Мектепте Абай шығармашылығын оқыту

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Маңғыстау гуманитарлық колледжі.

Курстық жұмыс.

Тақырыбы: Жаңашыл мұғалімдер идеясы және олардың тәжірибесі.

Қорғаған: ДЖанбаева Маржан Нұрымқызы.

Тобы: ЗТП-31 3курс

Тексерген: Ақкенже Жанұзаққызы.

Ақтау 2012ж

Жоспар.

І.Кіріспе бөлім.

Жалпы білім беретін орта мектепті қайта құру жағдайындағы ынтымақтастық
педагогика.

ІІ.Негізгі бөлім.

А.) Жаңашыл мұғалімдер идеясы және олардың тәжірибесі.

Ә.) Озат педагогикалық тәжірибені пайдалану.

Б.) Оқыту технологиялардың түрлері және қолданудың тиімділігі.

В.) В.Т.Кабум технологиясы. Тәрбиелеуді ізгілендіру жүйесі.

ІІІ.Практикалық бөлім.

Сабақ жоспары: Тік белдемше , шығу тарихы

Тәрбие сағатының жоспары: ХХІ –ғасыр көшбасшысы.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер.

І.Кіріспе бөлім.



“Еліміздің
ертеңі- бүгінгі жас ұрпақтың
қолында, ал жас ұрпақтың
тағдыры- ұстаздардың қолында.”

Н.Ә.Назарбаев.

Көп жылдар бойы жалпы білім беретін орта мектептің оқыту және
тәрбие жұмысын зерттеу арқылы жетілдіру, жаңғырту мақсатында бірнеше
мұғалімдер мен ғалымдар эксперимент жүргізіп, тұтас педагогикалық процесті
жоғары ғылыми-әдістемелік деңгейде ұйымдастыруды қажет деп тапты. Өйткені,
олар ескі дәстүр бойынша оқытудың әдеттегі әдістерін, принциптерін
қолданып, жастарға білім және тәрбие беру ісі қазіргі заманның талаптарын
қанағаттандырмайды деп қорытынды жасады. Жаңашыл-экспериментшіл
мұғалімдердің әрқайсысы өз сыныптары мен мектептерінде жеке-жеке, керек
десе бірін-бірі білмей 25 жылдай эксперимент жұмысын жүргізген. Бұған
қарамастан олардың жұмыстарының қорытындысы бірдей нәтиже берген.

    Экспериментшіл мұғалімдер зерттеу жұмыстарын аяқтағаннан кейін бір-
бірімен кездесуді, пікірлесуді, тәжірибе нәтижесін ортаға салып, талқылауды
ойластырып жаңа педагогикалық шешімдер қабылдауды қажет деп тапты. Бұл
пікірлердің мазмұны Учительская газета беттерінде жарияланды. Осы
газеттің шақыруы бойынша экспериментшіл мұғалімдер үш жылдың ішінде төрт
рет кездесті. Бірінші кездесуінде (18-қазан, 1986 ж.) Ынтымақтастық
педагогика, екінші кездесуінде (17-қазан, 1987 ж.) Тұлғаны
демократияландыру, үшінші кездесуінде (19-наурыз, 1988 ж.) Жаңарту
әдістемесі және төртінші кездесуінде (18-қазан, 1988 ж.) Жаңа мектепке
кіреміз тақырыптары бойынша эксперимент жұмыстарының нәтижесіне сүйеніп,
білім және тәрбие саласында көптеген жаңа үздемелі педагогикалық пікірлер
ұсынды. Бұл пікірлердің біразын атап өткен жөн. Мысалы: балалар, мұғалімдер
және ата-аналар арасындағы ынтымақтастық, ұжымдық шығармашылық тәрбие,
орындаушылық және шығармашылық қабілеттер, балаларды дербес және ұжымдық
өзін-өзі талдау.

Осындай мақсатқа бағытталған педагогикалық идеялардың іске
асырылуының нәтижесінде мектеп өмірінде тек қана мұғалімдер емес,әсіресе
оқушы жайлы көп өзгерістер байқалады.

1

    Оқудың нәтижесі ынталылық пен қабілеттердің көбейтіндісіне тең. Егер
ынталық нөлге тең болса, онда барлық көбейтінді де нөлге айналады. Ал
экспериментшіл мұғалімдердің бұл анықтамасы оқыту процесін жаңғыртуды қажет
етеді. Олай болса бұрынғы педагогикадан айырмашылығы бар жаңа педагогика
керек, оны ынтымақтастық педагогика деп атауға болады деген біркелкі
көзқарастарға келген екен олар. Мұңдай педагогика балаларды
ынтымақтастыққа, оқу еңбегіне жетектейді, табысқа жету үшін оларға
сенімділік туғызады, артта қалмаудың жолы іздестіреді.

        Адамгершілік және ынтымақтастық бала өмірінде үлкен орын алады.
Сондықтан мұғалім ең алдымен баланың дамуы, келешегі жайлы қамқорлық
жасайды. Өйткені олардың өмірге бейімделуі, өмір тәрбиесіне үйренуі
мектептен басталады. Міне, осы тұрғыдан қарасақ, ынтымақтастық педагогикасы
–құлық педагогикасы – даму педагогикасы. Іс жүзінде бұлардың үшеуінде бір
текті құбылыс: мұғалім мен тәрбиешілердің әрекет ету тәсілдері, олардың
балалармен қарым-қатынасы, істегі ынтымақтастығы .

Әрбір педагогикалық әсер, әрібір шешім, әрбір әрекет балалардың даму
барысында тексеріліп отыруы қажет. Ал дамудың бірқалыпты немесе оның
қалысуы әрбір мұғалімге мәлім.





2

ІІ. Негізгі бөлім.

3

І.Қ.М.Нұрғалиевтың(1925-1988ж.ж) өмірбаяны және ұстаздық

көз-қарасы.

Шығыс.Қазақстан облысының Марқакөл ауданында дүниеге келген.
Шыңғысхан мектебінің 6-сыныбын бітіріп,еңбекке араласты, 19 жасында
Ұлы Отан соғысына аттанады. 1944ж жараланып екі аяғы, бір қолынан
айырылды, Мәскеу госпиталында екі жыл емделіп, көптеген операциядан
өткен. Сол гопитальда емделген жылдарында 8-ші,9-шы, 10-шы сыныптар
аралығында емтихан тапсырып, орта білім туралы аттестат алып,
сонымен қатар бухгалтерлік курсты сырттай бітіріп алады.

Ауылға оралған бойда бірінші топтағы мүгедектігіне қарамастан
ұстаздық еңбек жолын орыс- тілі нәнінен сабақ беруден бастайды.

Абай атындағы Қазақ мемлекеттік институтының тарих факультетін
сырттай оқып бітіріп, Боран орта мектебінде 30 жылдан астам уақыт
үздіксіз директор қызметін атқарды. Ол Ленин, Қызыл Ту ордендерімен, 5
мақтау қағазымен марапатталды.

КСРО Халық мұғалімі және Қазақ ССР-інің еңбек сіңірген мұғалімі.
2005жылдың қазан айында Құрмаш Нұрғалиұлының 80 жылдық мерей тойы
атап өтілді. Бұл есім республикада педагогикаға бар ғұмырын арнап,
педагогикалық қызметін жалғастырушылардың кітабына ең алғашқыларының
бірі болып енді. Осынау тамаша адам туралы Дінмұхаммед Қонаев былай
деген: Бұл ғажап адамның өз өмірі – ерлік,шәкірттерді биік
рухқа,адамгершілікке тәрбиелеуде, олардың азаматтық санасын
қалыптастыруда ғибратты өнеге болып танылады. Боран ауылындағы оның
авторлық мектебін қазір баласы, педагогика ғылымдарының кандидаты
Талант Құмашұлы басқарады. Түлектерінің 30 пайыздан астамы жоғары оқу
орындарына грант арқылы түсіп, көптеген мектеп бітірушілер Алтын
белгіге ие болды. Мектеп ақпараттық – коммуникациялық технология
негізінде білімді ақпараттандырудың педагогикалық идеясын жүзеге асырып,
теледидар- техникалық студиясы арқылы ауыл эфиріне шыға алады.
Қашықтан оқыту жобасы бойынша бұл мектеп Юнеско зерттеу институтының
арнайы мәртебесіне ие болған Құрмаш Нұрғалиұлы туралы толығырақ
Халық мұғалімі Құрмаш Нұрғалиев Педагогикалық әулет атты кітаптан
оқуға болады.

ІІ. Қ.М.Нұрғалиевтің негізгі идеялары мен педагогикалық тәжірибесі.

Идеясы: Боран мектебін білімдар әрі бала жүрегіне
сезімтал ұстаздар ордасына айналдыру, жаңалыққа ұмтылуды мақсат ету,

4

жаңалық үшін ғана емес, жалпының игілігі үшін жұмыс істеу.

Жаңашыл ұстаздың басына тән басты қасиеттері ерен ерлігі,
жауапкершілігі, еңбекқорлығы, турашылдығы, біліктілігі, талап
қойғыштығы, ұйымдастырушылық қабілеті,адамгершілігі, педагогтың
ізденімпаздығы, шығармашылығы.

Еліміздің таңдаулы мектептерінің бірі Боран мектебі мыңға
жуық оқушы оқыған ауылдық жердегі аралас мектеп болған. Мектеп
жанындағы оқу өндірістік кешенінде 9-10 сыныптағылар екі жыл ішінде
жүргізуші, тракторшы, электрик мамандықтарын алып шыққан.
Мектептің бүкіл оқу тәрбие жұмысы техникалық құралдарды қолдануға
негізделіп, барлық 40 кабинеттің техникалық орталығы республикамызда
тұңғыш рет осы мектепте жасалып, мыңдаған дыбыстық фонограммалардың,
диофильмдер,диопозитивтердің, кинофильмдер мен кино-фрагменттердің,
магнитафон жазбаларының үлкен қоры жинақталған орталық телестудиясы
болған. Студиядағы операторлар да,режиссерлар да 7-сыныптан жоғары
оқитындар болды.

Мектеп жанында зәулім спорт залы, екі дене шынықтыру залы,
ән-күй, саз кабинеті мен бөлмелері 200 орындық жиын залы, 200 орындық
кинотеатр,мединицалық кабинет, 240 орындық асхана жас буынның игілігіне
айналған.Сол кездегі совхоз малшыларының балаларына арналған 6
орындық интернат үйі, толық жабдықталған өнер бөлмесі (көрмесі), екі
оқу залы жұмыс істеген. Қазақтың ұлы ағартушыларына, көрнекті
педагогтарға арналған стеділер , мәңгі от алаулары тұрған жауынгерлік
даңқ залы тәрбие орталығына айналған.Ұжым барлық пәндер бойынша
толық үлгерімге жетіп,құқық тәртібін бұзу оқиғасы кездеспеген. Жыл
сайын мектеп бітірушілердің көбі совхоз өндірісінде қалып, жөндеу,
көгалдандыру, т.б. мектеп жұмыстарын оқушылар атқарған. Мектеп директоры
– Қ.Н.Нұрғалиев: Мектепті алға бастыруды анық ойласақ, істі кадрдан
бастауымыз қажет. Келешектің адамын қалыптастыру, еңбекке баулу,
адамгершілікті дамыту, мұның бәрі сегіз қырлы бір сырлы дейтін
мұғалімдердің қолдарынан келетінін үнемі ескеріп отырғанда ғана жақсы
ұстазбен жас шәкірт арасында мәңгі үзілмес алтын желі тартылады. Ол
мұғалімнің оқушыға сенуі, оқушының мұғалімді сүюі - деп оқу-
тәрбиесін, ізгілендіру идеясын қолдады.

І.Архимед Мыңбайұлы Ысқақовтың өмірбаяны және ұстаздық қызметі.

А.Ысқақов 1953 жылы туған, жаңашыл ұстаз, 1975 жылы Киров атындағы
Қазақтың мемлекеттік университетінің физика- математика

5

факультетін бітіріп, Алматы, Ресей мектептерінде математика пәнінен
сабақ беріп мол тәжірибе жинақтаған дарынды ұстаз. 1988-89 оқу
жылынан бастап ерекше тәрбиені қажет ететін жоғары сынып оқушыларына
арналған эксприменттік мектептің директоры қызметін атқарады. Білім
саласы бойынша Тарлан-2000 сыйлығының иегері.

ІІ.Негізгі идеялары мен тәжірибелері: Көпшілік Архимед мектебін
Болашақ мектебі дейді. Оқу – тәрбие жұмысында бетбұрыс жасау идеясын
ұсынып,әр оқушының еркін дамуына , азамат ретінде белсенді әрекет
етуін, мүмкіндік туғызатын мектептің жаңа моделін құру идеясын
ұсынды.Педагогикалық процесті еркін демократиялық негізде жүргізуде
Мыңбаевтың идеясы. Архимед мектебінің басым көпшілігі ерекше
тәрбиені қажет ететін әдеттегі қиын балалар деп аталып жүрген 9-10
сынып оқушылары.Алайда, педагогикалық ұжым өз еріктерімен келген
жасөспірімдердің ешқайсысын қиын оқушы деп есептемейді. 200
жасөспірімнің барлығын да, өздерінің бейімділігі мен ынта- ықыласына
қарай іске тартып, сенім артып, адал еңбектің пайдасына көздерін
жеткізеді.

Архимед мектебінің міндеті – балаларға сапалы білім, саналы тәрбие
беріп, олардың өмірдегі өз жолын табуына көмектесу. Бұл мектеп сол
кезде жартылай шаруашылық негізде жұмыс істеп, оқушылар түске дейін
қаланың жүзден астам өндіріс орындарында міндетті түрде 4 сағат
еңбек еткен. Тапқан табыстарының 50 сомын мектеп қорына өткізіп, оны
бос уақыттарымен каникулдарын мазмұнды ұйымдастыру үшін жұмсаған. Оқуға
деген ынтасына қарай оқушыларға 10 сомнан 50 сомға дейін шәкірт ақысы
төленген. Бағдарламаның ерекшелігі- жалпы білім беретін пәндерден басқа
әр оқушының қалауына сай бір-екі пәнді тереңдетіп оқытуында, бейнелеу
өнері, кино , театр, саз, дін тарихы пәндерін енгізілуде, биология
курсының Экология негіздері деген қосымша сабақтармен толықтырылуында.
Оқушылардың денсаулығын нығайту мақсатымен дене шынықтыру сабағы
аптасына 5 рет өткізіліп, бір сабағы міндетті түрде бассейнде
өткізілген. Сондай-ақ ағылшын тіліне аптасына 4 сағат бөлініп,
компьютер сыныбымен қатар, Журналистика негіздері, Социология және
психология негіздері, т.б. курстар оқылып,балалардың толықтай орта
білім алуына,өздігінен білім алуына деген құштарлығы мен дағдыларын
қалыптастыруға ықпал жасалды.

Оқушылар отандық және дүниежүзілік мәдениет байлығымен танысып,
адамгершілік және ерік- жігерлерін қоғамдық дәрежеде шынықтыра алады.

Мектепте барлығы 25 мұғалім және жоғары оқу орындарымен мекемелерден
шақырылған мамандар тобы еңбек етіп, 8 оқушы, 8 мұғалімнен тұратын
мектеп кеңесі болды.

6

Мектеп бітіруші түлек мемлекеттік аттестат, паспорт, 2 жыл еңбек стажы
бар еңбек кітапшасын, жұмысшы мамандығын алып шығады. Сол кездегі бір
оқушының Сіздің мектебіңізде оқығым келеді. Мені мектебіңізге
алыңыз, өтінемін. Мен ешкімге де керек емеспін , - деген хатын
тебіренбей оқу мүмкін емес.

Архимед мектебінің педагогикалық процесі демократиялық және ізгілік
негізінде құрылған. Мектеп оқушыға кең еркіндік береді. Тек бір ғана
мақсатты- заманына сай саналы да өрелі, әрі дені сау, парасатты азамат
болып өсуді талап етеді. Мектеп оқушылары өз мектебін мақтан етіп,
пікірлерін білдіреді. Оқушы Дина Бектасова:

--Мектеп бітіргенде аңғал сарыауыз балапан емес, өмірдің сынына,
күресіне дайн азамат болып шығатыныма күмәнім жоқ.

Мектеп кеңесінің мүшесі, 9-сынып оқушысы Асфендияр Құрбанов:

--Біз өз мектебімізге өзіміз қожамыз. Сондықтан өзімізді ересек жігіт пен
бойжеткен сезінбесек болмайды.

--9- сынып оқушысы Данияр Орынбеков:

---Мектепті жақсы бітірген соң кез келген жоғары оқу орнына қиналмай
түсерімізге сөз жоқ. Себебі мұндағы оқудың сапасы өте жоғары.

Міне, А.Ысқақов өз пәнімен қатар педагогтік мамандығына шынайы
сүйіспеншілігі әке тәрбиесінен дарыған, шәкірт жүрегіне жол таба
білген, үнемі даму,ілгері басу, ізденуді өмір өзегі еткен, әрі
іскер,әрі білікті, жігерлі ұстаз. Атаулы мектеп директоры оқушылар
мен педагогтардың ұйымдастырушысы әрі білікті тәлімгер.

І.Нұртазина Рафиха Бекенқызы. (1921 жылы туған)

Р.Нұртазина педагог-әдіскер, Қазақ ССР-інің еңбек сіңірген
мұғалімі (1966),Социалистік Еңбек Ері (1968), педагогика ғылымдарының
кандидаты(1974). Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институтының орыс
тілі мен әдебиеті факультетін бітірген(1951). Алматыдағы № 12 қазақ орта
мектебінде 14 жыл бойы басшылық етіп, орыс тілі мен әдебиетінен дәріс
берді. 200-ден астам ғылыми зерттеулер мен оқу-педагогикалық еңбектердің
авторы,қазақ мектептеріндегі орыс тілі әдебиеті бағдарламасын
құрастырушылардың бірі. 1972 жылы қазақ педагогика қоғамының төрайымы
болып сайланды.

7

Бүкілодақтық халық ағарту қызметкерлері съезінің делегаты (1968,
1988). Көптеген орден медальдармен марапатталған, Платиналы Тарлан
сыйлығының иегері.

Р.Б.Нұртазина орыс тілінің білікті маманы ретінде педагогика
ғылымының және Қазақстан мектебінің бай тәжірибесін насихаттап Африкада,
Вьетнам, ГДР,Монғолия, Жапония, тағы басқа елдерде дәріс оқыды.

1979-1986 жылдарда орыс тілі мен әдебиетін оқытатын мұғалімдердің
халықаралық қауымдастығына (ассоциациясына) қатысты.Будапештте өткен
конгресте 78 елден келген мұғалімдер алдында дәріс оқыды. Берлиенде
өткен орыс тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің IV Дүниежүзілік
конгресіне қатысты.1989 жылдан радиохабары арқылы қазақша тілұстарту
сабақтарын орыс және қазақ тілдерінде жүргізген.

Идеялары: педагогика ғылымының жетістіктерін, заңдылықтарын, әдебиеттерін
оқып үйреніп,диалектикалық жолмен қорытынды шығара білу; адамға
ізгілікті ықпал жасай білуді меңгеру; әр балаға бақыт сыйлау ;
педагогикалық процесте пәнаралық байланыс негізінде шығармашылықпен
оқыту ; сабаққа енжарлыққа жол бермеу ; әрбәр сабақты оқушы мен
мұғалімнің рухани қатынасының қуанышы көзіне айналдыру ; ана тілінде
білім алу.Сабақ қаншама қайталанса да, жаңалығымен мұғалімнің өзін де,
оқушыны да таңдандыратындай болуы тиіс.

Егер мұғалім әр баланы қайталанбайтын жеке тұлға деп, оған
сеніммен, мейіріммен қараса, мектеп директоры әр шәкіртіне әріптес
ұстаздарына парасатты қатынаста болса, онда оқу-тәрбие процесі жақсы
жүреді.

Ол орыс тілін ұлт мектептерінде оқытудың тәжірибелеріне талдау
жасады. Ұстаздың өзіндік шеберлігі – оқыту процесінде оқушылардың таным
белсенділігін арттыру, оларды өздігінен іс-әрекет жасауға ынталандыру,
орыс тілін еркін сөйлеуге, сауатты жазуға үйрету мақсатында оқу
материалына байланысты дидактикалық құралдар дайындау. Әр сыныпқа әр
тақырып бойынша әдеби ойындар, әңгімелер, мақал- мәтелдер, ертегілер,
жұмбақтар, суреттер, кестелер, техникалық оқу құралдары ұзақ ұстаздық
еңбек жылдарында жинақталды.Нұртазинаның бұл тәжірибесі республикалық
конференцияларда талқыланды. Әр жылдарда арнайы жеке оқулық
әдістемелік кітап болып жарияланды.

Оқушылардың ғылыми дүние танымын қалыптастыруда пәнаралық
байланыс принципін қолдана отырып,біздің еліміздің ұсынысына
қатынасына, оның жақсаруына үлес қосу жаңашыл ұстаз Р.Бекенқызының әр
сабағының өзекті міндеті болып саналады.

8

Р.Б.Нұртазина өзінің ұзақ жылғы мектепті басқару тәжірибесінде
балаға деген шынайы махаббат сезімін, оқушылар мен мұғалімдер және ата-
аналар ұжымына сенім білдіруді, ізгілік және демократизм
принциптерін,педагогикалық ынтымақтастық идеясын басшылыққа
алды.Осының нәтижесінде мектепте өз мамандықтарын сүйетін, еңбекке
жауапты қарайтын ,білікті , іскер педагогикалық ұжым құрылды. Мектепте
оқушылардың жан-жақты жарасымды дамуына бағытталған , өзін-өзі басқару
негізінде құрылған сыныптан тыс, мектептен тыс жұмыстардың мол
тәжірибесі жинақталды. №12 мектептің 60 жылдан астам уақыт ішіндегі
шығармашылық еңбегін көрсететін тарихи мұражай бар.

І.Григорий Максимович Кубраков ұстаздық қызметі мен еңбектері.

Г.М.Кубраков – Солтүстік Қазақстан облысы Мамлют санаториялық
мектеп – интернатының директоры, КСРО халық мұғалімі, республикалық
және Бүкілодақтық халық ағарту қызметкерлері съезінің делегаты.

Г.М.Кубраков ұзақ жылғы қызметінде ұлы педагог А.С.Макаренконың
бай мұрасын бүгінгі мектеп жағдайында жүзеге асырып, жас ұрпақты оқыту
мен тәрбиелеуді сапалы биікке көтеруде тұлғаланып, бүкіл
республикамызға танымал болған талапты да, талантты ұстаз.

Г.М.Кубраков республикалық теледидар арқылы ұйымдастырылған арнайы
хабарға қатысып, озат тәжірибесі туралы телекөрермендермен пікір
алмасып отырды. Ол жас ұрпақ бойына еңбексүйгіштік дағдыларын
қалыптастыруда өте құнды тәжірибені жинақтады. Кубраковтың қаламынан
ғылыми педагогикалық негізде баяндалған көп жылғы ұстаздық еңбегінің
бай тәжірибесі бірнеше кітаптар болып жарық көрді. Мәселен:
Г.М.Кубраков По пути Макаренко ( Алматы: Мектеп, 1982), По заветом
Макаренко ( М , Просвещение, 1987).

І.Қанипа Омарғалиқызы Бітібаева

Қанипа Бітібаева—Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі, КСРО
Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, қазақ мектептерінде әдебиетті оқытудың
жаңа жүйесін қалыптастырған ұстаздардың бірі.

1991 жылы 19 мамырда Қанипа Бітібаеваның ғылыми әдістемелік атаулы мектебі
ашылып,

оның жетекшілігімен ұстаздар Әдебиетті тереңдетіп оқыту әдістемесін
жетілдіруге ат салысуда. Қ.Омарғалиқызы 70 -тен аса мақала мен 23
кітаптың және оқулықтың авторы.

9

Оның Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі мен технологиясы атты оқулығында
лириканы, эпикалық шығармаларды жаңа технологиялармен оқыту жолдары
баяндалған. Абай, Мұқағали лирикаларын меңгерудің

жолдары тақырыпқа қатысты сабақ өткізудің технологиялық картасы,
поэтикалық талдаулардың үлгілері, шығармашылық жұмыстар берілген.
Мысалы, жыраулар поэзиясына 40 түрлі тапсырма түрінің берілуі
оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытады. Эпикалық жанрды меңгертуге
қатысты әңгіме , хикаят, роман, жанрларын оқытудың ғылыми- теориялық
негізі және сабақ үлгілері бірге ұсынылған. Сонымен қатар, Абай жолы
эпопеясын оқыту технологиясы мен әдістемесі де жан-жақты сөз болады.
Батырлар жырын публицистикалық шығармаларды, эпистолярлық жанрды оқыту
әдістері берілген.Әсіресе, дамыта оқыту технологиясына сүйене отырып,
оқушыларды ғылыми еңбекке баулу мәселелері, дарынды балалардың
қабілетін жетілдіру, әдіс-тәсілдері де осы оқулықта жазылған. Ұстаздың
Абай туындыларын оқытуға негізделген екі кітабы , Мұхтар Әуезов
шығармаларын оқытуға бағытталған үш кітабы іргелі еңбектер қатарын
молайтты.

Қ.Бітібаева әдебиетті өмір сабағы, өнер сабағы, ой сабағы, ойлану
сабағы -- деп біледі. Ол өзінің әр сабағын кішігірім өнер туындысы
дәрежесіне көтеруді мұрат еткен ұстаз. Қанипа өткір ойы, батыл пікірі,
оқу тәрбиесін жетілдіруде тың серпіні бар, шығармашылық зертханасы
қалыптасқан өте іскер жаңашыл мұғалім.

Қанипа Бітібаева – оқыту процесінде баланің рухани жан дүниесін, ой
еңбегінің күрделі процесінің заңдылықтарын, жеке адамның қалыптасу
ерекшеліктерін зерттеуші ұстаз. Қанипа өзінің мол жұмыс тәжірибесін
шәкірттерге қазақ тілі мен әдебиетінен білім, тәрбие беруден түйген
пікірлерін, қазіргі мектеп бағдарламалары жөніндегі ой- жалғастарын
ортаға салып , республикалық және халықаралық басылымдарда да жариялап
отырады.

Қ.Бітібаеваның кітаптары:

1. Әдебиетті оқытудың тиімді жолдары.

2. Әуезов шығармашылығын оқыту.

3. Сабақ түрлері мен үлгілері.

4.Мектепте Абай шығармашылығын оқыту.

5. Әдебиетті оқыту әдістемесі.(оқулық)

6. Әдебиеттану.

10

7. Абайды таныту.

8. М.Әуезов – мектепте.

9. Әдебиетті тереңдетіп оқыту.

10.Әдебиет оқулығы.

11. 7-сынып әдебиетін оқыту әдістемесі.

12. 5-9 сынып әдебиетін тереңдетіп оқыту.

13. 10-11 сынып әдебиетін оқыту.

Осы заман педагогикасы –бұл тұлғаның және ұжымның тәрбие және өзін-
өзі тәрбиелеу процестерінің диалектикасы туралы ғылым.

    Ынтымақтастық педагогика – бұл тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің,
мұғалім мен балалардың шығармашылық еңбегінің диалектикалық бірлігі емес
пе?

   Мектепке, жоғары оқу орнына жаңа кадрларды дайындауда қоғамның
әлеуметтік тапсырмасын орындау үшін ынтымақтастық педагогика керек. Бұл
педагогика жас мұғалімнің ғылыми педагогикалық теория мен озат
педагогикалық тәжірибенің нәтежесімен қарулануына мүмкіндік береді. Сонымен
бірге ізгілендіру, гуманитарландыру жағдайында тұтас педагогикалық процесте
жаңа идеяларды пайдаланудың жолдарын қарастырады.

    Ынтымақтастық педагогиканың негізгі идеяларын оқу-тәрбие процесінде
қолдану барысында тәрбие мақсаттарын жүзеге асыру жолында орта және жоғары
мектеп зор роль атқарады. Өйткені оларда барлық жастар оқып, еңбек етуге
үйреніп дағдыланады, өмірге жолдама алады.

     Орта және жоғары оқу орындарының мақсаты – жастарды әр жақты жарасымды
етіп дамыту, олардың жоғары құлықтық, азаматтық көзқарасын қалыптастыру.
Мұндай мақсат кешенділік міндеттерді шешуді қажет етеді. Олар: әлеуметтік
тәрбие беру жолымен дүниеге көзқарасын кең мәдени ой-өрісі жоғары тұлғаның
үйлесімді жан-жақты дамуының негізін қалау; әлеуметтік функцияларды еңбек,
таным, қоғам, ұйым және бос уақытты пайдалану т.б. орындау үшін жастарды
ойдағыдай даярлауды қамтамасыз ету;

кәсіптік дайындықтың жолдарын таңдап алу үшін, өз тағдырын өзі шешу үшін
жастарға жағдай жасау; тұлғаның өзін-өзі тәрбиелеуге, өз білімін алуына,
оны өмірде пайдалана білуіне мүмкіндік жасау.


11

Тұлғаның дамуы мен тәрбиесі идеалогиясының жаңаруы көптеген идеяларға
негіздеді. Олар:

- тәрбие мақсатының реализм идеясы;

     - ересек адамдар мен балаларды бірлесу іс-әрекетінің идеясы;

     - тәрбие бағыттарының дербес идеясы;

     - тәрбие бағыттылығының ұжымдық идеясы;

     - өзін-өзі талдау (анализдеу) идеясы;

     - бала күнінің жартысы;

     - қиын мақсаттық идеясы;

     - сүйеніш идеясы;

     - ірі блоктар идеясы;

     - ата-аналармен ынтымақтастық;

    - мұғалімдердің ынтымақтастығы;

     - өзін-өзі сыйлау идеясы;

     - өзін-өзін басқару (реттеу) идеясы т.т.,

Экспериментшіл мұғалімдер 50-ден астам жаңа идеяларды мұғалім
жұртшылығына ұсынды. Бұл идеялар көптеген орта және жоғары оқу орындарында
колданылып келеді. Идеялардың біразы Жалпы орта білім беретін
тұжырымдамада және Экспериментшіл мұғалімдердің есеп беру кездесулерінде
баяндалған.

     Сонымен, қайта құру жағдайында әрбір мұғалімнің жаңа идеялармен, оқыту
мен тәрбиенің озат теориясы және практикасымен қарулануы тұлғаның сапасын
жобалай және анықтай білуге мүмкіндік береді. Осының негізінде мұғалім
баланың бойына жақсы қасиеттерді егеді, дүниеге көзқарасын, мінез құлқыың
нормасын қалыптастырады, болашақ өмірге, еңбекке, мамандықты саналы түрде
таңдап ала білуге даярлайды.

Мектеп жұмысының негізгі мақсаты:

"Мектебіміздің әр түлегін адамгершілік қасиеті жоғары, мәдениетті,
тәрбиелі, жан-жақты дамыған, динамикалық өзгерістерге ұшырап тұратын әлемде
өмір сүре алатын және бәсекеге қабілетті тұлға ретінде қалыптастыру"

12

Оқу тәрбие ісінің басты идеясы:

"Еңбекпенен, өрнекпенен

Өнер ойға тоқылса,

Жайнар көңіл, қайнар өмір

Ар ілімі оқылса"

(Шәкәрім)

МҰҒАЛІМ:

Шебер - педагогикалық қызметтің техникасы мен әдіс-тәсілдері, білім беру
технологиысын еркін меңгерген, педагогикалық ғылым мен озық тәжірибелерді
ұтымды және шығармашылықпен қолдана білеін жоғары психологиялық білім мен
дайындығы бар білімді педагог.

Жаңашыл - білім беру үрдісінің тиімділігін арттыратын жаңа әдіс-тәсілдермен
іс-тәжірибесін толықтырып, өзіндік дидактикалық комплекстерді жасай отырып,
білім беру мен тәрбиені дамыту жұмыстарында жоғары нәтижеге жететін
педагог.

Зерттеуші - оқі үрдісінде жаңашылдығымен ерекшелене отырып, ғылыми-
зерттеуші жұмыстармен шұғылданатын, бағдарламалар, оқулықтар құрастырып,
эксперименттер жүргізе білетін педагог.

а) Озат педагогикалық тәжірибені пайдалану.

Мектептерде педагогикалық тәжірибені зерттеу, жинақтау ісі күрделі
және шығармашылық мәселелердің бірі болып табылады. Педагогикалық тәжірибе
- оқыту, білім беру және тәрбие тәжірибесі, дәлірек айтсақ нәтижесі
оқушының жеке тұлғалық сапаларынан көрінетін, белгілі бір мақсатпен
ұйымдастырылатын педагогикалық процесс.

Көпщілік мұғалімнің педагогикалық тәжірибесі – бұл педагогикалық
ғылымының жетістіктерін қолданып жұмыс істеп жатқан білім беру ұйымдарының
тәжірибесі.

Озат педагогикалық тәжірибе сөзін түрліше түсінеміз. Кең мағынада озат
педагогикалық тәжірибе - мұғалімнің шеберлігінің жоғары деңгейі, тұрақты
педагогикалық нәтиже беретін оқыту және тәрбие тәжірибесі. Мұғалімнің
тәжірибесінде жаңалық болмауы мүмкін, бірақ ол ғылымда белгілі
принциптерді, әдістерді табысты түрде қолданып, басқа мұғалімдерге үлгі
болып, озат тәжірибесі басқа мектептерге таратылады.

13

Педагогикалық озат тәжірибенің мағынасы: шығармашылық ізденіс, жаңалығы
бар тәжірибе, жаңашылдардың тәжірибесі. Мұндай педагогикалық тәжірибе өте
құнды, себебі ол мектеп тәжірибесіне жаңалық енгізеді. Сондықтан, бірінші
кезекте осы тәжірибені талдап, баға беріп, тарату керек. Жай шеберлік пен
жаңашылдық арасындағы айырмашылықты көру қиын, себебі мұғалім ғылымда
белгілі принциптер мен әдістерді қолдану қол жеткен жетістіктермен
шектелмейді, жаңа әдістерді қолданып, немесе ескі әдіс-тәсілдерді тиімді
етіп ұштастырып, бірте-бірте жаңашыл болады, олай болса кез келген жақсы
тәжірибені мектептің тәжірибесіне енгізуге болады, бірақ жаңашыл
мұғалімдердің іс-тәжірибесін жан-жақты талдап, қорытындылап, тарату керек.

Озат педагогикалық тәжірибенің белгілері, оған қойылатын талаптар.
Бірінші белгісі – қоғам дамуының бағытына, әлеуметтік сұранысқа сәйкестігі.
Озат мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының қызметкерлері өмір талаптарына
сай жұмыс істеп, педагогикалық процесті жетілдірудің тиімді жолдарын
табады.

Озат тәжірибенің екінші белгісі – педагогикалық қызметтің тұрақты,
жақсы нәтижелері. Педагогикалық "өнім" - оқушылардың білім, іскерлік,
дағдыларының, жалпы дамуының, тәрбиелілігінің деңгейі.

Мұғалім сабақтарын дұрыс бағалап, оқушылардың білім сапасын тексеріп,
жауап алынатын сұрақтар:

• оқушылардың бағдарламадағы оқу материалын меңгеруі;

• өз беттерімен білім ала білуі;

• білімдерін шығармашылықпен тәжірибеде қолдануы;

• оқушылардың жалпы дамуы.

Білім сапасы оқушылардың байқампаздығынан, талдау, жинақтау,
абстракциялау іскерлігінен, оқу материалымен жұмыс істеу жолдарын
анықтаудан, іс-әрекеттің жүйесін белгілеуден, өз іс-әрекетін бақылап, оған
керек жағдайда түзетулер енгізуінен көрінеді. Оқушылардың тәрбиелілігі
олардың пікірлерінен, мінез-құлқынан, жүріс-тұрысынан байқалады. Озат
тәжірибенің үшінші белгісі - оқыту, тәрбие, дамуда тұрақты, жақсы
нәтижелерге жету үшін мұғалімдер мен оқушылардың өз күштері және құралдарын
орнымен жұмсауы. Оқушыларға шамадан тыс қосымша тапсырмалар беріп, басқа
пәндерді меңгеруге зиян келтіріп, білім сапасын көтеретін тәжірибе озат
тәжірибе деп есептелмейді.

Жаңалық – озат тәжірибенің төртінші белгісі.

14

Педагогикалық озат тәжірибе оқу-тәрбие жұмысын үнемі дамытып және
жетілдіріп отырады. Сондықтан, әрбір мұғалім еліміздегі жаңашыл ұстаздардың
бай тәжірибесін, белгілі педагогтар мен психологтардың ғылыми еңбектерін
терең зерттеп, олардың ұсынбаларын өз ісінде шеберлікпен пайдаланғаны жөн.
Мектептерде педагогикалық тәжірибені зерттеудің кейбір талаптары бар.

Олар: мұғалімнің өз тәжірибесін өзі зерттеп жинақтауы,
педагогикалық еңбек шеберлерінің жұмыс жүйесін зерттеу және жинақтау; бір
педагогикалық тақырып бойынша бірнеше мұғалімдердің іс-тәжірибелерін
зерттеу және жинақтау; жаңашыл мұғалімдердің озат тәжірибесін тарату және
оны тәрбие процесіне енгізу; педагогикалық ғылыми-зерттеу институттарының
басшылығымен оқу және тәрбие салаларында орын алып отырған мәселелерді
тауып, оны шешуге ат салысу.

Оқыту мен тәрбиенің тиімді тәсілдері мен әдістерін табуда мұғалімнің өз
тәжірибесін өзі зерттеп, жинақтау ісі – әрі қиын, әрі үрделі мәселелердің
бірі. Мұғалім оқыту мен тәрбие салаларындағы орын алып отырған бір мәселені
шешу үшін әдіс-тәсілдерді таңдап алып, олардың оқушыларға ықпалын сабақ
тәрбиелік іс-шаралар арқылы бақылайды. Мұғалім зерттеу арқылы түскен
материалдарды талдап, қорытындысын үнемі дәптерге жазып, оқушылардың ынтасы
мен таным қабілетін дамту жолдарын іздестіріп, өз жұмысындағы жетістіктер
мен мүмкіншіліктерді көріп, оларды жоюдың тиімді жолдарын табу үшін
педагогикалық әдебиеттермен танысады.

Мұғалім өз мектебіндегі немесе көршілес мектептердегі тәжірибелі
мұғалімдердің тәрбие жұмыстарымен танысып сабақтарына қатысып, олардың
оқыту мен тәрбие әдістерін өзінің әдістерімен салыстырып, тиісті
қорытындылар жасап, зерттеу жұмысының құжаттарын, атап айтсақ, сабақ
жоспары, күнтізбелік-тақырыптық жоспар, оқушылардың жазба жұмыстары,
дәптерлері, сынып жетекшісінің оқу-тәрбие жұмысының жоспары, оқушылардың
баяндамаларын жинақтайды.

Ынтымақтастық - бір мақсатқа жетуге бағытталған, бірлескен іс-әрекет.
Оған керекті жағдайлар:

- мақсаттың бір екенін анық сезіну;

- ынтымақтасушы жақтардың қызметш дәл белгілеу;

- мақсатқа жету үшін мұғалім мен оқушылардың, т.б. педагогикалық
процеске қатысушылардың бір-біріне көмек беруі.

15

Ынтымақтастық педагогикасының пайда болуына себеп болған оқушылардың
білім деңгейінің төмендігі, кеңес педагогикасының баланың еркін және жан-
жақты дамуын тежеп, талантын басуы.

Ынтымақтастың педагогикасы баланың психикасының саулығын сақтап, күштеп
оқытуға, формализмге қарсы шығып, баланы оқуға ынталандырып, табысқа деген
сенімін нығайтып, жазалаудың ауыр түрлерін мүлдем қолданбайды, адамгершілік
пен ынтымақтың бала өмірінде үлкен маңызы бар екенін жете түсінеді.

Жаңашыл мұғалімдер өз мектептерінде 25 жыл бойы идеяларын сынақтан
өткізіп, ескі әдіспен жастарды оқытуға болмайтындығын дәлелдеп,
мұғалімдерге жақсы жұмыс істеу жолдарын көрсетті. Олар:

- балалар мен мұғалімдер, ата-аналар арасындағы ынтымақ; ұжым
мүшелерінің шығармашылық жұмысы;

- оқушыға атқарушылық және шығармашылық қабілетін дамытатын жұмыстар
беру;

- баланы өзін-өзі және ұжымды талдауға үйрету; тұлғалық дамуы;

- тірек идеясы;

- жаңарту идеясы;

- озу идеясы;

- жаңа мектеп;

- тұлғаны дамыту идеясы.

Ә) Оқыту технологиялардың түрлері және қолданудың тиімділігі.

1. Ұжымдық оқыту технологиясы.

2. Саралап оқыту технологиясы.

3. Іскерлік ойынының жүргізілу технологиясы.

4. Білім беруді ізгілендіру технологиясы.

5. Дидактикалық біліктерді ірілендіру технологиясы.

6. Проблемалық оқыту

7.Дамыта оқыту технологиясы.

8. Модульдік оқыту технологиясы.

16

9. Интерактивтік модульдiк оқыту технологиясы

арқылы оқушылардың шығармашылығын дамытудың жүйесi.

10. “Үшөлшемді әдістемелік жүйе” педагогикалық технологиясы.

11.ЧАРЛЗ ДЕМНІҢ ПАРАДИГМАСЫ.

12. Педагогикалық шеберханалар технологиясы.

13.Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы.

14. Жаңа оқыту технологиясы.

15.Бағдарламалап оқыту технологиясы.

16. Жеке тұлғаға бағдарланған технологиясы.

17.Оқытудың компьютерлік технологиясы .

18. Оқу әрекеті арқылы үйретуші (мұғалім), үйренуші (білім алушы) рөлін
өзгертуге ықпал ететін белсенді оқыту технологиясы.

19. Әдебиеттік оқу пәнін оқыту технологиясы.

20.Түсіндіре оза оқыту технологиясы.

21. Өздігінен даму технологиясы.

22. Оза оқыту технологиясы.

1.Ұжымдық оқыту технологиясы.

Мақсаты:

Әр оқушының қабілетін дамыту, еңбек етуге баулу, ұйымшылдық қабілеттерін
ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу, өзін-өзі басқару, байқампаздыққа жетелеу.

Ерекшелігі:

Жұптық оқыту; Топтық оқыту; Ұжымдық оқыту;

Оқушы – оқушы

Оқушы – оқытушы

Оқушы – үйретуші міндеттерін атқарады.

Талаптары:Әр оқушының еңбегі пайдалы болу керек; өзінің ғана емес,
басқаның да еңбегіне жауапкершілікпен қарау; өзі оқи отырып, өзгені оқыту;
түсінбегенді түсіндіру, меңгергенше меңгерту.

17

Технологияның жүргізілуі кезеңдері:

Тапсырмаларды даярлау кезеңі: берілген тапсырмамен танысу; шағын
бөлімдерге бөлу; әр бөлімге ат қою; жоспар құру; жоспарға сүйене отырып;
текст мазмұнын меңгерту; тексеру сұрақтарын даярлау.

Тапсырманы екінші оқушыға түсіндіру кезеңі:

Тақырыптың мақсаты не?

Жоспармен таныстыру; Мазмұнын түсіндіру; Бақылау сұрақтары бойынша
түсінгенін зерттеу; Өз бетінше жаттығу бойынша түсінгенін зерттеу;

Өз бетінше жаттығу жазу, тәжірибе жасау, есеп шығару, шығарма жазу,
түсінгенін баяндау кезеңі.

Тәрбиелік мәні:

Өзін-өзі басқару;

Өзін-өзі қызмет көрсету:

Жауапкершілікті сезіну; Басқаның еңбегін бағалай білу; Белсенділік;

Ұқыптылық; Адалдық; Байқампаздық ; Зейінділік; Ынтымақтастық;

Ұжымдылық; Бірі бәрі үшін, бәрі бірі үшін принципінің орындалуы.

2.Саралап оқыту технологиясы.

Оқу үрдісіне мұғалімдердің оқушылардың білімдерін есепке ала отырып жұмыс
істеуі. Әр түрлі топтарды оқыту үрдісіндегі жалпы дидактикалық жүйенің
бөлімі. Когнетивтік ерекшеліктерін есепке алу мақсатында әр түрлі мектептер
мен кластар, топтар үшін оқытудың жағдайларын құрды. Мақсаты бойынша
мынадай түрлерге бөлінеді:

Жас ерекшелігі бойынша;

Жынысына байланысты;

Қызығушылығы бойынша;

Ақыл-ой деңгейінің дамуы;

Тұлғалық-психологиялық типтері бойынша;

Денсаулық деңгейі бойынша.

Ерекшелігі: Үлгерімі жақсы оқушыға көңіл бөлініп, нашар оқушыларға
көмектесу мүмкіндігі туады;

18

Қиын балалармен тиімді жұмыс жүргізу мүмкіндігі болады;

Жақсы оқитын оқушының тереңірек білім алуына жағдай туады;

Оқушылардың қабілеті артады;

Әлсіздер оқу мүмкіндігіне ие болады;

Деңгейлері бірдей оқушыларды оқыту мен тәрбиелеуде қиындық кездеспейді.

3. Іскерлік ойынының жүргізілу технологиясы.

Дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету.
Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастың өзіндік талап-
талғамдарына сүйенеді. Баланың бойындағы білімдік, танымдық, шығармашылық
қасиеттерін аша түсуді көздейді.

Ойынға кіріспе: Проблемалық мақсат қою; шарттарын білу; топ құру; рольдер
бөлісу; регламент белгілеу; жалпы түсінік беру; тиісті консультация беру;

жүргізу кезеңі:

Топтық жұмыс: Әдебиеттермен жұмыс; тренинг; ойлану; ойыншылармен жұмыс;

Топ аралық жұмыс, пікірталас: Топтардың жұмыстарын баяндауы; нәтижені
қорғау; пікірталас туғызу;

қорытындылау кезеңі: Ойынға қорытынды жасау

Талдау, рефлекция; баға және өзіндік баға; қорытындылау, жинақтау;
ұсыныстар беру.

4. Білім беруді ізгілендіру технологиясы. (Ш.А.Амонашвили бойынша)

Мақсаты:

Баланың жеке қасиетін аша отырып, азамат етіп тәрбиелеу. Баланың жаны мен
жүрегіне жылылық ұялату, танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, білімін
кеңейтуге жағдай жасау.

Ерекшеліктері:

Ынтымақтастық педагогикасы тұжырымдалады; Бала психикасын дамыту, есеюге
және еркіндікке құштарлығын қалыптастыру; әсемдікті , әдемілікті сезіну,
қабылдау; ізгілікті, жеке қарым-қатынас жасау; рухани жетілдіру; ата-
анамен бірлесіп жұмыс істеу.

19

5. Оқытуды ізгілендіру технологиясы (Таубаева Ш.Т., Апатова Н.В.)

Шәкірттердің рухани дамуын (қазақ тілінің мәдени-этникалық лексикасын,
сөйлеу әдебі ерекшеліктерін, жағдаяттық қарым-қатынасты игеру), жеке тұлға
ретінде қалыптасуын жүзеге асыруға бағытталады.

Мысалы, 2-сынып Қазақ тілі сабағында “Сөйлеу мәдениеті” тақырыбын өту
барысында “Телефонмен әңгіме” ойынында телефонмен сөйлесу мәдениетін үйрету
мақсат етіліп, кім сыпайы әрі ұтқыр екенін бағалау көзделеді.

Білім алушылардың өздеріне қай жұптың сөйлеу мәнері дұрыс шыққанын
таптыруға болады.

6. Дидактикалық біліктерді ірілендіру технологиясы.

Мақсаты:

Математикалық білімнің оқушының интеллектісін дамыту мен өзін-өзі
дамытудың басты шарты ретіндегі тұтастығын қамтамасыз ететін тақырыптардың
неғұрлым жетілген жүйесін құру.

Ерекшелігі:

Өзара байланысты амал, операция т.б. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.