Ақшалай операциялар құжаттарын рәсімдеу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Абенова Б. С.

Банктегі ақша операцияларының есебі және аудиті

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 5В050800 - «Есеп және аудит»

Павлодар

2013

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

«Есеп және аудит» кафедрасы

2013 ж. «___»

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі А. Ж. Мусина

(қолы) (аты-жөні, тегі)

Банктегі ақша операцияларының есебі және аудиті

тақырыбына арналған

5В050800 Есеп және аудит мамандығы бойынша

(шифрі) (атауы)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған

Б. С. Абенова

Орындаған:

: (қолы)

Б. С. Абенова: (аты-жөні, тегі)

Орындаған: Тобы

: ҚЕжА-301(қ)

Б. С. Абенова:

Орындаған: лыми жетекшісі

Орындаған: Аға оқытушысы

Б. С. Абенова: Х. Г. Бахралинова

Орындаған: (лауазымы, ғылыми дәрежесі)

: (қолы)

Б. С. Абенова: (аты-жөні, тегі)

Орындаған: Нормабақылаушы

Б. С. Абенова: Х. Г. Бахралинова

Орындаған:

: (қолы)

Б. С. Абенова: (аты-жөні, тегі)

Павлодар

2013

Мазмұны

Кіріспе: Кіріспе

3: 3

: 1

Кіріспе: Ақшалай операциялардың есебінің және аудитінің теориялық негіздері

3: 5

: 1. 1

Кіріспе: Ақшалай операциялардың көріністері

3: 5

: 1. 2

Кіріспе: Ақшалай операциялар аудитінің негізгі міндеттері мен аудит кезеңдері

3: 20

: 1. 3

Кіріспе: Ақшалы операцияның есебінің халықаралық тәжірибесі

3: 25

: 2

Кіріспе: «Нұрбанк» АҚ-ның Павлодардағы филиалының ақшалай операциялардың есебін ұйымдастырылуы мен жүргізілуі

3: 32

: 2. 1

Кіріспе: «Нұрбанк» АҚ-ның Павлодардағы филиалының қызметінің сипаттамасы мен есептік саясаты

3: 32

: 2. 2

Кіріспе: Ақшалай операциялар құжаттарын рәсімдеу

3: 36

: 2. 3

Кіріспе: Ақшалай операциялар есебінің ұйымдастыруы

3: 43

: 3

Кіріспе: Ақшалай операциялардың аудиті

3: 51

: 3. 1

Кіріспе: Ақшалай операциялардың ішкі бақылау жүйесі

3: 51

: 3. 2

Кіріспе: Аудит негізінде программасы және процедулары

3: 59

: 3. 3

Кіріспе: Аудиттың нәтижесінің рәсімдеу және ақшалай операциялардың есебін жетілдіру

3: 66

Кіріспе: Қорытынды

3: 72

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3: 74

Кіріспе: А Қосымшасы Қаржылыө есеп

3: 76

Кіріспе: Ә Қосымшасы графикалвқ бөлім

3: 77

Кіріспе:

Кіріспе

Ақша қаражаттары ең өтімді активтер болады. Өтiмдiк мiндеттемелердiң өтеуi үшiн кез келген түр, яғни ұзақ уақыт мiндеттемесiн орындау, бюджетпен, қызыметшiнiң алдында өз мiндеттемелерiн орындауға сонымен қатар несие берушылар алдында уақытында өз міндеттерді орындауға мүмкiндiк бередi. Осы барлық қызыметтерді орындау үшін ақша қаражаттар операциялардың есебін дұрыс жүргізу мен аудиттің өткізуі қайнар көзі болып табылады.

Шаруашылық байланыстары - кәсiпорындардың қызметiнiң керектi шарты, олар өйткенi жабдықтауды үздiксiздiк, тиеу және қызмет көрсетуінің уақытылы болуларын қамтамасыз етедi. Басқа олардың сатып алушымен, тұтынушысымен шаруашылық байланыстары бiр кәсiпорынға сәйкес тауарлық-заттық құндылықтар, жұмыстар немесе қызметтердiң жабдықтаушысымен сөз сөйлеген келiсiм шарттарымен жеткізуге мүмкіндік береді.

Ақша қаражаттарының операцияларын есепке алу бойынша есеп сол активтер бойынша есептермен болып табылады, сондықтан есебiнiң дебетi бойынша қалдық есепке дейiн қалдық сомаға, тең сомадағы кіреді. Есептiң дебетi бойынша үлкею немесе айналым банктағы кiрiс немесе үлкеюдi бiлдiредi. Сәйкесiнше қарыз бойынша айналым қазына кiшiрейту әкеледі.

Ақшалай операциялар ол ақша қаражаттарды пайдалану үшін жүргізілетін операциялар деп қарастыру болмайды, өйткені ол ақша қаражаттарының мәнің ашпайды және құқықтық жағынан анық болмайды. Осыдан келе ақша ол монеталар мен ақшалай қағазға қарағанда берілетін анықтама. Ақша қаражаттарыға келетін болсақ, банктағы және басқа да несиелік ұйымдар шотындағы қаражаттарға сәйкес қарастырылады. Банктағы ақшалай операциялар кассалық операциялар және есеп айырысу операциялар болып бөлінеді.

Кассалық операциялар. Банктер үшін қолма-қол ақшаларды басқару қаржы байланысты маңызды жағдай болып табылады және оның атқарымдық міндеттеріне кіреді. Сенімділікті қамтамасыз ету, сондай-ақ иелік ету, нақты валютаны айырбастау және сату қызыметтері несие мекемелерінің міндеттеріне кіреді. Сөйтіп банкте көптеген төлем тәртіптері жүзеге асырылады. Клиенттер-заңды тұлғалар, кәсіпкерлер қолма-қол ақшаларды өздерінің есеп айырысу шотына төлемдерді жүргізу мақсатында салады, ал мысалы, жеке тұлғалар қолма-қол ақшаларды депозиттік шотқа олар бойынша пайыз алу үшін салады.

Кассалық операциялар-бұл банк клиенттері ақшалары мен құндылықтарын қабылдап-өткізу бойынша банктік опперациялар . Басқаша айтқанда, барлық кәсіпорындар мен мекемелер, олардың меншік меншік түрлеріне байланыссыз өз ақшаларын банкте сақтайды және банктің клиенттеріне қолма-қол ақшалай есеп айырысуын жүргізу бойынша қызымет көрсету- бұл кассадан ақшаны беру, қабылдау және сақтау.

Есеп айырысу міндеті - қолма-қол ақшалай және қолма-қол ақшасыз нысанда төлем айналысына қызмет ету болып табылады. Кәсіпорын және ұйымдар арасындағы төлем айналысы негізінен екінші деңгейдегі банктерде ашылған банктік шоттар жүйесі арқылы қолма-қол ақшасыз түрде жүзеге асырылады.

Дипломдық жұмыстың өзектiлiгi табыстың үлкеюi үшiн банкке кассадағы қазына және төлем есептерiнде есепке алуды жетiлдiретiн, сонымен бiрге клиенттерi бар есеп қалыптарының саны үлкейтуге керегетiндiгiнде. Төңкерiс, қазiргi банк жүйенi ғылыми-техникалыққа тың есеп қалыптары шаруашылық ұйымдарының дамытуы үшiн ұсынады. Олардың кәсiпорынына тиiмдi қолдану үшiн квалификациялы кадрлар қажеттi, бухгалтерлiк есепке алудың төңiрегiдегi бiлiмдерiменғана емес, компьютерлермен жұмыстың ие болатын дағдыларымен, интернетпен және бұйрық та иемденушi.

Стандарттар бойынша ақшаның қозғалыны нақты бағаны беруге мүмкiндiк бермеуге шағылатын қаржы есеп беруi. Дипломдық жұмыста қаржы есеп беруiнiң халықаралық стандарттары осы мәселенi шешiм қолданудың арқасында талпынады.

Ғылыми жаңалығы қазіргі замандағы банктерде ақшалай операцияларды бақылау және басқарулар әдістерінің салыстырмалы бағасы болып табылады.

Практикалық маңыздылығы - дипломдық жұмыс нәтижелерің оқу материалдары бйынша қабылдауға болады.

Зерттеудiң заты - банктердегі ақша қаражаттардың есепке алу және банктiк есептерге аудит жүргізу.

Зерттеу объектісі - «НұрБанкі» ПФ АҚ.

«НұрБанкі» ПФ АҚ ақшалай операциялардың есепке алу және аудит ережелерiнiң ашылуды дипломдық жұмысының мақсаты.

Қойылған мақсаттың шешiмдерi үшiн келесi міндеттерді орындау керек:

- «НұрБанкі» ПФ АҚ нақты есеп қалыбының ұғымы ашу;

- ақшалай операциялардың жүргізілуін және есепке алуын қарастыру;

- «НұрБанкі» ПФ АҚ ақшалай операциялардың есепке алуды ұйымның ерекшелiгiн талқылану;

- ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін бағалау;

бухгалтерлік есептегі орындалған операциялардың көрсетілуі;

- «НұрБанкі» ПФ АҚ ақшалай операциялардың есебі мен аудитін жүргізу.

Дипломдық жұмысты жазу барысында Қазақстанда бухгалтерлiк есеп бойынша оқулықтарды, қаржылық есептіліктi, монографияларды, халықаралық стандарттарды және де баспасөздегi баптар қолданылды.

1 Ақшалай операциялардың есебінің және аудитінің теориялық

негіздері

1. 1 Ақшалай операциялардың көріністері

Ақшалай операциялар анықтамасын зертеу барысында кейбір қиыншылықтар тудыра бастайды, өйткені қазіргі заңнамасына сәйкес ақшалай операциялар термині туралы нақты анықтама жоқ.

Ақшалай операциялар ол ақша қаражаттарды падйлану үшін жүргізілетін операциялар деп қарастыру болмайды, өйткені ол ақша қаражаттарының мәнің ашпайды және құқықтық жағынан анық болмайды. Осыдан келе ақша ол монеталар мен ақшалай қағазға қарағанда берілетін анықтама. Ақша қаражаттарыға келетін болсақ, банктағы және басқа да несиелік ұйымдар шотындағы қаражаттарға сәйкес қарастырылады. Азаматтық заңнамасына сәйкес ақша шотындағы ақшалай операциялар туралы сөз болса ол ақша емес, ақшалай соммасы немесе ақша қаражаттар түрінде есептіледі. Бірақ ойлауға заңгерлік құқық негізді болады.

Ақша қаражаттармен жүргізілетін операциялардың негізі ҚР ұлттық валютасымен операциялар және шет елдін валютасымен жүргізілетін операциялар.

Банктағы ақшалай операцияларға кіреді:

- кассалық операциялар және олардың есебі;

- есеп айырысу операцияларының бухгалтерлік есебі.

Кассалық операциялар.

Банктер үшін қолма-қол ақшаларды басқару қаржы нарығының күрделңілігіне байланысты маңызды жағдай болып табылады және оның атқарымдық міндеттеріне кіреді. Сенімділікті қамтамасыз ету, сондай-ақ иелік ету, нақты валютаны айырбастау және сату қызыметтері несие мекемелерінің міндеттеріне кіреді. Сөйтіп банкте көптеген төлем тәртіптері жүзеге асырылады. Клиенттер-заңды тұлғалар, кәсіпкерлер қолма-қол ақшаларды өздерінің есеп айырысу шотына төлемдерді жүргізу мақсатында салады, ал мысалы, жеке тұлғалар қолма-қол ақшаларды депозиттік шотқа олар бойынша пайыз алу үшін салады.

Кассалық операциялар-бұл банк клиенттері ақшалары мен құндылықтарын қабылдап-өткізу бойынша банктік опперациялар . Басқаша айтқанда, барлық кәсіпорындар мен мекемелер, олардың меншік түрлеріне байланыссыз өз ақшаларын банкте сақтайды және банктің клиенттеріне қолма-қол ақшалай есеп айырысуын жүргізу бойынша қызымет көрсету- бұл кассадан ақшаны беру, қабылдау және сақтау.

Екінші деңгейдегі банктердің кассалық операццияларды жетілдіру тәртібі 2001жылғы 3 наурызда №58 «Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктердің кассалық операциялардың жургізуі»ережелеріне сәйкес жургізіледі.

Олар бойынша келесілер қарастырылады:

- кассалық операцияларды жүргізу жалпы тәртібі;

- ақшаны жеткізу және сақтау тәртібі;

- ақшаны төлемқабілеттілігін анықтау тәртібі;

- зақымдалған банкноттар мен ақаулы тиындарды айырбастау және жою тәртібі.

Банктерде клиенттерге кассалық қызымет көрсету, қолма-қол ақшаларды оңдеу және кассалық жұмыстарды ұйымдамстыру ісін жүргізу үшін келесі бөлемшелеры: кіріс, шығыс, кіріс-шығыс кассалары, қайта есептеу кассасы, кешкі касса және т. б. Банктер банктік заңдықтарға сәйкес кассалық және басқа да банктік операцияларды жүзеге асыру үшін банк орнаспаған жерден де есеп-кассалық бөлімшелерді ашуға құқылы.

Екінші деңгейлі банктерде (бұдан әрі банктерде) клиентерге қызмет көрсетулер есеп кассалық, салымдарды қабылдау, несие ұсыну және басқа да операциялар түрінде көрсетіледі. Банктер клиентерге қызмет көрсету ауқымын кеңейту арқылы клиентура базасын кеңейтеді. Банктің сенімділігі мен өтімділігі оның қызметінің кірістілігін мінездейді. Банктің клиенттерге қызмет көрсетулері Ұлттық Банк ережелеріне сәйкес орындалады. Заңда көрсетілетін түсініктемелер:

Банк- «ҚР банктер және банк қызметі» туралы заңға сәйкес банк қызметті жүзеге асыруға құқылы коммерциялық ұйым, заңды тұлға болып табылады. Банк құрылымын 1-сутретте көре аласыздар. </h4>

1. 1-сурет - Банк құрылымын

Еншілес банк-жарғылық капиталының 50% астамы енші беруші банкке тиесілі екінші деңгейлі банк.

Филиал-заңды тұлға болып табылмайтын, банк тұрған жерден тыс орналасқан және банктің атынан банк операцияларын жүзеге асыратын, банк берген өкілеттік шегінде әрекет ететін банк бөлімшесі.

Өкілдік-заңды тұлға болып табылмайтын , банк тұрған жерден тыс орналасқан, банктің атынан және оның тапсыруы бойынша әректін банк операцияларын жүзеге асырмайтын банк бөімшесі.

Есеп айырысу-кассалық бөлім-Ұлттық Банк келісімімен ашылатын, заңды тұлға болып табылмайтын, филиалдық, өкілдік мәртебесі жоқ, Қазақстан Республикасының аумағында банк операцияларының жекеленген түрлерін орындайтын аумақтық оқшау бөлімшесі.

Банк есеп айырысу-кассалық бөлімін ашу үшін Ұлттық Банк келісімі және банктің капиталының ең төменгі мөлшері сақталуы, яғни лицензиясы бар банктер үшін 1000. 000. 000 теңге, бір есеп-кассалық бөлімнен көп болса 15. 000. 000 теңге-аудандық орталықтарда және Алматы мен Астана қалаларында орналасқан әр бір есеп айырысу-кассалық бөлім ашу үшін, басқа қалаларда ашылса10 миллион теңге, басқа елді мекендерде орналасқан есеп кассалық бөлімдерге 5 миллион теңге қосылуы тиіс. Ұлттық Банк келісім беру туралы мәселені үш ай мерзімінде қарайды.

Қаржылық қадағалау агенттігінен бас банктің жағдайы туралы мәліметтер алады, яғни пруденциалдық нормативтердің орындалуын қарайды. Ереже бойынша банктердің есеп айырысу-кассалық бөлімінің ашылу саны шектелмейді.

Есеп айырысу-кассалық бөлім ашу үшін мына құжаттар талап етіледі:

Банктің есеп айырысу- кассалық бөлім ашуға келісім беру жөнінде өтініш;
Есеп айырысу-кассалық бөлімнің жүргізуге уәкілдігі болатын банк операцияларының тізімі, ережесі;
Ереже бойынша есеп айырысу-кассалық бөлімнің атында, ашушы банктің аты да жазылып, қаншасыншы бөлім екендігі көрсетілуі тиіс;
Бөлімшені ашуға жергілікті өкілді және атқарушы органдардың келісімі қажет емес.

Есеп айырысу-кассалық бөлімді ашуға келісім беруден бас тарту төмендегі кез келген негіздер бойынша жүргізіледі:

Ұлттық Банк, қаржылық қадағалау агенттігінің қалыптық талаптарына сәйкес болмаса;
Пруденциалдық қалыптарды және сақталуға міндетті нормалар мен лимиттерді сақтамау.

Есеп айырысу -кассалық бөлімінің құрылымы франт- офис және бэк офистен тұрады. Франт-офис-банктің клиентерімен серіктестік келісім шарт құратын бөлім, ал бэк-офис -орындалған операцияны тіркейтін бөлім. Есеп айырысу - кассалық бөлімінде бухгалтерлік есептің жүргізілуі негізгі болып табылады. Халық шаруашылығы мен банктің басқару жүйесіндегі бухгалтерлік есептің ролін көтермей экономиканы дамыту мүмкін емес. Бухгалтерлік есеп жүйесі банк басшысына банкті ұйымдастыруды жоспарлау мен бақылау үшін қажетті қаржылық және экономикалық ақпараттарды дайындау мақсатында жүргізілетін ақпаратты жүйе.

Бухгалтерлік есеп жүйесінің сапалылығын келесі белгіліермен сипаттауға болады:

ақпараттарды тиімді өңдеуге мүмкіндік береді
есеп беру мәліметтерін жедел түрде алуға мүмкіндік береді.
нақтылықты жоғарғы дәрежеде қамтамасыз етеді
алаяқтықтың мүмкіндіктерін азайтады.

Уақытылы, толық және обьективті есеп банк жұмысын үнемді жүргізуге, көп шығын болдырмауға, әрдайым резервтерді іздестіруге, пайданы көбейтуге мүмкіндік береді. Бухгалтерлік есеп- бұл құжаттар негізінде құрылған шаруашылық қызметің біртұтас, үздіксіз өзара байланысқан бейнесі. Банктегі бухгалтерлік есеп өзінің оперативтілігімен ерекшеленеді. Мысалы банк мекемесінде бір операциялық күннің 3-4 сағатында (9-13 сағатқа дейін) жүргізілетін есеп айыру, кассалық, несиелік және тағы басқа операциялары сол күнгі анлитикалық есептің құжаты; яғни клиенттің дербес шотында көрсетіліп күнделікті баланс құру әдісі арқылы бақыланады. Бұл ақша айналымы мен есеп несие қатынасының жағдайы туралы жедел ақпарат алуға және ақша айналымы мен несиелік ресурстар айналымын қадағалауға мүмкіндік береді. Банктегі бухгалтерлік есептің ең басты обьектісі болып мекемелер мен шаруашылық ұйымдардан ақшалай құжаттардың қабылдануы мен олардың бухгалтерлік есепте бейнеленуі болып табылады. Сол сияқты аналитикалық есептің мерзімінде төленбеген картотекадағы есеп айыру құжаттардың, жедел міндеттемелердің және банкаралық есеп айыру бойынша операциялардың жүргізілуі жатады, әр түрлі жердегі төлеушілер мен алушылар арасындағы есеп айыру кезіндегі қаржылары, банк несиесін ұсынудың және қайтарудың әдістері мен ережелері, төлемнің ерекшеліктері тағы басқалары жатады. Есеп операция жұмысын дұрыс және нақты ұйымдастыру банк мекемесінің банк қызметінің жақсы орындалуына әсерін тигізеді. Бухгалтерлік есептің обьектілері мыналар болып табылады: қорлар, кассадағы ақша қаржылары, бағалы қағаздар, ақшалай құжаттар мен қымбат бағалы металдармен жүргізілетін операциялар, шетел валютасы және онымен жүргізілетін операциялар, бюджеттік және несиелік мекемелермен есеп айырысу, шаруашылық шығындар және банк шығындары мен кірістері.

Барлық екінші деңгейлі банктер үшін бухгалтерлік есепті жүргізудегі құжат айналымымен, есеп беруді ұйымдастыру мен бақылаудың ортақ тәртібі белгіленген.

Есеп айырысу-кассалық бөлімде заңды және жеке тұлғалардың шоттары бойынша нақты және нақты ақшасыз түрде есеп ақша құжаттарына сай орындалатын жұмыс шеңбері-есеп операция жұмысы деп аталады. Есеп айырысу-кассалық бөлімде операцияларды жүзеге асыратын және олардың сомасын есепте бейнелейтін қызметкерлер-есеп операция аппараты деп аталады. Есеп операция жұмысы өзінің жедел сипатымен ерекшеленеді:

есеп-кассалық мекемесіне клиенттерден, байланыс бөлімшелері арқылы түскен құжаттар сол күні есепке бейнеленіп, өңделуі тиіс;
күнделікті жұмыс күнінің басында бухгалтер клиент шотындағы қалдықты, шотқа қойылатын талаптарды біліп отыруы тиіс;
мекемелерге күнделікті дербес шоттың көшірмесін және операцияны жүргізу кезінде қолданылған құжаттың көшірмесін беріп отыруы керек;
күнделікті құжаттардың аналитикалық және синтетикалық есеп материалдарының өзара салыстырулары жүргізіледі.
есеп-кассалық бөлім операциялық күннің аяқталуына байланысты күнделікті бухгалтерлік баланс құруы керек.

Жұмысты ұйымдастыруға байланысты барлық аталған талаптар банк айналымындағы ақша қорытындылары мен құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етеді. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру банк басшысына және бас бухгалтерге жүктелген, оның құқықтары мен міндеттері заң және нормативті актілерде белгіленген. Бас бухгалтер заңға қарсы келетін операциялар бойынша қаржылық тәртіпті бұзатын құжаттарды қабылдауға тиым салынады. Есеп операция аппараты менеджерлер принципі бойынша жұмыс істейді. Менеджерлерге есеп ақша құжаттарын толтырып, қол қояды. Есеп операция аппаратының негізгі міндеттерін, менеджерлерге, бақылаушыға шоттардың белгіленіп берілуін, қайта бейнеленуін бас бухгалтер арнайы шоттарды белгілеуі туралы кітапқа тіркеу арқылы жүзеге асырады. Қазіргі кезде банкте жоғалту, жымқыру, зұлымдық жасау, тәуекелшілікті жою үшін ішкі құрылымдар ашылуы тиіс. Оның принципі мынандай: әр қызметкер өз бөлімшесінде жүргізілетін операцияларды қадағалап, сол бойынша жауапты болады. Есеп айырысу-кассалық бөлімде клиенттерден келіп түскен құжаттар клиенттік деп аталады-бұл құжатты кәсіпорын басқармасы мен аға бухгалтер қол үлгісі мен мөр үлгісін қояды және бекітеді. Олар мыналар:

төлем тапсырысы
төлем талап-тапсырысы
есеп айыру чегі
ақшалай чек
хабарламаға қолма-қол жарна
аккредитивке өтініш

Банктік құжаттарға:

мемориалды ордер
кіріс және шығыс кассалық ордер
кіріс және шығыс валюталық ордер
несие беру туралы, несие бөлімінің өкімі

Есеп айырысу-кассалық бөліміне түскен құжаттарды бөлім қызметкерлері тексеруден өткізеді.

Отандық тәжірибеде банктердің есеп айырысу-кассалық операциялары мынандай түрге бөлінеді:

Банктік шотар ашу;
Ұлттық немесе шетел валютасында аударым операциялары;
Алдағы уақытта валюталау күні қойылуға тиісті, ұлттық валютадағы аударым операциялары;
Төлемнің шартын өзгерту не қайтару;
валюталық операцияларға бақылау жасау,
шоттың архивін беру;
шоттан қолма-қол ақша беру; ұсақ ақшаларды ірілеп беру;
банктен кеңсеге дейін немесе керісінше қолма-қол ақшаларды инкассациялау;
құндылықтарды жеткізіп беру;
Салымдарды қабылдау;
Коммуналдық төлемдерді қабылдау;

Басқада операциялар

Банктер есеп айырысу-кассалық операцияларды ұйымдастырушы болып табылады.

Есеп айырысу-кассалық операциялары мынандай белгілеріне байланысты жіктеледі:

Есеп айырысу субъектілеріне қарай:

банктік емес секторлар (шаруашылық субъектілер) арасындағы банктер арқылы есеп айырысулар ;
жеке сектор- ұй шаруашылықтарының банктер арқылы есеп айырысулар;
банктік сектор- банкаралық есеп айырысулар.
Есеп айырысу объектілеріне қарай:
тауарлы операциялар бойынша есеп айырысулар;
бюджет және басқа бюджеттен тыс қорлармен аударымдар;
банк несиелері, вексельдері және басқа да міндеттемелері бойынша төлемдер.

Есеп айырысу аумағына қарай.

Мемлекет ішіндегі есеп айырысулар, оның ішінде:

бір қаланың ішнде;
қаладан тыс жерлерде, аудандарда, ауылдарда;

Мемлекет арасында есеп айырысулар.

Есеп айырысу уақытына қарай:

сауда операциясы басталғанға дейінгі төлемдер;
мәміле жасалған соң, мерзімді төлемдер;
коммерциялық несие шартында, яғни мәміле жасалған соң белгілі бір уақыттан кейінгі төлемдер;
мерзімінен бұрын, яғни келіскен мерзімге дейін;
ашық шот бойынша, яғни тауарларды алған сайын үздіксіз төлемдер;
мерзімі кейінге қалдырылған, яғни бастапқы белгіленген мерзімін ұзарту жолымен;
мерзімі өтіп кеткен төлемдер;
Есеп айырысу жүйілеріне қарай:
пошта байланысы арқылы;
телеграф-телетайп байланысы арқылы;
телефон байланысы арқылы;
электрондық байланыстар арқылы;

Есеп айырысу құралдарына қарай.

Кредиттік аударымның құралдарымен есеп айырысулар:

төлем тапсырмасы.
Дебеттік аударымның құралдарымен есеп айырысулар;
төлем талап-тапсырмасы;
чек;
вексель;
инкассалық өқімдер;
Аралас құралдармен есеп айырысулар, яғни бірде дебеттік, бірде кредиттік аударымдар түрінде болатын: аккредитив, пластикалық карточкалар, банктік аударымдар т. б

Есеп айырысушамасына қарай: