Банктік тұтыну несилері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе

I бөлім Тұтыну несиесі және оның әлеуметтік-экономикалық маңызы

1. 1. Тұтыну несиесі, оның түрлері және шетел тәжірибесімен салыстыру . . . 4

1. 2. Қазақстан Республикасының экономикасындағы тұтыну несиесін беру мәселелері . . . 14

II бөлім Тұтыну несиесін «Казкоммерцбанк» АҚ тәжірибесінде

талдау

2. 1. Тұтыну несиесін АҚ Казкоммерцбанктің тәжірибесінде талдау . . . 18

2. 2. Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеуді жетілдіру жолдары . . . 30

Қорытынды . . . 38

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 41

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: несие - ақша сияқты тарихи экономикалық дәреже болып табылады. «Кредит» деген сөз, «қарыз», «несие» деген «kredo»- сенемін деген мағына беретін латынша «kreditum» деген сөзден шығады. Ол экономикалық дәреже ретінде әр түрлі экономикалық қоғамдарда қызмет етеді. Ол тауар өндірісінің пайда болған кезінен бастап қарапайым формаларында: бай және кедей қоғамдарда көрінеді. Несие қатынастары ақша қатынастары сияқты үнемі даму үстінде болады. Алғашқы несие табиғи түрде қоғамның даулетті топтарынан мүліксіз шаруалар мен кәсіпкерлерге тұтыну мұқтаждығы мен қарыздарды өтеу үшін ұсынылған. Тауар-ақша қатынастарының дамуымен несие ақша түріне көшті.

Несиенің объективті қажеттілігі табиғи және ақшалай түрде жүзеге асатын ерекшеліктерден кеңейтілген өндірісті шығарып тастайды. Ол капитал түрлері үнемі ауысып тұратынын ұйғарады, меншіктің ақшалы түрі тауарға, тауарлы меншік өндірістікке, өндірістік тауарлыға және тауарлық қайта түріне аусып тұрады.

Несиенің мүмкіндігін шындыққа айналдыру үшін белгілі бір талаптар бар. Біріншіден, несие келісімінің қатысушылары-несие беруші мен қарыз алушы-экономикалық байланыстардан туындайтын міндеттемелердің орындалуын өз мойнына алуға материалдық жағынан кепілдік беретін дербес заңды субъектілер болуы керек. Екіншіден, егер несие беруші мен несие алушының мүдделері бір жерден шықса, онда бұл жағдайда несие өте қажет болады. Несие келісімін жүзеге асыру үшін оның қатысушылары міндетті түрде несиеге өзара қызығушылық танытулар керек. Ф. Энгельс: «Әрбір қоғамның экономика мүддесі, ең алдымен мүдде ретінде алға шығуы керек» деп жазды.

Несие беруші мен қарыз алушының арасында мүдделілік бірдей болған кезде, бір жағынан, несиеге ақшалай қаражатты ұсынуда, екінші жағынан-оны алуда несиелік қарым-қатынастар туындайды.

Осылайша, экономикалық негіз бен (капиталдың бірдей болмауы) пайда болу талаптарының жиынтығы несиенің объективті қажеттілігін анықтап және оның эволюциясын түсіндіріп береді.

Қаражатқа деген қажеттілік пен оның босатылуы арасында туындаған қарама- қайшылық шаруашылық жүргізуші субъектілердің қалыпты қызметі үшін қажет материалдық және қаржылық ресурстарды нақты байланыстыратын несиенің жәрдемімен ғана рұқсат етіледі.

Жеткіліксіз шамада несиенің объективті қажеттілігі несие қатынастарын жүзеге асыратын капитал айналымы мен ауыспалы айналымның бір қалыпты еместігімен түсіндіріледі.

Несие беруші мен қарызға алушының арсында мүдделілік бірдей болған кезде, бір жағынан, несиеге қарым-қатынастар туындайды.

Осылайша экономикалық негіз бен пайда болу талаптарының жиынтығы несиенің объективті қажеттілігін анықтап және оның эволюциясын түсіндіріп береді.

Нарықтық экономика дамыған сайын несие түрлері де көбеюде. Соның ішінде тұтыну несиесіне келетін болсақ, оның негізгі мақсаты-халыққа тұтыну тауарларын сатуды ынталандыру, халықтың тұрмыс жағдайын жақсарту. Тұтыну несиесі бөлшек саудамен тығыз байланысты: біріншіден, тауар айналымы өскен сайын, несие көлемі де көбейеді, себебі тауарға деген сұраныс несиеге деген сұранысты тудырады. Екіншіден, төлем қабілеттілігі бар халықтың сұранысын тудырады. Бұл байланыс әсіресе қазір, нарық тұтыну тауарлармен қанаққан сайын нығая түспек. Жиынтығы несиенің объективті қажеттілігін анықтап және оның эволюциясын түсіндіріп береді

Несиенің бұл түрі қымбат және ұзақ мерзімге тұтынатын тауарларды мысалы: автокөліктерді, жиhаздарды сатып алуға қолданылады. Тауар бағасы жоғары болған сайын, несиенің бұл түріне де сұраныс көбейеді. Дамыған елдерде несиенің жартысынан көбі автокөлік сатып алуға беріледі. Қалған тауарларды тауарларды көбінесе қолма қол-ақша арқылы сатып алады.

Тұтыну несиесі тауар формасында және ақшалай берілуі мүмкін. Соңғы кезде, Қазақстанда ақщалай берілетін тұтыну несиесі өріс алуда. Олар көбінесе машина және ұзақ мерзімге қолданылатын тауарлар алуға, үйлер салуға, сатып алуға және тағы басқа да мақсаттарға беріледі.

Жалпы тұтыну несиесінің көлемі халықтың тұрмыс жағдайын және кәсіпкерлердің тауарларын өткізуге үлкен ықпал жасайды.

Дамыған елдерде тұтыну несиесі үлкен роль атқарады. Ол тауарларға деген сұранысты, оларды өндіруді көбейтуге және сатуға ынталандырады. Тұтыну несиесін көбінесе табысы орташа жұмысшылар қызметкерлер пайдаланады. Жеке тұлғаларға ұзақ мерзімге қолданатын тауарларды несие арқылы сатып алған қымбатырақ болғанымен, төленетін соманы біртіндеп өтеуге мүмкіндік алады.

Қазіргі уақытта Қазақстандағы тұтыну несиесі де, оның бір түрі болып табылатын ипотекалық несие де дамудың жаңа сатысында.

Курстық жұмыстың зерттеу объектісі - «Казкоммерцбанк» АҚ-ң жеке тұлғаларға ұзақ мерзімге тұтынатын тауарларды сатып алу мақсатында берілетін тұтыну несиесімен байланысты экономикалық несиелік қатынастарды ұйымдастыру тәжірибесіне талдау жүргізу.

Тұтыну несиесінің экономикалық мәнін, жеке тұлғалардың тұтыну несиелерін қандай мақсаттарға алатынын және тұтыну несиесінің берілу тәртібімен танысу-жұмыстың мақсаты болып табылады. Осы мақсатты орындау үшін мынандай міндеттемелер алға тартылады:

Тұтыну несиелерінің түрлеріне зерттеулер жүргізу;
Жеке тұлғалардың несиелік қабілетін бағалау әдістеріне сипаттама беру;
Несиені уақытында қайтаруды қамтамасыз ету формаларын талдау;
Шет елдік тәжірибелерді қарастыру.

Курстық жұмысты жазудың әдістемелік ретінде батыс елдерінің,

Ресей Федерациясының, Қазақстан Республикасының ғалымдарының ғылыми еңбектері қарастырылды. Сонымен бірге тұтыну несиесінін пайдаланудың құқықтық негізі болып табылатын Қазақстан Республикасының заңдары мен заң актілеріне сүйендім.

I Тұтыну несиесі және оның әлеуметтік-экономикалық маңызы

1. 1 Тұтыну несиесі, оның түрлері және шетел тәжірибесімен салыстыру

Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары мен түрлері сипаттайды. Несиенің мазмұны мен түрі диалектикалық бірлікте болады. Өндірістік қатынастардың өзгеруі несиенің мазмұны мен оны қолданылатын түрін өзгертеді.

Несиелеу принциптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің берілуі, пайлдаланылуы және қайтарылуы жүзеге асырылады. Несиелеу принциптеріне байланысты банктік несиелеодің берілуінің басты шарттары: несиенің мақсаты және мерзімі, олардың қаражаттар айналымы шеңберінде қатынасу нәтижелігі және т. б. анықталады. [18, б 151]

Несиенің негізгі екі формасы бар: коммерциялық несие және банктік несие.

Коммерциялық несие - тауар өндірушінің басқа тауар өндірушіге сатқан тауары үшін ақша төлеуді кейінге қалдырып, оны қарызға беруі. Әдетте коммерциялық несие алғашқы капитал жинақтау кезінде капиталистік несие жүйесінің негізін қалады. Коммерциялық несие тауардың өндірістен тікелей тұтынушыға түсуін қамтамасыз етеді, сөйтіп тауарлардың сатылуын және барлық капиталдың қайталама айналысын жеделдетеді. Ол сонымен қатар кәсіпшілер мен сатушылардың да ақша қажетін өтейді.

Дегенмен коммерциялық несиені қолдануда біраз шектеулер бар. Олар:

-бұл несиенің көлемі сатылуға тиіс тауарлар қорының көлемімен шектеледі

-бұл несиенің көлемі ел экономикасының жағдайына байланысты яғни дағдарыс кезінде капиталдың кері қозғалысы бұзылып коммерциялық несиенің көлемі қысқарады;

-бұл несие тек бір бағытта қозғалыста жүреді: оны тек -өндіріс құрал жабдықтакрын шыңаратын салалар және оларды пайдаланатын салаларңа береді, керісінше болуы мүмкін емес.

Қорыта айтқанда коммерциялық несиенің банктік несиеден басты ерекшелігі - ол тауар түрінде берілетін несие.

Банктік несие - ол банкте шоғырланған қаражат қорынан клиенттерге қайтарым мерзімін белгілеп, ақша түрінде берілетін несие. Коммерциялық несие банктік несиенің бір-бірінен бір сыпыра айырмашылықтары бар .

Біріншіден, коммерциялық несие тауар түрінде берілсе, ал банктік несие ақша түрінде беріледі. Коммерциялық несиені тауар өндірушілер мен сатушылар бір біріне тауардың сатылуын қамтамасыз ету үшін береді. Банктік несие өндірушіден де, сатушыдан да оқшауланып қарыз капиталы ретінде беріледі.

Екіншіден, коммерциялық несие банктік несие бір-бірінен, субъектілер, яғни келісіміне қатысушылар бойынша да ажыратылады. Коммерциялық несиеде несие беруші ретінде де, кәсіпкер жүреді. Банктік несиеде несие беруші-банк, қарыз алушы- кәсіпкер.

Үшіншіден, коммерциялық несиенің щектеулері банктік несие берумен жойылады, себебі банктік несиені қолдану өрісі кең. Коммерциялық несие тек тауар айналысына қызмет корсетсе, банктік несие халықтың барлық топтарының уақытша бос ақщасын шоғырландырып, оны капиталға айналдырады.

Төртіншіден, бұл екі несиенің динамикасы (өсуі) да біркелкі емес. Коммерциялық несиенің көлемі өндіріс тауар айналымының дамуына және төмендеуіне байланысты өрбіп және қысқарып отырады. Өнеркәсіптің дамуы кезінде оған ұсыныс пен сұраныс өсіп, дағдарыс кезінде төмендейді. Дағдарыстың әсерінен тауарды өндірумен сату қысқарып, ал қарызды төлеу үшін банктік несиеге сұраныс кобейді. .

Банктік несиені экономиканың кез келген салалары пайдаланады: өндірістің бір саласынан босаған ақша капиталы оның кез келген келесі саласына берілуі мүмкін.

Несиенің негізгі екі формасының- коммерциялық және банктік несиелер-әрқайсысы ұйымдастыру жағдайларына байланысты бірнеше түрге бөлінеді: тұтыну, лизинг, ауыл шаруашылық, ипотекалық, мемлекеттік, халықаралық және т. б.

Тұтыну несиесі- бұл, жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып алу, тұрмыстық қажеттіліктерін өтеу мақсаттарына және қамтамасыз етілу, мерзімділік, төлемділік, қайтарымдылық талаптарына сәйкес берілетін коммерциялық немесе банктік формадағы несиелер. Несие алушы-халық, ал несие беруші-әртүрлі өндіріс орындары, фирмалар, банктер, мекемелер болуы мүмкін. Тұтыну несиесі коммерциялық несие формасында (яғни бөлшек сауда орындары арқылы төлемін кейінге қалдырып тауар сату ) және банктік несие формасында (яғни тұтыну тауарларын сатып алуға ақша беру - ұзақ қолданылатын тауарлар-жиhаз, жеңіл машиналар, тоңазытқыштар, теледидарлар және т. б. ) беріледі. Несиенің бұл түрінде банк пен халық арасында делдал да болуы мүмкін. [16, б 142]

Коммерциялық банктер төмендегідей қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына тұтыну несиесін береді:

Ұзақ мерзім қолданатын тауарларды сатып алу мақсатына. Мысалы: пәтер, автомобиль, жиhаз, телевизор, тоңазытқыш, және басқа да техникалар сатып алу үшін берілетін тұтыну несиелері. Несиелеу процесінде банктер тауарларды сатушыларға тауардың құнының 70-75%-ын төлейді. Ал несиеге берілген тауар кепіл ролін атқарады. Берілген несие сомасы қарыз алушымен несие келісім шартында көрсетілген график бойынша өтелуі тиіс;
Кейін сатылатын немесе лизингке берілетін құралдарды, тауарларды жалға алу мақсаттарына берілетін тұтыну несиесі;
Тұрғын үйлерді салуға және сатып алуға берілетін несиелер;
Несиелік карточка бойынша сатып алынған тауарлардың төлем мерзімін ұзартуға берілген несиелер, егер бұл жағдай несиелік карточканы пайдалану келісім шартында қарастырылса;
Қозғалмайтын мүлік, автокөлік және ұзақ мерзім қолданылатын тауарларды сатып алу және кәсіпкерлік қызметке байланыссыз және оқу үшін, емделгелі үшін төлем жүргізу мақсатына берілген несиелер.

Тұтыну несиесінің негізгі мақсаты- халыққа тұтыну тауарларын сатуды ынталандыру.

Несиенің бұл түрі қымбат және ұзақ мерзімге пайдаланылатын тауар өнімдерін сатып алу мақсатында беріледі. Тұтыну тауары қымбаттырақ болған сайын, несиенің бұл түрі жиірек қолданылады. Дегенмен несиенің мұндай түріне сұраныс ең алдымен номиналдық жалақының деңгейімен анықталары сөзсіз. Дамыған елдердегі несиенің жартысынан көбі автакөлік сатып алу мақсатына беріледі, қалған тауарларды көбінесе қолма- қол ақша арқылы сатып алынады.

Экономикалық құлдырауы, сұраныстың азаюы кезіндегі мемлекеттің саясаты- елдегі іскерлік белсенділікті ынталандыру. Ол үшін тұтыну несиесіне деген жеңілдіктер, мысалы: қолма қол ақшамен сатып алынған тауарлардың бағасын төмендету, несиенің құнын азайтып, мерзімін ұзарту шаралары қолданылады.

Ресейде тұтыну несиесіне халыққа берілетін кез келген несиелерді соның ішінде ұзақ мерзім қолданылатын тауарларды алуға берілетін несиелер, ипотекалық несиелер, кейінге қалдырылмайтын мақсаттарға берілген несиелерді жатқызады.

Ал батыстағы банктік тәжірбиеде тұтыну несиелерінің мағынасы Ресейде ерекшеленеді, яғни жеке қарыз алушыларға тұтыну тауарларын алу үшін және сәйкес қызметтерге ақы төлеу үшін берілген несиелер.

Тұтыну несиесінің негізгі ерекшеліктеріне келетін болсақ, мүлік құнының 70-75% мөлшерінде беріледі; алынған несие белгілі бір уақыт өткеннен кейін және бірдей бөліктермен өтеледі; ал егер несие уақытында өтелмесе банк өз талабын несиеге алынған мүлік арқылы қанағаттандыруға құқығы бар.

Тұтыну қажеттіліктеріне арналған несиені алу үшін несие алушы банкке несиелік қарыз ұсынуы қажет және онда несиенің түрін, несиенің соммасын, неиенің қамтамасыз етілуін, несиенің мерзімін көрсетеді. Ал, банк өз тарапынан несие алушының несие қабілеттілігін зерттейді, яғни табыс деңгейі мен олардың табыс деңгейін қарастырады. Ол үшін банк қарыз алушының жалақысы туралы анықтаманы және басқа да табыс көздері туралы мәліметтерді талап етеді. Егер осы мәліметтерді зерттей отырып, несие алушының несиені өтей алатынына күмәнданса, онда қарыз алушыдан кепіл немесе кепілдемені талап етеді. [16, б 121]

Тұтыну несиелерінің бірнеше түрлері бар және дамыған елдерде олардың саны артуда. Тұтыну несиесінің жіктелуінің мынандай нышандары бар: қарыз алушының типі, өтеу мерзімі, өтеу әдісі, несиені пайдаланудың мақсатты пайдалануы, несиелеу объектілері, көлеміне байланысты және тағы басқа.

Тұтыну несиелерінің төмендегідей түрлері бар:

Несиелік мәміленің субъектілеріне байланысты (кредитор мен қарыз алушы сипаты бойынша ) :

Банктік тұтыну несилері;
Сауда ұйымдары мен халыққа берілетін несиелер;
Банктік емес типтегі несие мекемелерімен берілетін тұтыну несиелері
( ломбардтар, жалға беру пунктері, несиелік кооперативтер, құрылыс қоғамдары, зейнетақы қорлары және т. б. ) ;
Жеке тұлғалармен берілетін, жеке тұтыну несиелері;
Қарыз алушы жұмыс істейтін кәсіпорындардан, ұйымдардан тікелей алынған тұтыну несиелері;

Несиелеудің мерзіміне қарай тұтыну несиелері былай жіктеледі: қысқа

мерзімді, орта мерзімді, ұзақ мерзімді, талап еткенге дейінгі несиелер.

Отандық банктер тәжірбиесінде банктік несиелердің пайдалану мерзіміне қарай бөлінуі:

Қысқа мерзімді ( 1 жылға дейін )
Орта мерзімді ( 1 жылдан 3 жылға дейін )
Ұзақ мерзімді ( 3 жылдан жоғары )

Талап еткенге дейінгі несиелерді онкольдық деп те атайды. Мұндай несиелерді қарыз алушы банк талап еткенде бірден өтеуі тиіс, ал банк талап етпеген жағдайда өзіне қолайлы уақытта өтей алады.

Тұтыну несиесін беру тәсіліне байланысты мақсатты және мақсатсыз (овердравт, кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктерге ) деп бөлінеді.

Қарыздардың қамтамасыз етілуіне байланысты қамтамасыз етілген (сақтандырылған немесе кепілмен қамтамасыз етілген ) және қамтамасыз етілмеген болып бөлінеді. Банк берген несиенің қамтамасыз етілуін талап етеді, соның негізгі себебі, егер несие алушы несиені уақытылы, толығымен қайтармаған, қайтара алмаған жағдайдағы шығындалу тәуекелімен байланысты. [16, б 146]

Несиелік тәуекел- қарызгердің несиелік келісімдегі мерзім мен жағдайларға сәйкес кредиторға өз міндеттемелерін орындамаудың ықтималдығы, яғни қарыз алушының бьанктен алған несиесі бойынша қарызын немесе оған есептелінген сыйақысын өз уақытында қайтара алмауына байланысты банктің зиян шегуіе сипаттайды.

Несиелік тәуекелді басқару-оны миниимзациялау процесі болғандықтан осы прoцестің міндеттері:

Несиелік тәуекелді бағалау және талдау. Тәуекелді талдау ақпаратының бірі сәйкестендіру. Банк әр түрлі ақпараттар алуға қажетті шығындарға да көңіл бөле отырып, өзінің барып отырған тәуекелін анықтауы тиіс.
Тәуекел мөлшерін анықтау. Тәуекелді сәйкестендіру мен тәуекел көлемін өлшеу әдісі тығыз байланысты. Тәуекел көлемін сандық сипатта анықтау нақт тәуекел мөлшерін қалыптастыруға және потенциялды шығындар көлемін бағалауға көмектеседі.
Несиелік тәуекелді басқару. Тәуекел мөлшерін және түрін анықтағаннан кейін оны басқару стратегиясы мен әдістемесін дайындау керек. Бұл процесс несиелік тәуекелдің пайда болуын ескертуге және банктің өтімділігі мен табыстылығына әсер ететін несиелік тәуекел салдарының алдын алуға бағытталуы тиіс. Бақылау болжамданған көрсеткіштерден тәуекелдің ауытқу себебін табуға және талдауға көмектеседі.

Несиелік тәуекелді басқару екі бағытта жүргізіледі:

несиелік операция технологиясын басқару;
несиелік тәуекелді басқару.

Несиелік тәуекелді басқару да нақты несиемен байланысты: несиелік қабілетті талдау, мүмкін шығындарға резерв құру, несиелік портфелді диверсификациялау, т. б.

Несиелік тәуекелді басқару мына көрсеткіштерді басқаруға негізделеді:-ссудалық портфель сапасы;

несиелік тәуекелді төмендету;
тәуекелді алдын ала байқау, мөлшері мен салдарын анықтау;
тәуекелмен байланысты шығындар мөлшерін минимизациялау бойынша шараларды дайындау және өткізу.

Несиелік тәуекелді кезең бойынша басқару жүйесі:

тәуекел мазмұнын және оның пайда болуын анықтау;
тәуекел деңгейін бағалауға қажетті ақпараттар көлемін және көзін анықтау;
тәуекелді өткізу ықтималдығын бағалау әдісін таңдау;
тәуекелді сақтандыру әдісін дайандау және таңдау;
тәуекелді басқару нәтижесін талдау.

Әр жүйе белгілі бір элементтер жиынтығынан тұратындықтан несиелік

тәуекелді басқару жүйесі де белгілі бір элементтен тұрады.

Тәуекелді басқару кезінде әрбір несиелік бөлім мына шараларды жүргізуі тиіс:

тәуекелді мөлшерлеу;
тәуекел мөлшерін анықтау;
тәуекелді бақылау;
мониторинг.

Тәуекелді мөлшерлеу -лимиттер белгілеу, яғни банк жетекшілігінің өз

стратегиясына сәйкес қабылдайтын тәуекелдің шекті деңгейін анықтау. Бұл лимиттер көбіне банктің несиелік саясатында көрсетіледі. Сондықтан несиелік саясатта несиелік портфель несиелік несиелік саралаудан, несиеге баға белгілеуден тәуекелді ескере отырып проценттік ставкалардан қалыптасады.

Тәуекел мөлшерін анықтау -нақты операцияның тәуекел мөлшерін есептеуге негізделеді (бір қарыз алушының несиелік қабілеті) . [25, б 23]

Тәуекелді бақылау менеджерлер мен акционерлердің міндеті болып табылады, яғни олар оперативті басқаруды жүзеге асырады. .

Басқару бақылауының (упрвленческий кантроль) элементі:

несиелік аудит мамандандырылуы, несиелік шешім қабылдау тәуелсіз жүргізілуі, жалпы несиелік портфелдің сапалы болуы;
несиелік ақпараттық басқару жүйесі (НАБЖ) нақты несие бойынша монитортнг жүргізуде және несие портфелінің сапасын басқару үшін несиелік бөлім қызметкерлеріне нақты және оперативті ақпаратты беруі тиіс; [26, б 31]

Тәуекелге мониторинг кері байланыс арқылы тәуекелді тәуелсіз және ардайым бақылау мен бағалау. Мониторинг несиелік талдау, ішкі және сыртқы аудит, берілген ақпараттың есептілігі, қарыз алушының несиелік қабілеттілігін бағалау және таңдау, күмәнді несиелерлі қалпына келтіру, қарыз алушының несиелік қабілеті бұзылған жағдайларды жүргізіледі.

Сурет 1- Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің элементтері

* Дерек көзі : ҚазҰУ Хабаршысы №3 (49) 2008

Банктік несиені:

меншікті кепілге алу арқылы;
кепілдеме, кепілдік арқылы
үшінші тұлғаға клиенттің дебиторлық шоттары мен талаптарын, келісім шарттарын банк пайдасына қарай беру арқылы;
бағалы қағаздармен, тауарлы және жолдық құжаттармен қамтамасыз етуге;
вексельдермен қамтамасыз етуге;
өмірді сақтандыру полюстерімен қамтамасыз етуге болады.

Өтеу әдісіне байланысты:

бөліп қайтарылатын;
мерзім соңында толық қайтарылатын болып бөлінеді. [1, б 22]

Бөліп қайтарылатын несиелерге: қарызды тұрақты кезеңдер бойынша өтеу (әр ай сайын, әр тоқсан сайын және тағы басқа) ; қарызды тұрақсыз периодтар бойынша өтеу (қарызды өтеу барысындағы бөліктер белгілі бір факторларға байланысты өзгеріп отырады (азаяды немесе көбейеді) ) . Бөліп қайтарылатын несиелер мәміленің жүзеге асу мерзімінде бөліктеп қарыздың соммасын есептеп шығару принципі бойынша беріледі. Несиені бұл жолмен қайтару клиент үшін мерзім соңында біден қайтаруға қарағанда жеңіл болады. Банк үшін де бұл жол тиімдірек, себебі несиенің айналымын тездету арқылы банк несиелік ресурстарды босату арқылы банктің өтімділігін жоғарылатады.

Пайыздарды төлеу әдістеріне байланысты несиелер:

Несиені беру уақытында берілетін пайыздық несиелер;
Несиені өтеу уақытында берілетін пайыздық несиелер;
Несиені пайдалану мерзімі бойынща пайыздары бірдей бөліктер арқылы (әр тоқсан сайын, жарты жылда бір рет немесе арнайы келісілген гоафик бойынша) төленетін несиелер;