білім саласы
қызметкерлеріне үлкен міндеттер жүктейді. Себебі әрбір мемлекеттің болашағы
мектебінде шыңдалады.
Білім беру жүйесі - әр елдің даму болашағын айқындайтын, әлемдік
өркениетке жетудің негізгі бағыттарын көрсететін біртұтас құрылым.
Қазіргі таңдағы егеменді еліміздің болашағы дарынды, білімді,
ізденімпаз жастарға байланысты. Осыған орай бүгінгі күн мектеп алдында
тұрған басты міндет - өзіндік айтар ой-пікірі бар, жоғары сапалы, белсенді
азамат тәрбиелеп шығару. Қоғамдағы түбегейлі өзгерістер білім беру
жүйесінің алдына жаңа адамды қалыптастыру, дамыту мақсаттарын қойып отыр.
Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, ой-пікірінің дербестігі мен еркіндігін
кеңейту, олардың өз бетімен білім алуға деген ынтасын арттыру, оны өз
тәжірибелерінде жаңа жағдайларға байланысты қолдана алу, яғни
біліктіліктерін қалыптастыру және дамыту болып табылады.
ХІХ ғасырдың соңындағы ХХ ғасырдың басындағы білім беру саласы оқыту
сызықтық, бірізді, жалпылама, механикалық үдеріс болып табылады деген
идеяға негізделген. Бұл қандай оқыту тәсілдері қолданылатынына ықпал етті.
Нәтижесінде білім беру мекемелері иерархиялық, ұйымдық құрылымдарға
айналды. Оқыту құрылымдар мен бөлімшелер аясында ұйымдастырылды. Білім
басқарылатын бөліктер мен тәртіптерге бөлінді. Бағалау санмен өлшенетін
болды.
Оқытудың әдіс-тәсілдері құны тұрарлық жалғыз білім деп есептелетін
фактілер мен ақпаратты қабылдауға ықпал етті. Чапман және Аспиннің (2004)
пайымдауынша: Олардың ертеде оқушылар қажеттіліктерін қанағаттандырғанына
қарамастан, адамның ойлау қабілетіне қатысты осындай болжамдар, оқытудағы
бұндай тәсілдер мен білім беруді ұйымдастырудың осындай модельдері
экономикалық және әлеуметтік ортаның өзгеріп отырған жағдайларына, танымдық
саланың ахуалына және ХХІ ғасырдың зияткерлік талаптарына дайындалып жатқан
оқушылар үшін жеткіліксіз деп саналады. Бүгінгі күні оқыту сипатына жаңаша
қарап, оқушылар өздерінің тану ерекшеліктеріне неғұрлым сәйкес келеді деп
есептейтін тиімді оқыту стильдерінің жаңа тұжырымдамалары оқытудың
іргетасын қалауға тиіс деген пікір кеңінен таралған. Осы қағидаттарға
егізделген оқыту тәсілдері бүгінгі күнгі танымдық және метатанымдық ғылымға
сәйкес әзірленген оқыту үдерісінің және білім мен түсінік алудың қазіргі
негіздемелерінің нәтижелері мен рөлін неғұрлым нақты көрсетеді.
Білім беру желілері біздің санамызда өзгеріс енгізуді үйрету үдерісін
бейнелейтін маңызды стратегия деп саналады. Сондай-ақ желілердің
маңыздылығын қолдайтын экономикалық айғақтар да бар.
ЭЫДҰ-ның Тұрақты икемділік (Sustainable flexibility) атты
зерттеуінде (1997: 34) ақпарат пен білімге негізделген, технологиялар мен
өнім нарығының тез ауысуымен сипатталатын ХХІ ғасырдың жаңа экономикалық
жағдайында жұмыс сипаты да өзгеретіні айтылған. Бұл өз кезегінде
қызметкерден үтілетін тиімділікке әсер етеді. Осы өзгерістер икемділіктің
дамуымен және желілердің пайда болуымен ілесіп жүреді. Олар жаңа
міндеттерді орындап, функцияларын ауыстыру үшін аса жедел оқуға дайын
жоғары білікті қызметкерлер мен озық компаниялар арасында өзара іс-қимылмен
сипатталады. Аталған озық компаниялар жалпы оқыту, көптеген функциялары бар
жұмыс орындарының санын ұлғайту, департаменттер мен ұйымдар арасында оқыту
жүйесін орнату және қызметкерлерге шешім қабылдауға мүмкіндік беру арқылы
икемділіктің дамуына ықпал етеді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: желілік педагогиканы мектептің информатика
курсында қолданудың тиімділігін көрсету.
Зерттеу объектісі: Мектептің информатика курсындағы желілік педагогика
және оның жүзеге асуының мүмкіндіктері.
Зерттеу әдістері: Ғылыми оқу құралдары, оқулықтар, журналдар.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
1. ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМНЫҢ КӨКЕЙКЕСТІ БАҒЫТЫ
Тиімді білім беру желілеріне арнайы құрылған басшылық қажет, олардың
қандай да бір жеке мектепке арнап құрылуы міндетті емес. Желінің
табыстылығы (әсіресе бастапқы кезеңдерде) өзіне басқарушылық рөлді алатын
адамдардың ұстанымдарына, қажырлығы мен күш-жігеріне тікелей байланысты
болмақ. Өйткені желілердің құрылымдары өзгеріп тұрады, әрі жұмысы да
бірсарынды жүрмейді, басшылық алдында тұрған міндет оңай емес, олардан
жұмысты жоспарлау, нәтижелерді өңдеу және алмасу, мақсат пен басты
қызметтің айқын болуын қамтамасыз ету талап етіледі. Жауапкершілікті екі
(немесе одан көп) адамдардың арасында бөлу білім беру желілері үшін өте
пайдалы болмақ. Ол басшылардың арасында жұмыс жүктемесін бөліп,
лауазымдардың сабақтастық жоспарын әзірлеуге мүмкіндік береді, бір ғана
емес, бірнеше мектептерде басшылардың болуы есебінен бірлескен жұмысты
барлық деңгейде жүргізудің маңызы айғақталады.
Педагогикалық білімдер – білім берудің жалпы негіздерін, оқыту мақсаты
мен міндеттерін білуге негізделетін оқыту мен оқу үдерістері, тәжірибесі
мен әдістері туралы терең білімділік. Кез келген мұғалім үшін осы білімдер
кешені қажетті болып табылады және оқушыны оқыту үдерісіне, сыныпты
басқаруға, сабақты жоспарлау және өткізуге, оқушыларға баға қоюға қатысты
мәселелерді қамтиды. Сонымен қатар педагогикалық білім құрамына сабақта
қолданылатын тәсілдер мен әдістерді білу, мақсатты аудитория сипаты,
оқушылардың оқу материалын меңгеріп алуын бағалау стратегиясы кіреді.
Білікті мұғалім оқушылардың білімдерді меңгеруінің және дағдыларды
қалыптастыруының үдерістерін түсінуге көмектесетін терең педагогикалық
білімге ие, олардың ақыл-ой қасиеттерін, оқуға деген эмоциялық жағымды
қатынасын дамытады. Шын мәнісінде, педагогикалық білімдер оқытудың саналы,
әлеуметтік және дамытушы теорияларын, оларды сыныптағы оқушыларға қатысты
қолдану әдістерін түсінуде біліктілікті қажет етеді.
Білім беру желілерінің ең маңызды нәтижелерінің бірі басшылықтың
иерархиялық емес жүйе бойынша құрылуына байланысты оларға мол мүмкіндік
беріледі. Мұғалімдер, әкімшілік-техникалық қызметкерлер мен оқушылар
желілік жобалар бойынша өздеріне жауапкершілік алып, өздерінің
мектептерінен тыс жұмыс істей алады, өйткені ондай жұмыстарды жүргізу
жекелеген мектептің аясында мүмкін бола бермейді.
Тиімді білім беру желілерінде басшылыққа берілетін мүмкіндіктер дәл
осылай кеңейтілген. Бұл дегеніміз желілерде жоғары басшылыққа арналған
қандай да бір рөл жоқ деген сөз емес. Іс жүзінде басымдық пен мамандандыру
мәселелері бойынша желіні дамыту үшін басшылықтың жұмысы өте маңызды болып
келеді. Аталған мәселелерде басшылар білім беру желілерінің қызметін
бағыттап отырады. Егер мектеп директорлары үдеріске белсенді қатысып,
желінің қағидаттарын толығымен қолдап жатқан жағдайда, білім беру желілері
оқушылардың биік жетістіктерге қол жеткізуіне оң әсер тигізетіні ең маңызды
айғақ болып табылады. Жоғарыда аталғаннан басшылықтың мектептегі немесе
желідегі ресми міндеттерінен басқа, басқару рөлдерін бөлу болашақ
көшбасшылардың басшылық ету қабілетін арттырып, олардың өсу стратегиясы
бола алады. Білім беру желісінде басталған жобалар мұғалімдерге, орта буын
басшыларына, техникалық персоналға және оқушыларға белгіленген желілік
қызмет аясында жұмыс істейтін шағын командалардың көшбасшылары ретінде
көшбасшылық дағдыларын дамытуға мүмкіндік бере алады. Желінің жұмысын бір-
екі адам ғана ұйымдастыруға тиіс емес, желі басшылары мен мектеп
директорлары үйлестіруді және жауапкершілікті желіге кіретін барлық
мектептердің бірқатар адамдарына жүктеп, олар қосқан үлестерінің құнын
бағалауға тиіс. Желіде ресми басшылар басқаларға тиімді басқаруға уақыт мен
мүмкіндік беріп, жас көшбасшыларға ресурстарды үйлестіру кезінде қолдау
көрсетуге тиіс, сондай-ақ қажет болған жағдайға оларға көмектесуге дайын
болғаны жөн. Осы жаңа көшбасшылар жоғары басшылықтың жетекшілігінен сабақ
алып, пайда табатын болады. Бастапқы кезеңде желінің жұмысына қатысты
құлшынысты желіге кіретін мектептердің жоғары басшылығынан көруге болады.
Егер білім беру желісінің қызметі адамдардың көптеген топтарына байланысты
болса, онда осы бастапқы кезеңде барынша көп қызметкерлер топтарын жұмысқа
қатыстыру маңызды болып табылады. Қолданылып жүрген тәжірибеге сәйкес,
жұмысына көп адам тартылған желілер оқушылардың нәтижелеріне жақсы ықпал
ететіндігі дәлелденген. Желіні құрудың бастапқы кезеңдерінде мониторинг
жүргізіп, бағалауды қарап отыруды естен шығармаған жөн. Егер жетістіктің
белгілі бір көрсеткіштері алдын ала келісіліп, ал басындағы негізгі
деректер жинақталып қойылған жағдайда жұмыстың ықпалын өлшеу едәуір жеңіл
болады. Іріктелген көрсеткіштер желіде оқытудың басты мақсатына және
бірлесіп жұмыс істеу арқылы сіздердің нені көздегендеріңізге тікелей
қатысты болуға тиіс. Бағалау стратегиясын айқындау үшін желінің
көшбасшылары мектептерде жұмыс істеуге тиіс. Желі дами келе әсер етуші іс-
қимылдар туралы нақты түсінік пайда болғанда, бұл оларға алдағы қызметке
байланысты негізделген шешім қабылдауға көмектеседі.
Жұмыс сапасына қатысты мектеп деректері мен көрсеткіштерін талдау
жұмысы жекелеген мектептердің жетістіктерінің өскенін көрсете отырып,
мектептер арасындағы жетістіктер алшақтығының қысқаруын бағалауға
көмектеседі. Бір мектепте сәтті қолданылған белгілі бір стратегияларды
желінің сәйкестендіре алатынын ескере келе, басқалар оны қабылдап, жүзеге
асыруы мүмкін. Сондай-ақ кейбір мектептер өздерінің білім беру желісіне
қатысу арқылы қол жеткізуді жоспарлап отырған нақты мақсаттарын айқындай
алады. Тиімді білім беру желілері жаңа білім мен түсініктемелерді
өздерінің оқу орындарынан тыс жерлерден іздестіреді, одан кейін осы
білімді тәжірибе алмасу және тәжірибені жақсарту үшін пайдаланады. Білім
беру желілерінің басты қағидаты – зерттеу негізіндегі тәжірибе, яғни
деректерге және дәлелдерге негізделген оқыту. Желілерде ересектер
бірлескен зерттеу арқылы білім алуға тиіс, бұл оларға қазіргі заманғы
теориялар мен зерттеулер туралы біліп, мамандану саласы бойынша ақпарат
жинауға көмектеседі, сөйтіп оларға жинақталған ақпаратқа талдау жүргізу
арқылы болашақта тәжірибенің қай бағытын дамыту қажет екендігін анықтауға
көмектеседі. Мектеп желілерінде бірлескен зерттеуді әртүрлі мектептердің
қызметкерлері жүргізеді, әрі ол бүкіл желінің жұмысы болып саналады.
1. Білім жүйесінің эволюциясы және білім берудегі жаңа бағыттар
Қоғамның дамуының көзі білім, инновациялар және оларды практикада
қолдану екендігі айқындала түсті. Экономиканың дамуында білімнің негізгі
позицияда болуы қоғамдық өмірдің құрылымындағы білімнің орнын радикалды
өзгертіп, білім және экономиканың қатынасын анықтай түседі. Жаңа
білімдерді, ақпараттарды, дағдыларды игеру, олардың жаңартылуы және дамуына
ықпал жасау индустриалды экономикадағы қызметкерлердің іргелі сипаты болып
қалыптасады. Заманауи ақпараттық технологиялар, қашықтықтан оқытуды жедел
дамыту, ұлттық шекараларды білім беру қызметтері үшін мүлдем ашық етті.
Түрлі елдердің ЖОО-дары ұлттық шекараларды шектемей барлық студенттерге
бірденөз өнімдері мен қызметтерін ұсынатын әлемдік бірыңғай білім беру
нарығын қалыптастырды.
Білім саласының Адамзат дамуындағы артта қалуды жеңудің маңызды
факторы болып қалыптасуы.
Адамзат дамуындағы артта қалуды жеңудің маңызды факторы білім екенін
қазіргі таңдағы ақпараттандыру арқылы елдің интеллектуалды потенциалының
жоғарылауынан көруге болады. Факультеттің стратегиялық даму жоспары қызмет
саласы бойынша миссиясын, көрінісін, мақсатын, басымдық даму бағыттарын,
стратегиялық міндеттерін ашады, орташа мерзімді және қысқа мерзімді
жоспарларды әзірлеу кезінде базалық құжат болып табылады, факультеттің
ағымдық қызметінің шешім қабылдаудың негізгі принциптерін анықтайды. Даму
стратегиясы 2020 жылға дейінгі Ұзақ мерзімді білім беруді дамыту
бағдарламасына, Қазақстан Республикасының білімді дамыту Тұжырымдамасына,
"Білім туралы" Қазақстан Республикасының заңына, "Ғылым туралы" Қазақстан
Республикасының Заңына, "Білім" Мемлекеттік бағдарламасына, Л.Н.Гумилев
атындағы ЕҰУ жарғысына сай әзірленген.
Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман
дайындау. Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз
мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп,
тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту,
қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз
пәнін , барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы
жаңа формация мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген,
тұрақты өзін-өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл
тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы
қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар :
бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби
шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі.
Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға
қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық, зерттеушілік,
дидактикалық-әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы, коммуникативтілік, ақпараттық
және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен сипатталатын рухани-
адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты, шығармашыл тұлға.
Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы
аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық
технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға
бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр.
Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты
білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және
жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады.
Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді.
Сондықтан олардың функционалдық сауаттылықтарын кәсіби шеберлікпен
ұштастыру үшін нәтижеге бағытталған білім беру үлгісінде мақсатты түрде
білім беретін, қалыптастыратын, дамытатын андрогогикалық процесс қажет.
Басқаша айтқанда ересектерге арналған, жалпы және кәсіби білімнің
қажеттілігін дамыту, ғылым, білім мен мәдениет жетістіктері арқылы
адамдардың жалпы мәдениеті мен әлеуметтік белсенділікті дамытуға
бағытталған танымдық іс-әрекетке ынталандыру үшін білім беру. Қазіргі білім
беру парадигмасы білікті адамға бағытталған білімнен мәдениет адамына
бағытталған білімге көшуді көздейді. Бұл білім беру жаңаша ұйымдастыру-
оның философиялық , психологиялық, педагогикалық негіздерін, теориясы мен
тәжірибесін тереңірек қайта қарауды қажет етеді.
Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үдерісін тың
идеяларға негізделген жаңа мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр.
Француз қайраткері Адамға оқып – үйрену өмірде болу, өмір сүру үшін
қажет дегендей оқыту процесін технологияландыру, осыған сәйкес оқу
бағдармаларын жасау, ғалымдар мен жаңашыл педагогтардың еңбектерімен танысу
жұмыстары мұғалімдердің үздіксіз ізденісін айқындайды. Жаңа педагогикалық
технологиялардың негізгі мәні пассивті оқыту түрінен активті оқытуға көшу
оқу танымын ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағдай туғызу, субьективтік
позицияны қалыптастыру.
Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған үлгіге беталуы
барысында мұғалімдер мемлекеттік стандарт берілген нәтижелерге жетуде
кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары нәтижесінде
проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық – коммуникативті мәдениеті
жоғары тұлғалық - дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамның осы
құзыреттілікті меңгере отырып тек кәсіби икемділігін оңтайландыруды
қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін үнемі оқып – үйрену
және өзін-өзі жасау талабын қалыптастыра алады.
Қазақстандағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы жобасында Қазақстанда оқитындарды сапалы біліммен
қамтамасыз етіп, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы
мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең
алдымен, педагог кадрлардың мәртебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі
бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды
қамтамасыз ету, сондай- ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен
ынталандыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты
қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сыңдарлы
саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына,
өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен
жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің
сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің,
зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде
білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты
мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім
кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның
құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру
жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Жалпы
алғанда құзырлылық ұғымы жайлы ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылық ұғымы –
соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субъектілік тәжірибесіне ерекше
көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым.
Құзырлылықтың латын тілінен аудармасы компетенс белгілі сала бойынша
жан – жақты хабардар білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір
сұрақтар төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді
деп көрсетеді. Бұл жайлы Б.Тұрғанбаева ... өзінің практикалық әрекеті
арқылы алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуде қолдана алуын –
құзырлылықтар деп атаймыз деп анықтаса, Ресей ғалымы Н.Кузьминаның
көзқарасы бойынша, Құзырлылық дегеніміз - педагогтің басқа бір адамның
дамуына негіз бола алатын білімділігі мен абыройлығы .
Латын тіліндегі компетенс сөзін ғалым К.Құдайбергенова Құзырлылықты
білімін, біліктілігін, дағдысын, тұлға мінез-құлқын, ең бастысы тұлға
мүмкіндігін бағалаудың критерийі мақсатында қарастыру құзырлылық маңызын
толық аша алады. Олай болса, құзырлылық, нәтижеге бағдарланған жаңа білім
беру жүйесінің сапалық критерийі ретінде әлеуметтік және өмірлік
көзқарастарды есепке алу қажет деп жазса, Б.Тұрғанбаева Құзырлылыққа
бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу мүмкіндігі
молаяды. Осы жағдай біліктілікті арттырудағы екінші үлгіге көшірудің негізі
бола алады. Өйткені,құзырлылыққа бағытталған үлгіде білім алушылардың
өздерін ұйымдастыру - басты мақсаты деп көрсетеді.
Қ.Құдайбергенова Құзырды әртүрлі кенеттен болған ситуацияларда
мәселелерді шешу үшін қажетті білімді немесе әрекетті көрсете білу
қабілеті, білім мен өмірлік ситуация арасындағы байланысты орнату
мүмкіндігі ретінде, ал құзырлылықты адамның өзіндік деңгейіне, даралық
қасиеттеріне тікелей байланысты тұлғалық, теориялық, практикалық өлшеу
дәрежесі жоғары деңгейде кіріктірілген құрылым ретінде қарастыру ұсынылады
деген тоқтам жасайды.
12 жылдық білім беру. Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беру
тұжырымдамасында педагог кадрлардың кәсіби - тұлғалық құзыреттілігін
қалыптастыру басты мақсат екендігін атай келе, 12 жылдық білім беруде
педагог төмендегідей құзыреттіліктерді игеруі міндетті деп көрсетілген.
1. Арнайы құзыреттілік- өзінің кәсіби дамуын жобалай білетін қабілеті.
2. Әлеуметтік құзыреттілік- кәсіптік қызметімен айналысу қабілеті.
3. Білім беру құзыреттілігі - педагогикалық және әлеуметтік психологияның
негііздерін қолдана білу қабілеті.
Ендеше құзыреттілік дегеніміздің өзін қазіргі заман талабына сай
педагог қауымының өзін -өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады.
Білім саясатындағы түбегейлі өзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде
берілетін тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын көрсетілген.
Студенттер оқытушы қауымнан тек білімге ғана емес, өмірге үйрететін
қабілеттілікті қажет етіп отыр. Демек, болашақ педагогтеріміз осы
ақпараттық қоғамнан қалыспай: жедел ойлаушы: жедел шешім қабылдаушы:ерекше
ұйымдастырушылық қабілетті: нақты бағыт- бағдар беруші болып шығуы - бұл
қазіргі заманның талабы. Міне, құзыреттілік қалыптастыру дегеніміздің өзі
болашақ мұғалім - қазіргі студенттердің шығармашылық қабілеттерін дамыта
отырып ойлаудың , интеллектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейіне шығу,
жаңаны түсіне білуге, білімнің жетіспеушілігін сезінуге үйрету арқылы
ізденуге бағыттауды қалыптастырудағы күтілетін нәтижелер болып табылмақ.
Бұның өзі өз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде,
тәрбиелеп өсіруде белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке
тұлғаны қалыптастыруды талап етеді.
Мұндай құзырлылықтың қатарына мыналар жатады:
• бағдарлы құзіреттілік (азаматтық белсенділік, саяси жүйені түсіну,
баға бере білу, елжандылық, т.б);
• мәдениеттанымдылық құзіреттілік (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, өз
халқының мәдениеті мен өзге ұлттар, әлем мәдениетін салыстыру, саралай
білу қабілеті);
• оқу-танымдық құзіреттілік(өзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра
білу, жоспарлай білу, ізденушілік-зерттеушілік әрекет дағдыларын
игеру, талдау, қорытынды жасай білу);
• коммуникативтік құзіреттілік ( адамдармен өзара қарым-қатынас
тәсілдерін білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық
қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуы);
• ақпараттық-технологиялық құзіреттілік (ақпараттық технологиялармен,
техникалық обьектілер көмегімен бағдарлай білу, өз бетінше іздей білу,
таңдай, талдай білу, өзгерте білуді жүзеге асыра білу қабілеті);
• әлеуметтік- еңбек құзіреттілігі (әлеуметтік-қоғамдық жағдайларға
талдау жасай білу, шешім қабылдай білу, түрлі өмірлік жағдайларда жеке
басына және қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті);
• тұлғалық өзін-өзі дамыту құзіреттілігі (отбасылық еңбек, экономикалық
және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді білімі мен
тәжірибесінің болу қабілеті).
Аталған құзыреттілік қасиеттерді тұлға бойына дарытуда педагог
қауымның арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттіліктерінің жан- жақты болуы
талап етіледі. Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя
отырып, өзінің кәсіптік қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған
білімін өмірде қолдана білетіндей тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда
болғанда ғана студент құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады. Бір
сөзбен айтқанда, тұлғаға бағытталған білімдер жүйесі білім стандартына сай
тұлғаның жан- жақты дамуына негізделген, алған білімін өмірдің қандай бір
жағдаяттарына қолдана алатындай дәрежеде ұсыну педагогтің құзыреттілігіне
байланысты болады.
Кәсіби деңгейдің дамуы
Психологтер де, педагогтер де адамның рухани интеллектуалдық, кәсіби
шығармашылықпен өзін-өзі дамытуы өмірінің әр кезеңінде әр қалай деп
көрсетеді.Мысалы, ұлы педагогтер А.Дистерверг, К.Ушинский А.Макаренко,
В.Сухомлинский т.б мұғалімдік еңбекті адамтану ғылымы, адамның жан дүниесі,
рухани әлеміне бойлай алу өнері дей отырып, педагогикалық шеберліктің
дамуына зор үлес қосқан. Осы тұрғыдан алып қарағанда педагогикалық шеберлік-
кәсіби әрекетті жоғары деңгейге көтеретін мұғалімнің жеке қасиеттерінің ,
оның білімі мен білігінің жүйесі. Осы мәселені терең зерттеген А.Маркова
мұғалімнің кәсіби деңгейге көтерілуінің төмендегідей психологиялық
критерийлерін анықтаған.
Обьективті критерийлер. Мұғалімнің өз мамандығына қаншалықты сәйкес
әлеуметтік тәжірибеге қосар үлесі қандай екендігі.Жоғары еңбек
көрсеткіші,әртүрлі мәселелерді шығармашылықпен шеше алу біліктері, т.б
жататындығын атап өтеді.
Субьективті критерийлер. Адамның мамандығы қаншалықты оның табиғатына,
қабілеттері мен қызығушыларына сәйкес қаншалықты ол өз ісінен қанағат
табатындығымен байланысты. Мұғалім еңбегіндегі субьективті критерийлерге
кәсіби – педагогикалық бағыттылық, кәсіптің маңыздылығын , оның құндылығын
түсіну, маман иесі ретінде өзіне позитивті көзқарастың болуын жатқызады.
Нәтижелі критерийлер. Мұғалім өз ісіне қоғам талап етіп отырған
нәтижелерге қол жеткізіп отыр ма деген мәселе тұрғысынан қарастырады.
Біреулер нәтиже ретінде оқушылардың білімдерінің стандартқа сай болуын
алса, енді біреулер олардың қарым- қабілетін дамытуды алады, ал
кейбіреулері оқушылардың өмірге дайындығын басты назарда ұстайды, ал оқыту
нәтижесі біз үшін баланың психологиялық функцияларын жетіліп, өзінің
педагогикалық әрекеті арқылы алған білімдерін өз өмірлік мәселелерін шешуге
қолдана алуы.
Шығармашылық критерийлер. Мұғалім өз кәсібінің шекарасынан шыға алуы,
сол арқылы өз тәжірибесін, еңбегін өзгерте алуы жатқызылады. Шығармашыл
мұғалім үшін біреудің тәжірибесін қайталағаннан гөрі өз жаңалықтарын,
білгендері мен түйгендерін басқаларға ұсына алуының, шығармашылық
бағыттылықтың болуының мәні зор. Кәсібиліктің бірден келе салмайтындығы
белгілі, оны әр мұғалім ерте ме, кеш пе меңгеруі тиіс. А.Маркова оның
кезеңдерін төмендегідей етіп бөледі: мұғалімнің өз мамандығына бейімделу
кезеңі: мамандықта өзін-өзі өзектендіру кезеңі: мамандықты еркін меңгерген
кезең: мамандықта шығармашылық деңгейге жеткен кезең. Осылайша ғалым кәсіби
құзыреттіліктің сипаттамасын шебер- мұғалімнің , жаңашыл- мұғалімнің,
зерттеуші- мұғалімнің, кәсіби дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық
бейнесі ретінде қарастырады.
Ең бірінші кезекте мұғалімнің өзіндік жаңалығы болуы қажет. Ғылым
жаңалығын түрлендіруде өз үлесін қосу арқылы жасаған нәтижелі жұмысы
өзгелердің тәжірибесін толық көшірмей, жаңа ортаға икемдеп, өзіндік іс-
әрекет жиынтығы арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу керек.Қазіргі
кәсіптік- педагогикалық қызмет қандай мұғалімді талап етеді. Мұғалім –
оқушылардың жеке тұлғасын дамытуға басымдық беретін, күрделі әлеуметтік-
мәдени жағдайларда еркін бағдарлай алатын, шығармашылық процестерді басқара
алатын, адам туралы ғылымның жетістіктерін, оның даму заңдылықтарын,
компьютерлік оқыту өнерін терең меңгерген жан- жақты дамыған шығармашыл
тұлғаны талап етеді.
Ал, білім беруде кәсіби құзырлы маман иесіне жеткен деп мамандығы
бойынша өз пәнін жетік білетін, оқушының шығармашылығы мен дарындылығының
дамуына жағдай жасай алатын, тұлғалық- ізгілілік бағыттылығы жоғары,
педагогикалық шеберлік пен өзінің іс- қимылын жүйелілікпен атқаруға
қабілетті, оқытудың жаңа технологияларын толық меңгерген және білімдік
мониторинг негізінде ақпараттарды тауып, оларды таңдап сараптай алатын,
отандық және шетелдік тәжірибелерді шығармашылықпен қолдана білетін кәсіби
маман педагогті айтамыз.
Болашақтың бәсекесіне қабілетті XXI ғасыр шәкіртін тәрбиелеу білім
беру саласының еш назарынан тыс қалған емес. Соған сай ұстаз - ізденімпаз
ғалым, нәзік психолог, тынымсыз еңбеккер, ортаның ұйтқысы, жан-жақты шебер,
терең қазыналы білімпаз, гуманист, белсенді патриот болғанда ғана қоғамның
мықты да білікті, жоғарғы мәдениетті, жан-жақты дамыған, шығармашылығы
жоғары жеке тұлғаны қалыптастырып, тәрбиелейтінімізге нық сенімдімін.
Әр ұстаз – ХХІ ғасыр мұғаліміне сай болу үшін – ізденімпаз ғалым,
нәзік психолог, жан-жақты шебер, тынымсыз еңбекөор, терең қазыналы
білімпаз, кез-келген ортаның ұйытқысы болу керек.
ХХІ ғасыр – бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет
дәуірі, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениеттілігіне
мұқият қарайтын дәуір. Ғылыми-техникалық әлеумет және оның өзін-өзі
дамытуға қабілеттілігі жалпыға бірдей бәсекелестік жағдайында басты фактор
ретінде қарастырылуда. Бұл орайда Қазақстанда қарышты қадаммен жүзеге
асырылып отырған ғарыштық бағдарлама экономикадағы әр тараптандыру
үдерісінің қуатты әрі тиімді қозғаушы күші болары сөзсіз. Ақпараттық
технология – экономиканың және бүкіл қоғам мен мемлекеттің “ілгерілеуінің”
белгісі. Біздің өркениетті дамуымыздың барлық маңызды өмірлік салалары
бүгінде ақпараттық технологиялармен және жасалымдармен тікелей байланысты
десек, асыра айтқанымыз емес. . . Осы заманғы экономикалық өсімнің басты
факторлары микроэлектроника, сандық және ақпараттық жүйелер, бағдарламалық
қамтамасыз ету, байланыс және коммуникация т. б. салалардағы инновациялық
технологиялар болып отырғаны баршаға белгілі.
Заманауи ақпараттық қоғамның қалыптасуы мен дамуына жаһандық
телефония, Интернет желісіне қол жеткізудің спутниктік жүйелері, тікелей
сандық теле және радиохабар тарату, шұғыл корпоративтік және кең жолақты
байланыс, навигация жәрдемдесіп отырғаны жасырын емес. Бүгінгі білім
мазмұны мұғалім мен оқушының арасындағы байланысты субъективті деңгейде
көтерудегі демократиялық бастамалардың барлығы мұғалімдер арқылы жүзеге
асырылады. Бүгінгі мұғалімге тек пән мұғалімі ретінде қабылдау олқылық
көрсетеді. Мұғалім қоғам айнасы.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа инновациялық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу - тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарылатуды көздейді. Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ
ғасыр – ақпараттандыру ғасыры деп аталады. Қазақстан Республикасы да
ғылыми - техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру
болатын жаңа кезеңіне енді.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл
кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты
барлық ақпараттық - коммуникативтік технологиялар педагогтар қызметінің
барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім
берудегі ақпараттық - коммуникативтік технологиялар ұғымы оқытудың жаңа
инновациялық технологиялары, қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары,
компьютерлік оқыту технологиялары және т. б. , тіркестермен тығыз
байланысты.
Инновациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс
істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық
оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге,
компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік
материалдар коммуникативтік байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім
беруді жетілдіруді көздейді. Жедел дамып отырған ғылыми –техникалық
прогресс қоғам өмірінің барлық салаларын ақпараттандырудың ғаламдық
процесінің негізіне айналды. Ақпараттық технологиялық дамуға және оның
қарқынына экономиканың жағдайы, адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық
қауіпсіздік, бүкіл дүниежүзілік қауымдастықтағы мемлекеттің рөлі тәуелді
болады.
Заман ағымына қарай ақпараттық технологияларды қолдану айтарлықтай
нәтижелер беруде. Кез келген сабақта электрондық оқулықты пайдалану
оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау
жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Инновациялық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін
дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі
сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
1.2 Қашықтықтан оқыту - инновациялық білім беру процесі.
Қазіргі ғылым мен техниканың қарқынды даму кезеңі саналатын ХХІ
ғасырда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, мазмұны жаңарып, білім беру
парадигмасы өзгерді. Бүгінгі таңда білім сапасын көтеру және жүйелі білім
беру мақсатында оқытудың жаңа технологиялары кеңінен
қолданылуда. Тәуелсіз елімізде де келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие
мен білім беру үшін оқытудың жаңа технологияларының маңызы зор. Сондай-ақ
Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев: Біз болашақтағы жоғары
технологиялы және ғылымды көп қажетсінетін өндіріс үшін кадрлық келешек
істің басын бастап қоюымыз керек. Кеңінен, ауқымды, жаңаша ойлайтын қазіргі
менеджерлерсіз және білім берудің қазіргі заманғы жүйесінсіз, біз
инновациялық экономика құра алмаймыз деп көрсеткендей білім берудің
қазіргі заманғы жүйесін жасап, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт
алуымыз керек.
Білім беру технологиялары білім беру қызметін жүйелік ұйымдастыру
тәсілін, оның жалпы мақсаттық және мазмұндық бағытталушылығын, мемлекеттік
бағдарламада және білім беу стандартында берілген ұйымдық құрылым мен
форманы бейнелейді және бірыңғай білім беру кеңістігін дамытудың жалпы
стратегиясын көрсетеді
Білім беру технологиясы аса кең ұғым, ол педагогикалық технология және
оқыту технологиясы сынды екі ұғымнан тұрады. Оқыту технологияларының
дәстүрлі, жеке, топтық және ұжымдық, кредиттік, модульдік, қашықтықтан
оқыту сияқты түрлері бар. Соның ішінде қашықтықтан оқытуға соңғы жылдары
көп көңіл бөлінуде. Себебі, бүгінгі таңда ақпаратты технологиялардың
дамыған кезі және қашықтықтан оқыту технологиясына қызығушылық одан әрі
арта түсуде.
Қашықтықтан білім беру – жаңа ақпараттық технологиялар мен
мультимедиялық жүйелер негізінде күндізгі, сырттай оқытудың элементтері
үйлестірілген ерекше жетілген түрі
Қашықтықтан оқыту кезіндегі оқып үйренушінің жеке кесте бойынша өзіне
ыңғайлы жерде оқуға мүмкіндігі болады, оқудың арнайы құралдар жиынтығы
өзінде бола отырып, электронды және қарапайым пошта, телефон арқылы
оқытушылармен байланыс жасай алады. Ең бастысы, әлеуметтік қорғаны жоқ және
дене бітімінің жетілмеуіне байланысты білім мекемелеріне баруға мүмкіндігі
жоқ адамдарға қолайлы оқу процесі. Қашықтықтан оқыту басқа білім беру
нысандарынан икемділік, модульділік, интерактивтілік, бейімділік,
әлеуметтілік, интернациналдылық, ынтымақтастық сияқты принциптермен
ерекшеленеді. Е.А.Полаттың айтуынша, қашықтықтан оқыту – білім, білік
дағдыларды алу үрдісі, бұл кезде оқыту поцедураларының тұтас немесе белгілі
бір бөлігі оқытушы мен тыңдаушының аумақтық алшақтығына қарамастан жаңа
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге
асырылады
Шведтік зерттеуші С.Холбергтің пікірінше, қашықтықтан оқытуда ең
бастысы студенттің оқу материалдарын өзіндік жұмыстар процесінде игеруі
Басқару, кеңес беру, оқыту, топтық жұмыстарды ұйымдастыру, тексеру және
білімді бағалау – бұлардың бәрі білім алушының өзіндік жұмысына қолғабыс
етуші оқыту процестерінің құрастырушылары болып табылады. А.А.Андреев өз
еңбегінде қашықтықтан оқытудың артықшылықтарын оның өзара байланысқан төрт
компонентінде: мотивациялық-нысанды, мазмұндылық, әрекетті-процессуалдылық,
бақылау-бағалануы деп көрсеткен
Дүниежүзіндегі қашықтықтан білім беруді үш түрге бөліуге болады.
Біріншіден, қашықтықтан оқытуда қазіргі заманғы технологиялық жаңалықтарды
қабылдайтын, дүниежүзінің индустриалды-дамыған елдері. Қазіргі уақытта
еуропа елдерінде бұл оқу процесімен жұмыс істейтін арнайы топтар құрылған.
Екіншіден, соңғы уақытта қарқынды дамушы халық көп қоныстанған елдер
(Қытай, Индия, Пакистан т.б.), аталған елдердегі бұл жүйенің таралуы,
негізінен мектептегі білім берудің жалпы деңгейін арттыру, оқытушы кадрлар
даярлау, ең алдымен денсаулық сақтау саласындағы мәселелерді шешу мақсатын
көздейді.
Үшіншіден, бұл үшінші әлем елдері деп аталатындар (бірінші кезекте,
африка елдері). Қазіргі уақытта қашықтықтан оқыту проблемалары көптеген
африкалық мемлекеттердің білім беру саясатындағы негізгі элементке
айналуда. Оңтүстік Африка республикасындағы қабылданған Білім берудің
технологиялық деңгейін арттыру бағдарламасы соның дәлелі.
Әлемдегі ең бірінші қашықтықтан білім беретін білім ордасы ол – 1969
жылы құрылған Ұлыбританиядағы Ашық Университет. Бұл университет әлі күнге
дейін қашықтықтан оқытудан әлем бойынша көш бастап тұр және өзінің жасап
шығарған бағдарламаларымен басқа да мемлекеттерде төрт жүздей оқу
орталықтары жұмыс жасайды. Ал біздің елімізде қашықтықтан оқыту жүйесі енді
қолға алынды. Көптеген ғалымдар білім берудің оқыту технологияларын, сонын
ішінде қашықтықтан оқыту технологиясын жан-жақты зерттеп, зерделеп жатыр.
Көбінесе экономикалық университеттерде қолданылып келе жатқан қашықтықтан
оқыту технологиясының тиімді және тиімсіз жақтары тереңнен саралану
үстінде. Бүгінгі күнде көптеген университеттерде – қашықтықтан оқыту
технологияларын толық көлемде пайдалана отырып, білім беру процесін іске
асыратын, білім беру ұйымдарының аумақтық-оңашаланған бөлімшелерінде
сырттай-қашықтықтан оқыту формасы бойынша мамандар даярлайды.
Университеттерде қашықтықтан оқытудың кейстік және желілік технологиялары
пайдаланылады. Оқу процесінде электрондық оқу-әдістемелік кешен
қолданылады. Мұндай электронды кітапханалар қашықтықтан оқыту жүйесінің
жүйе құраушысы ретінде қарастырылады.
XXI ғасырда болашақ мамандарды даярлау, олардың кәсіби бейімделуін
қалыптастыру мәселелері – кезек күттірмейтін өзекті қоғам талабы. Сондықтан
кәсіби маман жасап шығару үшін заман талабына сай оқытудың жаңа
технологияларын пайдаланған жөн.
Қазіргі жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден-
бір шарты - оқу орындарындағы білім беру процесіне жаңа
инновациялық технологияларды енгізу екендігі сөзсіз түсінікті.
Сондықтан ғылыми-техникалық прогрестен қалыспай, жаңа
педагогикалық инновацияларды дер кезінде қабылдап, өңдеп,
нәтижелі пайдалана білу – әрбір ұстаздың негізгі міндеті болып
табылады.
Байқағанымыздай, сол жаңа оқыту технологияларының бірі саналатын
қашықтықтан оқыту технологиясына жоғарыда қысқаша шолу жасалды. Заман
талабына сай қалыптасқан бұл оқыту жүйесінің тиімді жақтары мен тиімсіз
жақтарын уақыт өте келе көретін боламыз.
2. МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА ЖЕЛІЛІК ПЕДАГОГИКА ЭЛЕМЕНТІН ЖҮЗЕГЕ
АСЫРУ ПРОЦЕСІН МОДЕЛЬДЕУ
1. Білім беру орындарында қашықтықтан оқыту үлгілерінің қалыптасуы
Білім беру саласында қол жеткізілген бүкіләлемдік бітімнің мәні
оқушылар үшін білімнің де, дағдылардың да тең дәрежеде маңызды екендігіне
саяды. Заманауи тәсілдің ең негізгі ерекшелігі оқушылардың алған білімдерін
жай ғана иеленіп қоймай, оларды орынды жерде қолдана білуіне басты назар
аудару болып табылады, ал ХХІ ғасырда талап етілетін дағдылардың мәні
осында. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) жасаған
Құзыреттерді анықтау және іріктеу жобасы дағдылардың барынша кең ауқымын
қамтитын ХХІ ғасыр дағдыларының моделі болып табылады. Аталған жоба
оқушылардың терең тұжырымдамалық түсінікпен астасқан негізгі сауаттылықты
меңгергендігін көрсететін, кең мағынасында шешімдер мен іс-әрекеттерді
таңдау қабілеттілігі сияқты түйінді құзыреттер жүйесін сипаттайды.
Мұғалімдер жұмыстарына жеткілікті уақыт бөле білулері керек, оқушының
білімі мен дағдыларын дамытуда ғана емес, жалпы алғанда оның оқуын барынша
даралау және баланың бойында метасананы – қалай оқу керектігін үйренуді
қалыптастыруға мән бере отырып, оны тұлға ретінде дамытуда икемділік
танытулары тиіс.
Білім беру желілері біздің санамызда өзгеріс енгізуді үйрету үдерісін
ейнелейтін маңызды стратегия деп саналады.Сондай-ақ желілердің маңыздылығын
қолдайтын экономикалық айғақтар да бар.
ЭЫДҰ-ның Тұрақты икемділік (Sustainable flexibility) атты
зерттеуінде (1997: 34) ақпарат пен білімге негізделген, технологиялар мен
өнім нарығының тез ауысуымен сипатталатын ХХІ ғасырдың жаңа экономикалық
жағдайында жұмыс сипаты да өзгеретіні айтылған. Бұл өз кезегінде
қызметкерден күтілетін тиімділікке әсер етеді. Осы өзгерістер икемділіктің
дамуымен және желілердің пайда болуымен ілесіп жүреді. Олар жаңа
міндеттерді орындап, функцияларын ауыстыру үшін аса жедел оқуға дайын
жоғары білікті қызметкерлер мен озық компаниялар арасында өзара іс-қимылмен
сипатталады. Аталған озық компаниялар жалпы оқыту, көптеген функциялары бар
жұмыс орындарының санын ұлғайту, департаменттер мен ұйымдар арасында оқыту
жүйесін орнату және қызметкерлерге шешім қабылдауға мүмкіндік беру арқылы
икемділіктің дамуына ықпал етеді.
Англия тәжірибесі
Англияның білім беру және дағдылар департаменті (DfES) мектептерде
барынша жоғары стандарттарға қол жеткізу тәсілі ретінде білім беру
желілерін дамытуды қолдайды (2004). Білім беру желілеріне тартылған
мектептердің жақын арадағы тәжірибесінің негізінде жасалған DfES есептері
(2004 және 2006) бірлесіп жұмыс істейтін мектептер мұғалімдердің кәсіптік
деңгейін едәуір көтере алатындығын және балаларды барынша табысты оқытуға
ықпал ететінін дәлелдеді. Осылайша білім беру стандарттары жаңа деңгейге
көтеріледі. Осы есептерде айтылғандай, білім беру желілеріне біріктірілген
мектептерде ынтымақтастық:
•мұғалімдердің құзыретін арттырып, оқушылардың мүмкіндіктерін
кеңейтетіндігі;
•оқыту тәжірибесімен алмасудың тікелей тетігін қамтамасыз ететіндігі;
•жеке алынған бір мектеп ұсына алмайтын көптеген мүмкіндіктер ұсынып,
олардың икемділігін қамтамасыз ететіндігі;
• шығармашылық әлеуетті, тәуекел ету қабілетін және оқыту мен оқу
сапасын жақсарту мақсатында пайдаланылатын инновациялық әдістерді
дамытатындығы;
• оқушылардың аса жоғары көрсеткіштерге қол жеткізуіне әкелетіндігі
байқалды.
DfES-тің 2004 жылғы есебінде мынадай қорытынды жасалған:
Білім беру реформасын жүзеге асырудың келесі кезеңінде жүйеге жоғары
стандарттарды және теңдікті енгізудің жаңа әдістері қажет болады, ол
жекелеген оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес келіп, мектептерге мектеп
деңгейінде шешімдерді дербес қабылдауға мүмкіндік береді.
Мұғалімдер мен мектептерге ынтымақтастық жасау қажет және осы үшін
желілер күшті ұйымдастырушылық нысан болып табылады. Оқытуға бағытталған
мектепаралық желілер білімге негізделген және оқыту тәжірибесіне енгізілген
нақты өзгерістердің негізі болып табылады.
Әлемдік тәжірибе
Сонымен қатар желілерді дамыту халықаралық қолдауға ие болып отыр.
Мысалы, Либерман (2005) реформаторлар мектепте оқыту мен оқуды өзгерту
және жетілдіруге қажетті деп есептейтін көптеген басты идеяларды әзірлеуге
қатысып, жәрдемдесуіне және қолдауына байланысты желілер бүгінгі күні өте
танымал болып отыр деп тұжырымдайды.
Баллантин және басқалар (2006) желіде жұмыс істеу:
➢ мұғалімдерді білім алуға және оны біріктіруге арналған
мүмкіндіктермен;
➢ ынтымақтастықтың көптеген құрылымдарының болуын;
➢ икемділік пен еркіндікті;
➢ көптеген жағдайларда бір шешімге келмейтін проблемаларды талқылауды;
➢ мұғалімдерде берілген шешімдерді қабылдап қоймай, міндеттерді шешуге
мәжбүрлейтін идеялардың болуын;
➢ мектептерге немесе университеттерге тіркелген, бірақ тәуелсіз ұйымдық
құрылыммен;
➢ бір мектептен және бір өңірден тыс жұмыс істеу мүмкіндігін;
➢ қолайлы ортада тәуекелге баруға ықпал ететін реформаның жүргізілуін;
➢ мұғалімдердің білімі, сондай-ақ зерттеулер нәтижесінде алынған білім
құнды болып саналатын пікірлестер қауымдастығын қамтамасыз етеді деп
болжайды
Саясат тарапынан қолдау
Желілерді құру саяси деңгейде қолдау тауып отыр. Чапман мен Аспиннің
(2004) пікірінше: Желілер саясатты іске асыру үдерісіне қолдау көрсетеді.
Егер біз білім берудегі стандарттарды көтеруді жоспарлап отырсақ, онда
бізге саясатты тігінен де, көрденеңінен де байланыстыруымыз қажет болады.
Желі құру осы байланысты орнату тәсілінің бірі болып табылады. Желі ішінде
білім беру саласындағы және қоғамдағы әртүрлі бірқатар мүдделі адамдардың
өзара іс-қимылдарына, олардың әрекеттеріне және мінез-құлқына реформа
енгізетін мәдени және тұғырлы өзгерістер қолдау табады. Фуллан (2004)
желілер біздің мектептердегі жекелеген оқушылардың қажеттіліктеріне жауап
беруге мүмкіндік береді деп толықтырады. Осы желілер көшбасшылықтың
бірлескен шараларын жүргізіп, оның жаңа нысандарын зерттеуге ықпал етеді.
Олар бізге әріптестерімізбен тәжірибе алмасудың жаңа тетігін дамытып,
оқытудың тиімді әрі инновациялық тәжірибесін ұсынады. Желілер аясында жақсы
идеяларға қол жеткізу мүмкіндігі барынша кеңейіп, білікті мамандар тобына
олардың өңіріндегі барлық балалар үшін өздеріне ұжымдық жауапкершілік
алуға ықпал етеді.
Желіні дамыту
Білім беру желілері арқылы мектептер арасында ынтымақтастық орнату
ұлттық және халықаралық деңгейде қолдау тауып отырғаны белгілі. Бірақ
Лейтвуд және Левин (2004) білім беру желілері өздерінің жұмысы тиімді әрі
сенімді екендігіне жұртшылықтың көзін жеткізу үшін өздерінің нәтижелеріне
ерекше көңіл бөлу керек екендігін еске салады.
Табысты желіні дамыту жігерлі әрі табанды жұмысты талап етеді. Желіге
тартылған адамдар бастапқы кезеңде желіде жұмыс істеу қызықты болғанымен,
қиын екендігін ашық айтады. Құрылу кезінде құрылым құру, қарым-қатынастар
орнату, жалпы мақсаттарды айқындап, құндылықтарды біріктіру сияқты бірқатар
әрекеттерді орындау қажет болады. Фуллан (2004) атап өткендей, желілер
барлық аурулардың жалғыз емі емес, әрине, және білім беру жүйесіндегі
барлық проблемаларды шеше алмайды. Алайда ол барлық балалардың жетістігін
құрайтын жоғары стандарттарға және теңдікке қол жеткізу әдістерінің бірі
болып табылады.
Желіні дамыту проблемалары
Желі жетістікке жетуі үшін оның шын мәнінде қажет екендігінің анық әрі
нақты себебі қажет. Желі қандай да бір заттарды қалай істесе, жақсы
болатындығының жолдарын ұсынып, сынақтан өткізілген және тексерілген оқыту
үдерістерінің құндылықтарын ұлғайтуға тиіс. Табысқа қол жеткізген білім
беру желілері туралы деректерді зерделеу оларды құру идеясы моральдық
құндылыққа негізделу қажеттілігін көрсетті – желінің құрамындағы барлық
мектептерде бірлесіп жұмыс атқарсақ, балаларға барынша терең білім береміз
деген сенім болуға тиіс.Тиімді білім беру желілерінің ешбір шаблоны болған
емес. Олардың құрылымы өздері кіретін мектептердің саясатына және
оқушыларының қажеттіліктеріне сәйкес келуге тиіс. Білім беру желілеріне жат
құбылыстар бар. Оларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz