ЖШС TOYES CATERING кәсіпорынының қызметімен танысу
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Қаржы және есеп кафедрасы
Қорғауға жіберілді
2017 ж. ___ _________ ____________ Р. Б. Сартова
(қолы)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындардың есебі
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы бойынша
Орындаған
А. Г. Гинаетуллина
(қолы)
Тобы ҚЕжА-201(2ж)
Ғылыми жетекшісі
Аға оқытушы
Г. К. Бейсембаева
(қолы)
Нормабақылаушы
М. М. Мухамедова
(қолы)
Павлодар
2017Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Гинаетуллина А. Г.
Қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындардың есебі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
Павлодар
2017
Мазмұны
Кіріспе
3
1
Қоғамдық тамақтану өндірістерінде шығындарды есепке алудың теориялық аспектілері және көрсетілетін қызметтердің өзін-өзі бағалауын есепке алу
5
1.1
Қызметтерді көрсетуге арналған шығындардың маңызы және олардың қоғамдық тамақтанудағы жіктелуі
5
1.2
Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында шығындарды есептеу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау есепке алуының рөлі
11
2
ЖШС TOYES CATERING мысалында өндірістік шығындарды есепке алу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау
19
2.1
Кәсіпорынның сипаттамасы және шығындарының есеп саясатында көрсетілуі
19
2.2
Қызметтердің өзіндік құнын есептеу әдісі
27
2.3
Көрсетілген қызметтерге жұмсалатын шығындарды есепке алуды ұйымдастыру
32
3
ЖШС TOYES CATERING шығындарының ішкі бақылауының жүйесі
40
3.1
Көрсетілген қызметтерге жұмсалатын ішкі бақылау жүйесінің міндеттері мен мақсаты
40
3.2
Бақылауды өткізу процедуралары мен жүргізу реті
44
Қорытынды
51
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
53
А қосымшасы ЖШС TOYES CATERING қаржылық есептемесі
55
Ә қосымшасы Графикалық бөлім
58
Кіріспе
Қоғамдық тамақтану саласында қызмет көрсету сапасы, бәсекеге қабілеттілігі, және кәсіпорындағы шығынның есебі мен қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау маңызды рөл атқарады.
Кәсіпорында шығындардың белгіленген номенклатурасы бойынша, өнімдер, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің түрлеріне сәйкес калькуляция құрастырылған. Зерттелетін тақырыптың контекстіндегі өзіндік құнның калькуляциясы бұл - өндірілген қызметтердің өзіндік құнын есептеуде деректер бойынша өндірістік шығындарды есепке алу. Бұл іс жүзінде жасаған барлық шығындарды есепке алғаннан кейін ғана айдың соңында есеп есептелінеді.
Қызметтің өзіндік құны - бұл қызмет көрсетуге және іске асыруға кеткен ақшалай нысандар шығыны. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында көрсетілетін қызметтердің өзіндік құны шығындардан қалыптасады.
Калкуляциялау процесінде көрсетілген қызмет пен кіріс шамалас шығындар есептелінеді. Есептеудің түпкі нәтижесі есептеудiң құрастыруында болады.
Калькуляциялаудың алғышарты болып калькуляциялаудың алдында болған өндірістік шығындар есебі (өндірістік есеп) болып табылады. Өндірістік есеп жүйесінде белгілі бір түрде дайындалған ақпарат негізінде ғана өндірістік басқарудағы қажетті болып табылатын өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау жүзеге асырылуы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың нысаны TOYES CATERING ЖШС-нің мысалында кәсіпорынның қызметтінің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындардың есебін зерттеу болып табылады.
Зерттеу нысаны ЖШС TOYES CATERING кәсіпорынында қызмет көрсету шығындарын есепке алу және бақылау әдістемесі мен технологиясы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - қызметтер үшін шығындарды есепке алу және өзіндік құнынын есептеу мәселелерін зерттеу, сондай-ақ кемшіліктерді есепке алу мен бақылауды жетілдіру шешу үшін ұсыныстарды әзірлеу болып табылады.
Дипломдық жұмыстқа қойылған мақсатқа сәйкес келесі міндеттер болып келеді:
- қоғамдық тамақтанудағы калькуляция және бухгалтерлік есеп үшін көрсетілген қызметтер шығындарының мәні және олардың мәнін ашу;
- қоғамдық тамақтандыру кәсіпорнында шығындарды есепке алуда халықаралық тәжірибені зерделеу;
- ЖШС TOYES CATERING кәсіпорынының қызметімен танысу;
- қоғамдық тамақтанудағы өзіндік құнның калькуляциясы мен бухгалтерлік есеп шығындарының ұйымдастыруын зерттеу;
- шығындардың ішкі бақылау жүйесін зерттеу;
- көрсетілетін қызметтердің құнын жақсарту үшін ұсыныстар әзірлеу.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы - тағамдарды калькуляциялаудың теориялық аспектілері бойынша дайындаған сызбалар, оларды жүзеге асыруды есепке алу және бақылау, сондай-ақ кестелер әдістемесі бойынша өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау болып табылады.
Теориялық бөлімін жазуда Қазақстанның экономистері мен басқа да елдердің жұмыстары пайдаланылды, практикалық бөлімі ЖШС TOYES CATERING шаруашылық жүргізу субъектінің деректі материалдарының негізінде жасалды.
1 Қоғамдық тамақтану өндірістерінде шығындарды есепке алудың теориялық аспектілері және көрсетілетін қызметтердің өзін-өзі бағалауын есепке алу
1.1 Қызметтерді көрсетуге арналған шығындардың маңызы және олардың қоғамдық тамақтанудағы жіктелуі
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары бұл сатып алушыларға немесе ұйымдарға әрі қарай сату үшін өз өнімдерін өңдіру (тамақтар дайындау).
Қоғамдық тамақтану кәсіпорыны бұл - өз өнімдерін (пісіру) өндіріп кейін сатып алушыларға әрі қарай сатуға (клиенттерге) арналған кәсіпорын. Осы дипломдық жұмыстың тақырыбын ашуда әділдік үшін қоғамдық тамақтану саласындағы қызмет пен дайын өнімнің тиімділігін анықтау қажет.
Өз өнімдері қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары өндіріс цехтары немесе ас үйлерде шикізатты жылы немесе суық өңдеу жолымен өңделген дайын өнімдер және жартылай фабрикаттар [4, 168 б.].
Қоғамдық тамақтандыру қызметтері әртүрлі типтегі кәсіпорындармен атқарылуы мүмкін (ресторан, бар, асхана, дәмхана, т.б.). Өз кезегінде үш классқа бөлінеді: люкс, жоғары, бірінші. Кәсіпорындардың типі мен класы кәсіпорындардың басшысымен немесе иесімен анықталады. Қоғамдық тамақтандырудың ерекшелігі өндіріс және сату процесстерінің тығыз байланысы болып табылады. Сондықтан бұл салада дайын өнімді көрсетілген қызметтен айыру қиын. Қоғамдық тамақтанудағы өзара қарым - қатынасы арқылы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарындағы және оның клиентке қызмет көрсетудегі мәнін қарастырайық. Мысалы, 1.1 - суретте ЖШС TOYES CATERING кофеханасы.
Осылайша қоғамдық тамақтану кәсіпорнында тапсырыс берген дайын тамақты апарып беру ғана емес, сондай-ақ сервистік қызметке: тапсырысты апару және даяшы үстел басында қызмет көрсету, тапсырыс жасалған тағамды тұтынып болғасын үстел үстін жинастыру, ыдыс-аяқ жуу кіреді.
Қызметті ұсыну белгілі бір шығыстармен немесе шығындармен байланысты. Негізгі қызмет барысында еңбек объектілерінің құралдарын пайдалана отырып еңбек жұмсалады. Шығындардың табиғаты кәсіпорында әртүрлі болып табылады. Көрсетілген қызметтерге шығыстарды да жатқызуға болады.
Шығындар - өнімді өндірумен, жұмысты атқарумен, қызметті көрсетумен байланысты шығындар, негізгі және негізгі емес қызметтен шеккен зияндар мен төтенше жағдайдан туындаған қаражат. Шығындардың астарында шаруашылық қызмет барысында қолданған материалдық, еңбектік, қаржылық және басқа ресурстар жатады.
Қаржылық есепте шығын термині белгілі бір мақсатқа жету жолында жұмсалған барлық ресурстардың ақшалай өлшемін көрсетеді. Бухгалтерлік есепте шығын термині түрлі жағдайлар қатарында қолданылады. Әртүрлі сұрақтарды шешу барысында шығынның бір неше түрі ескеріліп отырылады.
Ақшалай қаражат
ЖШС TOYES CATERING кофеханасы
Клиент
Тапсырысты орындау және қызмет көрсету
Даяшы тағамға тапсырысты қабылдауы
Асүй - тамақ пісіру.
Даяшының тапсырыс акелуі
Даяшының үстел басында қызмет көрсетуі
Даяшының үстел үстін жинауы
Асүй - ыдыс - аяқ жуу
1.1-сурет - ЖШС TOYES CATERING кофеханасындағы клиенттерге қызмет көрсету процессі
Кейбір шығындар қорларды бағалау үшін және табысты айқындау үшін, ал басқалары - жоспарлау, бюджеттеу және бақылау үшін ескеріледі. Үшіншілері қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді перспективада шешім қабылдау үшін қажет.
Шығыстар - бұл азайту немесе басқа активтерді жұмсау, не пайда берешектерді немесе екеуінің үйлесуі, салдарынан жеткізу немесе тауар өндіру, қызмет көрсету немесе басқа да түрлерін жүзеге асыру.
Басқа сөзбен айтқанда шығыстар бұл - тауарларды өндіру және қызмет көрсету барысындағы шығындар.
Бухгалтерлік есете операциялық немесе басқа да кірістер мен нысан (ақшалай, айырбастау, есепке жатқызу) түсуден басқа ҚЕХС - қа сәйкес шығыстарда жатады.
Шығыстар қаражаттың нақты төлеу уақытына немесе басқа да есеп нысандарына қарамастан орын алған уақытында есепті кезеңде танылады. жатады.
Ұйымның бухгалтерлік есебінде нақты шығысты тануға болады, егер бір мезгілде мынадай шарттар орындалса:
- шығыс нақты шартпен, талап заңнамалық және нормативтік актілермен іскерлік айналым дағдыларына сәйкес жүргізіледі;
- шығыстар сомасы анықталуы мүмкін;
- нақты операция нәтижесінде ұйымның экономикалық пайдасы азаятынына сенімділік болса ғана мүмкін. Ұйым активті аударған болса немесе активті тасымалдау қатынасында сенімсіздік байқалса мұндай сенім тудырады. Егерде алда қойылған шарттардың біреуі болсын орандалмаса, бухгалтерлік есепте дебиторлық берешек шығады.
Мұндай шығындардың иесі болып (жұмыстар, қызметтер) ұйымның сатуға арналған өнімдері болады.
Шығындарды есепке алу объектісі - өзіндік құнынын басқару мақсаттары үшін өндірістік шығындар топтамасына сәйкес жүргізіледі [6, 109 б.].
Қоғамдық тамақтанудағы шығынды есепке алу объектісі клиенттің тапсырысы болып табылады. Барлық шығындар кәсіпорынның қызмет көрсету үшін айқын ақшалай нысанда құрайтын өзіндік құн көрсетілген. Өзіндік құны - өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану негізгі көрсеткіші. Шаруашылық қызметті жүзеге асыру кезінде кәсіпорын тірі еңбекті пайдаланады.
Қызметтердің құнының ресурстарын қамтамасыз етуде шығыс материалдарының құны, шикізат, отын, негізгі құралдар, энергетика, амортизация, еңбек және басқа да шығындар жатады.
Өндіріс шығындарын есепке алу әдістері мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау - жиынтық құжаттарды қабылдауы мен өндірісте анықталған шығындар бойынша өнімнің өзіндік құнын анықтайды. Шығындарды есепке алу әдісі мен калькуляциялау кәсіпорынның қалауынша таңдалады, оған кейбір факторлардың әсеріне: бұйым саласы, технологияны қолдану, өнім ассортименті және т.б. жатады. Өзіндік құнының бір бөлігі болып табылады, себебі басқа да кірістер мен шығыстар жабатын, кейбір шығындар мен шығыстар есебін қамтиды.
Өнімнің өзіндік құны - еңбек ақыны аудару және өнім өндіру арқылы өткізу қызметіне ақы төлеу, өндіріс қорларын пайдаланудағы ақшалай түрдегі барлық шығындар жиынтығы. Ол материалдық шығындарды, амортизацияны, негізгі және қосалқы персоналдың жалақысын, өндіру және өндіріс түрінің және көлемінің сатуын ұйымдастыруға байланысты шығыстарды қамтиды.
Мысалы, өнімнің құнын демалыс қамтамасыз ету арқылы жұмыс күшін қалпына келтіру құнын қамтымайды.
Өндіріс құнын есептеу мақсаттары әр түрлі мақсатта қажет: жұмсалған шығындардың динамикасын бағалау үшін; өнімдерін өндіру және белгілі бір түрлерін табыстылығын анықтау үшін; индрустрияда өзін - өзі қолдау үшін; өндіріс құнын төмендету резервтерін анықтау; сату бағасын анықтау; мемлекет арқылы ұлттық табысты есептеу үшін; жаңа өнімдерді енгізу және ескірген өнімді шығарылымнан алған қажет [7, 34 б.].
Дұрыс шығындарды есепке алуды бақылау үшін баға белгілеу, қызметтердің құнына қосылған шығындарға баға қою, өзіндік құнына енгізілетін және оған енгізілмейтін қызметтерді қамтымайды.
Өндірістік шығындар өндірістік және кәсіпкерлік қызметті және кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін сапалы көрсеткіші болып табылады. Өндірістік емес шығындар (немесе жалпы кәсіптік шығыстар) жалпы және әкімшілік, өндірістік, материалдық емес болып бөлінеді. Сауда шығындары өнімдерді сату және жеткізу жүзеге асыруға байланысты.
Яғни өнімдерін өндіруге жұмсалған шығындар ағымдағы болады және өнімдерін өндіруге жұмсалған шығындары ақы төлеу уақытына қарамастан енгізіледі.
Капиталдық салымға байланысты шығындардан жеке ағымдағы шығыстар есепке алынады, мысалы, шығындар, негізгі құралдарды сатып алу құны біртіндеп амортизацияны есептеу түрінде өндірістегі сатылған тауарларға шығындарды енгізу арқылы өтеледі..
Өнімнің өзіндік құнына қосылмайтын шығыстар (шығындар келтірілген есепті кезеңде):
- жалпы және әкімшілік шығындар (еңбекақы төлеу, басшылар, мамандар мен зауыт басқару жататын қызметшілер, шығындар, материалдық ресурстарға жұмсалған, жалпы шаруашылық қажеттіліктеріне жұмсалған және т.б. қажеттіліктер.);
- жалпы және әкімшілік шығындар (тауарларды орау шығындары, төлем өңдеу операциялары, жүк тасымалдау, жарнамалар және т.б.) [5, 245 б.].
Мейрамханадағы көрсетілетін қызметтердің мәніне сүйене отырып оларман байланысты шығындар 1.2-суреттінде көрсетілген.
Тапсырысты жүзеге асыруға және қызмет көрсету бойынша шығындар
Тікелей әлеуметтік салықты шегере отырып еңбек шығындары: даяшы, аспаз, асүй қызметкерлері.
Тікелей материалдық шығындар: азық - түлік
Үстеме: электр энергиясын, сумен жабдықтау, жылыту, амортизация басқалары
1.2-сурет - Қоғамдық тамақтандыруды ұйымдастыру бойынша көрсетілетін шығындардың элементтері
Шығындардың жекелеген түрлерін өндіру құнына жатқызу әдісіне байланысты тікелей және жанама болып бөлінеді.
Қызметтердің нақты түрлерін көрсетуге байланысты шығындар тікелей бастапқы өзіндік құнына қосылуы мүмкін, мұны тікелей (тікелей материалдық шығындар мен еңбек шығындарын) деп аталады.
Қызметтердің бірнеше түрлерін қамтамасыз ету үшін жалпы сипаттайтын шығындар және белгілі бір уақытта қызметке жатқызылуы мүмкін емесін жанама деп аталады.
Мұндай шығындар таңдаған кәсіпорын базасының бөлінуіне байланысты, жанама өнімдер мен қызметтердің әр түрлі түрлер арасында бөлінеді. Жанама шығындарға үстеме шығындарын, техникалық қызмет көрсету жабдықтарын және шығындарын пайдалану және т.б. жатады.
Өнімнің өзіндік құнына енгізілген шығындар, тек өндірістік шығындарды қамтиды, яғни сатуға дейін аяқталмаған дайын тауарлар мен жұмысты өндіруге байланысты [6, 72 б.].
Өнімнің (жұмыстар, қызметтер) өзіндік құнын құрайтын шығындар экономикалық мағынасына сәйкес мынадай элементтер бойынша топтастырылады, олар 1.2-суретте ұсынылған.
Тікелей материалдық шығындарға кіреді:
- негізгі материалдар және шикізат тарапынан сатып алынатын өндірілетін өнімнің бір бөлігі болып табылады немесе өнімді (жұмыс, қызмет көрсету) өндіруде қажетті компоненті болып табылады;
- кәсіпорындағы одан әрі қосымша өңдеуге ұшырайтын, сатып алынатын жартылай фабрикаттар; сатып алынатын энергияның барлық түрлері (электр, жылу, сығылған ауаны, суықты және басқа да түрлерін), кәсіпорындардың технологиялық, энергетикалық, қозғалыс және басқа да өндірістік және шаруашылық мұқтаждарына жұмсалған;
- табиғи кему нормалары шегіндегі келіп түскен материалдық ресурстардың жетіспеушілігінің шығындарды.
Тікелей материалдық шығындардың шамасы белгілі бір тәртіппен, материалдар бірлік бағасы өндіру үшін пайдаланылатын материалдардың мөлшерін көбейту арқылы есептелінуі мүмкін емес.
Материалдық ресурстардың құны материалдық шығындар элементі бойынша көрсетіледі, оларды сатып алу бағалары негізге ала отырып үстеме қалыптастырылады.
Тапсырыс тікелей жүзеге асырумен айналысатын қызметкерлердің жалақысы: еңбек шығындары тікелей болуы мүмкін, еңбекке ақы төлеуге арналған барлық шығындар, дереу және құнын тиімді арнайы ретпен жатқызылуын қамтиды. Алайда, өндірістегі көмекші жұмысшыларға және қосалқы персоналдарға да байланысты.
Олардың жалақысы өндірістік шығындардың бір бөлігі болып табылады, сонымен қатар еңбек шығындары белгілі бір тәртіппен тікелей және тиімді жүргізілуі мүмкін емес, олар үстеме (жанама) еңбек шығындары деп аталады [6, 88 б.].
Нақты жағдайлардан еңбек ақысына арналған шығыстарды бөлу тікелей және жанама едәуір дәрежеге байланысты. Компания бір өнімді шығарады, онда жалақы өнеркәсіптік қызметкерлерiне ғана емес, сондай-ақ әкімшілік қызметкерлерге тікелей шығындар ретінде жіктелуі мүмкін.
Талқылаулар оқытуға, демалысқа, бос тұрып қалуға, үстеме жұмыс үшін ақы төлеу кезінде, қосымша жалақы сияқты шығыстарға байланысты туындайды. Әдетте, бұл шығындар жанама ретінде жіктеледі.
Аударымдар осы жұмысшылар үшін қосымша төлемдер тікелей еңбек шығыны болып саналады.
Тікелей шығындар еңбекақы төлеуге байланысты шығарылуына мыналар жатады: міндетті бөлінген сомма мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру заңнамасы органдарының белгіленген нормаларға және зейнетақы қорына сәйкес, қызметкерлердің еңбек шығындары туралы қоғамдық денсаулық сақтандыру элементке тауарлардың құны (жұмыстарды, қызметтерді) енгізілген Еңбек шығындар (сақтандыру төлемін осы түрлері үшін қоспағанда алымдар) есептелінбейді.
Бөлінген сомма тікелей материалдық шығындар және еңбек шығындарының айнымалысы болып табылады, олардың құны өндіріс көлеміне тікелей пропорционалды өзгереді [6, 89 б.].
Үстеме шығындар барлық жанама шығындарды қамтиды. Бұл өндіріс шығындарымен байланысты болып табылады, бірақ ол дайын өнімді нақты түрлерін асыруға дереу және тиімді, тікелей болуы мүмкін емес. Үстеме шығындар таңдалған деректер базасында пропорционалды өнім арқылы бөлінеді.
Өндіріспен және өнімді өткізумен байланысты шығындарды (жұмыстарды, қызметтерді) жоспарлау, есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау (жұмыстар, қызметтер) шығындардың баптары бойынша топтастырылады.
Шығындар баптарының тізбесі, олардың құрамы және өнім түрлері бойынша әдістерді бөлу (жұмыстарды, қызметтерді), сондай-ақ , аяқталмаған өндірістің қалдықтарын бағалау тәртібі және дайын өнімнің сипаты мен құрылымын ескере отырып, тауарлардың құнын жоспарлау, есепке алу және есептеу бойынша салалық әдістемелік ұсынымдар (жұмыстар, қызметтер) анықталады.
Бухгалтерлік есеп бойынша кәсіпорындардың өндірістік шығындарына есеп беру екі разрездерде топтастырылған: экономикалық элементтер және калькуляция баптары бойынша.
Өндіріспен байланысты және өнімді өткізумен шығындарды (жұмыстарды, қызметтерді) жоспарлау, есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау (жұмыстар, қызметтер) шығындардың баптары бойынша топтастырылады.
Шығындар баптарының тізбесі, олардың құрамы және өнім түрлері бойынша әдістерді бөлу (жұмыстарды, қызметтерді), сондай-ақ , аяқталмаған өндірістің қалдықтарын бағалау тәртібі және дайын өнімнің сипаты мен құрылымын ескере отырып, тауарлардың құнын жоспарлау, есепке алу және есептеу бойынша салалық әдістемелік ұсынымдар (жұмыстар, қызметтер) анықталады.
Бұл ретте белгіленетін тиісті салалар (кіші салалар, қызмет түрі) үшін шығындарды топтастыру бойынша баптарын қамтамасыз етуі тиіс, өнімдерінің жекелеген өндіру түрлеріне байланысты тікелей бастапқы өзіндік құнына қосылуы мүмкін [6, 90 б.].
Барлық жоғарыда айтылғандарға қазіргі уақытта өндіріс шығындарын есепке алу және бақылау және бухгалтерлік есепке алу және бақылау жүйесінде қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау үлкен орын алады деп қорытынды жасауға болады.
Осылайша, басшылық тарапынан қолданыстағы кәсіпорында барлық проблемаларды қалдыруға болмайды, болашақта компанияның барлық қызметіне әсер етуі мүмкін.
Оңтайлы шешу әдістерін табу қажет және есепте және бақылауда туындаған кемшіліктерді жоюға мүмкіндік береді.
1.2 Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында шығындарды есептеу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау есепке алуының рөлі
Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында бухгалтерлік есепке тамақтану саласының ерекшелігін айқындайтын әсерлі жиынтыққа тән қасиеттеріне ие.
ҚР Заңы Сауда қызметін реттеу туралы сәйкес Ішкі сауда ережесі әзірленді және Қоғамдық тамақтандыру объектілерінің сауданы жүзеге асыру тәртібін айқындайды. Ол сондай-ақ меншік нысанына және бағыныстылығына қарамастан, тамақтану кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдар үшін міндетті болып табылатын талаптарды анықтайды. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында қызметті жүзеге асыру, өнімдерді өндіру және тұтынуға ұйымдастыру жарғы және лицензия негізінде жүргізіледі [17, 158 б.].
Қоғамдық тамақтандыру саласындағы, атап айтқанда, мейрамханалық бизнесте TOYES CATERING ЖШС - де тапсырыс берушінің тапсырысын орындау және сервистік қызмет көрсету негізгі қызметі болып табылады және ол осындай кәсіпорындарда бухгалтерлік есеп сипаттамаларын анықтайды. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында бухгалтерлік есепте 1.3-суретте көрсетілген бірқатар маңызды негізгі функцияларды орындайды.
Бухгалтерлік есеп функциясы
Бақылау
Мүлкін сақталуын қамтамасыз ету
Аналитикалық
Ақпараттық
Кері байланыс
Процесс (ақпаратты өңдеу)
Іске қосу (реттелген ақпарат)
Іске қосу (реттелмеген ақпаратты)
1.3-сурет - Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында бухгалтерлік есептің функциялары
Бақылау функциясы нарықтық қарым-қатынастар мен әртүрлі меншік нысандарын дамыту тұрғысынан үлкен маңызға ие. Бухгалтерлік мамандар, фирмалар бухгалтерлік, салық органдары қауіпсіздік пен меншік компаниялар, экономикалық қарым-қатынастардың жай-күйі мен басқа да субъектілермен елді мекендерді дұрыстығының қозғалысын бақылауды жүзеге асырады. Бухгалтерлік есеп көмегімен бақылаудың үш түрі жүзеге асырылады: алдын ала, ағымды және кейінгі.
Ақпараттық функциясы - негізгі бухгалтерлік функцияларының бірі. Бухгалтерлік есеп басқару деңгейлері жеткізілетін ақпараттың негізгі көзі болып табылады. Оның негізінде тиісті шешімдер қабылданады.Берілген ақпарат барлық пайдаланушыларға сай алу үшін, уақтылы және жедел, объективті болуы тиіс. Ақпарат тек керекті ақпараттарды ғана қамтуы қажет.
Мүліктің сақталуын қамтамасыз ету - нарықтық жағдайлар мен түрлі меншік формаларының бар болуына үлкен мәні бар функция. Бұл функцияның орындалуы қолданыстағы есептің жүйесіне және белгілі бір жорамалдарға байланысты:
- оргтехника құралдарымен жарақтандырылған мамандандырылған қоймалық үй - жайлар болуы;
- есепке алу жүйесін жетілдіру, қалдықтарды, ұрлық жетілдіру тапшылығын анықтау үшін ғылыми әдістерді пайдалану;
- қазіргі заманғы есептеуіш техника құралдарын жинау, өңдеу және ақпарат беру үшін пайдалану.
Кері байланыс функциясы деген бухгалтерлік есеп ақпаратты жасап, ақпаратты кері байланысқа жібереді, яғни басқару объектісі дамуының нақты параметрлері туралы ақпаратты білдіреді.
Ақпараттық жүйенің кері байланысының негізгі компоненттері бухгалтерлік есепте қолданылатын болады және 1.3 - суретте енгізу ретінде - реттелмеген ақпарат, процесс - деректерді өңдеу, шығару - реттелген ақпарат ұсынылған.
Бухгалтерлік есеп тұрғысынан ақпараттық кері байланыс жүйесі басқару жүйесінің бір бөлігі болып табылады. Ол басқарылатын объектінің нақты жағдайы, сондай-ақ берілген параметрлердің барлық елеулі ауытқулары туралы ақпарат басқарушы ұйымның барлық деңгейлерін қамтамасыз етуге арналған.
Аналитикалық функция экономикалық қызметтің барлық бағыттарын жақсарту жолдарын анықтау, кемшіліктерді анықтау үшін кәсіпорынның экономикалық даму перспективаларын зерттеуге мүмкіндік береді.
Кәсіпорында шаруашылық қызметті жүзеге асыру процесінде, бір жағынан, уақтылы және толық ақпаратты басқару шешімдерін қабылдау және олардың нәтижелерін бағалау үшін қажеттілік туындайды. Екінші жағынан, кәсіпорын тиісті ақпаратты және тақырыпты инвесторға (немесе инвестициялауға) айту қажет. Сонымен қатар, нарық жағдайында салықтық аударымдар дұрыстығы туралы мемлекет алдына есеп қажеттілігі сақталуда.
Ұйымның шаруашылық қызметінің негізгі процессі, әдеттегі негізгі іс-шаралары, тауар таңбалары мен қызмет көрсету таңбалары компания атауын анықтайды. Сонымен қатар, жарғылық капиталына оның негізгі қызметін жүзеге асыру үшін мүмкіндік қалыптасады. Осы процестің әсерінен әр дайым қаржылық есептен ұйымның шаруашылық қызметінде пайда мен шығын орналасқан. Осыған орай негізгі қызметтің шығындарын, қызметтердің көлемін, олардың бәсекеге қабілеттілігін, сапасын және т.б. процесін бақылау үшін қажет [6, 243 б.].
Бұл ретте үлкен рөл бухгалтерлік есепке бөлінеді, ол үздіксіз өзара дәлдігін, уақтылығын және жалпы деректер дәлдігін қамтамасыз етіп, құжаттармен расталған кез келген іскерлік операция көрсетеді.
Қоғамдық тамақтандыру саласындағы негізгі қызметте шығындарды есепке алудың мақсаты - уақтылы, толық және дұрыс нақты шығындарды анықтау, жеке тапсырыстар және барлық іс - шаралардың нақты құнын есептеу, ресурстарды және қаражатты пайдалануды бақылау.
Шығын есебі мақсатына сүйене отырып өндіріс шығындарын есепке алудың негізгі міндеттері мыналар:
- көрсетілген қызметте нақты шығындарды уақтылы, толық және дәлірек көрсету;
- жеке тапсырыстар және барлық негізгі іс - шаралар нақты құнын есептеу;
- өндірістік процестер басқару мен шешім қабылдау үшін қажетті ақпаратты басқару құрылымдарын қамтамасыз ету;
- материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын үнемді және ұтымды пайдалануын бақылау [6, 243 б.].
Өндіріс шығындарын есепке алуд және өнімнің өзіндік құның калькуляциялауды, жалпы бухгалтерлік есеп жүйесінде жұмыстарды немесе қызметтерді алады. Кәсіпорындар өз бетінше жоспарлау жағдайында өнімінің номенклатурасын және еркін (нарықтық) бағаларды қолдану, кәсіпорындарында өндірілген өндіріс бірлігінің құнының әдістемелік дыбыс шығындарды есепке алу және есептеу, ағымдағы салық жүйесін қолдану маңыздылығы арттырады.
Ұсталған шығын есебі Қазақстан Республикасы Президентінің Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп туралы жарлығына сәйкес жүргізіледі. Өндіріспен байланысты және өнімді өткізумен шығындарды (жұмыстарды, қызметтерді) жоспарлау, есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау (жұмыстар, қызметтер) шығындардың баптары бойынша топтастырылады.
Өндірістік қызметтің баскару есебі - басқару есебі жүйесінің орталық буыны. Мұнда мақсаты, міндетті іс бойынша жұмсалатын шығындар мен тәртіп туралы ақпарат топтастырылған. Өндірістік есепте материалдық, еңбек және қосымша шығындарды мөлшерлеуге, сондай-ақ нақты болған және нормативті шығындарды көрсету тәсілдерін мөлшерлеуге (нормалауға) елеулі рөл бөлінеді. Мұндайда өндірістік есеп шығындар мен калькуляциялауды есептеудің бірыңғай процесі ұйымдастырылады. Сегізінші бөлімнің шоттары Негізгі өндіріс 1.4-суретінде көрсетілген.
Осы есепке алудың деректері коммерциялық құпияға жатады және шектеулі басқарушылық персоналдың ауқымы мен бағаны, кірістер мен шығынды жоспарлау үшін компания және ағымдағы болжам және болашақ қызметінің қаржылық жағдайын бағалау қолданылады. Шығындарды есепке алу объектісі - шығындардан туындаған орыны, түрлері немесе біртекті өнімдер тобы. Қоғамдық тамақтанудағы шығын есебінің объектісі тапсырыс беруші болып табылады.
Өндірістік шығындарды есепке алу әдісі және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау - әдістерінің жиынтығын құжаттандыру және өндірістік шығындарды анықтауды қамтамасыз ететін нақты өзіндік құнының өнімдік бірлігін көрсету.
Негізгі шот (атқару - басқару)
8100 Негізгі өндіріс
Транзиттік шоттар
8100 Негізгі өндіріс
8210 Меншікті өндірістің жартылай фабрикаттары
8310 Көмекші өндіріс
8410 Үстеме
1.4-сурет - Сегізінші бөлімнің шоттары Негізгі өндіріс
Кәсіпорында шығын есебін және калькуляциялаудың әдісін кәсіпкер өзі таңдайды. Мейрамхана бизнесінде нормативті - тапсырыс әдісін пайдаланылады.
Қазіргі уақытта коммерциялық кәсіпорындарында ерекше назар сатуға және өндірістегі өндіріс шығындарды азайтуға және оңтайландыруға аударылады. Бұл ұйымның шығындарын толық бақылау арқылы жүзеге асырылады және бухгалтерлік есеп жүйесінде де басқарушы буындар ақпарат бойынша алады. Бұл өндірісте жалақы төлеу, некелесу және т.б. бойынша материалдарды есептен шығару туралы деректер болуы мүмкін.
Сонымен қатар, ұйымдарға есеп саясатының негізінде кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде өз жұмысының белгілі бір аспектілерін қалыптастыру құқығы бар. Мысалы, материалдарды бағалаудың әртүрлі әдістері қарастырылуы мүмкін, негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу, дайын өнімнің өзіндік құнын есепке алу және қалыптастыру бойынша тікелей әсерлі жанама шығындарды т.б. бөлу.
Дәл оны мұқият зерттеуде және табысты практикаға қолдану операцияларының табыстылығына байланысты, өнімнің өзіндік құнын, өнім бағасының анықтамасын, ұлттық деңгейде ұлттық табысын есептеу, жаңа техника, технология және ұйымдық - техникалық іс-шаралар, сондай-ақ негіздемеге сәйкес өндірісте ескірген өнімді шығарылымынан шешу және жаңа түрлерін шығару болып табылады.
Шығындарды талдау - шығындардың тиімділігін анықтауға, шамадан тыс нақтылауға, бағаны қоюға, алыс және жақын перспективадағы шығындар туралы мәліметтерді қолдануға, шығындарды реттеуге және бақылауға, жоспарлауға, нақты пайда деңгейін жосалауға көмектеседі.
Қоғамдық тамақтануда өндірістік есепке алу өзіне тән мәніне қарай келетін шикізат өнімдерінің салмағы (брутто), жартылай фабрикат - таза салмағы нетто бойынша, ал сатылған дайын өнімдерді есептен шығаруда шикізат тіркелген баға бойынша жүргізіледі.
Тұтынылатын шикізаттың құны сатылған тағамдар мен аспаздық өнімдердің нақты санына рецепт жинау арқылы анықталған нақты өнімдер ережелерімен айқындалады.
Асанаға келіп түскен шикізаттың қауіпсіздігіне, оны ұтымды пайдалануына меңгеруші (немесе оның орынбасары) жауап береді
Асханада шикізат есебін есепке алу бағасы да, бөлінісінде материалдық - жауапты тұлғалардың құндық мәні бойынша жүргізіледі, бұл ретте ешқандай ауытқу шикізат нормаларын жұмсалуына жол берілмейді [17, 164 б.].
Қоғамдық тамақтандырудың өндірісін есепке алу - рецептер тіркемелердің жинау және дайын өнімдер мен жартылай фабрикаттарды толық шығару, белгіленген стандарттарға сәйкес өндірілетін шикізат пен өнімді бақылауды жүзеге асыру, шикізат және шығарылған өнімдер және сатылған дайын өнімді тиімді пайдалануды бақылау, оларды пайдалану туралы нақты шығындар бойынша дәлірек деректер беру, отын нормаларына бекітілгенге артық шығын болмауын бақылау және бақылау бұзылмауын артық шығын белгіленген нормалар отын, электр энергиясы және басқа да шығындар, дайын өнімді дайындауға байланысты және оны іске асыру мұнда маңызды болып табылады.
Жеткізушілерден кәсіпорынға қорлар түскен кезде ордер көрсетілген тұлғаның жеке басын куәландыратын құжатты көрсету бойынша рұқсат негізінде жүзеге асырылады [17, 160 б.].
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының қоймадағы өнімдер мен тауарларды кіріске алу негізі - шот - фактура, онда онда реттік нөмірі және жасалған күні; атауы, мекен - жайы және жеткізушінің СТН - і және сатып алушының тауар атауы (сипаттамасы) жеткізілетін тауарлардың саны, тауарлардың құны, қосылған құнның салығының ставкасы, тауарлардың құнына қосылған құнының салығын ескере отырып, қосылатын құнның салық сомасы жазылады. Шот - фактура екі данадан жазылып беріледі. Біріншісі жеткізушіде қалады, екінші сатып алушы арналған.
Материалдық жауапты тұлғаларда барлық өнімдер мен тауарлар болады. Өнімдер мен тауарларды осы компания үшін құрылған маржа, соның ішінде баға, сату бойынша есептеледі.
Асханада тауар кітабы көмегімен өнімді есепке алу және тауар кірісі мен шығысы жүргізілуі мүмкін. Қосымшада көрсетілген мөлшерде ғана асханаға азық-түлік жіберіледі.
Барлық кіріс - шығыс құжаттарын материалдық жауапты адам күнделікті бухгалтериясына тауарлық есеппен бірге тапсырады. Әрбір үш күн сайын бір реттен кем кәсіпорынның басшысының немесе меншік иесінің шешімі бойынша кәсіпкер тауар есептерін бухгалтерияға бере алады.
Бас бухгалтер ақша құралдарын, тауарлық - материалдық құндылықтарды, несиелік, есептік және ақша кұжаттарын қабылдаумен және берумен байланысты құжаттарға қол қояды. Бас бухгалтердің қолынсыз ақша және есептік құжаттар, каржылық және несиелік міндеттемелер жарамсыз болып саналады және орындалуға қабылданбауы керек. Кәсіпорынның бухгалтериясы құжаттарды өндеуді, есептік тіркелімдерде жазбаларды рационалды жүргізуді, есептемені құрастыруды қамтамасыз етеді. Бухгалтерлік есепті ұйымдастырған кезде есептік өлшеуіштерді дұрыс пайдалану маңызды, олардын көмегімен өндірістің және өнімді сатудың көлемі, өндірістік цикл мен сауда айналымының уақыты және кәсіпорынның әрекетінің басқа көрсеткіштері анықталады.
Тауарлық есеп екі данадан тұрады. Бірінші данасы оған қоса берілген құжаттармен бухгалтерияға қолхатпен бірге беріледі, екінші данасы материалды жауапты адамда қалады. Бухгалтерия немесе меншік иесі оның дұрыстығын және оған қоса берілген құжаттарды мүмкіндігінше түскен күні есептің дұрыстығын тексереді [17, 161 б.].
Өндірісте азық-түліктің бухгалтерлік есебі 8110 Негізгі өндіріс шоты бойынша материалдық жауапты тұлғалардың тәртібімен жүзеге асырылады: асханада - ақшалай есептеу; кондитерлік өнімдерін өндіру үшін жеке семинарлар, ықтимал өнім атаулары үшін жартылай фабрикаттар және азық-түлік өнімдерінің, бухгалтерлік есеп саны, бағасы және сомасы бойынша асырылады[17, 158 б.].
Өндіріс меңгерушісі жоспар - мәзірді күнсайын құрастырады, онда карточкалар бойынша тағамдардың атаулары және нөмірлері, сонымен катар дайындалуы тиіс тағамдардың саны көрсетіледі. Жоспар - мәзір бір ғана данадан болады.
Жоспар - мәзірді өндіріс меңгерушісі құрастырып, кейін оны директорда бекітеді және орнатылған мерзімдер, әдетте, он бес сағаттан кешіктірмей бухгалтерияға тапсырады. Бухгалтерия жұмыскерлері немесе кәсіпорындағы жауапты тұлға калькуляцияларды құрастырады немесе баға көрсеткішін пайдаланып, дайын бұйымдарға бағаларды анықтайды және мәзір жазып береді.
Калькуляциялық карточкаға енгізілетін тұздың және дәмдеуіштердің сомасы тағамдарды дайындауға шығындалған және келушілер еркін пайдалануы үшін үстелдерге берілген тұз бен дәмдеуіштердің кұнын жабады.
Өндіріс меңгерушісі өнімге талаптар қояды. Азык - түліктерге мүқтаждыкты есептейді, ал аспаздар өздерінің күндізгі тапсырмасын анықтайды [19, 195 б.].
Асханаға түсетін өнімдер материалды жауапты тұлғалар бригадасына есеп беріледі. Асхнада азық-түлік қозғалысын есепке алу үшін сатып алу бағасына бірыңғай үстеме қосып пайдаланады.
Тауарларды сатуға байланысты шығындарды есепке алу үшін активті 7110 Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстаршоты ұснылған.
Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында 7110 Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстар шоты бойынша 1.5-суреттінде шығындардың келесі түрлері еске алынады.
7110 шоты бойынша шығындардың түрлері Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстар
Жүзеге асыру процесіне байланысты қызметкерлерінің жалақысы
Заң белгiленген ережелерге сәйкес қызметкерлердің еңбек ақысынан ұстап қалу
Негізгі құралдарды ұстауда қызмет көрсету процесін іске асыруда пайдаланылатын шығыстар
Нарыққа тауарлардың шығаруды және нарықта зерттеуді насихаттаудағы шығындар (маркетингтік шығындар)
Тауарларды тасымалдау процессінде қызмет көрсетудегі негізгі құралдардың амортизациясы
Жарнама шығындары (Жарнамалық басылымдар әзірлеу және жариялау үшін, көрмелерге қатысу, жәрмеңкелер, шартқа сәйкес берілетін тауарлардың сынамалары құны, тікелей клиенттерге келісімдер мен басқа да құжаттарды немесе делдал ұйымдардың дамуы мен жариялау үшін және басқа да осыған ұқсас шығыста)
Табиғи кему нормалары шегінде өнімдерді сақтау және тасымалдау кезіндегі биологиялық шығындар
Тауарларды өткізумен байланысты басқа да шығыстар
1.5-сурет - Қоғамдық тамақтанудағы өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстар
Анықтау баға бойынша асханадан іске апсырылатын өнімдер калькуляция негізінде жасалған карточкалар арқылы жүзеге асырылады. Калькуляцияланған карточкалар арнайы журналға тіркеледі [17, 159 б.].
1.6-суретінде тамақты сату бағасының калькуляциясы көрсетілген.
Дәлірек өнім бірлігіне сату бағасын есептеу және есептеу картасын есептеуді жеңілдету мақсатында бір ыдысқа (сыбаға) бағасын айқындау кейін 10 тағамдарды (сыбаға) немесе 1 кг.сату бағасы соңғы арналған өнімдерінің жиынтығы құнының негізінде жасалады. Сату бағасы директормен бекітілген [19, 159 б.].
Осылайша, жоғарыда көрсетілген материалға бухгалтерлік есептің мәні мен маңызы қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында керек екенін, бухгалтерлік есеп ажырамас бөлігі жалпы есепке алу жүйесі болып табылатыны деп қорытынды жасауға болады.
Есептеуге енгізілген өнімнің орташа өлшемдi бағасы
Өз өндірісінің дайын өнімін сату бағасының есептеу негізделген:
Тағамдар мен аспаздық өнімдердің рецепт жинағы
Сату бағасын есептеу тәртібі туралы нұсқаулар
Тағамдарды шығару жоспары
1.6-сурет - Тамақты сату бағасының калькуляциясы
Қоғамдық тамақтану кәсіпорынында бухгалтерлік есебінде азық-түлікті өзін - өзі өндіру бағдарламалардың мәселесі жүйелі қорытындысы бойынша маңызды рөл атқарады, сондай-ақ шикізат бетбелгілерін және азық толықтығын бақылауды жүзеге асыру, көзделген жинақта рецептурадағы нормаларға сәйкес өндірген өнімге салымдар және толыққанды шығуына дайын бұйымдар мен жартылай фабрикаттарды қамтамасыз ету және шикізат деректері туралы нақты шығыстарды және шығарылған өнімді және сатылған дайын өнімді тиімді пайдалануды бақылауды қамтамасыз ету.
Осы мәселелерді шешу үшін бухгалтерия нақты және қатаң бақылауды және келіп түскен немесе шыққан шикізаттың есебін ұйымдастыруы керек, сондай-ақ белгіленген нормаларға сәйкес олардың тиісті нақты қалдықтарын уақтылы аяқтау ішінде жүйелі күнделікті бақылауды қамтамасыз ету болып табылады.
2 ЖШС TOYES CATERING мысалында өндірістік шығындарды есепке алу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау
2.1 Кәсіпорынның сипаттамасы және шығындарының есеп саясатында көрсетілуі
Қоғамдық тамақтану кәсіпорны - аспаздық, кондитерлік және нан - тоқаш өнімдерін өндіру, оларды іске асыру және (немесе) тұтынуды ұйымдастыру үшін арналған.
Зерттелетін кәсіпорынның толық атауы - TOYES CATERING компаниясы жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде ЖШС TOYES CATERING 2004 жылдың 19 тамызында тіркелген және ЖШС №12604 - 1945 куәліктің нөмірі бойынша тіркелген.
Меншік нысаны - жеке меншік. Бұл ұйымнң өзінің балансы, ағымдағы шоты, дөңгелек мөрі және қазақ және орыс тілдерінде бланкілерде өз атауы, ресми мөрлері және басқа да атрибуттары бар. Серіктестіктің орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, 14000, Павлодар облысы, Экібастұз қаласы, Мұхтар Әуезов көшесі 53A.
ЖШС TOYES CATERING өзінің әзірлеген есеп саясаты бар.
Серіктестіктің негізгі мақсаты: өнеркәсіптік, коммерциялық және басқарушылық тәжірибесін тиімді пайдалану, сондай-ақ өнім сатуда қоғамдық қажеттіліктерін қанағаттандыру арқылы таза табыс алу болып табылады.
ЖШС TOYES CATERING қызметінің негізгі бағыттары Жарғыға сәйкес мыналар болып табылады:
- нан шығару, ұннан жасалған жаңа піскен кондитерлік бұйымдарды, торттар мен тәтті тоқаштарды өндіру;
- мамандандырылған дүкендерде нан - тоқаш, ұннан және қанттан жасалған өнімді бөлшектеп сату.
Қосалқы экономикалық қызмет түрлері:
- какао, шоколад және қанты көп кондитерлік өнімдер өндірісі ;
- кептірілген нан, печенье, ұзақ сақтау үшін кондитерлік өнімдерді өндіру ;
- дайындалған тағам өнімдерін және жартылай фабрикаттарды өндіру;
- қант, шоколадты көтермелеп сату;
- халықты қолдан жасалған ыстық тағамдармен сапалы өніммен қамтамасыз ету.
ЖШС-гі сатып алынатын тауардың кең спектрін дайындау және іске асыру бойынша қызмет көрсетеді. Меншікті өндіріс өнімдерін ауқымы 2.1-суретте көрсетілген.
ЖШС TOYES CATERING қоғамдық тамақтандыру кәсіпорыны - дербес шаруашылық субъектіні жүзеге асырып, өнімдер мен жартылай фабрикаттарды сатады, тасымалдайды, шикізаттарды сақтайды, тағамдардың өнімдерін дайындайды және іске асырады, сондай-ақ өз бетінше шарттар жасасады, өндірістік өнімдерге баға белгілейді.
ЖШС TOYES CATERING өнімдері
Нан - тоқаш және кондитерлік өнімдер
Суық өңдеуден өтетін бұйымдар мен жартылай фабрикаттар
Ыстық тамақ
Әр түрлі кеспелер
Балықтан, еттен тісбасар тағамдары
Салқын тамақтар
Тәтті тағамдар
Ыстық және салқын сусындар
Рисунок 2.1 - Виды выпускаемой продукции ТОО TOYES CATERING
2.1-сурет - TOYES CATERING ЖШС-нің шығаратын өнім түрлері
ЖШС TOYES CATERING басшылығы атынан шарттар жасасуын, компанияның барлық мәселелерін шешуде бақылау жүзуін және әр түрлі ұйымдардағы мүддесін ұсынуын қамтамасыз етеді.
Сыртқы орта - бұл белсенді шаруашылық субъектілер, экономикалық, қоғамдық және табиғи жағдайлардың, ұлттық және халықаралық институционалдық құрылымдар мен басқа да сыртқы жағдайлар мен факторлардың жиынтығы және жұмыс істеп тұрған ортада кәсіпорынның әсер ететін қызметінің түрлі салалары. TOYES CATERING ЖШС - нің сыртқы ортасы 2.2-суретте көрсетілген.
Бәсекелестер
Жеткізуші
Сыртқы орта
- ТОО Green House Distribution;
- ТОО Вичунай Казахстан;
- ТОО Антей Фудс;
- ИП Горденко;
- ТОО Интертек
Ноев ковчег;
Китайская кухня;
Лотос;
Лазурный;
Зимняя вишня;
Қызмет көрсету, тамақтану қызметтерін пайдаланатын азаматтар
Сатып алушы
2.2-сурет - TOYES CATERING ЖШС-нің сыртқы ортасы
2.3-суретте ЖШС TOYES CATERING кәсіпорыны бойынша басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы көрсетілген.
ЖШС TOYES CATERING бас директорының функционалдық міндеттері:
- кәсіпорынның ағымдағы қызметінің барлық мәселелерін шешу;
- кәсіпорынның атынан мәмілелер;
Бас
Директор
Бас бухгалтер
Іске асыру құрылымы
Кассир
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Қаржы және есеп кафедрасы
Қорғауға жіберілді
2017 ж. ___ _________ ____________ Р. Б. Сартова
(қолы)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындардың есебі
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы бойынша
Орындаған
А. Г. Гинаетуллина
(қолы)
Тобы ҚЕжА-201(2ж)
Ғылыми жетекшісі
Аға оқытушы
Г. К. Бейсембаева
(қолы)
Нормабақылаушы
М. М. Мухамедова
(қолы)
Павлодар
2017Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Гинаетуллина А. Г.
Қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындардың есебі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В050800 - Есеп және аудит мамандығы
Павлодар
2017
Мазмұны
Кіріспе
3
1
Қоғамдық тамақтану өндірістерінде шығындарды есепке алудың теориялық аспектілері және көрсетілетін қызметтердің өзін-өзі бағалауын есепке алу
5
1.1
Қызметтерді көрсетуге арналған шығындардың маңызы және олардың қоғамдық тамақтанудағы жіктелуі
5
1.2
Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында шығындарды есептеу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау есепке алуының рөлі
11
2
ЖШС TOYES CATERING мысалында өндірістік шығындарды есепке алу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау
19
2.1
Кәсіпорынның сипаттамасы және шығындарының есеп саясатында көрсетілуі
19
2.2
Қызметтердің өзіндік құнын есептеу әдісі
27
2.3
Көрсетілген қызметтерге жұмсалатын шығындарды есепке алуды ұйымдастыру
32
3
ЖШС TOYES CATERING шығындарының ішкі бақылауының жүйесі
40
3.1
Көрсетілген қызметтерге жұмсалатын ішкі бақылау жүйесінің міндеттері мен мақсаты
40
3.2
Бақылауды өткізу процедуралары мен жүргізу реті
44
Қорытынды
51
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
53
А қосымшасы ЖШС TOYES CATERING қаржылық есептемесі
55
Ә қосымшасы Графикалық бөлім
58
Кіріспе
Қоғамдық тамақтану саласында қызмет көрсету сапасы, бәсекеге қабілеттілігі, және кәсіпорындағы шығынның есебі мен қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау маңызды рөл атқарады.
Кәсіпорында шығындардың белгіленген номенклатурасы бойынша, өнімдер, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің түрлеріне сәйкес калькуляция құрастырылған. Зерттелетін тақырыптың контекстіндегі өзіндік құнның калькуляциясы бұл - өндірілген қызметтердің өзіндік құнын есептеуде деректер бойынша өндірістік шығындарды есепке алу. Бұл іс жүзінде жасаған барлық шығындарды есепке алғаннан кейін ғана айдың соңында есеп есептелінеді.
Қызметтің өзіндік құны - бұл қызмет көрсетуге және іске асыруға кеткен ақшалай нысандар шығыны. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында көрсетілетін қызметтердің өзіндік құны шығындардан қалыптасады.
Калкуляциялау процесінде көрсетілген қызмет пен кіріс шамалас шығындар есептелінеді. Есептеудің түпкі нәтижесі есептеудiң құрастыруында болады.
Калькуляциялаудың алғышарты болып калькуляциялаудың алдында болған өндірістік шығындар есебі (өндірістік есеп) болып табылады. Өндірістік есеп жүйесінде белгілі бір түрде дайындалған ақпарат негізінде ғана өндірістік басқарудағы қажетті болып табылатын өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау жүзеге асырылуы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың нысаны TOYES CATERING ЖШС-нің мысалында кәсіпорынның қызметтінің өзіндік құнын калькуляциялау және шығындардың есебін зерттеу болып табылады.
Зерттеу нысаны ЖШС TOYES CATERING кәсіпорынында қызмет көрсету шығындарын есепке алу және бақылау әдістемесі мен технологиясы.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - қызметтер үшін шығындарды есепке алу және өзіндік құнынын есептеу мәселелерін зерттеу, сондай-ақ кемшіліктерді есепке алу мен бақылауды жетілдіру шешу үшін ұсыныстарды әзірлеу болып табылады.
Дипломдық жұмыстқа қойылған мақсатқа сәйкес келесі міндеттер болып келеді:
- қоғамдық тамақтанудағы калькуляция және бухгалтерлік есеп үшін көрсетілген қызметтер шығындарының мәні және олардың мәнін ашу;
- қоғамдық тамақтандыру кәсіпорнында шығындарды есепке алуда халықаралық тәжірибені зерделеу;
- ЖШС TOYES CATERING кәсіпорынының қызметімен танысу;
- қоғамдық тамақтанудағы өзіндік құнның калькуляциясы мен бухгалтерлік есеп шығындарының ұйымдастыруын зерттеу;
- шығындардың ішкі бақылау жүйесін зерттеу;
- көрсетілетін қызметтердің құнын жақсарту үшін ұсыныстар әзірлеу.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы - тағамдарды калькуляциялаудың теориялық аспектілері бойынша дайындаған сызбалар, оларды жүзеге асыруды есепке алу және бақылау, сондай-ақ кестелер әдістемесі бойынша өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау болып табылады.
Теориялық бөлімін жазуда Қазақстанның экономистері мен басқа да елдердің жұмыстары пайдаланылды, практикалық бөлімі ЖШС TOYES CATERING шаруашылық жүргізу субъектінің деректі материалдарының негізінде жасалды.
1 Қоғамдық тамақтану өндірістерінде шығындарды есепке алудың теориялық аспектілері және көрсетілетін қызметтердің өзін-өзі бағалауын есепке алу
1.1 Қызметтерді көрсетуге арналған шығындардың маңызы және олардың қоғамдық тамақтанудағы жіктелуі
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары бұл сатып алушыларға немесе ұйымдарға әрі қарай сату үшін өз өнімдерін өңдіру (тамақтар дайындау).
Қоғамдық тамақтану кәсіпорыны бұл - өз өнімдерін (пісіру) өндіріп кейін сатып алушыларға әрі қарай сатуға (клиенттерге) арналған кәсіпорын. Осы дипломдық жұмыстың тақырыбын ашуда әділдік үшін қоғамдық тамақтану саласындағы қызмет пен дайын өнімнің тиімділігін анықтау қажет.
Өз өнімдері қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары өндіріс цехтары немесе ас үйлерде шикізатты жылы немесе суық өңдеу жолымен өңделген дайын өнімдер және жартылай фабрикаттар [4, 168 б.].
Қоғамдық тамақтандыру қызметтері әртүрлі типтегі кәсіпорындармен атқарылуы мүмкін (ресторан, бар, асхана, дәмхана, т.б.). Өз кезегінде үш классқа бөлінеді: люкс, жоғары, бірінші. Кәсіпорындардың типі мен класы кәсіпорындардың басшысымен немесе иесімен анықталады. Қоғамдық тамақтандырудың ерекшелігі өндіріс және сату процесстерінің тығыз байланысы болып табылады. Сондықтан бұл салада дайын өнімді көрсетілген қызметтен айыру қиын. Қоғамдық тамақтанудағы өзара қарым - қатынасы арқылы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарындағы және оның клиентке қызмет көрсетудегі мәнін қарастырайық. Мысалы, 1.1 - суретте ЖШС TOYES CATERING кофеханасы.
Осылайша қоғамдық тамақтану кәсіпорнында тапсырыс берген дайын тамақты апарып беру ғана емес, сондай-ақ сервистік қызметке: тапсырысты апару және даяшы үстел басында қызмет көрсету, тапсырыс жасалған тағамды тұтынып болғасын үстел үстін жинастыру, ыдыс-аяқ жуу кіреді.
Қызметті ұсыну белгілі бір шығыстармен немесе шығындармен байланысты. Негізгі қызмет барысында еңбек объектілерінің құралдарын пайдалана отырып еңбек жұмсалады. Шығындардың табиғаты кәсіпорында әртүрлі болып табылады. Көрсетілген қызметтерге шығыстарды да жатқызуға болады.
Шығындар - өнімді өндірумен, жұмысты атқарумен, қызметті көрсетумен байланысты шығындар, негізгі және негізгі емес қызметтен шеккен зияндар мен төтенше жағдайдан туындаған қаражат. Шығындардың астарында шаруашылық қызмет барысында қолданған материалдық, еңбектік, қаржылық және басқа ресурстар жатады.
Қаржылық есепте шығын термині белгілі бір мақсатқа жету жолында жұмсалған барлық ресурстардың ақшалай өлшемін көрсетеді. Бухгалтерлік есепте шығын термині түрлі жағдайлар қатарында қолданылады. Әртүрлі сұрақтарды шешу барысында шығынның бір неше түрі ескеріліп отырылады.
Ақшалай қаражат
ЖШС TOYES CATERING кофеханасы
Клиент
Тапсырысты орындау және қызмет көрсету
Даяшы тағамға тапсырысты қабылдауы
Асүй - тамақ пісіру.
Даяшының тапсырыс акелуі
Даяшының үстел басында қызмет көрсетуі
Даяшының үстел үстін жинауы
Асүй - ыдыс - аяқ жуу
1.1-сурет - ЖШС TOYES CATERING кофеханасындағы клиенттерге қызмет көрсету процессі
Кейбір шығындар қорларды бағалау үшін және табысты айқындау үшін, ал басқалары - жоспарлау, бюджеттеу және бақылау үшін ескеріледі. Үшіншілері қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді перспективада шешім қабылдау үшін қажет.
Шығыстар - бұл азайту немесе басқа активтерді жұмсау, не пайда берешектерді немесе екеуінің үйлесуі, салдарынан жеткізу немесе тауар өндіру, қызмет көрсету немесе басқа да түрлерін жүзеге асыру.
Басқа сөзбен айтқанда шығыстар бұл - тауарларды өндіру және қызмет көрсету барысындағы шығындар.
Бухгалтерлік есете операциялық немесе басқа да кірістер мен нысан (ақшалай, айырбастау, есепке жатқызу) түсуден басқа ҚЕХС - қа сәйкес шығыстарда жатады.
Шығыстар қаражаттың нақты төлеу уақытына немесе басқа да есеп нысандарына қарамастан орын алған уақытында есепті кезеңде танылады. жатады.
Ұйымның бухгалтерлік есебінде нақты шығысты тануға болады, егер бір мезгілде мынадай шарттар орындалса:
- шығыс нақты шартпен, талап заңнамалық және нормативтік актілермен іскерлік айналым дағдыларына сәйкес жүргізіледі;
- шығыстар сомасы анықталуы мүмкін;
- нақты операция нәтижесінде ұйымның экономикалық пайдасы азаятынына сенімділік болса ғана мүмкін. Ұйым активті аударған болса немесе активті тасымалдау қатынасында сенімсіздік байқалса мұндай сенім тудырады. Егерде алда қойылған шарттардың біреуі болсын орандалмаса, бухгалтерлік есепте дебиторлық берешек шығады.
Мұндай шығындардың иесі болып (жұмыстар, қызметтер) ұйымның сатуға арналған өнімдері болады.
Шығындарды есепке алу объектісі - өзіндік құнынын басқару мақсаттары үшін өндірістік шығындар топтамасына сәйкес жүргізіледі [6, 109 б.].
Қоғамдық тамақтанудағы шығынды есепке алу объектісі клиенттің тапсырысы болып табылады. Барлық шығындар кәсіпорынның қызмет көрсету үшін айқын ақшалай нысанда құрайтын өзіндік құн көрсетілген. Өзіндік құны - өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану негізгі көрсеткіші. Шаруашылық қызметті жүзеге асыру кезінде кәсіпорын тірі еңбекті пайдаланады.
Қызметтердің құнының ресурстарын қамтамасыз етуде шығыс материалдарының құны, шикізат, отын, негізгі құралдар, энергетика, амортизация, еңбек және басқа да шығындар жатады.
Өндіріс шығындарын есепке алу әдістері мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау - жиынтық құжаттарды қабылдауы мен өндірісте анықталған шығындар бойынша өнімнің өзіндік құнын анықтайды. Шығындарды есепке алу әдісі мен калькуляциялау кәсіпорынның қалауынша таңдалады, оған кейбір факторлардың әсеріне: бұйым саласы, технологияны қолдану, өнім ассортименті және т.б. жатады. Өзіндік құнының бір бөлігі болып табылады, себебі басқа да кірістер мен шығыстар жабатын, кейбір шығындар мен шығыстар есебін қамтиды.
Өнімнің өзіндік құны - еңбек ақыны аудару және өнім өндіру арқылы өткізу қызметіне ақы төлеу, өндіріс қорларын пайдаланудағы ақшалай түрдегі барлық шығындар жиынтығы. Ол материалдық шығындарды, амортизацияны, негізгі және қосалқы персоналдың жалақысын, өндіру және өндіріс түрінің және көлемінің сатуын ұйымдастыруға байланысты шығыстарды қамтиды.
Мысалы, өнімнің құнын демалыс қамтамасыз ету арқылы жұмыс күшін қалпына келтіру құнын қамтымайды.
Өндіріс құнын есептеу мақсаттары әр түрлі мақсатта қажет: жұмсалған шығындардың динамикасын бағалау үшін; өнімдерін өндіру және белгілі бір түрлерін табыстылығын анықтау үшін; индрустрияда өзін - өзі қолдау үшін; өндіріс құнын төмендету резервтерін анықтау; сату бағасын анықтау; мемлекет арқылы ұлттық табысты есептеу үшін; жаңа өнімдерді енгізу және ескірген өнімді шығарылымнан алған қажет [7, 34 б.].
Дұрыс шығындарды есепке алуды бақылау үшін баға белгілеу, қызметтердің құнына қосылған шығындарға баға қою, өзіндік құнына енгізілетін және оған енгізілмейтін қызметтерді қамтымайды.
Өндірістік шығындар өндірістік және кәсіпкерлік қызметті және кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін сапалы көрсеткіші болып табылады. Өндірістік емес шығындар (немесе жалпы кәсіптік шығыстар) жалпы және әкімшілік, өндірістік, материалдық емес болып бөлінеді. Сауда шығындары өнімдерді сату және жеткізу жүзеге асыруға байланысты.
Яғни өнімдерін өндіруге жұмсалған шығындар ағымдағы болады және өнімдерін өндіруге жұмсалған шығындары ақы төлеу уақытына қарамастан енгізіледі.
Капиталдық салымға байланысты шығындардан жеке ағымдағы шығыстар есепке алынады, мысалы, шығындар, негізгі құралдарды сатып алу құны біртіндеп амортизацияны есептеу түрінде өндірістегі сатылған тауарларға шығындарды енгізу арқылы өтеледі..
Өнімнің өзіндік құнына қосылмайтын шығыстар (шығындар келтірілген есепті кезеңде):
- жалпы және әкімшілік шығындар (еңбекақы төлеу, басшылар, мамандар мен зауыт басқару жататын қызметшілер, шығындар, материалдық ресурстарға жұмсалған, жалпы шаруашылық қажеттіліктеріне жұмсалған және т.б. қажеттіліктер.);
- жалпы және әкімшілік шығындар (тауарларды орау шығындары, төлем өңдеу операциялары, жүк тасымалдау, жарнамалар және т.б.) [5, 245 б.].
Мейрамханадағы көрсетілетін қызметтердің мәніне сүйене отырып оларман байланысты шығындар 1.2-суреттінде көрсетілген.
Тапсырысты жүзеге асыруға және қызмет көрсету бойынша шығындар
Тікелей әлеуметтік салықты шегере отырып еңбек шығындары: даяшы, аспаз, асүй қызметкерлері.
Тікелей материалдық шығындар: азық - түлік
Үстеме: электр энергиясын, сумен жабдықтау, жылыту, амортизация басқалары
1.2-сурет - Қоғамдық тамақтандыруды ұйымдастыру бойынша көрсетілетін шығындардың элементтері
Шығындардың жекелеген түрлерін өндіру құнына жатқызу әдісіне байланысты тікелей және жанама болып бөлінеді.
Қызметтердің нақты түрлерін көрсетуге байланысты шығындар тікелей бастапқы өзіндік құнына қосылуы мүмкін, мұны тікелей (тікелей материалдық шығындар мен еңбек шығындарын) деп аталады.
Қызметтердің бірнеше түрлерін қамтамасыз ету үшін жалпы сипаттайтын шығындар және белгілі бір уақытта қызметке жатқызылуы мүмкін емесін жанама деп аталады.
Мұндай шығындар таңдаған кәсіпорын базасының бөлінуіне байланысты, жанама өнімдер мен қызметтердің әр түрлі түрлер арасында бөлінеді. Жанама шығындарға үстеме шығындарын, техникалық қызмет көрсету жабдықтарын және шығындарын пайдалану және т.б. жатады.
Өнімнің өзіндік құнына енгізілген шығындар, тек өндірістік шығындарды қамтиды, яғни сатуға дейін аяқталмаған дайын тауарлар мен жұмысты өндіруге байланысты [6, 72 б.].
Өнімнің (жұмыстар, қызметтер) өзіндік құнын құрайтын шығындар экономикалық мағынасына сәйкес мынадай элементтер бойынша топтастырылады, олар 1.2-суретте ұсынылған.
Тікелей материалдық шығындарға кіреді:
- негізгі материалдар және шикізат тарапынан сатып алынатын өндірілетін өнімнің бір бөлігі болып табылады немесе өнімді (жұмыс, қызмет көрсету) өндіруде қажетті компоненті болып табылады;
- кәсіпорындағы одан әрі қосымша өңдеуге ұшырайтын, сатып алынатын жартылай фабрикаттар; сатып алынатын энергияның барлық түрлері (электр, жылу, сығылған ауаны, суықты және басқа да түрлерін), кәсіпорындардың технологиялық, энергетикалық, қозғалыс және басқа да өндірістік және шаруашылық мұқтаждарына жұмсалған;
- табиғи кему нормалары шегіндегі келіп түскен материалдық ресурстардың жетіспеушілігінің шығындарды.
Тікелей материалдық шығындардың шамасы белгілі бір тәртіппен, материалдар бірлік бағасы өндіру үшін пайдаланылатын материалдардың мөлшерін көбейту арқылы есептелінуі мүмкін емес.
Материалдық ресурстардың құны материалдық шығындар элементі бойынша көрсетіледі, оларды сатып алу бағалары негізге ала отырып үстеме қалыптастырылады.
Тапсырыс тікелей жүзеге асырумен айналысатын қызметкерлердің жалақысы: еңбек шығындары тікелей болуы мүмкін, еңбекке ақы төлеуге арналған барлық шығындар, дереу және құнын тиімді арнайы ретпен жатқызылуын қамтиды. Алайда, өндірістегі көмекші жұмысшыларға және қосалқы персоналдарға да байланысты.
Олардың жалақысы өндірістік шығындардың бір бөлігі болып табылады, сонымен қатар еңбек шығындары белгілі бір тәртіппен тікелей және тиімді жүргізілуі мүмкін емес, олар үстеме (жанама) еңбек шығындары деп аталады [6, 88 б.].
Нақты жағдайлардан еңбек ақысына арналған шығыстарды бөлу тікелей және жанама едәуір дәрежеге байланысты. Компания бір өнімді шығарады, онда жалақы өнеркәсіптік қызметкерлерiне ғана емес, сондай-ақ әкімшілік қызметкерлерге тікелей шығындар ретінде жіктелуі мүмкін.
Талқылаулар оқытуға, демалысқа, бос тұрып қалуға, үстеме жұмыс үшін ақы төлеу кезінде, қосымша жалақы сияқты шығыстарға байланысты туындайды. Әдетте, бұл шығындар жанама ретінде жіктеледі.
Аударымдар осы жұмысшылар үшін қосымша төлемдер тікелей еңбек шығыны болып саналады.
Тікелей шығындар еңбекақы төлеуге байланысты шығарылуына мыналар жатады: міндетті бөлінген сомма мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру заңнамасы органдарының белгіленген нормаларға және зейнетақы қорына сәйкес, қызметкерлердің еңбек шығындары туралы қоғамдық денсаулық сақтандыру элементке тауарлардың құны (жұмыстарды, қызметтерді) енгізілген Еңбек шығындар (сақтандыру төлемін осы түрлері үшін қоспағанда алымдар) есептелінбейді.
Бөлінген сомма тікелей материалдық шығындар және еңбек шығындарының айнымалысы болып табылады, олардың құны өндіріс көлеміне тікелей пропорционалды өзгереді [6, 89 б.].
Үстеме шығындар барлық жанама шығындарды қамтиды. Бұл өндіріс шығындарымен байланысты болып табылады, бірақ ол дайын өнімді нақты түрлерін асыруға дереу және тиімді, тікелей болуы мүмкін емес. Үстеме шығындар таңдалған деректер базасында пропорционалды өнім арқылы бөлінеді.
Өндіріспен және өнімді өткізумен байланысты шығындарды (жұмыстарды, қызметтерді) жоспарлау, есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау (жұмыстар, қызметтер) шығындардың баптары бойынша топтастырылады.
Шығындар баптарының тізбесі, олардың құрамы және өнім түрлері бойынша әдістерді бөлу (жұмыстарды, қызметтерді), сондай-ақ , аяқталмаған өндірістің қалдықтарын бағалау тәртібі және дайын өнімнің сипаты мен құрылымын ескере отырып, тауарлардың құнын жоспарлау, есепке алу және есептеу бойынша салалық әдістемелік ұсынымдар (жұмыстар, қызметтер) анықталады.
Бухгалтерлік есеп бойынша кәсіпорындардың өндірістік шығындарына есеп беру екі разрездерде топтастырылған: экономикалық элементтер және калькуляция баптары бойынша.
Өндіріспен байланысты және өнімді өткізумен шығындарды (жұмыстарды, қызметтерді) жоспарлау, есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау (жұмыстар, қызметтер) шығындардың баптары бойынша топтастырылады.
Шығындар баптарының тізбесі, олардың құрамы және өнім түрлері бойынша әдістерді бөлу (жұмыстарды, қызметтерді), сондай-ақ , аяқталмаған өндірістің қалдықтарын бағалау тәртібі және дайын өнімнің сипаты мен құрылымын ескере отырып, тауарлардың құнын жоспарлау, есепке алу және есептеу бойынша салалық әдістемелік ұсынымдар (жұмыстар, қызметтер) анықталады.
Бұл ретте белгіленетін тиісті салалар (кіші салалар, қызмет түрі) үшін шығындарды топтастыру бойынша баптарын қамтамасыз етуі тиіс, өнімдерінің жекелеген өндіру түрлеріне байланысты тікелей бастапқы өзіндік құнына қосылуы мүмкін [6, 90 б.].
Барлық жоғарыда айтылғандарға қазіргі уақытта өндіріс шығындарын есепке алу және бақылау және бухгалтерлік есепке алу және бақылау жүйесінде қызметтің өзіндік құнын калькуляциялау үлкен орын алады деп қорытынды жасауға болады.
Осылайша, басшылық тарапынан қолданыстағы кәсіпорында барлық проблемаларды қалдыруға болмайды, болашақта компанияның барлық қызметіне әсер етуі мүмкін.
Оңтайлы шешу әдістерін табу қажет және есепте және бақылауда туындаған кемшіліктерді жоюға мүмкіндік береді.
1.2 Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында шығындарды есептеу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау есепке алуының рөлі
Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында бухгалтерлік есепке тамақтану саласының ерекшелігін айқындайтын әсерлі жиынтыққа тән қасиеттеріне ие.
ҚР Заңы Сауда қызметін реттеу туралы сәйкес Ішкі сауда ережесі әзірленді және Қоғамдық тамақтандыру объектілерінің сауданы жүзеге асыру тәртібін айқындайды. Ол сондай-ақ меншік нысанына және бағыныстылығына қарамастан, тамақтану кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдар үшін міндетті болып табылатын талаптарды анықтайды. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында қызметті жүзеге асыру, өнімдерді өндіру және тұтынуға ұйымдастыру жарғы және лицензия негізінде жүргізіледі [17, 158 б.].
Қоғамдық тамақтандыру саласындағы, атап айтқанда, мейрамханалық бизнесте TOYES CATERING ЖШС - де тапсырыс берушінің тапсырысын орындау және сервистік қызмет көрсету негізгі қызметі болып табылады және ол осындай кәсіпорындарда бухгалтерлік есеп сипаттамаларын анықтайды. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында бухгалтерлік есепте 1.3-суретте көрсетілген бірқатар маңызды негізгі функцияларды орындайды.
Бухгалтерлік есеп функциясы
Бақылау
Мүлкін сақталуын қамтамасыз ету
Аналитикалық
Ақпараттық
Кері байланыс
Процесс (ақпаратты өңдеу)
Іске қосу (реттелген ақпарат)
Іске қосу (реттелмеген ақпаратты)
1.3-сурет - Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында бухгалтерлік есептің функциялары
Бақылау функциясы нарықтық қарым-қатынастар мен әртүрлі меншік нысандарын дамыту тұрғысынан үлкен маңызға ие. Бухгалтерлік мамандар, фирмалар бухгалтерлік, салық органдары қауіпсіздік пен меншік компаниялар, экономикалық қарым-қатынастардың жай-күйі мен басқа да субъектілермен елді мекендерді дұрыстығының қозғалысын бақылауды жүзеге асырады. Бухгалтерлік есеп көмегімен бақылаудың үш түрі жүзеге асырылады: алдын ала, ағымды және кейінгі.
Ақпараттық функциясы - негізгі бухгалтерлік функцияларының бірі. Бухгалтерлік есеп басқару деңгейлері жеткізілетін ақпараттың негізгі көзі болып табылады. Оның негізінде тиісті шешімдер қабылданады.Берілген ақпарат барлық пайдаланушыларға сай алу үшін, уақтылы және жедел, объективті болуы тиіс. Ақпарат тек керекті ақпараттарды ғана қамтуы қажет.
Мүліктің сақталуын қамтамасыз ету - нарықтық жағдайлар мен түрлі меншік формаларының бар болуына үлкен мәні бар функция. Бұл функцияның орындалуы қолданыстағы есептің жүйесіне және белгілі бір жорамалдарға байланысты:
- оргтехника құралдарымен жарақтандырылған мамандандырылған қоймалық үй - жайлар болуы;
- есепке алу жүйесін жетілдіру, қалдықтарды, ұрлық жетілдіру тапшылығын анықтау үшін ғылыми әдістерді пайдалану;
- қазіргі заманғы есептеуіш техника құралдарын жинау, өңдеу және ақпарат беру үшін пайдалану.
Кері байланыс функциясы деген бухгалтерлік есеп ақпаратты жасап, ақпаратты кері байланысқа жібереді, яғни басқару объектісі дамуының нақты параметрлері туралы ақпаратты білдіреді.
Ақпараттық жүйенің кері байланысының негізгі компоненттері бухгалтерлік есепте қолданылатын болады және 1.3 - суретте енгізу ретінде - реттелмеген ақпарат, процесс - деректерді өңдеу, шығару - реттелген ақпарат ұсынылған.
Бухгалтерлік есеп тұрғысынан ақпараттық кері байланыс жүйесі басқару жүйесінің бір бөлігі болып табылады. Ол басқарылатын объектінің нақты жағдайы, сондай-ақ берілген параметрлердің барлық елеулі ауытқулары туралы ақпарат басқарушы ұйымның барлық деңгейлерін қамтамасыз етуге арналған.
Аналитикалық функция экономикалық қызметтің барлық бағыттарын жақсарту жолдарын анықтау, кемшіліктерді анықтау үшін кәсіпорынның экономикалық даму перспективаларын зерттеуге мүмкіндік береді.
Кәсіпорында шаруашылық қызметті жүзеге асыру процесінде, бір жағынан, уақтылы және толық ақпаратты басқару шешімдерін қабылдау және олардың нәтижелерін бағалау үшін қажеттілік туындайды. Екінші жағынан, кәсіпорын тиісті ақпаратты және тақырыпты инвесторға (немесе инвестициялауға) айту қажет. Сонымен қатар, нарық жағдайында салықтық аударымдар дұрыстығы туралы мемлекет алдына есеп қажеттілігі сақталуда.
Ұйымның шаруашылық қызметінің негізгі процессі, әдеттегі негізгі іс-шаралары, тауар таңбалары мен қызмет көрсету таңбалары компания атауын анықтайды. Сонымен қатар, жарғылық капиталына оның негізгі қызметін жүзеге асыру үшін мүмкіндік қалыптасады. Осы процестің әсерінен әр дайым қаржылық есептен ұйымның шаруашылық қызметінде пайда мен шығын орналасқан. Осыған орай негізгі қызметтің шығындарын, қызметтердің көлемін, олардың бәсекеге қабілеттілігін, сапасын және т.б. процесін бақылау үшін қажет [6, 243 б.].
Бұл ретте үлкен рөл бухгалтерлік есепке бөлінеді, ол үздіксіз өзара дәлдігін, уақтылығын және жалпы деректер дәлдігін қамтамасыз етіп, құжаттармен расталған кез келген іскерлік операция көрсетеді.
Қоғамдық тамақтандыру саласындағы негізгі қызметте шығындарды есепке алудың мақсаты - уақтылы, толық және дұрыс нақты шығындарды анықтау, жеке тапсырыстар және барлық іс - шаралардың нақты құнын есептеу, ресурстарды және қаражатты пайдалануды бақылау.
Шығын есебі мақсатына сүйене отырып өндіріс шығындарын есепке алудың негізгі міндеттері мыналар:
- көрсетілген қызметте нақты шығындарды уақтылы, толық және дәлірек көрсету;
- жеке тапсырыстар және барлық негізгі іс - шаралар нақты құнын есептеу;
- өндірістік процестер басқару мен шешім қабылдау үшін қажетті ақпаратты басқару құрылымдарын қамтамасыз ету;
- материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын үнемді және ұтымды пайдалануын бақылау [6, 243 б.].
Өндіріс шығындарын есепке алуд және өнімнің өзіндік құның калькуляциялауды, жалпы бухгалтерлік есеп жүйесінде жұмыстарды немесе қызметтерді алады. Кәсіпорындар өз бетінше жоспарлау жағдайында өнімінің номенклатурасын және еркін (нарықтық) бағаларды қолдану, кәсіпорындарында өндірілген өндіріс бірлігінің құнының әдістемелік дыбыс шығындарды есепке алу және есептеу, ағымдағы салық жүйесін қолдану маңыздылығы арттырады.
Ұсталған шығын есебі Қазақстан Республикасы Президентінің Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп туралы жарлығына сәйкес жүргізіледі. Өндіріспен байланысты және өнімді өткізумен шығындарды (жұмыстарды, қызметтерді) жоспарлау, есепке алу және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау (жұмыстар, қызметтер) шығындардың баптары бойынша топтастырылады.
Өндірістік қызметтің баскару есебі - басқару есебі жүйесінің орталық буыны. Мұнда мақсаты, міндетті іс бойынша жұмсалатын шығындар мен тәртіп туралы ақпарат топтастырылған. Өндірістік есепте материалдық, еңбек және қосымша шығындарды мөлшерлеуге, сондай-ақ нақты болған және нормативті шығындарды көрсету тәсілдерін мөлшерлеуге (нормалауға) елеулі рөл бөлінеді. Мұндайда өндірістік есеп шығындар мен калькуляциялауды есептеудің бірыңғай процесі ұйымдастырылады. Сегізінші бөлімнің шоттары Негізгі өндіріс 1.4-суретінде көрсетілген.
Осы есепке алудың деректері коммерциялық құпияға жатады және шектеулі басқарушылық персоналдың ауқымы мен бағаны, кірістер мен шығынды жоспарлау үшін компания және ағымдағы болжам және болашақ қызметінің қаржылық жағдайын бағалау қолданылады. Шығындарды есепке алу объектісі - шығындардан туындаған орыны, түрлері немесе біртекті өнімдер тобы. Қоғамдық тамақтанудағы шығын есебінің объектісі тапсырыс беруші болып табылады.
Өндірістік шығындарды есепке алу әдісі және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау - әдістерінің жиынтығын құжаттандыру және өндірістік шығындарды анықтауды қамтамасыз ететін нақты өзіндік құнының өнімдік бірлігін көрсету.
Негізгі шот (атқару - басқару)
8100 Негізгі өндіріс
Транзиттік шоттар
8100 Негізгі өндіріс
8210 Меншікті өндірістің жартылай фабрикаттары
8310 Көмекші өндіріс
8410 Үстеме
1.4-сурет - Сегізінші бөлімнің шоттары Негізгі өндіріс
Кәсіпорында шығын есебін және калькуляциялаудың әдісін кәсіпкер өзі таңдайды. Мейрамхана бизнесінде нормативті - тапсырыс әдісін пайдаланылады.
Қазіргі уақытта коммерциялық кәсіпорындарында ерекше назар сатуға және өндірістегі өндіріс шығындарды азайтуға және оңтайландыруға аударылады. Бұл ұйымның шығындарын толық бақылау арқылы жүзеге асырылады және бухгалтерлік есеп жүйесінде де басқарушы буындар ақпарат бойынша алады. Бұл өндірісте жалақы төлеу, некелесу және т.б. бойынша материалдарды есептен шығару туралы деректер болуы мүмкін.
Сонымен қатар, ұйымдарға есеп саясатының негізінде кәсіпорынның бухгалтерлік есебінде өз жұмысының белгілі бір аспектілерін қалыптастыру құқығы бар. Мысалы, материалдарды бағалаудың әртүрлі әдістері қарастырылуы мүмкін, негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу, дайын өнімнің өзіндік құнын есепке алу және қалыптастыру бойынша тікелей әсерлі жанама шығындарды т.б. бөлу.
Дәл оны мұқият зерттеуде және табысты практикаға қолдану операцияларының табыстылығына байланысты, өнімнің өзіндік құнын, өнім бағасының анықтамасын, ұлттық деңгейде ұлттық табысын есептеу, жаңа техника, технология және ұйымдық - техникалық іс-шаралар, сондай-ақ негіздемеге сәйкес өндірісте ескірген өнімді шығарылымынан шешу және жаңа түрлерін шығару болып табылады.
Шығындарды талдау - шығындардың тиімділігін анықтауға, шамадан тыс нақтылауға, бағаны қоюға, алыс және жақын перспективадағы шығындар туралы мәліметтерді қолдануға, шығындарды реттеуге және бақылауға, жоспарлауға, нақты пайда деңгейін жосалауға көмектеседі.
Қоғамдық тамақтануда өндірістік есепке алу өзіне тән мәніне қарай келетін шикізат өнімдерінің салмағы (брутто), жартылай фабрикат - таза салмағы нетто бойынша, ал сатылған дайын өнімдерді есептен шығаруда шикізат тіркелген баға бойынша жүргізіледі.
Тұтынылатын шикізаттың құны сатылған тағамдар мен аспаздық өнімдердің нақты санына рецепт жинау арқылы анықталған нақты өнімдер ережелерімен айқындалады.
Асанаға келіп түскен шикізаттың қауіпсіздігіне, оны ұтымды пайдалануына меңгеруші (немесе оның орынбасары) жауап береді
Асханада шикізат есебін есепке алу бағасы да, бөлінісінде материалдық - жауапты тұлғалардың құндық мәні бойынша жүргізіледі, бұл ретте ешқандай ауытқу шикізат нормаларын жұмсалуына жол берілмейді [17, 164 б.].
Қоғамдық тамақтандырудың өндірісін есепке алу - рецептер тіркемелердің жинау және дайын өнімдер мен жартылай фабрикаттарды толық шығару, белгіленген стандарттарға сәйкес өндірілетін шикізат пен өнімді бақылауды жүзеге асыру, шикізат және шығарылған өнімдер және сатылған дайын өнімді тиімді пайдалануды бақылау, оларды пайдалану туралы нақты шығындар бойынша дәлірек деректер беру, отын нормаларына бекітілгенге артық шығын болмауын бақылау және бақылау бұзылмауын артық шығын белгіленген нормалар отын, электр энергиясы және басқа да шығындар, дайын өнімді дайындауға байланысты және оны іске асыру мұнда маңызды болып табылады.
Жеткізушілерден кәсіпорынға қорлар түскен кезде ордер көрсетілген тұлғаның жеке басын куәландыратын құжатты көрсету бойынша рұқсат негізінде жүзеге асырылады [17, 160 б.].
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының қоймадағы өнімдер мен тауарларды кіріске алу негізі - шот - фактура, онда онда реттік нөмірі және жасалған күні; атауы, мекен - жайы және жеткізушінің СТН - і және сатып алушының тауар атауы (сипаттамасы) жеткізілетін тауарлардың саны, тауарлардың құны, қосылған құнның салығының ставкасы, тауарлардың құнына қосылған құнының салығын ескере отырып, қосылатын құнның салық сомасы жазылады. Шот - фактура екі данадан жазылып беріледі. Біріншісі жеткізушіде қалады, екінші сатып алушы арналған.
Материалдық жауапты тұлғаларда барлық өнімдер мен тауарлар болады. Өнімдер мен тауарларды осы компания үшін құрылған маржа, соның ішінде баға, сату бойынша есептеледі.
Асханада тауар кітабы көмегімен өнімді есепке алу және тауар кірісі мен шығысы жүргізілуі мүмкін. Қосымшада көрсетілген мөлшерде ғана асханаға азық-түлік жіберіледі.
Барлық кіріс - шығыс құжаттарын материалдық жауапты адам күнделікті бухгалтериясына тауарлық есеппен бірге тапсырады. Әрбір үш күн сайын бір реттен кем кәсіпорынның басшысының немесе меншік иесінің шешімі бойынша кәсіпкер тауар есептерін бухгалтерияға бере алады.
Бас бухгалтер ақша құралдарын, тауарлық - материалдық құндылықтарды, несиелік, есептік және ақша кұжаттарын қабылдаумен және берумен байланысты құжаттарға қол қояды. Бас бухгалтердің қолынсыз ақша және есептік құжаттар, каржылық және несиелік міндеттемелер жарамсыз болып саналады және орындалуға қабылданбауы керек. Кәсіпорынның бухгалтериясы құжаттарды өндеуді, есептік тіркелімдерде жазбаларды рационалды жүргізуді, есептемені құрастыруды қамтамасыз етеді. Бухгалтерлік есепті ұйымдастырған кезде есептік өлшеуіштерді дұрыс пайдалану маңызды, олардын көмегімен өндірістің және өнімді сатудың көлемі, өндірістік цикл мен сауда айналымының уақыты және кәсіпорынның әрекетінің басқа көрсеткіштері анықталады.
Тауарлық есеп екі данадан тұрады. Бірінші данасы оған қоса берілген құжаттармен бухгалтерияға қолхатпен бірге беріледі, екінші данасы материалды жауапты адамда қалады. Бухгалтерия немесе меншік иесі оның дұрыстығын және оған қоса берілген құжаттарды мүмкіндігінше түскен күні есептің дұрыстығын тексереді [17, 161 б.].
Өндірісте азық-түліктің бухгалтерлік есебі 8110 Негізгі өндіріс шоты бойынша материалдық жауапты тұлғалардың тәртібімен жүзеге асырылады: асханада - ақшалай есептеу; кондитерлік өнімдерін өндіру үшін жеке семинарлар, ықтимал өнім атаулары үшін жартылай фабрикаттар және азық-түлік өнімдерінің, бухгалтерлік есеп саны, бағасы және сомасы бойынша асырылады[17, 158 б.].
Өндіріс меңгерушісі жоспар - мәзірді күнсайын құрастырады, онда карточкалар бойынша тағамдардың атаулары және нөмірлері, сонымен катар дайындалуы тиіс тағамдардың саны көрсетіледі. Жоспар - мәзір бір ғана данадан болады.
Жоспар - мәзірді өндіріс меңгерушісі құрастырып, кейін оны директорда бекітеді және орнатылған мерзімдер, әдетте, он бес сағаттан кешіктірмей бухгалтерияға тапсырады. Бухгалтерия жұмыскерлері немесе кәсіпорындағы жауапты тұлға калькуляцияларды құрастырады немесе баға көрсеткішін пайдаланып, дайын бұйымдарға бағаларды анықтайды және мәзір жазып береді.
Калькуляциялық карточкаға енгізілетін тұздың және дәмдеуіштердің сомасы тағамдарды дайындауға шығындалған және келушілер еркін пайдалануы үшін үстелдерге берілген тұз бен дәмдеуіштердің кұнын жабады.
Өндіріс меңгерушісі өнімге талаптар қояды. Азык - түліктерге мүқтаждыкты есептейді, ал аспаздар өздерінің күндізгі тапсырмасын анықтайды [19, 195 б.].
Асханаға түсетін өнімдер материалды жауапты тұлғалар бригадасына есеп беріледі. Асхнада азық-түлік қозғалысын есепке алу үшін сатып алу бағасына бірыңғай үстеме қосып пайдаланады.
Тауарларды сатуға байланысты шығындарды есепке алу үшін активті 7110 Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстаршоты ұснылған.
Қоғамдық тамақтану кәсіпорнында 7110 Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстар шоты бойынша 1.5-суреттінде шығындардың келесі түрлері еске алынады.
7110 шоты бойынша шығындардың түрлері Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстар
Жүзеге асыру процесіне байланысты қызметкерлерінің жалақысы
Заң белгiленген ережелерге сәйкес қызметкерлердің еңбек ақысынан ұстап қалу
Негізгі құралдарды ұстауда қызмет көрсету процесін іске асыруда пайдаланылатын шығыстар
Нарыққа тауарлардың шығаруды және нарықта зерттеуді насихаттаудағы шығындар (маркетингтік шығындар)
Тауарларды тасымалдау процессінде қызмет көрсетудегі негізгі құралдардың амортизациясы
Жарнама шығындары (Жарнамалық басылымдар әзірлеу және жариялау үшін, көрмелерге қатысу, жәрмеңкелер, шартқа сәйкес берілетін тауарлардың сынамалары құны, тікелей клиенттерге келісімдер мен басқа да құжаттарды немесе делдал ұйымдардың дамуы мен жариялау үшін және басқа да осыған ұқсас шығыста)
Табиғи кему нормалары шегінде өнімдерді сақтау және тасымалдау кезіндегі биологиялық шығындар
Тауарларды өткізумен байланысты басқа да шығыстар
1.5-сурет - Қоғамдық тамақтанудағы өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша шығыстар
Анықтау баға бойынша асханадан іске апсырылатын өнімдер калькуляция негізінде жасалған карточкалар арқылы жүзеге асырылады. Калькуляцияланған карточкалар арнайы журналға тіркеледі [17, 159 б.].
1.6-суретінде тамақты сату бағасының калькуляциясы көрсетілген.
Дәлірек өнім бірлігіне сату бағасын есептеу және есептеу картасын есептеуді жеңілдету мақсатында бір ыдысқа (сыбаға) бағасын айқындау кейін 10 тағамдарды (сыбаға) немесе 1 кг.сату бағасы соңғы арналған өнімдерінің жиынтығы құнының негізінде жасалады. Сату бағасы директормен бекітілген [19, 159 б.].
Осылайша, жоғарыда көрсетілген материалға бухгалтерлік есептің мәні мен маңызы қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында керек екенін, бухгалтерлік есеп ажырамас бөлігі жалпы есепке алу жүйесі болып табылатыны деп қорытынды жасауға болады.
Есептеуге енгізілген өнімнің орташа өлшемдi бағасы
Өз өндірісінің дайын өнімін сату бағасының есептеу негізделген:
Тағамдар мен аспаздық өнімдердің рецепт жинағы
Сату бағасын есептеу тәртібі туралы нұсқаулар
Тағамдарды шығару жоспары
1.6-сурет - Тамақты сату бағасының калькуляциясы
Қоғамдық тамақтану кәсіпорынында бухгалтерлік есебінде азық-түлікті өзін - өзі өндіру бағдарламалардың мәселесі жүйелі қорытындысы бойынша маңызды рөл атқарады, сондай-ақ шикізат бетбелгілерін және азық толықтығын бақылауды жүзеге асыру, көзделген жинақта рецептурадағы нормаларға сәйкес өндірген өнімге салымдар және толыққанды шығуына дайын бұйымдар мен жартылай фабрикаттарды қамтамасыз ету және шикізат деректері туралы нақты шығыстарды және шығарылған өнімді және сатылған дайын өнімді тиімді пайдалануды бақылауды қамтамасыз ету.
Осы мәселелерді шешу үшін бухгалтерия нақты және қатаң бақылауды және келіп түскен немесе шыққан шикізаттың есебін ұйымдастыруы керек, сондай-ақ белгіленген нормаларға сәйкес олардың тиісті нақты қалдықтарын уақтылы аяқтау ішінде жүйелі күнделікті бақылауды қамтамасыз ету болып табылады.
2 ЖШС TOYES CATERING мысалында өндірістік шығындарды есепке алу және қызметтердің өзіндік құнын калькуляциялау
2.1 Кәсіпорынның сипаттамасы және шығындарының есеп саясатында көрсетілуі
Қоғамдық тамақтану кәсіпорны - аспаздық, кондитерлік және нан - тоқаш өнімдерін өндіру, оларды іске асыру және (немесе) тұтынуды ұйымдастыру үшін арналған.
Зерттелетін кәсіпорынның толық атауы - TOYES CATERING компаниясы жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде ЖШС TOYES CATERING 2004 жылдың 19 тамызында тіркелген және ЖШС №12604 - 1945 куәліктің нөмірі бойынша тіркелген.
Меншік нысаны - жеке меншік. Бұл ұйымнң өзінің балансы, ағымдағы шоты, дөңгелек мөрі және қазақ және орыс тілдерінде бланкілерде өз атауы, ресми мөрлері және басқа да атрибуттары бар. Серіктестіктің орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, 14000, Павлодар облысы, Экібастұз қаласы, Мұхтар Әуезов көшесі 53A.
ЖШС TOYES CATERING өзінің әзірлеген есеп саясаты бар.
Серіктестіктің негізгі мақсаты: өнеркәсіптік, коммерциялық және басқарушылық тәжірибесін тиімді пайдалану, сондай-ақ өнім сатуда қоғамдық қажеттіліктерін қанағаттандыру арқылы таза табыс алу болып табылады.
ЖШС TOYES CATERING қызметінің негізгі бағыттары Жарғыға сәйкес мыналар болып табылады:
- нан шығару, ұннан жасалған жаңа піскен кондитерлік бұйымдарды, торттар мен тәтті тоқаштарды өндіру;
- мамандандырылған дүкендерде нан - тоқаш, ұннан және қанттан жасалған өнімді бөлшектеп сату.
Қосалқы экономикалық қызмет түрлері:
- какао, шоколад және қанты көп кондитерлік өнімдер өндірісі ;
- кептірілген нан, печенье, ұзақ сақтау үшін кондитерлік өнімдерді өндіру ;
- дайындалған тағам өнімдерін және жартылай фабрикаттарды өндіру;
- қант, шоколадты көтермелеп сату;
- халықты қолдан жасалған ыстық тағамдармен сапалы өніммен қамтамасыз ету.
ЖШС-гі сатып алынатын тауардың кең спектрін дайындау және іске асыру бойынша қызмет көрсетеді. Меншікті өндіріс өнімдерін ауқымы 2.1-суретте көрсетілген.
ЖШС TOYES CATERING қоғамдық тамақтандыру кәсіпорыны - дербес шаруашылық субъектіні жүзеге асырып, өнімдер мен жартылай фабрикаттарды сатады, тасымалдайды, шикізаттарды сақтайды, тағамдардың өнімдерін дайындайды және іске асырады, сондай-ақ өз бетінше шарттар жасасады, өндірістік өнімдерге баға белгілейді.
ЖШС TOYES CATERING өнімдері
Нан - тоқаш және кондитерлік өнімдер
Суық өңдеуден өтетін бұйымдар мен жартылай фабрикаттар
Ыстық тамақ
Әр түрлі кеспелер
Балықтан, еттен тісбасар тағамдары
Салқын тамақтар
Тәтті тағамдар
Ыстық және салқын сусындар
Рисунок 2.1 - Виды выпускаемой продукции ТОО TOYES CATERING
2.1-сурет - TOYES CATERING ЖШС-нің шығаратын өнім түрлері
ЖШС TOYES CATERING басшылығы атынан шарттар жасасуын, компанияның барлық мәселелерін шешуде бақылау жүзуін және әр түрлі ұйымдардағы мүддесін ұсынуын қамтамасыз етеді.
Сыртқы орта - бұл белсенді шаруашылық субъектілер, экономикалық, қоғамдық және табиғи жағдайлардың, ұлттық және халықаралық институционалдық құрылымдар мен басқа да сыртқы жағдайлар мен факторлардың жиынтығы және жұмыс істеп тұрған ортада кәсіпорынның әсер ететін қызметінің түрлі салалары. TOYES CATERING ЖШС - нің сыртқы ортасы 2.2-суретте көрсетілген.
Бәсекелестер
Жеткізуші
Сыртқы орта
- ТОО Green House Distribution;
- ТОО Вичунай Казахстан;
- ТОО Антей Фудс;
- ИП Горденко;
- ТОО Интертек
Ноев ковчег;
Китайская кухня;
Лотос;
Лазурный;
Зимняя вишня;
Қызмет көрсету, тамақтану қызметтерін пайдаланатын азаматтар
Сатып алушы
2.2-сурет - TOYES CATERING ЖШС-нің сыртқы ортасы
2.3-суретте ЖШС TOYES CATERING кәсіпорыны бойынша басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы көрсетілген.
ЖШС TOYES CATERING бас директорының функционалдық міндеттері:
- кәсіпорынның ағымдағы қызметінің барлық мәселелерін шешу;
- кәсіпорынның атынан мәмілелер;
Бас
Директор
Бас бухгалтер
Іске асыру құрылымы
Кассир
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz