Есепке алу әдістемесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Айдаргазина Ж. Т.

Қорлар қозғалысының есебі және аудиті

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 5В050800 - «Есеп және аудит»

Павлодар

2013

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

«Есеп және аудит» кафедрасы

2013 ж. «___»

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі А. Ж. Мусина

(қолы) (аты-жөні, тегі)

Қорлар қозғалысының есебі және аудиті тақырыбына арналған

5В050800 Есеп және аудит мамандығы бойынша

(шифрі) (атауы)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған

Ж. Т. Айдаргазина

Орындаған:

: (қолы)

Ж. Т. Айдаргазина: (аты-жөні, тегі)

Орындаған: Тобы

: ҚЕжА-301(қ)

Ж. Т. Айдаргазина:

Орындаған: Ғылыми жетекшісі

Орындаған: Аға оқытушысы

Ж. Т. Айдаргазина: Г. Г. Темирова

Орындаған: (лауазымы, ғылыми дәрежесі)

: (қолы)

Ж. Т. Айдаргазина: (аты-жөні, тегі)

Орындаған: Нормабақылаушы

Ж. Т. Айдаргазина: Х. Г. Бахралинова

Орындаған:

: (қолы)

Ж. Т. Айдаргазина: (аты-жөні, тегі)

Павлодар

2013

Мазмұны

Кіріспе

: 1

Кіріспе: Қорлар қозғалысының есебі мен аудитінің теориялық негіздері

3: 6

: 1. 1

Кіріспе: Қорлардың мәні, олардың классификациясы және кәсіпорын құралдарының айналымындағы орны

3: 6

: 1. 2

Кіріспе: Кәсіпорынды басқаруға арналған қорлар есебінің және аудитінің мақсаты, мағынасы

3: 12

: 1. 3

Кіріспе: Қорлар есебі мен аудитінің шетелдік тәжірибесі

3: 19

: 2

Кіріспе: ЖШС «ИнтерСтройсервис и К» филиалының қорлар есебінің ұйымдастырылуы

3: 25

: 2. 1

Кіріспе: ЖШС «ИнтерСтройсервис и К» филиалының қызметінің сипаттамасы және қорлар жөніндегі есеп саясаты

3: 25

: 2. 2

Кіріспе: Қойма есебі

3: 32

: 2. 3

Кіріспе: Синтетикалық және аналитикалық қорлар есебі

3: 39

: 3

Кіріспе: ЖШС «ИнтерстройСервис және К» - дағы қорлар аудиті

3: 43

: 3. 1

Кіріспе: Қорлардың ішкі бақылау жүйесін бағалау

3: 43

: 3. 2

Кіріспе: Аудиттік бағдарлама мен маңыздылық бойынша процедуралар

3: 47

: 3. 3

Кіріспе: Аудиторлық қорытынды және қорлар есебін жетілдіру жолдары

3: 57

Кіріспе: Қорытынды

3: 58

Кіріспе: Қолданылған әдебиеттердің тізімі

3: 60

Кіріспе

Қазақстанның әлемдік экономикаға дендеп енуі отандық кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржылық есептіліктерінің сапалылығы мен шынайылығы мәселелерін көтеруде. Сондықтан бухгалтерлік есеп пен есептілікті дамытуға арналған тұжырымдамада қаржылық есептіліктің сапасын көтеру келешек мақсаттардың негізгі бағыты ретінде танылуда. Қазіргі экономикалық жағдайда ұйымдар стратегиялық шешімдер қабылдауда бухгалтерлік есепке маңызды рөл беруде. Өндіріс процесі барысында түрлі шикізат пен материалдар көп мөлшерде пайдаланылады. Олардың сақталуындағы негізгі рөлді материалдық қорлар қозғалысының барлық кезеңдеріндегі есебі мен бақылауы атқарады (сатып алу, келіп түсу, сақтау, өндіріске жіберу, өндірісте пайдалану, т. б) . Материалдық қорлар есебі жабдықтаудың уақыттылығын, қоймадағы қорлар мөлшерін бақылауды қамтамасыз етуі тиіс, есепке алынбай қалған материалдарды анықтау, материалдық ресурстарды пайдаланудың дұрыстығын қадағалау, басқару мақсаттары үшін қажетті ақпараттарды дер кезінде ұсынуы тиіс.

Есептің ерекше ролі қорларды үнемдеудің бар өндірістік резервтерін дұрыс және жедел анықтаудан тұрады. Бұл резервтерді пайдалану өнімнің өзіндік құнын төмендету мен пайданы өсіруді қамтамасыз етеді. Есеп материалдық қорлардың пайдалануын жоспарлауды жақсартуға ықпал етуі тиіс, пайдаланылған қорлардың құнын өндірістік шығындарға дұрыс жатқызу мен дұрыс есептен шығаруды қамтамасыз етуі тиіс.

Осыған байланысты қорлардың есебін жетілдіру және оның жеделдігін жоғарылату өзекті қажеттілік болып табылады.

Жалпы, шаруашылық қызметтің барлық процестері қорлар қозғалысының арқасында жүзеге асырылады. Айналымның кез келген кезеңіндегі, олардың жетіспеушілігі өндірістің үздіксіздігі мен ырғақтығының бұзылуына апарады. Сонымен қатар қорлардың артықшылығы да өндірістің тиімділігін төмендетіп, жабдықтауда шиеленіс тудырады. Өзіндік құны бойынша есепке алынатын қорлар кәсіпорынның өмірлік күші, келешек табыс пен ықтималды пайданың көзі болып табылады.

Олардың мақсаты - ақша қаражаттары мен есеп айырысудағы қаражаттарға айналу, пайда алып келу, сонымен ұдайы өндіріс процесін қамтамасыз ету.

Қорларды басқарудың тиімділігімен (көлемін, құрылымын, айналым жылдамдығын, т. б) кәсіпорындардың тағдыры, олардың қаржылық жағдайы тікелей байланысты. Осыған байланысты бухгалтерлік есеп пен бақылау материалдық қорлардың барлық түрлерінің сақталуын және тиімді пайдалануын қамтамасыз етудегі жетекші рөлді атқарады. Сонымен қатар, қорлардың саны, жағдайы, бағамдық көрсеткіштері жайлы шынайы ақпараттың болмауы ұйымның қаржылық жағдайына кері әсерін тигізеді. Себебі, біріншіден, экономикалық субъект әкімшілігінің оның қызметін жоспарлауға нақты мүмкіншілігі болмайды; екіншіден, ұйымның қаржылық жағдайы көрсеткіштері өзгеріп, есептілікті сыртқы пайдаланушылар шаруашылықтың рентабелділігі мен төлем қабілеттілігі жайлы шынайы ақпарат ала алмайды; үшіншіден, салықтар сомасы өзгереді, ол айыппұл салынуына, ұйымның қаржылық жағдайының нашарлауына алып келуі мүмкін.

Қорлар - бұл әдеттегі қызмет барысында сатуға арналған, осындай сату үшін өндіріс үрдісіндегілер немесе қызмет көрсетудегі қолданылатын шикізат пен материалдар түріндегі активтер болып саналады.
Қор - бұл:

- шикізат қорлары, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар, отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды, қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар;

- аяқталмаған өндіріс;

- субъектінің қызмет барысында сатуға арналған дайын өнім, тауар түріндегі активтер.

Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі - кәсіпорынның қорларын пайдалануды талдау, қорлар қозғалысының есебі мен аудитінің теориялық негіздерін ашып көрсету және оларды пайдалану жолдарын жақсарту мәселелерін зерттеуді талап етеді. Сол сияқты қорлардың мәні, олардың жіктелімі және кәсіпорын құралдарының айналымындағы орнын қарастыру көзделеді. Кәсіпорынның қор қозғалысының есебіне талдау жасау да дипломдық жұмыстың өзектілігін айқындайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - кәсіпорынның қорларын талдау және пайдалану жолдарын зерделеу, теориялық танымды негізге ала отырып, негізгі қорларды тиімді пайдалану туралы білімдерді жүйелеу, ашып қарастыру және жетілдіру. Қорлардың мәнін, олардың жіктелімін және кәсіпорын құралдарының айналымындағы орнын айқындау. Кәсіпорынды басқаруға арналған қорлар есебінің және аудитінің мақсаты мен мағынасын нақтылау. Қорлар есебі мен аудитінің шетелдік тәжірибесіне тоқталу. Синтетикалық және аналитикалық қорлар есебін назарға алып, қорлардың ішкі бақылау жүйесін қарастыру. Сол сияқты кәсіпорынның қор есебін қарастыру да негізгі мәселе қатарына енеді.

Дипломдық жұмыстың міндеттері:

- кәсіпорынның қорларының құрылымдық бөлімдерімен қамтамасыз етілуі мен жалпы және жеке көрсеткіштері бойынша пайдалану деңгейін анықтау, негізгі қорларды пайдаланудың қызмет көрсету көлеміне әсер етуін есептеу, кәсіпорынның негізгі қорларын пайдалану деңгейін зерделеу және негізгі қорларды тиімді пайдалану резервтерін ашып қарастыру; [3]

- кәсіпорынның негізгі қорларын пайдалану жолдарын жақсарту ерекшеліктерін анықтау;

- қорларды тиімді пайдалану жолдарын іздеу және оларды рационалды түрде ұтымды пайдалану.

Дипломдық жұмыстың әдіс-тәсілдері: жүйелі талдау, экономикалық талдау теориясы, экономика математикалық әдістер және т. б. зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі болды. Қор ресурстарын жоспарлау, болжау мен басқаруды талдау кезінде көлденең тәсіл, тік тәсіл, коэффициенттер талдауы (салыстырмалы шамалардың), салыстырмалы талдау әдістері қолданылды. Сол сияқты салыстыру, жинақтау, жүйелеу, сұрыптау амалдары да арқау болды. Сонымен бірге осы тақырыптың зерттеу деңгейінің төмендігін ескерту жөн болар. Осы жағдайдың негізгі себебі - осы саладағы сындарлы теоретикалық және әдістемелік тәжірибенің болмауы.

Зерттеу объектісі - Павлодар қаласындағы «ИнтерстройСервис және К» ЖШС-нің қорлар есебі.

Зерттеу пәні: кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті назарға алу.

Зерттеудің жаңалығы - осы тақырып бойынша қорлар қозғалысының есебін дамыту бойынша шаралар кешенін әзірлеуге және теоретикалық негіздеуді қажет етеді.

Бухгалтерлік есепті жетілдіру бойынша ғылыми және тәжірибелік ұсыныстарды енгізумен байланысты топ мәселелрді шешу зерттеудің тәжірибелік мәнін құрайды.

Тәжірибелік мәні - табылған ғылыми қорытындылар мен тәжірибелік ұсыныстарды енгізу болып табылады, ол, басқарушылық шешімдерді қабылдаудың негізі болатын ағымдағы бухгалтерлік есептерде және есеп беруде толық және ақиқат ақпарат беруге болысады.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде таңдалған тақырыптың өзектілігі негізделеді, зерттеудің мақсаты мен міндеттері, пәні мен объектісі, әдіснама және әдістер, сонымен бірге қорытындылар мен ұсыныстардың тәжірибелік мәні анықталды.

Қорытындыда зерттелген жұмыстың нәтижелері мен ұсыныстары берілген.

1 Қорлар қозғалысының есебі мен аудитінің теориялық негіздері

1. 1 Қорлардың мәні, олардың классификациясы және кәсіпорын құралдарының айналымындағы орны

Тауарларды өндіру мен жеткізуде бір қалыптылық жоқ жағдайында үзіліссіз сауданы қамтамасыз ету үшін сауда мекемелері мен кәсіпорында қажетті тауар қорлары болуы қажет.

Қорлар - бұл:

- шикізат қатары, материалдар, сатып алатын жартылай фабрикаттар

және құрамдық заттар, конструкциялар мен тетіктер, отын, ыдыс, ыдыстық заттар, қосалқы бөлшектер, өндірісте пайдалануға немесе тұрмыстар мен қызметтер үшін пайдалануға арналған өзге материалдар;

- аяқталмаған өндіріс, жұмыстар, қызметтер орындау;

- ұйымдардың қызметі барысында сатуға арналған дайын өнімдер мен

тауарлар түріндегі активтер.

Соған сәйкес қорлардың келесідей топтарды бөліп көрсететін, олардың экономикалық жіктеуі материалдардың есебін дұрыс ұйымдастырудың маңызды жағдайларының бірі болып табылады:

- шикізаттар мен материалдар - өнімнің материалдық негізін құрайды. Осыған орай, негізінен, ауылшаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіп өнімін - шикізат деп, ал өндеуші өнеркәсіп өнімін - материалдар деп атайды. Өнеркәсіптің кейбір салаларында шикізат және материалдар негізгі және көмекші болып бөлінеді, дегенмен, бұлай бөлу, шартты болып саналмайды, өйткені ол өнімдердің әр түріне материалдардың сол бір түрін қолдану санына, технологиялық процесстің сипатына қатысты болады. Мысалға, наубайхана өндірісінде негізгі шикізат және материалдарға ұн, тұз, ашытқы және су жатқызылады. Көмекші шикізат және материалдар өнімдердің сапасын жақсартуға әсерін тигізеді, олар белгілі бір тұтыну қасиеттерін береді (қант, сүт, хош иіс) ;

- сатып алынатын жартылай фабрикаттар - өндеудің белгілі бір сатысынан өткен, бірақ әлі де дайын өнім болып саналмайтын шикізат және материалдар. Яғни, материалдық негізін құрайды;

- отын - өндірістегі өзінің тағайындалу және пайдалану жағдайлары бойынша энергетикалық, технологиялық, двигательдік (жанар, тағар май) және шаруашылық мұқтаждықтары үшін (ғимараттар мен үй жылытулары үшін) отын болып бөлінеді;

- ыдыс және ыдыстық заттар - бұл әртүрлі материалдар мен дайын өнімдерді орау, буып-түю, тасымалдау және сақтау үшін пайдаланатын заттар.

- қосалқы бөлшектер машиналар мен құрал жабдықтардың тозған бөлшектерін жөндеу және ауыстыру үшін қызмет етеді;

- өзге де материалдар өзіне аталмыш ұйымда материалдар, отын немесе қосалқы бөлшектер ретінде, пайдалана алатын, негізгі құралдардың шығарылып тасталуынан алынған материалдарды, өндіріс қалдықтарын, түзетуге келмейтін ақшаларды енгізеді;

- басқа жаққа қайта өңдеуге берілген материалдар - бұл сырт ұйымдардың өңдеуіне тартылған және одан кейін одан алынған өнімдердің өзіндік құнына қосылатын материалдар;

- құрылыс материалдары - құрылыс салушы ұйымдар есепке алынатын, құрылыс бөлшектерін жасау, ғимараттар мен құрылыстардың бөліктерін және конструкцияларын бөлу және көтеру үшін тікелей құрылыс және монтаж жэұмыстары процесінде пайдаланатын материалдарды, сондай-ақ құрылыс мұқтаждықтары үшін қажетті өзге де қорларды білдіреді. Өндірістік қорлар есебін дұрыс ұйымдастыру үшін оларды негізді бағалай білудің үлкен маңызы бар.

Шаруашылықтағы қорлар мөлшері бірнеше факторларға байланысты: мамандануына, шоғырлануына, орналасуына, көлікпен қамтамасыз етілуіне және т. б. қажеттілігіне байланысты олардың тиімді мөлшері мен өндіріске дер кезінде келіп түсуін қамтамасыз ету маңызды.

Қорлар біржолғы тұтыну қорларының сипатында (негізгі және көмекші материалдар, отын, ыдыс - өнімнің құрамдас бөлігі болғанда) және бірте - бірте тұтыну сипатында болуы мүмкін. Олардың құрамына негізінен еңбек заттары кіреді, бір бөлігін ғана еңбек құралдары құрайды деп тұжырымдауға болады.

Өндіріс процесіндегі функционалдық рөлі мен тағайындалуы бойынша барлық қорлар негізгі және көмекші болып бөлінеді.

Негізгі материалдар өндірілетін өнімнің материалдық негізін құрай отырып, оның құрамына енеді (кірпіш, цемент, металл және т. б. ) . Көмекші материалдар негізгі материалдарға қарағанда өндірілетін өнімнің заттық негізін құрамайды. Олар негізгі материалдардың өзгеруіне белгілі бір жағдай жасайды (мысалы, бояулар, клей, лак және т. б. ) не болмаса өндірістік үдеріске қатысады. Көмекші материалдарға сонымен қатар әртүрлі химикаттар, жағатын, сүртетін, жөндеу және т. б. да материалдар жатады. Материалдарды негізгі және көмекшіге бөлу біршама шартты болып саналады және ол өндірісте пайдалыналатын әртүрлі материалдардың көлеміне байланысты болады. Мысалы, өнеркәсіп ұйымдары үшін материалдар көмекші болып жіктелсе, ал мердігерлік құрылыс ұйымдары үшін негізгі болып жіктеледі.

Көмекші материалдардың ішінде отын, ыдыс, ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектерге бөлу қажет.

Өндіріс қалдықтары (қайтарылған) - дайын өнімдерді дайындау кезінде толықтай немесе жартылай тұтыну қасиеттерін жойған шикізаттар мен материалдардың қалдығы (темір қалдықтары (стружка), ағаш үгінділері, отруби) . Өндірістің белгіленген технологиясына байланысты басқа цехтарға немесе бөлімшелерге қандай да бір өнімді (жұмыстар мен қызметтерді) өндіру үшін өндеуге берілген материалдық ресурстардың қалдығы қайтарылған қалдықтарға жатқызылмайды. Қайтарылған қалдықтар төмендегідей тәртіптер бойынша бағаланады:

- егер қалдықтар жоғарыланған шығындармен негізгі өндірісте (дайын өнімнің шығымы төмендетіліп) немесе көмекші өндірісте тұтыну заттарын дайындау үшін (мәдени - тұрмыстық және шаруашылық заттар) әрі қарай пайданылса немесе басқа жаққа сатылса бастапқы материалдық ресурстардың бағаларынан төмен, яғни мүмкін пайдалану бағасы бойынша;

- егер қалдықтар толыққанды ресурс ретінде пайдалану үшін басқа жаққа сатылатын болса, онда олар материалдардың бастапқы бағасы бойынша бағаланады. [6]

Қайтарылмайтын қалдықтар, мысалы, угар, усушки және т. б., яғни нақты бағасы жоқтары қоймаға және қайта бағалауға жатқызылмайды.

Қорлардың пайдалану бағыттары жөнінде төменде көрсетілген 1-суретте байқауға болады:

1-сурет - Қорларды пайдалану бағыттары

Қорлардың мақсаты - кәсіпорынның негізгі, сол сияқты кез келген ілеспе қызметтерімен қамтамасыз етуінде қолданылу. Қайта сату, өндірістік процесте қолдану немесе қызмет барысында кәсіпорынның өзі тұтынуы үшін көмектесу. Қорлардың қолдану мерзімі, пайдалы қолданудың жоспарланатын мерзім бір жылдан аспайды. Қорлар үшін құн шектеулері қойылмайды.

Қорлардың негізгі міндеті болып өндірістің үздіксіздігімен және реализацияның үзіліссіз болуын қамтамасыз ету. Тауарлы қорлардың өндірістік қорларға қарағанда тез шығындалуымен сипатталады.

Шикізат және материалдар түріндегі қорлардың өзіндік құнына кіреді:

- жабдықтаушыларға төленген баға. Егер компания қаржыландыру элементтері бар төлеу мерзмін кейінге қалдыру шартымен шикізаттар мен материалдарды сатып алса, онда сатып алу құны әділ көлемі мөлшері ретінде пайдаланады. әділ баға (кәдімгі сауда несиесі шартындағы сатып алу бағасы) және жабдықтаушылармен келісім- шарт бойынша стаып алу сомаларының арасында айырма қаржыландыру кезеніндегі пайыздар бойынша шығындар ретінде танылады;

- баж салығы және өзге де салықтар (салық заңнамасына сәйкес орнына келтірілетіндерден басқалары) ;

- қорлар сатып алумен тікелей байланысты кезендегі жеткізу, өндеу және басқа да шығындар.

Саудалық женілдіктер, төлемдерді қайтару және осыған ұқсас өзге баптар сатып алу кезінде шығындарды есептегенде шегеріледі.

Жартылай фабрикаттар мен дайын өнімнің өзіндік құнына шикізаттар мен материалдар шығындарынна басқа өндіріс үрдісіне тікелей байланысты шығындарды да жатқызылады, мысалы, мынандай:

- тікелей еңбекақы шығындары;

- тұрақты өнірістік үстеме шығындар, оларды шығарылған өнім бірлігіне бөлу компанияның қалыпты жағдайда жұмыс істейтін өндірістік қуаттылық негізінде жүргіледі;

Қорлардың өзіндік құнына қосылмай, ағымдағы шығындар құрамына қосылатындар:

- шикізаттың, жұмсалған еңбек немесе өзге өндірістік шығындардың мөлшерден тыс болуы;

- сақтау шығындары, егер тек олар өндіріс үрдісіне қажетті болмаса (мысалы, ағаштарды кептіру уақыты) ;

- әкімшілік үстеме шығындар;

- өткізу шығындары.

Кей жағдайларда компаниялар қорларды өзіндік құнынан төмен бағамен сатумен мәжбүрлі. Бұл мына жағдайлардың нәтижесінде болуы мүмкін:

- қорлардың механикалық ақауы;

- қорлардың моральді скеруі;

- нарықта бағаның төмендеуі;

- сату шығындарының көбеюі. Мысалы, осы тауарды сату үшін арнайы қымбат сертификаттарды енгізу сату көлемінің зияндылығына әкеледі, сақтау орындарынан тауарларды тасымалдау үшін көлік шығындары құнының күрт өсуі.

Материалды болып табылмайтын, бірақ әлі дайын өнім болып рәсімделмеген қорлар есепте ерекше орын алады. Бұл өндірістің барлық фазасынан өтпеген өз өндірісіндегі жартылай фабрикаттар мен аяқталмаған өндіріс. Бұдан басқа материалдардың басқа да жіктелулері қолданыла алады. Атап айтқанда келесідей тұрғылардан:

- қорларды қаржыландыру тұрғысынан - мөлшерлі, мөлшерден тыс, толықтырылмаған;

- пайдалану мүмкіндігі тұрғысынан - қажетті, артықшылықты, қажетсіз;

- қорлар сапасын бақылау тұрғысынан - сапалы, бүлінген, бұзылған.

Қорлар кәсіпорын активінің элементі болып өзінің экономикалық мазмұны бойынша шаруашылық қызметте көп рет қолданылатын, өздерінің бастапқы натуралды-заттық нысанын жоғалтпайтын, ұзақ мерзім бойы қызмет ететін және өздерінің құнын дайын өнімге амотизациялық аударымдар түрінде бөліктеп ауыстыратын еңбек қаражаттары ретінде көрініс табады.

Қорлардың өзіндік құны әртүрлі факторларға байланысты болады. Олардың негізгілері болып бағаның транспорттық тарифтердің өзгерісі, материалдардың қоймада немесе өндірістік цехтарда ұзақ уакыт болуы саналады.

Қорлардың өзіндік құнына қорларды сатып алу шығындары, оларды орналасатын, жеріне дейін көліктік - тасымалдау шығындары, өнімдері (жұмыстар мен қызметтерді) өңдеу шығындары қосылады.

Қорларды сатып алу шығындарына сатып алу бағасы және материалдарды сатып алуға тікелей байланысты баж төлемдері, жабдықтау ұйымдарына төленген комисиондық сыйақы, көліктік дайындау шығындары жатады. Сауда шегерімдері, қайтарып беру не болмаса артық төленеген сомалар және басқа да түзетулер сатып алу шығындарын анықтау кезінде шегеріліп тасталынады. [4]

№ 2 ҚЕХС сәйкес қорлар міндетті түрде ең төменгі өзіндік құнмен немесе сатудың таза құнымен бағалануы тиіс.

Қорлардың өзіндік құны қорларды бағалаудың ең үйлесімді базасы болып саналады, бірақ кей жағдайда қорлар қаржылық есептілікке олардың өзіндік құндарынан төмен көрсетілуі мүмкін. Мұның себептері физикалық тозу, тауарлардың ескеруі, бағаның төмендеуі болып саналады. Мұндай жағдайда қорларды сату кезінде шығындардың белгілі бір бөлігі жабылмай қалады, сондықтан да мұндай материалдарды сату кезінде сату бойынша барлық шығындарды шегере отырып, сатудан алынатын соманы анықтау қажет болады. Бұл үшін қорлардың құны сатудың таз құнымен салыстырылады, егер соңғысы қорлардың өзіндік құнынан төмен болса, онда қорлардың бағасы сатудың таз құнына төмендетіледі. Мұндай қадамнан негізі болып сақтық ұстамы саналады.

Қорлардың сатудың таза құны материалдарды жинақтау және сатуды ұйымдастыру шығындарын шегеріп тастағандағы қарапайым шаруашылық қызмет барысында сату бағасы тең болады.

Қорлардың бағаланған бағасы мен оларды сатуға дайын жағдайына дейін жеткізу шығындарының арасындағы айырмашылық сатудың таза құны болып анықталады.

Қорларды сатудың таза құнын есептеу кезінде қолда бар қорлардың пайдалану бағытын да есепке алу қажет.

Қорларды сатудың таза құнын бағалау кезінде келесі ережелер қолданылады:

- егер қорлар сатуға арналған болса, онда есептеулер ағымдағы сату бағалары негізінде жасалады;

- егер қорлар алдын ала бекітілген келісім шарт негізіндегі сатуға арналған болса, онда есептеулер келісім шартта берілген көлем бойынша онда көрсетілген бағалар негізінде жасалады. Келісім шартта көрсетілген көлеммен артық қорлар ағымдағы бағамен бағаланады.

Егер дайын өнім материалдар мен шикізаттардың негізіндегі дайындалып, соларға тең немесе өзіндікқұнның артық бағаға сатылатын болса, онда осы материалдар мен шикізаттар сатудың таз құны бойынша бағаланбайды. Егер мұндай сенімділік жоқ болса, онда материалдар мен шикізаттар сатудың таз құнымен бағаланады. әрбір кезекті мерзімде қорларды сатудың таза құндарына жаңадан бағалау жүргізіледі.

Сатудың таза құнын анықтау әдістері. Сатудың таза құны әрбір бірліктің түріне немесе тауар топтарына қарастырылуы қажет. Материалдық қорлардың құнын олардың барлық топтарына немесе негізгі топтарына қарай қарастырылып, содан соң сатудың таза құнын анықтаған дұрыс емес, себебі сатудың жалпы құнынан төмен болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.