Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есепті және аудитті ұйымдастыру

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Ибраева К. Р.

Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есепті және аудитті ұйымдастыру

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

мамандығы 5В050800 - «Есеп және аудит»

Павлодар

2013

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

«Есеп және аудит» кафедрасы

2013 ж. «___»

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі А. Ж. Мусина

(қолы) (аты-жөні, тегі)

Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есепті және аудитті ұйымдастыру тақырыбына арналған

5В050800 Есеп және аудит мамандығы бойынша

(шифрі) (атауы)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Павлодар

2013

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Соңғы онжылдықта Қазақстанда қызмет көрсету нарығы қалыптасуда. Қаржылық қызмет көрсетулердің айрықшылық түрлерімен айналысатын микронесиелік ұйымдар осы нарықта маңызды орын алады. Біздің республикамызда 2030 жылға дейін қойылған экономикалық өсудің жолдары мен ұзақ мерзімді басымдылықтарды жүзеге асыру әдістері біле тура, қаржылық қызмет көрсету саласының мәселелері өзекті орын алады. Қазіргі жағдайда тез несиелер қызмет көрсетулерге сұраныстың өсуімен байланысты микронесиелік ұйымдар жеке кәсіпкерлердің назарын аударады. Осы қызмет көрсетулерге мемлекет тарапынан бқлінген ықылас әлеуметтік-экономикалық маңыздылығымен түсіндіріледі, өйткені азаматтардың қысқа мерзімді несиелердің көзі болған микронесиелік ұйымдар халықтың әртүрлі деңгейлерді сәйкес қажеттіліктерді қанағаттандырады. Нәтижесінде қоғамда белгілі дәрежеде әлеуметтік шиеленусішілік доғарады және тауарлар мен қызмет көрсетулерге төлем қабілеті бар сұраным жоғарлайды.

Соңғы жылдары Қазақстан Республикасында микронесиелік жүйенің қалыптасуымен және дамуымен байланысты мәселелердің өзектілігі артта түсті. Өйткені, микронесиелік ұйымдарды оңтайландырудың жаңа механизмдерді енгізу нәтижесінде Қазақстандағы несиелік үдерістің тиімділігі жоғарлайды және осы заманғы дүниежүзілік стандарттарға сай келетін, нарықтық субъектілердің экономикалық қызметтің құқықтық және ақпараттық негіздер құрылуына ықпал етеді.

Дүниежүзілік тәжирибеке сүйенсек, дамыған елдердің осы заманғы микронесиелік жүйенің маңызды үдерістер:

• әртүрлі несиелік-қаржылық институттар арасындағы бәсекелестіктің күшеі;
• шағын несиелік-қаржылық ұйымдардың өндірістік, ауыл шаруашылық, сауда, тарнспорттық корпорациялар мен компаниялармен тұтастырудың жалғасуы;
• несиелік-қаржылық институттар қызметінің мен халықаралық банктік бірлестік пен топтардың құрылуы болып табылады.

Бәсекелес деңгейінің өсуі, қызмет көрсетулердің сапасына қойылатын жаңа талаптар несиелік-қаржылық институттарды сапаның жоғары стандарттарға қол жеткізуге, қаржылқ саладағы жетекші орындарды басуға, бәсекелестік артықшылықтарға ие болуға деген талпынысты сипаттайды.

Бұған байланысты ағымдағы қажеттіліктерді зерттеу, қызмет көрсетулердің сұраныс серпініне уақытында талдау жасау, мемлекеттің несиелік жүйенің даму болашағы туралы ғылыми негізделген шешімдерді қабылдау несиелік-қаржылық институттардың тиімді жұмыс істеуді қамтамасыз етудің қажетті шарты болып табылады.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі Қазақстан Республикасындағы микронесиелік ұйымдар әрдайым дамуымен сипатталады және табысты әрекет етуге бағытталған реформалардың көбі шындықты ескере отырып, дамып келе жатыр. Қазақстан Республикасының Үкіметі микронесиелік ұйымдарды микро-қаржылық ұйымдарға айналдырып, ҚР Ұлттық банктің бақылауна беруді жоспарлайды. «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламаға сай және бастауыш кәсіпкерлерді қаржылық қолдау арықылы, сонымен қатар «Ауылшаруашылығын қаржылық қолдау қоры» АҚ (АҚҚҚ) көмегімен жасалған ауылдық микронесиелік ұйымдар желі арқылы ауылда кәсіпкерліктің дамуына қаражаттар бөлінуде. 2013 жылы «Даму» Кәсіпкерлікті дамыту қоры АҚ қолдауымен қаржыландырудың жаңа бағдарламалар мен құралдар әзірленеді, бағдарламада соңғы несие алушы мен НҚҰ дамуына негізгі орын алады.

Сонымен бірге осы тақырыптың зерттеу деңгейінің төмендігін ескерту жөн болар. Осы жағдайдың негізгі себебі - осы саладағы сындарлы теоретикалық және әдістемелік тәжірибенің болмауы.

Осы дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы микронесиелік ұйымдардың қалыптасу мен дамыту негіздерін зерттеу болып табылады.

Қойылған мақсатқа сәйкес келесі мәселелерді шешу қажет:

• микронесиелік ұйымдарға теоретикалық ұғым беру, олардың несиелік жүйеде рөлін анықтау;
• Қазақстан Республикасындағы микронесиелік ұйымдар қызметтерінің құқықтық негіздерді зерттеу;
• шетел тәжәрибеде несиелік ұйымдардың бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың ерекшеліктерін анықтау;
• микронесиелік ұйым қызметіне баға беру;
• қаржылық есеп беруді қалыптастырудың синтетикалық және аналитикалық есептеуді ұйымдастыру мен жүргізу ерекшеліктерін зерттеу;
• ішкі бақылау мен аудит бағдарламасын әзірлеу жүйесіне баға беру;
• кәсіпорындағы ішкі аудит жүргізудің әдістемесін жетілдіру бойынша ұсыныстарды енгізу.

Зерттеу объектісі - микронесиелік ұйым «ДОСТЫК ПАВЛОДАР» МНҰ ЖШС.

Зерттеу пәні: бухгалтерлік есеп пен есеп берудің, аудиттің әдістемелік және ұйымдастырушылық мәселелер, сонымен бірге микронесиелік ұйымдар инфрақұрылымда оларды тиімді қолдану мәселелері.

Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен аудит саласында несиелік ұйымдардың қызметін реттейтін заңдар мен нормативтік-құқықтық актілер, периодикалық басылымдар, статистикалық мәліметтер, ұйым «ДОСТЫК ПАВЛОДАР» МНҰ ЖШС-тің жылдық есептердің матриалдары дипломдық жұмыстың теоретикалық, әдістемелік және ақпараттық базаны құрайды.

Зерттеудің жаңалығы - осы тақырып бойынша экономист-ғалымдар еш жұмыс бастаған жоқ, сол себепті нарықтық қатынастар жағдайында микронесиелік ұйымдарда бухгалтерлік есепті дамыту бойынша шаралар кешенін әзірлеуге және теоретикалық негіздеуді қажет етеді.

Бухгалтерлік есепті жетілдіру бойынша ғылыми және тәжірибелік ұсыныстарды енгізумен байланысты топ мәселелрді шешу зерттеудің тәжірибелік мәнін құрайды.

Тәжірибелік мәні - табылған ғылыми қорытындылар мен тәжірибелік ұсыныстарды енгізу болып табылады, ол, басқарушылық шешімдерді қабылдаудың негізі болатын ағымдағы бухгалтерлік есептерде және есеп беруде толық және ақиқат ақпарат беруге болысады.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде таңдалған тақырыптың өзектілігі негізделеді, зерттеудің мақсаты мен міндеттері, пәні мен объектісі, әдіснама және әдістер, соныме бірге қорытындылар мен ұсыныстардың тәжірибелік мәні анықталды.

Бірінші бөлімде кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп пен аудитті ұйымдастырудың құқықтық реттеу және әдістемелік қамтамасыз ету, сонымен қатар шетел тәжірибесі қарастырылды.

Екінші бөлімде кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп ұйымдастыру, қолданыстағы есептеу саясаты, несиелік операциялар ұйымдастыру мениқаржылық есеп беруді қалыптастыру ұарастырылды.

Үшінші бөлімде ішкі аудит тиімділігінің және аудит бағдарламаны әзірлеудің бағалау критерийлері қарастырылды, сонымен қатар ішкі аудитті жүргізу әдісін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.

Қорытындыда зерттелген жұмыстың нәтижелері мен ұсыныстары берілген.

1 Шаруашылық субъектілерде бухгалтерлік есептің және аудиттың ұйымдастырудың теоретикалық аспектілері

1. 1 Бухгалтерлік есепті және аудитті ұйымдастырудың құқықтық реттеуі және әдістемелік қамтамасыз етуі

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Бухгалтерлік есеп бойынша әдістемелік департамент бухгалтерлік есептердің жалпы құқықтық және әдістемелік басқарушылықты жүзеге асырайды. Соңғы жылдары бухгалтерлік есептердің жалпы құқықтық және әдістемелік басқарушылық бойынша жетілдіру жұмыстары атқарылуда, ол төрт деңгейлі құжаттарды жүргізуді қарастырады.

Бірінші деңгей - Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы, ол Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізудің бірігей құқықтық және әдістемелік негіздерді орнатады.

Осы Заңның шеңберінде барлық субъектілерде бухгалтерлік есептің пайдаланушыларды қажетті қаржылық ақпаратпен қамтамасыз ететін жүйелер жасалады.

Пайдаланушыға бағытталған бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің басты міндеті, бұл нақты кезеңде қызметтің нәтижелерін өлшемдеу және құрылымның қаржы жағдайына нақыт бейнесін құрастыру болып табылады. Құрылым дегеніміз - жеке кәсіпорындар, ұйымдар, акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, қауымдастықтар, мемлекеттік кәсіпорындар, банктер, қаржы мекемелер, яғни Қазақстан Республикасының резиденттері болып табылатын барлық заңды және жеке тұлғалар, сонымен қатар Қазақстан Республикасында тіркелген резидент емес филиалдар мен өкілеттіктер. [1]

Сонымен, бірінші деңгейге - ҚР Президенттің және Үкіметтің, атқаруға міндетті нормаларды әзірлейтін және бекітетін басқа да құзыретті үкімет органдардың нормативті актілер жатады. Олар нормативті құжаттар жүйесін реттеу сатыда ережелердң қалыптастыру кезінде қолданылады.

Екінші деңгей - стандарттар, бухгалтерлік есептің үлгілік шоттар жоспары, нұсқаулар, бұйрықтар және тағы басқа тақырып пен бағыттар бойынша бухгалтерлік есептің нормативті актілер. Бұл деңгей басты және орталық деңгей болып табылады. Оның арқасында бухгалтерлік есеп пен есеп беру халықаралық стандарттарға сай болу мақсатында Қазақстан Республикасында нормативті құжаттар әзірленеді.

Бухгалтерлік есептің стандарттары - бұл ресімделген ережелер, олар шаруашылық операциялардың қандай ақпарат ескертуге жөн және қаржылық есептің түсіндірме хатына кіру қажеттілігін анықтайды. Әдеттегідей, қаржылық ақпараттың есеп пен есеп беру әдістерінің алуан түрлілігіне байланысты, есеп пен есеп беру жүйесінде бірігейлік тәсілдерді қамтамасыз ету үшін стандарттар қолданылады. Есеп пен есеп беру стандарттары мен қағидаттары қаржылық операциялардың қандай түрде және қашан өткізілу тиіс, қандай шоттар бойынша, қашан синтетикалық есепте жинақталуды, есепте көрсетуді анықтайды. Бухгалтерлік есептің стандарттарға сәйкес қажетті нұсқаулар, әдістемелік нұсқаулар және ұсыныстар, бухгалтерлік есепті жүргізуге, ақиқат және әділ қаржылық есептерді құруға қажетті техникалық бөлшектерді әзірлейді.

Үшінші деңгейге - саланың түріне, формаларына, өндіріс түріне және құқықтық нормативті құжаттарда көрсетілген басқа да факторларға тәуелді, нақты субъектінің бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың нұсқаларын ұсынатын нұсқаулар, ережелер, бұйрықтар жатады.

Төртінші деңгейге - бухгалтерлік есеп туралы Заңының және уәкілетті органмен басқа да бекітілетін нормативтік актілер негізінде әзірленген, субъектінің есеп саясатын құрайтын, бухгалтерлік есепті ұйымдастыру бойынша нұсқаулар, ережелер мен бұйрықтар жатады.

Сонымен, төртінші деңгейдегі құжаттар кепілдемелік сипатта болып, мүліктің, міндеттердің және шаруашылық операциялардың жеке түрлері бойынша бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға жәрдемдеседі.

Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру заңнамасына сәйкес, сәйкестікті және реттілікті сақтау мақсатында, министерстволармен, ведомстволармен шығарылатын ережелер бухгалтерлік есептің Заңдары мен стандарттарға сай болуға, оны толықтыруға, бірақ жоймауға тиісті. Субъектінің есеп саясатын әзірлеуде «Қаржылық есеп беруді әзірлеу мен ұсыну үшін тұжырымдамалық негіздер» өз үлесін қоса алады. Оның ішінде субъектімен сыртқы пайдаланушыларға қаржылық есеп беруді әзірлеу мен ұсынуға қажетті негізгі түсініктер мен құралдар туралы айтылады. [2]

Сөйтіп, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру заңнамасы «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңынан, бухгалтерлік есептің стандарттарынан, қаржылық-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есептің шоттар жоспарларды, уәкілетті органмен шығарылатын нұсқаулар мен басқа да құқықтық нормативтік актілерден тұрады. [3]

Қазақстандық бухгалтерлік есепке тән сипаттық ерекшелігіне байланысты барлық құжаттар Қазақстан Республикасы Әділет министрлікте тіркелуге тиісті, тек тіркелгеннен кейін олар құқықтық нормативтік акті ретінде ұарастырылады, керісінше олар нұсқаулық сипатта болып, оларды атқаруға міндетсіз болады.

Бухгалтерлік есеп пен оны ұйымдастырылуы белгілі дәрежеде сот тәжірибесіне сүйенеді, өйткені құжаттарға қойылатын талаптарға сай болмайтын, даулы және жанжалды жағдайлар тек сот тәртібімен шешіледі. Сот органдарының шешімдері мен ақпараттық хаттар барлық шаруашылық субъектілермен орындалуға тиісті (соның ішінде салық пен басқа да бақылайтын орагндарға), алайда олар бухгалтерлік есепті нормативті реттеу жүйесінің элементтері емес.

Бухгалтерлік есеп саласында айналысатын көптеген ғалымдардың негізінде, жалпы аспектілер қаржылық көреткіштер мен әлеуметтік-экономикалық нәтижелер арасындағы сәйкестірудің еңбегі болып болып табылады. Оның басты ұғымы бойынша ақпараттық негіз шығындарды бақылау, өнімнің сұрыптаманы құру, басқару үшін есеп беру жүйесі, жаңа технологиялар мен өнмімдерді енгізу сияқты элементтерді жинақтау керек. Осы саланы зерттеушілердің арасында А. Стефенс және Д. Оуэна (Ұлыбритания), Дж. Локхарт (АҚШ), К. Писнелл (АҚШ) және тағы басқа ғалымдарды атауға болады. [4]

Қазіргі уақытта экология мәселелері маңызды болып келеді, өйткені дәстүрлік бухгалтерлік есеп әлеметтік-экологиялық салдарын, жұмыссыздықты, қоршаған ортаны ластауды толығымен көрсете алмайды. Осы зардаптарды жою үшін қоғам салық жүйесі арқылы өтейді. Есептік жүйені реттейтін республикадағы әрекет ететін заңнама есептің әлеуметтік-экологиялық тағдырын толық көрсете алмайды. қолданыстағы бар теоретикалық және тәжірибелік көріністерге сүйене отырып, осы мәселелерді де шешуге қажеттілік туады.

Есепті реттеудің заңнамалық мәселелерді топтастыра келе, төменде көрсетілген қазіргі заманғы негіздейтін әлеуметтік бағыттарға сипат беруге тура келеді:

- экономикалық - экономикалық сипатта ақпарат алу мақсатында жасалынатын, есепті жүргізу бойынша әдістемелік нұсқаулардың арқасында жүзеге асырылатын шаралар кешенін білдіреді;

- құқытық - мемлекетпен заңды түрде жүзеге асырылатын, қоғамның ілтипаттарын ескере отыратын, субъектінің мінез-қылығын сипаттайтын құқықтық норамаларды бекіту арқылы орындалады;

- моральдық-этикалық - қоғамдық өмірдің барлық салаларды қамтиды, соның ішінде есептік жүйені де, ол адамзаттың санасында, қоғамдық пікірінде табылып, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы таратылады. [5]

Есепті реттеудің көрсетілген түрлерінде әкімшіл-әміршілдік басқару кезінде болған міндеттілік қағидаты емес, пайдалылық қағидаты жатыр. Субъектілер жүріс-тұрыстың экономикалық орынды жол таңдағанда құқытық нормалардың ұйғарымдарымен есептесу тиісті, ал бұл өз кезінде экономикалық және құқықтық реттеудің өзара әрекеттесуді көрсетеді. Осы құқытық нормаларын бұзу нәтижесінде заңды жауапкершілікке және экономикалық шығындарға әкелуі мүмкін. Заңды үдерістер құралдармен орынадалатын, құқытық қатынастардың объективті түрде айғақтылығы мен орындаушылық және мемлекеттік қадағалау мен мәжбүрлеу органдарымен сақтау мүмкіндіктері бар жерде құқықтық реттеу жүзеге асырылады.

Демек, халықаралық тәртіптерге жақындауына қарамастан, Қазақстандағы бухгалтерлік есепке қатысты заң шығарушылық жоғарыда көрсетілген мәселелерді толығымен шешпейді. Сонымен бірге, республика экономикасы құрылымының жалпы мәселер толығымен қарастырылмайды, субъектілер қызметінің тек белгілі аспектілер өзгеріске ұшырайды. Шаруашылықтың әртүрлі субъектілерде есепті әзірлеу мен ұйымдастыру ережелері аяғына дейін шешілмеген. Есеп пен аудитті реттейтін қоғамдық қауымдастықтар туралы заңы жалпы дамудан артта қалып, келісім-шарттар, мәмілелер, контракттар мен міндеттер бойынша мәселелер шешілмейді, заңды талаптарын бұзу үшін жауапкершілік жүйесі толығымен әзірлемеген. Осы кездерге дейін шетел тілдерден бухгалтерлік есептің белгілі терминдер аудармасында кемшіліктер бар, стандарттардағы негізделмеген қайталанушылық бухгалтер үшін қиыншылыққа түседі. Есептің дамуын тежейтін басқа да салдары бар. Осы салдар, қазіргі жағдайда, Қазақстандағы есепті реттеу жүйесінде маңызды түзетулерді енгізуді талап етеді.

Қазақстан Республикасында 1998 жылы 20 қарашадағы «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы қабылданып, аудиторлық қызметтің құқықтық негіздер құрылды.

Заңда аудиторлық қызметтің негізгі қағидаттары берілген, олар тәуелсіздік, объективтілік, кәсіптік құзырет, құпиялылық. Сонымен қатар заңда аудиторлардың, аудиторлық ұйымдардың және аудит жүргізілетін субъектілердің құқытары мен міндеттері көрсетілген.

Аудитор боламын деп үміттенген кандидаттардың аттестациялау маңызды рөл атқарады. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» Заңда: «Аттестация түсінігі бойынша - уәкілетті органмен бекітілген кәсіптік талаптары негізінде емтихандарды өткізу арқылы біліктілік комиссиясының аудиторларға кандидаттардың білімдері мен дағдыларын айқындау болып табылады. Жоғары білімі және жеті жыл еңбек стажы ішінде экономика, қаржы, бақылау-тексеру немесе құқық салаларында немесе жоғары оқу орындарында бухгалтерлiк есеп және аудит бойынша ғылыми-оқытушылық қызмет саласында кемінде бес жыл еңбек стажы бар адамдар, сонымен қатар бухгалтерлік есеп пен аудит бойынша жоғары оқу орындарында ғылыми-оқытушылық қызметімен айналысатын және айтылған салада бес жыл стажы ішінде кемінде екі жыл тәжірибелік жұмыспен айналсатын адамдар аттестаттауға жiберiледi. Аттестаттаудан өткен адамдар «аудитор» бiлiктiлiгi берiлгенi туралы бiлiктiлiк куәлiгiн және бiлiктiлiк куәлiгiнiң нөмiрi, тегi, өз аты, сондай-ақ өзiнiң қалауымен - әкесiнiң аты көрсетiлген аудитордың жеке мөрiн алады. » [7]

«Аудитор» бiлiктiлiгiн беру туралы шешiм Бiлiктiлiк комиссиясы айқындайтын мерзiмдiк баспасөз басылымдарында мемлекеттiк тiлде және орыс тiлiнде жарияланады. Аттестаттаудан өтпеген адамдар одан қайтадан өтуге Біліктілік комиссиясының шешімі қабылданған кезден бастап алты ай өткен соң жіберіледі.

«Аудиторлық ұйымдар мен аудиттелетiн субъектiлер арасындағы қатынастар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шарт негiзiнде қалыптасады. Аудит жүргiзу және (немесе) аудиторлық қызмет бейiнi бойынша қызмет көрсету шартында: шарттың нысанасы, мерзiмi, ақы төлеу мөлшерi мен талаптары, тараптардың құқықтары, мiндеттерi мен жауапкершiлiгi, алынған ақпараттың құпиялылығы, сондай-ақ кәсіби ұйымға мүшелігі көзделедi. Жақтардың келісімі бойынша шартта басқа да талаптар қарастырылуы мүмкін. Табиғи монополиялар субъектіне аудит жүргізуге шарт Қазақстан Республикасының табиғи моноплиялар туралы заңнамасымен қойылатын қосымша талаптарына сай болу керек».

Аудиттің халықаралық стандарттар аудит өткізудің тек жалпы әдісті анықтайды, яғни тексеріс ауқымы, аудиторлардың есеп түрлері, әдіснама сұрақтары, сонымен қатар аудиторлармен міндетті түрде қолданатын негізгі қағидаттар. Алайда стандарттар тексеріс барысында қолданылатын нақты әрекеттерді, тәсілдерді, ресімдерді регламенттемейді. Тексерістер әртүрлі болуы мүмкін және олардың рационалдығы аудиторлармен анықталады. Бұл мақсатқа аудиттің ішкі фирмалық стандарттар қызмет етеді. Жоғары сапалы қызмет көрсету үшін аудитор және аудиторлық фирмалар аудиттің халықаралық стандарттар негізінде өзінің ішкі стандартарды әзірлеу керек. Бұл стандарттар аудиторлық фирманыі ерекшілігін ескере отырып, тексерістір нақты ресімдерінің, аудиторлық дәлелдерді жинақтауының, олардың құжаттарының, клиенттермен қарым-қатынасының, ішкі бақылаудың, фирманың ішкі есеп берудің мәнін ашуға тиісті. Бұның барлығы тексеріс жүргізу барысында қажетті дәлелдерді жинақтауды жеңілдетеді, тексеріс уақытын қысқартады, құрытынды шығарғанда қателіктерді жібермеуге жәрдемдеседі. [8]

Аудиттің ішкі стандарттар осы аудиторлық фирмада тексеріске бірігей әдісті қамтамасыз етеді. Асырылатын жұмыстың сапасын көтеруге және көлемін кеңейтуге, тексерісті жүргізу үшін аудитор-ассистенттерді шақыртуға және аудит технологиясын дамытуға мүмкіншілік туғызады. Алайда стандарттар тәптіштеп толық түрде болмау керек, өйткені бұл аудитті ақпаратты механикалық түрде жинақтауға әкеледі, аудитордың ынтагерлікті төмендетеді. Фирманың экономикалық және қоғамдық статусы үшін ішкі стандарттардың аса маңыздылығын ескере отырып, оларды коммерциялық құпия етіп жасайды.

Әдітте, стандарттар әзірлеушілер қол қойып, аудиторлық фирманың бастығымен міндетті түрде бекітіледі.

Ішкіфирмалық аудиторлық стандарттарды келесі блоктарға біріктіруге болады:

• аудиторлық фирманың құрылымы мен оның қызметін ұйымдастырудың технологиясы;
• заңнама мен стандарттардың талаптарын жүзеге асыру бойынша құжаттар;
• тексерісті жүргізу әдістері.

Бірінші блоктың құжаттары аудиторлық фирманың ерекшелігін, оның ұйымдастырушылық құрылымын, клиенттермен жұмыс істеу қағидаттарды, ішкі бақылау мен есеп берудің құрылымын, қызметкерлердің уәкілдікті және лауазымдық міндеттерді, білімге қойылатын талаптарды, біліктілік этика мәселелрін және тағы басқаларды қарастырады.

Екінші блоктағы құжаттардың негізін келесідей көрсетуге болады:

• бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру сұрақтарын реттейтіннормативті құжаттардың тізімі;
• бастапқы құжаттардың, аналитикалық және синтетикалық есептің регстрлердің құрамы;
• есептің белгілі бөлімдер бойынша мүмкін болатын қателіктер жіктеуші;
• аудиорлық ресімдерді орындау дәйектілігі;
• аудитті жоспарлау кезеңінде сұрауларды өткізу үшін тестер немесе сауалнама.

Үшінші блокқа кіретін әдістер келісі бағыттарда әзірленеді:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс