Гастрономиялық туризмнің арнайы белгілері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ДҮНИЕ ЖҮЗІНДЕГІ ГАСТРОНОМИЯЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ҚАЗІРГІ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУГастрономический туризм меж
1.1 Гастрономиялық туризм түсінігінің мәні мен оның негізгі түрлері
1.2 Гастрономиялық туризмнің қазіргі кезеңдегі даму жағдайы
1.3 Гастрономиялық туризмнің Еуропадағы өңірлік дамуы ерекшеліктері
2 ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАРЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
ТУРИЗМНІҢ ДАМЫТУШЫ ФАКТОРЫ
2.1 Қазақ ұлттық тағамдарын қалыптастырушы факторла
2.2 Қазақтың гастрономиалық мәдениеті
2.3 Көп ұлтты Қазақстанның гастроноиялық турлардағы маңызы
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ГАСТРОНОМИАЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
3.1 Қазіргі мейрамхана кәсіпкерлігін жүргізудің алғы шарттары
3.2 Қазақстан мейрамханаларының ұлттық тағам мәзірлері
3.3 Гастрономиялық турлардың мейрамхана мезірі және әдістері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының көкейкестілігі: Бүгінгі таңда туризм индустриясының маңызды құрамдас бөлігі қонақтарды тамақтандыру болып табылады. Қаланың көрікті орындарымен танысып болғансоң экскурсанттар ұлттық тағамдардың ерекшеліктерін білгісі келеді. Гастрономия аумақтың маңызды ресурстарының, оның бірегейлігінің көзі болып табылады.
Тамақтандыруды ұйымдастырудың жаңа жолдарын іздеу туристік өнімнің гастраномиялық құрамдас бөлігін зерттеуге, жергілікті жердің туристік беделін қалыптастыратын аумақ брендінің негізгі қағидаларына, аумақ тауары туралы жақсы ой мен тұтынушылар қалыптастыру үрдістеріне негізделеді.
Жергілікті тағамды жаңа туристік өнім қалыптастыратын туристік дестинацияның жаңа қырын ашатын аумақтың туристік ресурсы ретінде қарастыруға болады. Ол дестинацияның өмір сүру мақамының әлеуметтік және экономикалық мәнін түсіну үшін қолданылуы мүмкін. Туризм мен гастрономияның байланысы туристер ағынының артуына, олардың болу ұзақтығының артуына ықпал етіп, туризмнен түсетін кірісті арттырады [1].
Туризмдегі тамақтандыру елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына әсер ететін маңызды сала болып табылады. Әртүрлі тағамдарды жасауды қолдаудың және оларды тамақтандырудың әр түрлі нұсқаларына ұсыну аумақтың өңірлік бірегейлігін анықтап, оның туристік тартымдылығын арттыруға мүмкіндік береді. Туризм мейманхана бизнесімен тығыз байланысты болғандықтан, жергілікті өнім өндірушілерді қолдап, тамақтандырудың жоғары сапалы және экологиялық қауіпсіз болу жағдайын ұсынады. Жергілікті тағам туристерде жергілікті жерді, үйді, колайлылық пен қауіпсіздікті сезінуге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезеңде гастрономиялық туризім дүние жүзінде жоғары танымалдылыққа ие болуда. Сондықтан адамдар қандайда бір елдің тағамдарымен танысу үшін арнайы гастрономиялық турларды сатып алады.
Аталған тақырыптың мазмұнын ашу отандық және шет елдік ғылыми әдебиеттердегі дерек көздерінен жиналған мағлұматтарға, сонымен қатар, туризмнің осы саласы бойынша жұмыс істейтін туристік фирмалар қызметіне мұқият талдау жасау, тамақты талғап ішетіндерге арналған турларды оқып-үйрену арқылы жүзеге асырылды.
Сондықтан тақырып гастрономиялық туризмнің турларын ұйымдастыру ерекшеліктері мен маңызды орталықтарын ашып көрсетуімен өзекті.
Зерттеудің нысаны: ретінде гастрономиялық туризмді ұйымдастыру ерекшеліктері алынды.
Зерттеудің пәні: ретінде гастраномиялық туризмнің Қазақстанда даму үрдісі алынды.
Диплом жұмысының мақсаты: гастрономиялық туризмнің негізгі ерекшеліктерін, оны ұйымдастыруға қойылатын негізгі талаптарды анықтап, Қазақстандағы әр ұлттың тағамдарының нарықтағы сұранысын анықтау.
Зерттеу міндеттері:
- гастрономиялық туризмнің негізгі түсініктерінің мәнін ашып, турларды құру ерекшеліктерін анықтау;
- дүниежүзі мен Қазақстандағы гастрономиялық туризмнің қазіргі даму
жағдайына талдау жасау;
- Еуропа елдеріндегі гастрономиялық туризмнің даму ерекшеліктерін, негізгі бағыттарын ашып көрсету;
- гастрономиялық туризмнің Қазақстандағы даму болашағын айқындау.
Зерттеу әдісі: Қазақстандағы гастрономиялық туризмді дамытудағы әр ұлттың тағамдарының ерекшеліктерін талқылау.
Зерттеу әдістемесі: Дипломдық жұмысты қорғауға дайындау барысында төмендегідей әдіс-тәсілдер жиынтығы қолданылды, атап айтар болсақ: мәліметтер жинап(әдебиет көздері,ғылыми мақалалар,күнделікті баспасөз беттерінде жарық көріп отыратын материалдар,энциклопедиялық баспалар), қолға түскен ақпараттарды сараптау және талдау жүргізілді.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы: гастрономиялық туризмнің теориялық астарын зерттеген С.Р. Ердәулетовтың, Ю.В. Воскресенскийдің, М.А. Жукованың, А.Д. Здоровтың, А.Д. Каурова мен басқа ғалымдардың еңбектері басшылыққа алынды. Туризмді экономиканың бір саласы ретіндегі қарастыратын дәстүрлі түсінікпен қатар, гастрономиялық феномен ретінде Н.К. Бакланованың, Г.П. Долженконың, А.С. Каргиннің, Т.Г.Киселёваның, Ю.Д. Красильниковтың Н.В. Кротованың, Е.Г. Моисееваның, В.А. Разумныйдың, В.И. Черниченко және т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған.
Жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы: Диплом жұмысын жазу барысында жинақталған мәліметтерді қосымша білім көзі ретінде оқу үрдісінде туризм мамандығының студенттері, туристік фирма өкілдері қолдануы мүмкін.
Диплом жұмысының ақпараттық базасы ретінде Қазақстан Республикасының инновация және жаңа технологиялар министрлігінің туризм индустриясы комитетінің, Ұлттық статистика агенттігі мен Алматы қалалық статистика және, туризмді басқармаларының мәліметтерін сонымен қатар, www. gastrotur.ru, www. luxemag.rutravel7515, kazan.tour52.ru Vidy -otdyha events gastronomicheskiy_ turizm сайдтарының мәліметтері қолданылды.
Жұмыстың ғылыми құрылымы мен көлемі: дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қортындыдан,әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.
Бірінші тарауда, Дүние жүзіндегі гастрономиялық туризмнің қазіргі дамуы жағдайын талдауын түсінігі және негізгі түрлерін, туризмнің қазіргі кезеңдегі даму жағдайын және де гастрономиялық туризмнің Еуропадағы өңірлік даму ерекшеліктерін қарастырдық.
Екінші тарауда, Қазақтың ұлттық тағамдары халықаралық туризмнің дамытушы фокторларына,қазақ ұлттық тағамдарын қалыптастырушы факторларын, қазақтың гастрономиялық мәдениетін және де көп ұлтты Қазақстанның гастрономиялық турлардағы маңызына тоқталдық.
Үшінші тарауда, Қазақстанда гастрономиялық туризмнің дамуы тенденцияларын талдап, қазіргі мейрамхана кәсіпкерлігін жүргізудің алғы шарттарын, Қазақстан мейрамханаларының ұлттық тағам мәзірлерін және де Мейрамхана мезірі және оның әдістерін қамтыдық.
1 ДҮНИЕ ЖҮЗІНДЕГІ ГАСТРОНОМИЯЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ҚАЗІРГІ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУГастрономический туризм международный
1.1 Гастрономиялық туризм түсінігінің мәні мен оның негізгі түрлері
Гастрономиялық турлардың негізгі мақсаты туристерді қандайда бір ел тағамдарының ерекшеліктерімен таныстыруды, сол елдің қандайда бір сирек кездесетін экзотикалық немесе алуан түрлі тағамдарынан дәм тату. Жергілікті тұрғындардың ғасырлар бойы қалыптасқан дайындау тәжірибесі мен мәдениетін көріп, оларды дайындау жолдарын көрудің маңызы зор.
Гастрономиялық саяхат - туристің қандайда бір ел туралы қалыптасқан түсінігін ойша салатын бояу. Тағам халықтың күш қуатыныың құпыясын түсініп,ментолитетін ашуға мүмкіндік береді.
Гастрономиялық саяхат-бұл жергілікті тағамдардың ерекшелігімен, оларды дайындау дәстүрлерімен танысуды, сырттан келген адамдар үшін бірегей саналатын тағамдарды немесе азық-түліктің дәмін татуды көздейтін елдер мен құрылықтарға саяхат.
Бірақ гастрономиялық турқызмет көрсету ретінде дүние жүзінің басқа жақтарында мүлдем дайындалмайтын, балгілі бір жердегі дәстүрлі тағамдар мен оның жекелеген құрамдас бөліктерінің дәмін татуды көздейтін жақсы ойластырылған шаралар кешені болып табылады.
Гастрономиялық туризмнің арнайы белгілері:
1.тағамдық туризмді дамытуға барлық елдерде жағдайдың болуы туризмнің бұл саласының бірегей белгілерінің бірі болып табылады.
2.гастрономиялыққ туризмнің маусымдық демалу сипаты болмайтындықтан жылдың кез-келген маусымында сәйкес келетін турды іріктеп алуға болады.
3. тағамдық туризм қандайда бір дәрежеде барлық турлардың құрамдас бөлігі болып табылады. Бірақ туризмнің басқа түрлерінен ажырататын белгілері ұлттық тағам гастрономиялық саяхаттың басты уәжі мен мақсаты саналуы.
4. жергілікті шаруашылық пен азық-түлік өнімдерін өндіретін өндірушілер кез-келген гастрономиялық турдың құрамдас бөлігі болып саналады.
Гастрономиялық туризмнің төменде көрсетілген бірнеше бағыты бар:
1) Ауылдық жерлерге ұйымдастырылатын тур.
2) Майманханалық тур.
3) Білім беру туры.
4) Экологиялық тур.
5) Оқиғалық тур.
6) Құрамдасқан тур [2].
1. Ауылдық жерлерге ұйымдастырылатын тур - бұл белгілі бір өңірде өндірілген азық-түлік пен тағамның дәмін тату мақсатында туристің уақытша ауылдық жерге баруын көздейтін турлардың топтамалары. Атап айтсақ, жасыл гастрономиялық турларда орманда өсетін жабайы жидектерді, щаруа қожалықтарындағы көкөністер мен жемістерді, трюфель теруді немесе шарап жасайтын соқпақтармен серуендеу ұсынылады. Міндетті жағдайларға туристерді ауылдық елді мекендегі немесе көп қабатты үйлері жоқ шағын қалалардағы жеке үйлерге немесе арнайы нысандарда орналастыру жатады.
Мұндай турлар тағамдарымен қатар, тамақтар мен азық-түлік арқылы ауыл тұрғындарының өмірімен, тыныс-тіршілігімен, салт-дәстүрлерімен, тәртіптерімен танысуға, сөздері түсініксіз басқа тілде сөйлейтін адамдармен араласуға, мәдениетін танып-білуге мүмкіндік беруімен қызықты.
2. Майманханалық тур - саяхат белгілі бір елдің қызмет көрсету сапасының жоғарылығымен, эксклюзивті тағамдарымен, сонымен қатар, ұлттық бағыттағы біршама танымал мейрамханаларына баруды қамтиды. Мейрамханалы қалалардың ішінде бірінші орында сән мен тағамдардың астанасы Париж тұр.
3. Білім беру туры - бұл тағам дайындаған маманданған арнайы білім беру мекемелеріне, сонымен қатар, шеберлік сыныптары мен курстардан өту мақсатында ұйымдастырылатын тур. Мысалы, өзінің Four Seasons Hotel George V қонақ үйі бар француздың танымал Le Cordon Bleu тағам мектебі Парижде Француз тағамының ашылуы деп аталатын 5 күндік тағамдық курсын өткізуді ұсынады.
4. Экологиялық тур - экологиялық шаруашылықтарға баруды және экологиялық таза органикалық өнімдерді өндіру тәсілдерімен танысуды көздейді. Экологиялық бағыттағы гастрономиялық турлар Францияда, Германияда, Англияда, Швейцария мен АҚШ жақсы дамығандықтан туристердің басым бөлігі осы елдерге барады.
5. Оқиғалық тур - бұл гастрономиялық тақырыптағы көрмелерге, жәрмеңкелерге, шоуларға, мерекелерге қатысуға бағытталған тур. Мысалы, Францияның Кавайон қаласында шілдеде өткізілетін Cavaillon күндері, Испанияның Буньоле қаласында тамызда өткізілетін Tomatina мерекесі.
6. Құрамдасқан тур - бұл мазмұны бірнеше бағытты қамтитын сапарлар. Құрамдасқан турлар қандайда бір елдің тағамдарымен таныс, гастрономиялық турлардың жеке түрлері бойынша өтіліп, хабары мол ақпараттыры бар туристерге жарамды. Мысалы, Францияға ұйымдастырылатын біріккен турдің екі күнінде туристер Париждегі мейрамханаларына барып, тағы екі күн тағам дайындау мектебінде тәжірибелі аспаздардан дәрістер алады, ал содан соң Францияның ішкі аймақтарындағы Прованседе шөптерді өсірумен немесе Нормандияда сидра өндіру технологоиясымен танысады [3].
Бұдан басқа әр түрлі жерлерде бір ғана тағамды дайындаумен танысуды ұсынатын гастрономиялық турлар бар. Олардың ішінде жүзімдікті аралауды, жүзім жинауды, өндірілген шараптан дәм татуды ұсынатын франция мен болгарияның шарап гастрономиялық турларын атап өтуге болады.
Соңғы жылдары шарап-гастрономиялық турлар танымал болып сәнге айналуда. Мұндай көңіл көтеру турлары немістер, ағылшындар, америкалықтар мен жапондар арасында кең тараған.
Гастрономиялық туризм экологияның мәдениет пен өндірістің синтезі болып табылады. Дәмді тағам өндіру технологиясымен таныстыру арқылы туристерді тарту мақсатында гастрономиялық туризм алғаш рет Италияда дами бастады. Қазіргі кезеңде гастрономиялық турлар өзінің бірегей тағамдарымен аттары шыққан Францияда, Таиландта, Қытайда, Жапония мен Испанияда қарқынды дамуда.
Шараптық-гастрономиялық турлардың жекелеген бағыттары ретінде балқытылған ірімшікті жасау технологияларының өлшемдерін алуға, француз және армян коньяктарының айырмашырын анықтауға, шараптардың ең жақсы сұрыптарына дәм татуды және тұздық ретінде әр түрлі тағамдарды жеуді ұсынатын франция ең тартымды ел саналады. Шарап туризмі дұрыс ішуді ғана емес, сәйкес келетін тұздықтарды ұтымды пайдалануды да үйретеді және оның халықаралық деңгейдегі ережелерін ұсынады.
Жергілікті жердің экономикасын көтеруге ықпал ететін жеке өңірлерінде, қандайда бір ауылдарда немесе тауларда орналасқан көптеген гастрономиялық мекемелер елдің туристік бағыттарын кеңейтуге мүмкіндік береді. Көптеген туристер табиғаттың көркін тамашалау үшін ғана емес, жақсы мейрамханаларға бару үшін келеді. Сондықтан туристерді тарту үшін көптеген өңірлерде заман талабына жауап беретін қонақ үйлер мен мейрамханалар салынған [4].
Гастрономдық турлар ауылдық немесе жасыл және қалалық болып екіге бөлінеді. Олардың бір-бірінен басты айырмашылығы ауылға баруға ұмтылған турист ешқандай қосылыссыз экологиялық таза азық-түлік өнімдерін тұтынуға тырысады. Мысалы, жасыл турлар орманда өсетін жабайы жидектерді теруді, щаруа қожалықтарындағы көкөністер мен жемістерді, трюфель теруді немесе шарап жасайтын соқпақтармен серуендеу ұсынылады.
Қалалық гастрономиялық турлар дайын бірегей тағам әзірлеуге қажетті дайын өнімдер өндіретін кондитер фабрикаларына немесе шағын шұжық цехтерына, мейрамханаға баруды ұсынуы мүмкін.
Бұдан басқа әр түрлі жерлерде бір ғана тағамды дайындаумен танысуды ұсынатын гастрономиялық турлар бар. Олардың ішінде жүзімдікті аралауды, жүзім жинауды, өндірілген шараптан дәм татуды ұсынатын франция мен болгарияның шарап гастрономиялық турларын атап өтуге болады.
Ірімшік жәрмеңкелеріне қатысуға, оның жақсы сұрыптарынан дәм татуға мүмкіндік беретін Голландияға, Швейцарияға, Италияға ұйымдастырылатын ірімшік турлары да бар.
Сыра ішімдігін ішуді ұнататындар үшін сыра қайнату технологияларымен танысуға, атақты барлар мен мерекелерге қатысуды көздейтін Германияға, Аустрияға, Чехияға, Бельгияға ұйымдастырылатын сыра турларына қазіргі кезде сұраныс өте үлкен.
Әр елдің өзіне тән қайталанбас ұлттық тағамдары мен қонақжайлылықтары болғандықтан кез-келген елде гастрономиялық турларды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін әлеует бар екенін атап өтуге болады.
1.2 Гастрономиялық туризмнің қазіргі кезеңдегі даму жағдайы
Соңғы жылдары танымалдығының артуына байланысты гастрономиялық турлар сәнге айналуда. Көңіл көтерудің бұл түрімен немістер, ағылшындар, америкалықтар мен жапондықтар айналысуда. Гастрономиялық туризм экологияның мәдениет пен өндірістің синтезі болып табылады. Қазіргі кезеңде шарап-гастрономиялық турлардың алуан түрлі торлары қалыптасқан Францияда, Испания мен Жапонияда қарқынды дамуда.
Қазақстанда мұндай турлар енді ғана қалыптасып келе жатқандықтан ондай турлар әлі жоқ. Бірақ шұбат пен қымыздың, құрттың дайындалу технологиясымен таныстырып, ем ретінде ішуді, Қымыз мұрындық мейрамын өткізуді көздейтін арнайы қымыз бен шұбат турларын Қызылорда, Алматы, Көкшетау, Шығыс Қазақстан және басқа облыстарда ұйымдастыруға болады.
Мұқият ойластарылған арнайы туристік бағыттары болмағандықтан Қазақстанда тағамдық туризм сирек құбылыс, ондай шетелдік турларды сатып алушылар өте аз. Бірақ біздің елімізде туристік бизнестік бұл бағытының болашағының мол екенін түсінетіндер саны күннен күнге артуда. Болашақта Қазақстанда жасыл гастрономдық турлар дамиды [5].
Гастрономдық турларды сатып алушылар алдын-ала сапар тұжырымдамасымен танысуы тиіс. Сан ғасырлар бойы тағам әзірлеу дәстүрімен аттары шыққан елдерге барып олардың жеуге болатын тағамдарымен, басқа да азық-түлік өнімдерімен, көрікті орындарымен танысу үшін баруға болады. Сонымен қатар, дүние жүзінің әр түрлі елдерінде өткізілетін тартымды гастрономдық мерекелер мен көрмелерге қатысуға болады. Мысалы, қыркүйекте - Ирландияда өтетін устрица, қазанда Мюнхенде Октоберфеста фестивальдеріне, шілдеде Сан-Ферминде Испанияның ұлттық тағамы мен Италиядағы Бонтон қаласында ұйымдастырылатын тунец балығының дәстүрлі мерекелеріне, қарашада Франциядағы Божоле Нуводағы жас шарап немесе Сан-Миниатода өткізілетін ақ трюфельдер фестивальдарына қатысуға болады. Дүние жүзіндегі гастрономиялық туризмнің негізгі даму бағыттары 1-суретте ұсынылған [1-сурет].
1 сурет - Дүние жүзіндегі гастрономиялық туризмнің даму бағыттары
1-суреттегі мәліметтерге жасалған талдауларға сәйкес гастрономиялық туризмнен бірінші орында Оңтүстік-Шығыс Азия тұр. Аталған аймақтағы гастрономиялық туризмді төменде көрсетілген бес бағытқа бөлуге болады:
Таиланд - туристік қызығушылықтың артуына орай танымалдығы артып келе жатқан азия тағамының айқын өкілі. Тай тағамдарының негізін күріш, кеспе, теңіз өнімдері мен тропиктік жемістер құрайды. Кез-келген тайландтықтардың ашты тағамдарға құмар екенін, оның басқа елден келген саяхатшылар үшін жеуге жарамсыз болуы мүмкін екенін ұмытпау керек.
Географиясы, климаты, мәдениеті мен өнері сияқты Үнді тағамдарыда алуан түрлі. Өмір сүру салтының, тамақты реттейтін өз ережесінің болуына, қарамастан бірнеше мың жыл өмір сүруіне қарамастан мұсылман мен индуизм діні елдің тағамдарына әсер етті.
Күріштен дайындалатын майлы палау, бирияни, бадам үгінділері қосылған нан, құрғақ жемістер мен тәтті өрік мыңдаған жылдар бойы сақталып бүгінгі таңға дейін жетті. Үндістердің солтүстік аудандарынан Орта Азия мен Қазақстанға нан, ет пісіретін тандыр тарады. Діни заңдары мен ежелгі салт-дәстүрлері Үнді тағамдарында сиырдың етін пайдалануға тиім салынады. Оны мұсылмандарда ақтайды.
Гоа ауданында тұратын гоалықтар жыл бойы тамақтарына шошқа еті мен күрішті пайдаланады. Елдің оңтүстігінде тұратын көптеген үндістандықтар ет жемейтін вегетериандықтар. Олардың тамақтарының негізін тәтті бұрыш, құрма, жасымық және суға пісірілген күріш құрайды. Ең танымал үндістан тағамдары карри. Үнді тағамында карри негізінен көкөністерден дайындалады және олар аса ащы болуымен ерекшеленеді. Карри үндістер үшін дәмдеуіш ғана емес, қою жаңадан ұсатылған құрамдасқан дәмдеуіштерден тұратын, бір-біріне ұқсамайтын тұтас тағам тобы болып саналады.
Қытай тағамдары. Қытай тағамдар дайындалатын ас мәзірлерінің есебінен қамтамасыз етілетін салауатты тамақтану қағидасын ұстанады. Олар шебер дайындалатын ұсақтап туралған бірнеше негізгі құрамдас бөліктерден тұрады. 30-40 құрамдас бөліктерден тұратын нұсқалары мыңға тарта тағамдарды дайындауға ас мүмкіндік береді. Аумағының ірілігі мен ұлттық құрамына орналасқан табиғат зоналарына байланысты Қытай тағамдарын бірнеше топқа бөледі.
Жапон тағамдары. Жапон тағамдары дүние жүзінің кез-келген елдерінің тағамдарынан айырмашылығы бар. Азия елдерінің тұрғындары үшін ол Еуропалықтар үшін Француз тағамдары сияқты. Оның құпиясы мұқият ойластырып таңдалған азық-түлік түрлерінде, көрікті безендіріп ұсынуында. Жер мен судың ең жақсы сыйларының маңызды бөлігі ғана дастарханға тартылады. Аспаздың басты міндеті олардың бастапқы қасиеттерін сақтау.
Жапон тағамдарында бір бірегей ерекшелік бар. Ол тағамдарды көркінің пішіне мен түсінің міндетті түрде жыл мезгілдерінің сипаттарымен үйлесуі. Олардың пікірі бойынша әр жыл мезгілі сыйлайтын өзінің ерекше асы болады. Жапонияда жыл мезгілдеріне сәйкес дайындалуына қарағанда азық түліктің жаңадан жиналғаны жақсы бағаланады. Жапон тағамдарын дайындағада негізгі азық-түлік ретінде көкөністер, күріш өсімдік текті азықтар, балық көптеген теңіз өнімдері, сонымен қатар, сиыр, қой және шошқа еттері қолданылады. Жапонның шет ел қонақтарына тартылған сукияки, суси сынды тағамдары бүкіл дүние жүзіне танымал болып өз бағасын алды [5].
Еуропа елдерінің ішінде тағамдар бойынша Италия бір бірінші орын алады. Дүние жүзіне кең тараған италиян тағамдарының көптеген халықтардың сүйікті тағамына айналып танымал болды. Италия - пицца, паста және ризотто сияқты кең тараған тағамдарының отаны. Еуропаның басқа елдердің ішінен тағамдары танымалдарға Францияны, Швейцарияны, Испанияны және т.б. жатқызуға болады.
Қазақстанда қазірге гастрономиялық немесе шарап турлары дамымаған. Шарап-гастрономиялық туримнің элементтері Астана, Алматы, Шымкент қалаларындағы экскурсиялық бағыттарға белсенді түрде енгізілуде.
Жоғарыда аталған қалаларда қымызханалардан, қазақтың ұлттық тағамдарынан түскі ас ішуді ұсынуда. Түрген, Есік, Шымкент қалаларындағы шарап зауттарында туристерді шарап өндіру технологиясымен таныстырып, оның дәмін татуды ұсынады. Туризм және гастрономия инновациялық трендінің аясында Қымыз мұрындық, Шұбат дайындау, Қазақстандағы омарта және бал өнімдері жобалары Өскемен, Алматы, Қызылорда, Көкшетау және басқа қалаларда мереке ретінде туристерге ұсынылуда. Сарапшылар Қазақстан Республикасы гастрономиялық туризмге қажетті орасан зор ресурстық әлеуетке ие болып отырғанын, сонымен қатар, тағам дайындау дәстүрі бай екенін айтады [6].
Қорыта айтқанда гастрономиялық туризм-бұл жергілікті тағамдармен, оны дайындау ерекшеліктерімен танысу, аспаздық өнермен, басқа елден келген адамдар үшін бірегей болып табылатын тағамдармен танысу мақсатын көздейтін елдер мен құрлықтарға жасалатын саяхат. Диплом жұмысын жазу барысында жинақталған мәліметтерге жасалған талдаулар гастрономиялық туризмді дамытуға қажетті ресурстық әлеует пен қайталанбайтын ас мәзірлері мен қонақжайлылық кез-келген елде бар екенін көрсетті.
Туристік кәсіпорындар әр қашан және қазірде жаңа технологияларды енгізудің белсене қатысушысы болып табылады. Телекоммуникация мен электронды маркетингтің жаңа жетістіктері туристік бизнеске жаңа мүмкіндіктерге қол жеткізуді қамтамасыз етеді және оның үлгісіне белгілі дәрежете әсер етеді.
1.3 Гастрономиялық туризмнің Еуропадағы өңірлік дамуы ерекшеліктері
Бүкіл дүниежүзілік туристік ұйым 2020 жылдары қазірдің өзінде қарқынды өркендеп келе жатқан тақырыптық туризм ең танымал. Бірақ оған бұл туристік өнім Қазақстанның туристік нарқы үшін жеткіліксіз болғандықтан мұндай турларды танымдық маңызы зор қызықты етіп ұсыну қажет. Ол үшін өңірдің туристік ресурстарын мұқият талдау қажет. Мұндай өңірлер ретінде Франция, Италия, Испания, Германия, Португалия, Кипр, Греция және Аустрия сияқты Еуропаның бірқатар елдерін алуға болады. Оны бірқатар себептермен түсіндіруге болады. Біріншіден, зерттеулерге сәйкес, Еуропа тарихи-мәдени ескерткіштердің басым бөлігі шоғырланған, қызмет көрсету индустриясы жоғары деңгейде дамыған, келетін туристер саны жөнінен көш басшы өңір болып табылады.
Екіншіден, географиялық орынының, климаттық, экологиялық, мәдени және саяси жағдайларының ерекшеліктеріне байланысты Еуропа тарихи қалыптасқан дүние жүзіндегі аса ірі сапалы шарап өндіретін және экспорттайтын өңір болып таблады. Аталған өңірге туристерді еуропалық тағамдар ғана емес, жүзім жинауға қатысты көптеген дегустациялар мен халықтық мейрамдар тартады. Осыған орай, туризм және күн сәулелі жидектен өндірілетін өнім Франция, Италия, Испания, Германия, Португалия, Греция мен Аустрияның бюджет түсімінің біршама ірі бөлігін құрайды [7].
Өздерінің тәтті тағамдарымен алғашқы болып саяхаттағандар италяндар. Бүгінгі таңда әр бір дүние жүзіндегі әр бір оныншы қонақ жергілікті тағамдардан дәм тату үшін Аппенин түбегіне арнайы келеді.Мұнда жақында алғаш рет тағамтану ғылымы бойынша алғашқы университеті ашылды.
Италян тағамдарын дүние жүзінің кез-келген елдерінде дәм татуға болады. Әр қалада тағам дайындаудың өз құпиясы болғандықтан ең жақсысы ірімшіктің, шұжықтың, басқада таңсық астардың дәмін тату турларын сатып алу қажет.
Италияға ұйымдастырылатын гастрономиялық турлардың 50% шараптың дәмін тату турлары құрайды. Италияда жүзден астам провинция бар және олардың әр қайсысы өзінің шарап соқпақтарымен мақтана алады. Мұнда шарапты, ірімшікті, прошуттоны (ветчинаны), пастаны, пицца мен трюфельдердің дәмін татушышылар жиналады. Тоскандағы шарап-гастрономиялық туристік бағыты шарап поездың терезесінен Вальдорчия аңғарының оңтүстік бөлігінің көркін тамашалауға мүмкіндік береді. Саяхатшыларды жергілікті тұрғындар тосып алып десертті шараптан ауыз тигізеді вагон-мейрамханада шарап қамбасы жабдықталған. Аялдамаларда туристер ең жақсы шарап жасау шаруашылықтарымен, шарап дайындау технологиясымен танысады [8].
Еуропаның екінші елі-Франция. Жоғары деңгейдегі аспаздық Францияда кездейсоқ қалыптасқан жоқ. Француздар тамақты дайындау үрдісіне, дәміне, хош иісіне және тағамның сыртқы бейнесіне аса назар аударады. Францияның атын дүние жүзіне шығарған басты тағамы ірімшік пен шарап. Тек мұнда ғана гастрономиялық туристер балқытылған ірімшікті дайындау құпияларын, француз коньягінің армяндардыкінен айырмашылығын біліп, жүздеген шарап түрлерінен дәм татып басқаларды жеп көреді [9].
Үшінші орынды Швейцария алады. Швейцарияға гастрономиялық турдың негізін ірімшіктен дайындалатын тағамдар құрайды. Швейцар ірімшігінің 400 сұрыпы белгілі болғанымен олардың ішінен қатты экстра ірімшігі дүние жүзіне танымал. Гастрономиялық турларға швейцар ірімшігін ұнататындар үшін сүйікті азықтарын өндіретін кез-келген аудан, әсіресе орталық бөлігі сәйкес келеді. Елдің солтүстік-шығысындағы Аппенцель700 жылдық тарихы бар өзі аттас ірімшіктен дәм татуды ұсынады.
Еуропада төртінші орынды Испания алады. Оның үлесіне гастрономиялық тур бойынша туристер ағынының 12% тиеді. Испанияда Франция немесе Италия сияқты дәстүрлі тағамдар көп болмағанымен олардың кейбірі назар аударуға тұрарлық. Испанның ұлттық аспаздық ойы - тапас (испан тілінде тapas - қақпақ). Кәдімгі шұжық кесіндісі мен көкөністен дайындалған грильде, қуырылған сәбізден, теңіздің таңсық өнімдерінен тұратын бутербродта созылып жатқан тұтас тарих пен аңыз бар. Мысалы, XIII ғасырда қонақ үйлер мен тұрғынжайлардың иелеріне жазған Альфонсокорольдың заңы бойынша өз қонақтарына шараппен бірге тұздық ұсынуға тиіс болған.
Жинақталған мәліметтерге жасалған талдауларға негізделіп, Еуропа елдер мен өңірлер бойынша тақрыптық турлар ұйымдастыруға қажетті орасан зор туристік мүмкіндіктер мен ресурстарға ие болп отыр деген қорытынды шығаруға болады [10].
Франция - әрқайсысының бүгінгі дейін сақталған өз гастрономиялық дәстүрлері бар бірнеше провинциялардың бірігуінен қалыптасқан мемлекет. Әр түрлі ас мәзірлері мақамдарының араласуы Француз тағамдарының алуан түрлі болуына әсер етті.
Эльзасс тағадары немістердікіне ұқсас болса, оңтүстік провинцияларының (Прованс, Гасконь) италяндар мен испандардыкіне жақын. Жағалық аудандардың тұрғындарының құрамында балықтар, таңқы шаяндар, омарлар, лангустар, креветкалар басым. Француз тағамдарын дайындау үшін шарап, коньяк пен ликерлер жиы қолданылады. Тағам танушы ғалымдардың пікіріне сәйкес күніне бір стақан қызыл шарап ішу атресклероздың дамуын тежейді.
Мамандар француз тағамдарының жағымды жақтарына біршама теңдестігін жатқызады. Олар неміс немесе ағылшын тағамдарына қарағанда онша майлы емес.
Франция - Гаргантюа мен Вателя, сонымен қатар, "натюрморт", "филе", "пюре" немесе "суфле" тағамдарының отаны. Сондықтан француз тағамдарының лексикасы бұрыннан халықаралық болды, бұл елдің географиясын шекарадан өтпей-ақ, 6АОС жүйесі (Appel lationd' Origine Controle - өндірген жері бойынша берілетін өнімнің аты) арқылы Коньяк, Кальвадос, Шампань, Бордо, Бургундия провинциялары, Камамбер, Мюроль, Сан-Нектер тағыда сол сияқты басқа шағын елді мекендері дүние жүзіне белгілі.
Францияның тағам дайындау мәдениеті аспаздық мейрамханалар немесе шағын жылдам тамақтандыру орындары іс жүзінде шараптар, ірімшіктер, устрицалар, фуагра және тағы басқа азық-түлік өнімдерін пайдаланады.
Олардың мәртебесі Эйфел мұнарасы немесе Лувр сияқты материалдық мұраларға пара-пар. Туған-туыстары мен таныстарына сыйлық ретінде франциядан балқытылған ірімшік пен шарап әкетеді.
Елдегі мейрамхананың басым бөлігі туристік маусымның ырғағына бағынатындықтан жазда теңіз жағалауындағы көптеген қызмет көрсету мекемелері жазда бір жылда табатын табыс табады. Ал қыста мәрені францияның тау шаңғысы шипажайларындағы мейрамханалар алады. Мысалы, Марк Вейера (MarcVeyrat), 2014 жылы "Гомийо" гидінің бағалауы бойынша 20 мейрамхананың 20-да жазғы маусымын Анеси қаласындағы көрікті көл жағалауында аяқтайды, мамыр мен қазан аралығында ашық болатын өздерінің үш жұлдызды Aubergedel 'Eridan мейрамханаларын жауып, Саво Альпісінде орналасқан басқа гастрономиялық мекемесі FermedemonPere мейрамханасын ашып желтоқсанның ортасы мен сәуірдің ортасына дейін жұмыс істейді [11].
Сол сыяқты Париждегі Ritz и LesAmbassadeurs қонақ үйіндегі L' Espadon ірі, Crillon қонақ үйіндегі бір жұлдызды, Bristol қонақ үйіндегі екі жұлдызды гастрономиялық мейрамханалар, сонымен қатар, PlazaAthenee мейрамханасы өз қабырғасында Алан Дюкастің аспаздық тағамдарын дайындайды. Атақты қызыл гидті FourSeasons - George V қонақ үйі өзінің LeCinq гастрономия үш жұлдызды дәрежесін алуын тойлауда. Бұл қонақ үйдің қоғаммен байланыс бойынша директоры Катрин Мортель George V дамытуға гастрономиялық туризм ықпал ететінін атап өтті. Француздың LeCinq қонақ үйіндегі өзі аттас мейрамханасының бас аспазы Сомелье Нью-Йоркте, Токиода Француз гастрономының келбеті тақырыбында мезгіл-мезгіл әр түрлі гастрономиялық шаралар өткізіп отырады [12].
Францияда турагенттерді өнім өндірушілер мен мейрамхана иелерін біріктіретін жыл сайын 22-25 сәуір аралығында Германия мен Швейцария шекарасының маңындағы француздың Сен-Луи қалашығында Тourgast халықаралық гастрономиялық-туристік салоны ашылды.
Франция гастрономиялық-туристік әдебиеттерге қатысты ең бай елдердің бірі саналады. Оған мысал ретінде Эйфел мұнарасындағы Жюль Верн немесе атақты Күміс мұнара мейрамханаларын атап өтуға болады. Ал Елисей алаңындағы Фукетс (Fouquet's) мейрамханасы өз тағамдарымен емес, тарихы кинография мен дәстүрмен байланысты тағамдарымен әйгілі болғандықтан Сезар сыйлығына ие болған.
Көптеген туристер Цезарь сыйлығының лауреаттары Ален Делон, Катрин Денёв т.б. адамдардың аттары жазылған алтын тақтадан тұратын жолмен жүру үшін келеді.
Франция өкіметінің жанындағы Туризм дирекциясының мәліметтері бойынша жылына елге - 75 млн. турист келеді, олар гастрономиялық шығынға 18 млрд. еуроны елде қалдырып өз бюджетінің төрттен бір бөлігін тамақтануға жұмсайды. Оның ішіне көпшілігі гастрономиялық болып табылатын кәде сыйларын енгізеді. Тіпті тек тамақтану арқылы ғана елді жақсы тануға, мәдениеті мен салт-саналарын білуге болады. Француз тағамдарының өзіне ғана тән бірегейлігі алуан түрлілігімен, бір орында отырып қалмай бір өңірден екіншісіне ауысып отыруымен жергілікті азық-түлік пен produits deterroir деп аталатын тағам кең таралған. Туристердің көңіл-күйіне қалтасындағы ақшасына байланысты жоғары тамақтану, өңірлік, қалалық, буржуазиялық, танымал тағамдардың дәмін татуды көздейтін гастрономиялық мақамын күн сайын алмастыруларына болады [8].
Жоғарыда аталғандардан басқа Францияда бірер жыл бұрын гастрономиялық туризм танымал бола бастады. Гастрономия арқылы елді тану мақсатында саяхаттар ұйымдастыратын туристік агенттіктер күннен күнге артуда. Бір агенттіктер туристік бағыттар жүзім өсіретін елдер арқылы өтетін шарап жолдары деп аталатын өңірлердің гастрономиясына мақтанса, Париждің шағын Еast wood travel France агенттігі өз тұтынушыларына әр түрлі тарихи кезеңдерге (ескі замктерде киімін кигізу арқылы үш кезеңнен өткізетін) саяхат жасатады.
Франция дүние жүзіндегі туристер ең көп келетін ел. PrestigedeFrance туристік агенттігінің өкілі Анн-Софи да Латайяд (Anne-SophiedeLataillade) туристер бір, екі, үш рет келсе оларға Эйфел мұнарасы қызық болмай қалады. Сондықтан оларға біршама қызықты гастрономиямен дастархан жаю өнерімен байланысты арнайы аспаздық турлар ұйымдастырып жатқанын айтты. Оған мейрамханада тамақтану, жергілікті тағамдардан дәм тату, танымал аспаздармен кездесулер кіреді. Мысалы, Версальға бару Күн Карольі кезеңінің artdelatable призмасы арқылы өтеді. Ал Парижде finesepiceries азық-түлік дүкендеріне баратын жолмен жүреді. Қазіргі кезеңде адамдар нанның қалай пісірілетінін, салауатты өмір сүру үшін нанды қалай дұрыс жеу керектігін түсінгісі келеді. Туристер ағыны жоғары өңірлерге Бордоны, Бургундияны, Шампаньды, Париж бен оның маңын жатқызуға болады. Мұнда француздардан басқа америкадықтар, италяндар, корейлер, қытайлар көп келеді. Француздардан басқа, орыстар да көп келеді.
Гастрономиялық-туристіктен басқа Францияға білім алу үшін, соның ішінде кәсіби ғана емес, тағам жасау өнерін өз бетімен үйрену мақсатында да келеді. Осыған орай жекелеген провинциялардың қонақжайлық үйлерінің иелері мен бас азпаздары тағамдардың дәмдерін татырып, аспаздық өнерді үйрету үшін өздерінің қонақ жайларында тұратын уикенттер ұйымдастырады. Француздың танымал Le Cordon Bleu аспаздық мектебі FourSeasonsHotelGeorgeV қонақ үйемен бірлесе отырып француз тағамының ашылуы -5 түн Париждің кең қонақ үйлерінде 5 күндік аспаздық курсын өткізу бағдарламасын ұсынады. Бағдарламаға курстардан басқа париж базары мен атақты Poilane наубайханашыларының зертханаларында болу қарастырылған (2 сурет).
2 сурет - Францияға туристердің келу қарқыны
Францияның гастрономиялық туризмінде төменде көрсетілген бірқатар өңірлерді атап өтуге болады:
Париж - әрқашан романтика. Жоғарғы аспаздық саласындағы сән заңнамаларын ұсынушы дүние жүзінің құрамдасқан ең жақсы мейрамханаларынан тамақтануды ұсынады. Атап айтсақ француз астанасының ең беделді көшелерінің біріндегі PlazaAthenee қонақ үйінде Мишленгиді бойынша үш жұлдызды авеню Монтеньде гастрономдық мейрамханасы орналасқан. Оның иесі және бас аспазы Парижге танымал аспаз Ален Дюкаср. Аталған мейрамхана Dorchester тобына кіретін барлық қонақ үйлерде бар.
Дүниежүзінідегі ең ірі нарықтың бірі Рунжиске келу Францияның ең жақсы мейремханалардың бас азпазшылары балық, теңіз өнімдері, көкөніс, ет және т.б. азық-түлік өнімдеріне тапсырыс береді. Сауда үрдісі мен сатып алу фотоапаратқа түсіріліп отырады [13].
Монакода (француз аумағы болмасада үш жағынан Франциямен шектесетін шағын қуыршақ мемлекет) көңіл көтерудің бір түрі ерекше кешкі ас болып табылады. Мысалы Hotel de Paris мейрамханасының шарап ұрасындағы дүние жүзінең ең жақсы 250 000 құты шарабы сақталған. Танымал бас аспаз бағасы шамамен әр адамға 395 еуро болатын жоғары тағам мақамында түскі ас ұсынады.
Бордо жері атағы жер шарына танымал ешкім оны шатастырмайтын жергілікті шараптардың мекені және ол қазақстандықтарға өте танымал. Бұл шарап жұмағына өзінің аса жағымды қош иісі мен адамды тыныштандыратын атмосферасы өзіне тартады.
Гармонияның жасыл желекке оранған көрікті орындары хош иісті, адамның тәбетін тартатын тағамдары туристерді әрқашан өзіне тартады. 4* ChateauleMargaux Luxe қонақ үйі, жүзімдіктің ортасында орналасқан. XVII ғасырдың атақты сарайы орналасқан. Ал Сент-Эмильон қаласындағы 4* ChateaudesVigiers Luxe (SmallLuxuryHotelsoftheWorld) қонақ үйін Бержерактың аса танымал гольф-клубтары, бақ пен жүзімдіктер қоршап жатыр.
Сарайлардағы өмір қарқынды, иесінің өзі қатысатын кешкі асы, аса бай , әрі шаршауды басатын дәмді шарап осы жерде дайындалады. Бордолық турлар Медоктегі, Пойяктегі, Гравтегі Chateau Mouton-Rothschild, Chateau Margoux сияқты басқада атақты француз шараптары сақталатын ұраларға экскурсиялар ұйымдастырылып, экскурсанттарға олардан дәм татуға, әр қайысысының бір бірінен айырмашылығын, түсін, құрамдас бөліктерін және басқа да белгілерін анықтауға мүмкіндік береді. Экскурсия шараптың дәмін тату, олардың сұрыптарын, түсі мен құрамын анықтау үрдісітерімен қызықты.
Бургундияда туристерді жүзімдіктің арасында арба жегілген атпен серуендеу, Бонның оңтүстігіндегі Meursault (Mepco), Pu-lignyMontrachet (ПюлиниМонтраше), сонымен қатар, Chablis (Шабли) ақ шарабынан дәм татады. Сіздерге пісіп жетіліп келе жатқан шараптан дәм татырып, алған әсерлеріңізді сұрайды, олар жүзім шырынын алған жерлердің топрағы туралы айтады. Содан кейін шарап жасайтын Кот-де-Нюи (Cote-de-Nuits) ауданына апарып атақты NuitsSaintGeorges (Нюи Сен Жорж), VosneRomanee (Восн Романе), Gevrey-Chambertin (ЖевреШамбертен) қызыл шараптарымен таныстырады. Ал Арбуа (Arbois) шарап жасау ауданында дәстүрлі V Карла тұсында Франш-Конте ауданын Испандардың отарлау кезеңінен бастау алатын сары түсті ерекше шараппен танысады.
4* ChateaudeGilly Luxe (Relaiset Chateaux, Small Luxury Hotel softhe World) қонақ үй тармақтарындағы, сонымен қатар, жан-жағын дәстүрлі француз бақтары қоршаған XVII ғасырда салынған сарайлардың атақты мейрамханаларда ет пен десерттерді өте дәмді етіп дайындау, сонымен қатар, алуан түрлі өңірлік гастрономиясымен танысу арқылы Бургундияның шынайы бейнесін көрсетеді. Қарашаның соңғы бейсембісінде карнавал мен, өлеңдермен, билермен әрленген дәстүрлі жергілікті балқытылған ірімшік, жүзім ұлуы, саңырауқұлақ, ет тұздықтары ұсынылатын жаңа өнімнің дәмін тататын Жас шараптар мерекесі өтеді. Осы уақытта Дижонда атақты гастрономия көрмесі өтеді.
Эльзастағы Доминикан монахтарының ескі шіркеулері бар біршама тартымды қала Кольмарс. Одан Эльзас шараптарының жолы басталып туристер Кинихайм ауылындағы Шарап мұражайына барады. Ал Кайзербургте атақты жергілікті шарап сұрыптары- пино-нуар, мускат, гевюрцтраминердің дәмдерін татып, бір-бірінен айырмашылықтарын анықтайды және дайындалу технологиясымен танысады. Эльзастың астанасы Страсбургте ескі қаламен танысуды эльзас сыра дайындау кәсіпорындарына барумен үйлестіреді.
Әр бір елдің жергілікті тағамдарында өзінің өңірлік ерекшеліктері, қайталанбайтын дайындау технологиялары бар. Көбінесе бір турда ұйымдастырушылар фермаларға, жүзімдіктерге, мейрамханаларға баруды, шараппен тағамдардың дәмінтатуды кондитерлік шеберлік сабақтары мен ұштастыруға тырысады. Гастрономиялық туризм тағамдардың, десерттер мен шараптардың дәмін татумен, оларды дайындау технологиясымен танысумен, фабрикаларға, зауттарға, шарап зауттары мен фермаларға барып олардың жұмысымен, өнімдерді дайындау технологиясымен танысып, тәжірибе алмасуымен қызықты [14].
Шарап пен гастрономияны бағалайтын туристер міндетті түрде аңызға айналған әйгілі сарайлары бар дәстүрлі әдіспен шарап карольдері дайындалатын Шампань провинциясына баруды қалайды. Бұл туристік бағыттың ең қызықты сәті. Борлы жынастарда біздің жыл санауымызға дейін римдіктер қашап жасаған әк тасты ұраларына түсу болып саналады. Келген туристерге міндетті түрде Grand Cm санатына жататын Moet & Chandon (Моэт-и-Шандон), Mumm (Мумм), Krug (Крюг) жүзім сұрыптарынан дайындалған шампаньдардан дәм татуды ұсынады. Шампаньның ең атақты балқытылған ірімшігі сиыр сүтінің кілегейінен дайындалатын жұмсақ әрі дәмді - BouletteandMaroilles (3 сурет).
3 сурет - Францияның гастрономиялық нысандарының картасы
Соңғы жылдары гастрономиялық туризмнің пайда болып дамуына төменде көрсетілген бірқатар факторлар әсер етті:
- дүние жүзінде аспаздық телебағдарламалар мен шоулардың танымалдығының артуы;
- мейрамхана бизнесінің қарқынды дамуына байланысты ең жақсы мейрамханалардың бас аспаздарының дүниежүзіне танымал бола бастауы, қоғамдағы беделдерінің артуы;
- тұрғындардың белгілі бір бөлігінің мейрамханаларға баруының әдетке айналуы, қолжетімділігі, адамдардың бұрын жемеген бірегейлігімен ерекшеленетін дәмді таңсық астардың дәмін татуға ұмтылуы;
- тұрғындардың экологиялық таза, сапалы азық-түлік өнімдеріне назар аударуы;
- тұрғындар табысының артуына байланысты тамақтануға жұмсайтын шығындарының артуы;
- салауатты өмір салтын құру жағдайының өсуі;
- азық-түлік өнімдерін өндіретін кәсіпорындар мен туристік ұймдардың гастрономиялық туризмнің орасан зор табыс әкелетінін түсінуі [15].
Өзі орналасқан аумақ экономикасын көтеруге мүмкіндік беретін көптеген гастрономиялық мекемелер алыс өңірлерде, қандайда бір таулардағы немесе далалық ауылдарда орналасқаны және елдің туристік бағыттарын кеңейтетіні белгілі. Мұнда адамдар көрікті табиғатын тамашалау үшін емес, оның жақсы мейрамханасында болып оның ас мәзірінен дәм татуға келеді. Сондықтан көптеген өңірлерде тұтынушыларды тарту үшін сәнді қонақ үйлер мен мейрамханалар салынған.
Жоғарыда айтылғандарға негізделіп, гастрономиялық туризм қандайда бір басқа халықтардың мәдениетінің құрамдас бөлігі болып саналатын олардың ас мәзірінен дәм татуға мүмкіндік беретін дәмді саяхат деген қорытынды шығаруға болады.
Қазіргі кезеңде туризмнің сипаты мен құрылымы да өзгеруде. Жаңа технологиялар еңбек демалысын тармақтап икемді ұйымдастыруға, дәстүрлі ұсыныстың бәсекелестікке қабілетті болуын арттыруға мүмкіндік береді. Жаппай, гастрономиялық туризмнің және кешенді туризмнің сұраныс талаптарына сәйкес тапсырысқа негізделіп құрылған жаңа түрлері келуде.
Туризмнің жаңа түрлеріне демографиялық өзгерістер, (халықтың қартаюы), өмір сүру мақамы, жұмыстың сипаты, еңбек демалысының ырғағы мен жиілігі сияқты факторлар әсер етуде. Адамдар жаңа стандартты емес саяхаттарға шығуға ұмтылуда. Олардың әр нәрседен хабардар болуы, жаңа қажеттіліктердің пайда болуы, туристік бизнесті ынталандырады және олар инновациялар мен жаңашылдықты енгізеді. Жаңа инновациялық туристік өнімдердің көпшілігі (мысалы, экологиялық, оқиғалық, экстремальды туризм) нарықтық кеңістікте өз орынын тапқан. Солардың ішінде мәдени-танымдық туризмнің де танымалдығы артып, инновациялық өнім пайда болды.
Қорыта айтқанда кез-келген елге келгенде туристік экскурсия барысында көше базарларынан алған кез-келген экзотикалық ас, жеміс-жидек, көптеген қолайсыздық тудыруы мүмкін. Сондықтан олардан сақтану туристердің өз қолында.
Гастрономиялық саяхатқа тән белгілеріне жасалған талдаулар төменде көрсетілген екі кемшіліктің бар екенін анықтауға мүмкіндік берді:
- салмақ қосып аламыз деп қорқатындықтан әйелдер арасында танымалдығының төмендігі;
- қандай да бір азық-түліктің құрамдас бөліктерін жеке пайдалану мүмкіндігінің болмауы [16].
Көптеген туристердің тәжірибесі бойынша бір рет қандай да бір гастрономиялық турда болған туристік ұлттық тағамдар ешқашан бей-жай қалдырмайды. Сондықтан көпшілігі өздеріне ұнаған тағамдарды дайындау құпиясын өз беттерімен игере бастайды. Аспаздық турлар географиясының мүмкіндігі алуан түрлі болғандықтан олардың танымалдығы күннен-күнге арта береді.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ДҮНИЕ ЖҮЗІНДЕГІ ГАСТРОНОМИЯЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ҚАЗІРГІ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУГастрономический туризм меж
1.1 Гастрономиялық туризм түсінігінің мәні мен оның негізгі түрлері
1.2 Гастрономиялық туризмнің қазіргі кезеңдегі даму жағдайы
1.3 Гастрономиялық туризмнің Еуропадағы өңірлік дамуы ерекшеліктері
2 ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМДАРЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
ТУРИЗМНІҢ ДАМЫТУШЫ ФАКТОРЫ
2.1 Қазақ ұлттық тағамдарын қалыптастырушы факторла
2.2 Қазақтың гастрономиалық мәдениеті
2.3 Көп ұлтты Қазақстанның гастроноиялық турлардағы маңызы
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ГАСТРОНОМИАЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
3.1 Қазіргі мейрамхана кәсіпкерлігін жүргізудің алғы шарттары
3.2 Қазақстан мейрамханаларының ұлттық тағам мәзірлері
3.3 Гастрономиялық турлардың мейрамхана мезірі және әдістері
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының көкейкестілігі: Бүгінгі таңда туризм индустриясының маңызды құрамдас бөлігі қонақтарды тамақтандыру болып табылады. Қаланың көрікті орындарымен танысып болғансоң экскурсанттар ұлттық тағамдардың ерекшеліктерін білгісі келеді. Гастрономия аумақтың маңызды ресурстарының, оның бірегейлігінің көзі болып табылады.
Тамақтандыруды ұйымдастырудың жаңа жолдарын іздеу туристік өнімнің гастраномиялық құрамдас бөлігін зерттеуге, жергілікті жердің туристік беделін қалыптастыратын аумақ брендінің негізгі қағидаларына, аумақ тауары туралы жақсы ой мен тұтынушылар қалыптастыру үрдістеріне негізделеді.
Жергілікті тағамды жаңа туристік өнім қалыптастыратын туристік дестинацияның жаңа қырын ашатын аумақтың туристік ресурсы ретінде қарастыруға болады. Ол дестинацияның өмір сүру мақамының әлеуметтік және экономикалық мәнін түсіну үшін қолданылуы мүмкін. Туризм мен гастрономияның байланысы туристер ағынының артуына, олардың болу ұзақтығының артуына ықпал етіп, туризмнен түсетін кірісті арттырады [1].
Туризмдегі тамақтандыру елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына әсер ететін маңызды сала болып табылады. Әртүрлі тағамдарды жасауды қолдаудың және оларды тамақтандырудың әр түрлі нұсқаларына ұсыну аумақтың өңірлік бірегейлігін анықтап, оның туристік тартымдылығын арттыруға мүмкіндік береді. Туризм мейманхана бизнесімен тығыз байланысты болғандықтан, жергілікті өнім өндірушілерді қолдап, тамақтандырудың жоғары сапалы және экологиялық қауіпсіз болу жағдайын ұсынады. Жергілікті тағам туристерде жергілікті жерді, үйді, колайлылық пен қауіпсіздікті сезінуге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезеңде гастрономиялық туризім дүние жүзінде жоғары танымалдылыққа ие болуда. Сондықтан адамдар қандайда бір елдің тағамдарымен танысу үшін арнайы гастрономиялық турларды сатып алады.
Аталған тақырыптың мазмұнын ашу отандық және шет елдік ғылыми әдебиеттердегі дерек көздерінен жиналған мағлұматтарға, сонымен қатар, туризмнің осы саласы бойынша жұмыс істейтін туристік фирмалар қызметіне мұқият талдау жасау, тамақты талғап ішетіндерге арналған турларды оқып-үйрену арқылы жүзеге асырылды.
Сондықтан тақырып гастрономиялық туризмнің турларын ұйымдастыру ерекшеліктері мен маңызды орталықтарын ашып көрсетуімен өзекті.
Зерттеудің нысаны: ретінде гастрономиялық туризмді ұйымдастыру ерекшеліктері алынды.
Зерттеудің пәні: ретінде гастраномиялық туризмнің Қазақстанда даму үрдісі алынды.
Диплом жұмысының мақсаты: гастрономиялық туризмнің негізгі ерекшеліктерін, оны ұйымдастыруға қойылатын негізгі талаптарды анықтап, Қазақстандағы әр ұлттың тағамдарының нарықтағы сұранысын анықтау.
Зерттеу міндеттері:
- гастрономиялық туризмнің негізгі түсініктерінің мәнін ашып, турларды құру ерекшеліктерін анықтау;
- дүниежүзі мен Қазақстандағы гастрономиялық туризмнің қазіргі даму
жағдайына талдау жасау;
- Еуропа елдеріндегі гастрономиялық туризмнің даму ерекшеліктерін, негізгі бағыттарын ашып көрсету;
- гастрономиялық туризмнің Қазақстандағы даму болашағын айқындау.
Зерттеу әдісі: Қазақстандағы гастрономиялық туризмді дамытудағы әр ұлттың тағамдарының ерекшеліктерін талқылау.
Зерттеу әдістемесі: Дипломдық жұмысты қорғауға дайындау барысында төмендегідей әдіс-тәсілдер жиынтығы қолданылды, атап айтар болсақ: мәліметтер жинап(әдебиет көздері,ғылыми мақалалар,күнделікті баспасөз беттерінде жарық көріп отыратын материалдар,энциклопедиялық баспалар), қолға түскен ақпараттарды сараптау және талдау жүргізілді.
Жұмыстың теориялық маңыздылығы: гастрономиялық туризмнің теориялық астарын зерттеген С.Р. Ердәулетовтың, Ю.В. Воскресенскийдің, М.А. Жукованың, А.Д. Здоровтың, А.Д. Каурова мен басқа ғалымдардың еңбектері басшылыққа алынды. Туризмді экономиканың бір саласы ретіндегі қарастыратын дәстүрлі түсінікпен қатар, гастрономиялық феномен ретінде Н.К. Бакланованың, Г.П. Долженконың, А.С. Каргиннің, Т.Г.Киселёваның, Ю.Д. Красильниковтың Н.В. Кротованың, Е.Г. Моисееваның, В.А. Разумныйдың, В.И. Черниченко және т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған.
Жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы: Диплом жұмысын жазу барысында жинақталған мәліметтерді қосымша білім көзі ретінде оқу үрдісінде туризм мамандығының студенттері, туристік фирма өкілдері қолдануы мүмкін.
Диплом жұмысының ақпараттық базасы ретінде Қазақстан Республикасының инновация және жаңа технологиялар министрлігінің туризм индустриясы комитетінің, Ұлттық статистика агенттігі мен Алматы қалалық статистика және, туризмді басқармаларының мәліметтерін сонымен қатар, www. gastrotur.ru, www. luxemag.rutravel7515, kazan.tour52.ru Vidy -otdyha events gastronomicheskiy_ turizm сайдтарының мәліметтері қолданылды.
Жұмыстың ғылыми құрылымы мен көлемі: дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қортындыдан,әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.
Бірінші тарауда, Дүние жүзіндегі гастрономиялық туризмнің қазіргі дамуы жағдайын талдауын түсінігі және негізгі түрлерін, туризмнің қазіргі кезеңдегі даму жағдайын және де гастрономиялық туризмнің Еуропадағы өңірлік даму ерекшеліктерін қарастырдық.
Екінші тарауда, Қазақтың ұлттық тағамдары халықаралық туризмнің дамытушы фокторларына,қазақ ұлттық тағамдарын қалыптастырушы факторларын, қазақтың гастрономиялық мәдениетін және де көп ұлтты Қазақстанның гастрономиялық турлардағы маңызына тоқталдық.
Үшінші тарауда, Қазақстанда гастрономиялық туризмнің дамуы тенденцияларын талдап, қазіргі мейрамхана кәсіпкерлігін жүргізудің алғы шарттарын, Қазақстан мейрамханаларының ұлттық тағам мәзірлерін және де Мейрамхана мезірі және оның әдістерін қамтыдық.
1 ДҮНИЕ ЖҮЗІНДЕГІ ГАСТРОНОМИЯЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ҚАЗІРГІ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУГастрономический туризм международный
1.1 Гастрономиялық туризм түсінігінің мәні мен оның негізгі түрлері
Гастрономиялық турлардың негізгі мақсаты туристерді қандайда бір ел тағамдарының ерекшеліктерімен таныстыруды, сол елдің қандайда бір сирек кездесетін экзотикалық немесе алуан түрлі тағамдарынан дәм тату. Жергілікті тұрғындардың ғасырлар бойы қалыптасқан дайындау тәжірибесі мен мәдениетін көріп, оларды дайындау жолдарын көрудің маңызы зор.
Гастрономиялық саяхат - туристің қандайда бір ел туралы қалыптасқан түсінігін ойша салатын бояу. Тағам халықтың күш қуатыныың құпыясын түсініп,ментолитетін ашуға мүмкіндік береді.
Гастрономиялық саяхат-бұл жергілікті тағамдардың ерекшелігімен, оларды дайындау дәстүрлерімен танысуды, сырттан келген адамдар үшін бірегей саналатын тағамдарды немесе азық-түліктің дәмін татуды көздейтін елдер мен құрылықтарға саяхат.
Бірақ гастрономиялық турқызмет көрсету ретінде дүние жүзінің басқа жақтарында мүлдем дайындалмайтын, балгілі бір жердегі дәстүрлі тағамдар мен оның жекелеген құрамдас бөліктерінің дәмін татуды көздейтін жақсы ойластырылған шаралар кешені болып табылады.
Гастрономиялық туризмнің арнайы белгілері:
1.тағамдық туризмді дамытуға барлық елдерде жағдайдың болуы туризмнің бұл саласының бірегей белгілерінің бірі болып табылады.
2.гастрономиялыққ туризмнің маусымдық демалу сипаты болмайтындықтан жылдың кез-келген маусымында сәйкес келетін турды іріктеп алуға болады.
3. тағамдық туризм қандайда бір дәрежеде барлық турлардың құрамдас бөлігі болып табылады. Бірақ туризмнің басқа түрлерінен ажырататын белгілері ұлттық тағам гастрономиялық саяхаттың басты уәжі мен мақсаты саналуы.
4. жергілікті шаруашылық пен азық-түлік өнімдерін өндіретін өндірушілер кез-келген гастрономиялық турдың құрамдас бөлігі болып саналады.
Гастрономиялық туризмнің төменде көрсетілген бірнеше бағыты бар:
1) Ауылдық жерлерге ұйымдастырылатын тур.
2) Майманханалық тур.
3) Білім беру туры.
4) Экологиялық тур.
5) Оқиғалық тур.
6) Құрамдасқан тур [2].
1. Ауылдық жерлерге ұйымдастырылатын тур - бұл белгілі бір өңірде өндірілген азық-түлік пен тағамның дәмін тату мақсатында туристің уақытша ауылдық жерге баруын көздейтін турлардың топтамалары. Атап айтсақ, жасыл гастрономиялық турларда орманда өсетін жабайы жидектерді, щаруа қожалықтарындағы көкөністер мен жемістерді, трюфель теруді немесе шарап жасайтын соқпақтармен серуендеу ұсынылады. Міндетті жағдайларға туристерді ауылдық елді мекендегі немесе көп қабатты үйлері жоқ шағын қалалардағы жеке үйлерге немесе арнайы нысандарда орналастыру жатады.
Мұндай турлар тағамдарымен қатар, тамақтар мен азық-түлік арқылы ауыл тұрғындарының өмірімен, тыныс-тіршілігімен, салт-дәстүрлерімен, тәртіптерімен танысуға, сөздері түсініксіз басқа тілде сөйлейтін адамдармен араласуға, мәдениетін танып-білуге мүмкіндік беруімен қызықты.
2. Майманханалық тур - саяхат белгілі бір елдің қызмет көрсету сапасының жоғарылығымен, эксклюзивті тағамдарымен, сонымен қатар, ұлттық бағыттағы біршама танымал мейрамханаларына баруды қамтиды. Мейрамханалы қалалардың ішінде бірінші орында сән мен тағамдардың астанасы Париж тұр.
3. Білім беру туры - бұл тағам дайындаған маманданған арнайы білім беру мекемелеріне, сонымен қатар, шеберлік сыныптары мен курстардан өту мақсатында ұйымдастырылатын тур. Мысалы, өзінің Four Seasons Hotel George V қонақ үйі бар француздың танымал Le Cordon Bleu тағам мектебі Парижде Француз тағамының ашылуы деп аталатын 5 күндік тағамдық курсын өткізуді ұсынады.
4. Экологиялық тур - экологиялық шаруашылықтарға баруды және экологиялық таза органикалық өнімдерді өндіру тәсілдерімен танысуды көздейді. Экологиялық бағыттағы гастрономиялық турлар Францияда, Германияда, Англияда, Швейцария мен АҚШ жақсы дамығандықтан туристердің басым бөлігі осы елдерге барады.
5. Оқиғалық тур - бұл гастрономиялық тақырыптағы көрмелерге, жәрмеңкелерге, шоуларға, мерекелерге қатысуға бағытталған тур. Мысалы, Францияның Кавайон қаласында шілдеде өткізілетін Cavaillon күндері, Испанияның Буньоле қаласында тамызда өткізілетін Tomatina мерекесі.
6. Құрамдасқан тур - бұл мазмұны бірнеше бағытты қамтитын сапарлар. Құрамдасқан турлар қандайда бір елдің тағамдарымен таныс, гастрономиялық турлардың жеке түрлері бойынша өтіліп, хабары мол ақпараттыры бар туристерге жарамды. Мысалы, Францияға ұйымдастырылатын біріккен турдің екі күнінде туристер Париждегі мейрамханаларына барып, тағы екі күн тағам дайындау мектебінде тәжірибелі аспаздардан дәрістер алады, ал содан соң Францияның ішкі аймақтарындағы Прованседе шөптерді өсірумен немесе Нормандияда сидра өндіру технологоиясымен танысады [3].
Бұдан басқа әр түрлі жерлерде бір ғана тағамды дайындаумен танысуды ұсынатын гастрономиялық турлар бар. Олардың ішінде жүзімдікті аралауды, жүзім жинауды, өндірілген шараптан дәм татуды ұсынатын франция мен болгарияның шарап гастрономиялық турларын атап өтуге болады.
Соңғы жылдары шарап-гастрономиялық турлар танымал болып сәнге айналуда. Мұндай көңіл көтеру турлары немістер, ағылшындар, америкалықтар мен жапондар арасында кең тараған.
Гастрономиялық туризм экологияның мәдениет пен өндірістің синтезі болып табылады. Дәмді тағам өндіру технологиясымен таныстыру арқылы туристерді тарту мақсатында гастрономиялық туризм алғаш рет Италияда дами бастады. Қазіргі кезеңде гастрономиялық турлар өзінің бірегей тағамдарымен аттары шыққан Францияда, Таиландта, Қытайда, Жапония мен Испанияда қарқынды дамуда.
Шараптық-гастрономиялық турлардың жекелеген бағыттары ретінде балқытылған ірімшікті жасау технологияларының өлшемдерін алуға, француз және армян коньяктарының айырмашырын анықтауға, шараптардың ең жақсы сұрыптарына дәм татуды және тұздық ретінде әр түрлі тағамдарды жеуді ұсынатын франция ең тартымды ел саналады. Шарап туризмі дұрыс ішуді ғана емес, сәйкес келетін тұздықтарды ұтымды пайдалануды да үйретеді және оның халықаралық деңгейдегі ережелерін ұсынады.
Жергілікті жердің экономикасын көтеруге ықпал ететін жеке өңірлерінде, қандайда бір ауылдарда немесе тауларда орналасқан көптеген гастрономиялық мекемелер елдің туристік бағыттарын кеңейтуге мүмкіндік береді. Көптеген туристер табиғаттың көркін тамашалау үшін ғана емес, жақсы мейрамханаларға бару үшін келеді. Сондықтан туристерді тарту үшін көптеген өңірлерде заман талабына жауап беретін қонақ үйлер мен мейрамханалар салынған [4].
Гастрономдық турлар ауылдық немесе жасыл және қалалық болып екіге бөлінеді. Олардың бір-бірінен басты айырмашылығы ауылға баруға ұмтылған турист ешқандай қосылыссыз экологиялық таза азық-түлік өнімдерін тұтынуға тырысады. Мысалы, жасыл турлар орманда өсетін жабайы жидектерді теруді, щаруа қожалықтарындағы көкөністер мен жемістерді, трюфель теруді немесе шарап жасайтын соқпақтармен серуендеу ұсынылады.
Қалалық гастрономиялық турлар дайын бірегей тағам әзірлеуге қажетті дайын өнімдер өндіретін кондитер фабрикаларына немесе шағын шұжық цехтерына, мейрамханаға баруды ұсынуы мүмкін.
Бұдан басқа әр түрлі жерлерде бір ғана тағамды дайындаумен танысуды ұсынатын гастрономиялық турлар бар. Олардың ішінде жүзімдікті аралауды, жүзім жинауды, өндірілген шараптан дәм татуды ұсынатын франция мен болгарияның шарап гастрономиялық турларын атап өтуге болады.
Ірімшік жәрмеңкелеріне қатысуға, оның жақсы сұрыптарынан дәм татуға мүмкіндік беретін Голландияға, Швейцарияға, Италияға ұйымдастырылатын ірімшік турлары да бар.
Сыра ішімдігін ішуді ұнататындар үшін сыра қайнату технологияларымен танысуға, атақты барлар мен мерекелерге қатысуды көздейтін Германияға, Аустрияға, Чехияға, Бельгияға ұйымдастырылатын сыра турларына қазіргі кезде сұраныс өте үлкен.
Әр елдің өзіне тән қайталанбас ұлттық тағамдары мен қонақжайлылықтары болғандықтан кез-келген елде гастрономиялық турларды ұйымдастыруға мүмкіндік беретін әлеует бар екенін атап өтуге болады.
1.2 Гастрономиялық туризмнің қазіргі кезеңдегі даму жағдайы
Соңғы жылдары танымалдығының артуына байланысты гастрономиялық турлар сәнге айналуда. Көңіл көтерудің бұл түрімен немістер, ағылшындар, америкалықтар мен жапондықтар айналысуда. Гастрономиялық туризм экологияның мәдениет пен өндірістің синтезі болып табылады. Қазіргі кезеңде шарап-гастрономиялық турлардың алуан түрлі торлары қалыптасқан Францияда, Испания мен Жапонияда қарқынды дамуда.
Қазақстанда мұндай турлар енді ғана қалыптасып келе жатқандықтан ондай турлар әлі жоқ. Бірақ шұбат пен қымыздың, құрттың дайындалу технологиясымен таныстырып, ем ретінде ішуді, Қымыз мұрындық мейрамын өткізуді көздейтін арнайы қымыз бен шұбат турларын Қызылорда, Алматы, Көкшетау, Шығыс Қазақстан және басқа облыстарда ұйымдастыруға болады.
Мұқият ойластарылған арнайы туристік бағыттары болмағандықтан Қазақстанда тағамдық туризм сирек құбылыс, ондай шетелдік турларды сатып алушылар өте аз. Бірақ біздің елімізде туристік бизнестік бұл бағытының болашағының мол екенін түсінетіндер саны күннен күнге артуда. Болашақта Қазақстанда жасыл гастрономдық турлар дамиды [5].
Гастрономдық турларды сатып алушылар алдын-ала сапар тұжырымдамасымен танысуы тиіс. Сан ғасырлар бойы тағам әзірлеу дәстүрімен аттары шыққан елдерге барып олардың жеуге болатын тағамдарымен, басқа да азық-түлік өнімдерімен, көрікті орындарымен танысу үшін баруға болады. Сонымен қатар, дүние жүзінің әр түрлі елдерінде өткізілетін тартымды гастрономдық мерекелер мен көрмелерге қатысуға болады. Мысалы, қыркүйекте - Ирландияда өтетін устрица, қазанда Мюнхенде Октоберфеста фестивальдеріне, шілдеде Сан-Ферминде Испанияның ұлттық тағамы мен Италиядағы Бонтон қаласында ұйымдастырылатын тунец балығының дәстүрлі мерекелеріне, қарашада Франциядағы Божоле Нуводағы жас шарап немесе Сан-Миниатода өткізілетін ақ трюфельдер фестивальдарына қатысуға болады. Дүние жүзіндегі гастрономиялық туризмнің негізгі даму бағыттары 1-суретте ұсынылған [1-сурет].
1 сурет - Дүние жүзіндегі гастрономиялық туризмнің даму бағыттары
1-суреттегі мәліметтерге жасалған талдауларға сәйкес гастрономиялық туризмнен бірінші орында Оңтүстік-Шығыс Азия тұр. Аталған аймақтағы гастрономиялық туризмді төменде көрсетілген бес бағытқа бөлуге болады:
Таиланд - туристік қызығушылықтың артуына орай танымалдығы артып келе жатқан азия тағамының айқын өкілі. Тай тағамдарының негізін күріш, кеспе, теңіз өнімдері мен тропиктік жемістер құрайды. Кез-келген тайландтықтардың ашты тағамдарға құмар екенін, оның басқа елден келген саяхатшылар үшін жеуге жарамсыз болуы мүмкін екенін ұмытпау керек.
Географиясы, климаты, мәдениеті мен өнері сияқты Үнді тағамдарыда алуан түрлі. Өмір сүру салтының, тамақты реттейтін өз ережесінің болуына, қарамастан бірнеше мың жыл өмір сүруіне қарамастан мұсылман мен индуизм діні елдің тағамдарына әсер етті.
Күріштен дайындалатын майлы палау, бирияни, бадам үгінділері қосылған нан, құрғақ жемістер мен тәтті өрік мыңдаған жылдар бойы сақталып бүгінгі таңға дейін жетті. Үндістердің солтүстік аудандарынан Орта Азия мен Қазақстанға нан, ет пісіретін тандыр тарады. Діни заңдары мен ежелгі салт-дәстүрлері Үнді тағамдарында сиырдың етін пайдалануға тиім салынады. Оны мұсылмандарда ақтайды.
Гоа ауданында тұратын гоалықтар жыл бойы тамақтарына шошқа еті мен күрішті пайдаланады. Елдің оңтүстігінде тұратын көптеген үндістандықтар ет жемейтін вегетериандықтар. Олардың тамақтарының негізін тәтті бұрыш, құрма, жасымық және суға пісірілген күріш құрайды. Ең танымал үндістан тағамдары карри. Үнді тағамында карри негізінен көкөністерден дайындалады және олар аса ащы болуымен ерекшеленеді. Карри үндістер үшін дәмдеуіш ғана емес, қою жаңадан ұсатылған құрамдасқан дәмдеуіштерден тұратын, бір-біріне ұқсамайтын тұтас тағам тобы болып саналады.
Қытай тағамдары. Қытай тағамдар дайындалатын ас мәзірлерінің есебінен қамтамасыз етілетін салауатты тамақтану қағидасын ұстанады. Олар шебер дайындалатын ұсақтап туралған бірнеше негізгі құрамдас бөліктерден тұрады. 30-40 құрамдас бөліктерден тұратын нұсқалары мыңға тарта тағамдарды дайындауға ас мүмкіндік береді. Аумағының ірілігі мен ұлттық құрамына орналасқан табиғат зоналарына байланысты Қытай тағамдарын бірнеше топқа бөледі.
Жапон тағамдары. Жапон тағамдары дүние жүзінің кез-келген елдерінің тағамдарынан айырмашылығы бар. Азия елдерінің тұрғындары үшін ол Еуропалықтар үшін Француз тағамдары сияқты. Оның құпиясы мұқият ойластырып таңдалған азық-түлік түрлерінде, көрікті безендіріп ұсынуында. Жер мен судың ең жақсы сыйларының маңызды бөлігі ғана дастарханға тартылады. Аспаздың басты міндеті олардың бастапқы қасиеттерін сақтау.
Жапон тағамдарында бір бірегей ерекшелік бар. Ол тағамдарды көркінің пішіне мен түсінің міндетті түрде жыл мезгілдерінің сипаттарымен үйлесуі. Олардың пікірі бойынша әр жыл мезгілі сыйлайтын өзінің ерекше асы болады. Жапонияда жыл мезгілдеріне сәйкес дайындалуына қарағанда азық түліктің жаңадан жиналғаны жақсы бағаланады. Жапон тағамдарын дайындағада негізгі азық-түлік ретінде көкөністер, күріш өсімдік текті азықтар, балық көптеген теңіз өнімдері, сонымен қатар, сиыр, қой және шошқа еттері қолданылады. Жапонның шет ел қонақтарына тартылған сукияки, суси сынды тағамдары бүкіл дүние жүзіне танымал болып өз бағасын алды [5].
Еуропа елдерінің ішінде тағамдар бойынша Италия бір бірінші орын алады. Дүние жүзіне кең тараған италиян тағамдарының көптеген халықтардың сүйікті тағамына айналып танымал болды. Италия - пицца, паста және ризотто сияқты кең тараған тағамдарының отаны. Еуропаның басқа елдердің ішінен тағамдары танымалдарға Францияны, Швейцарияны, Испанияны және т.б. жатқызуға болады.
Қазақстанда қазірге гастрономиялық немесе шарап турлары дамымаған. Шарап-гастрономиялық туримнің элементтері Астана, Алматы, Шымкент қалаларындағы экскурсиялық бағыттарға белсенді түрде енгізілуде.
Жоғарыда аталған қалаларда қымызханалардан, қазақтың ұлттық тағамдарынан түскі ас ішуді ұсынуда. Түрген, Есік, Шымкент қалаларындағы шарап зауттарында туристерді шарап өндіру технологиясымен таныстырып, оның дәмін татуды ұсынады. Туризм және гастрономия инновациялық трендінің аясында Қымыз мұрындық, Шұбат дайындау, Қазақстандағы омарта және бал өнімдері жобалары Өскемен, Алматы, Қызылорда, Көкшетау және басқа қалаларда мереке ретінде туристерге ұсынылуда. Сарапшылар Қазақстан Республикасы гастрономиялық туризмге қажетті орасан зор ресурстық әлеуетке ие болып отырғанын, сонымен қатар, тағам дайындау дәстүрі бай екенін айтады [6].
Қорыта айтқанда гастрономиялық туризм-бұл жергілікті тағамдармен, оны дайындау ерекшеліктерімен танысу, аспаздық өнермен, басқа елден келген адамдар үшін бірегей болып табылатын тағамдармен танысу мақсатын көздейтін елдер мен құрлықтарға жасалатын саяхат. Диплом жұмысын жазу барысында жинақталған мәліметтерге жасалған талдаулар гастрономиялық туризмді дамытуға қажетті ресурстық әлеует пен қайталанбайтын ас мәзірлері мен қонақжайлылық кез-келген елде бар екенін көрсетті.
Туристік кәсіпорындар әр қашан және қазірде жаңа технологияларды енгізудің белсене қатысушысы болып табылады. Телекоммуникация мен электронды маркетингтің жаңа жетістіктері туристік бизнеске жаңа мүмкіндіктерге қол жеткізуді қамтамасыз етеді және оның үлгісіне белгілі дәрежете әсер етеді.
1.3 Гастрономиялық туризмнің Еуропадағы өңірлік дамуы ерекшеліктері
Бүкіл дүниежүзілік туристік ұйым 2020 жылдары қазірдің өзінде қарқынды өркендеп келе жатқан тақырыптық туризм ең танымал. Бірақ оған бұл туристік өнім Қазақстанның туристік нарқы үшін жеткіліксіз болғандықтан мұндай турларды танымдық маңызы зор қызықты етіп ұсыну қажет. Ол үшін өңірдің туристік ресурстарын мұқият талдау қажет. Мұндай өңірлер ретінде Франция, Италия, Испания, Германия, Португалия, Кипр, Греция және Аустрия сияқты Еуропаның бірқатар елдерін алуға болады. Оны бірқатар себептермен түсіндіруге болады. Біріншіден, зерттеулерге сәйкес, Еуропа тарихи-мәдени ескерткіштердің басым бөлігі шоғырланған, қызмет көрсету индустриясы жоғары деңгейде дамыған, келетін туристер саны жөнінен көш басшы өңір болып табылады.
Екіншіден, географиялық орынының, климаттық, экологиялық, мәдени және саяси жағдайларының ерекшеліктеріне байланысты Еуропа тарихи қалыптасқан дүние жүзіндегі аса ірі сапалы шарап өндіретін және экспорттайтын өңір болып таблады. Аталған өңірге туристерді еуропалық тағамдар ғана емес, жүзім жинауға қатысты көптеген дегустациялар мен халықтық мейрамдар тартады. Осыған орай, туризм және күн сәулелі жидектен өндірілетін өнім Франция, Италия, Испания, Германия, Португалия, Греция мен Аустрияның бюджет түсімінің біршама ірі бөлігін құрайды [7].
Өздерінің тәтті тағамдарымен алғашқы болып саяхаттағандар италяндар. Бүгінгі таңда әр бір дүние жүзіндегі әр бір оныншы қонақ жергілікті тағамдардан дәм тату үшін Аппенин түбегіне арнайы келеді.Мұнда жақында алғаш рет тағамтану ғылымы бойынша алғашқы университеті ашылды.
Италян тағамдарын дүние жүзінің кез-келген елдерінде дәм татуға болады. Әр қалада тағам дайындаудың өз құпиясы болғандықтан ең жақсысы ірімшіктің, шұжықтың, басқада таңсық астардың дәмін тату турларын сатып алу қажет.
Италияға ұйымдастырылатын гастрономиялық турлардың 50% шараптың дәмін тату турлары құрайды. Италияда жүзден астам провинция бар және олардың әр қайсысы өзінің шарап соқпақтарымен мақтана алады. Мұнда шарапты, ірімшікті, прошуттоны (ветчинаны), пастаны, пицца мен трюфельдердің дәмін татушышылар жиналады. Тоскандағы шарап-гастрономиялық туристік бағыты шарап поездың терезесінен Вальдорчия аңғарының оңтүстік бөлігінің көркін тамашалауға мүмкіндік береді. Саяхатшыларды жергілікті тұрғындар тосып алып десертті шараптан ауыз тигізеді вагон-мейрамханада шарап қамбасы жабдықталған. Аялдамаларда туристер ең жақсы шарап жасау шаруашылықтарымен, шарап дайындау технологиясымен танысады [8].
Еуропаның екінші елі-Франция. Жоғары деңгейдегі аспаздық Францияда кездейсоқ қалыптасқан жоқ. Француздар тамақты дайындау үрдісіне, дәміне, хош иісіне және тағамның сыртқы бейнесіне аса назар аударады. Францияның атын дүние жүзіне шығарған басты тағамы ірімшік пен шарап. Тек мұнда ғана гастрономиялық туристер балқытылған ірімшікті дайындау құпияларын, француз коньягінің армяндардыкінен айырмашылығын біліп, жүздеген шарап түрлерінен дәм татып басқаларды жеп көреді [9].
Үшінші орынды Швейцария алады. Швейцарияға гастрономиялық турдың негізін ірімшіктен дайындалатын тағамдар құрайды. Швейцар ірімшігінің 400 сұрыпы белгілі болғанымен олардың ішінен қатты экстра ірімшігі дүние жүзіне танымал. Гастрономиялық турларға швейцар ірімшігін ұнататындар үшін сүйікті азықтарын өндіретін кез-келген аудан, әсіресе орталық бөлігі сәйкес келеді. Елдің солтүстік-шығысындағы Аппенцель700 жылдық тарихы бар өзі аттас ірімшіктен дәм татуды ұсынады.
Еуропада төртінші орынды Испания алады. Оның үлесіне гастрономиялық тур бойынша туристер ағынының 12% тиеді. Испанияда Франция немесе Италия сияқты дәстүрлі тағамдар көп болмағанымен олардың кейбірі назар аударуға тұрарлық. Испанның ұлттық аспаздық ойы - тапас (испан тілінде тapas - қақпақ). Кәдімгі шұжық кесіндісі мен көкөністен дайындалған грильде, қуырылған сәбізден, теңіздің таңсық өнімдерінен тұратын бутербродта созылып жатқан тұтас тарих пен аңыз бар. Мысалы, XIII ғасырда қонақ үйлер мен тұрғынжайлардың иелеріне жазған Альфонсокорольдың заңы бойынша өз қонақтарына шараппен бірге тұздық ұсынуға тиіс болған.
Жинақталған мәліметтерге жасалған талдауларға негізделіп, Еуропа елдер мен өңірлер бойынша тақрыптық турлар ұйымдастыруға қажетті орасан зор туристік мүмкіндіктер мен ресурстарға ие болп отыр деген қорытынды шығаруға болады [10].
Франция - әрқайсысының бүгінгі дейін сақталған өз гастрономиялық дәстүрлері бар бірнеше провинциялардың бірігуінен қалыптасқан мемлекет. Әр түрлі ас мәзірлері мақамдарының араласуы Француз тағамдарының алуан түрлі болуына әсер етті.
Эльзасс тағадары немістердікіне ұқсас болса, оңтүстік провинцияларының (Прованс, Гасконь) италяндар мен испандардыкіне жақын. Жағалық аудандардың тұрғындарының құрамында балықтар, таңқы шаяндар, омарлар, лангустар, креветкалар басым. Француз тағамдарын дайындау үшін шарап, коньяк пен ликерлер жиы қолданылады. Тағам танушы ғалымдардың пікіріне сәйкес күніне бір стақан қызыл шарап ішу атресклероздың дамуын тежейді.
Мамандар француз тағамдарының жағымды жақтарына біршама теңдестігін жатқызады. Олар неміс немесе ағылшын тағамдарына қарағанда онша майлы емес.
Франция - Гаргантюа мен Вателя, сонымен қатар, "натюрморт", "филе", "пюре" немесе "суфле" тағамдарының отаны. Сондықтан француз тағамдарының лексикасы бұрыннан халықаралық болды, бұл елдің географиясын шекарадан өтпей-ақ, 6АОС жүйесі (Appel lationd' Origine Controle - өндірген жері бойынша берілетін өнімнің аты) арқылы Коньяк, Кальвадос, Шампань, Бордо, Бургундия провинциялары, Камамбер, Мюроль, Сан-Нектер тағыда сол сияқты басқа шағын елді мекендері дүние жүзіне белгілі.
Францияның тағам дайындау мәдениеті аспаздық мейрамханалар немесе шағын жылдам тамақтандыру орындары іс жүзінде шараптар, ірімшіктер, устрицалар, фуагра және тағы басқа азық-түлік өнімдерін пайдаланады.
Олардың мәртебесі Эйфел мұнарасы немесе Лувр сияқты материалдық мұраларға пара-пар. Туған-туыстары мен таныстарына сыйлық ретінде франциядан балқытылған ірімшік пен шарап әкетеді.
Елдегі мейрамхананың басым бөлігі туристік маусымның ырғағына бағынатындықтан жазда теңіз жағалауындағы көптеген қызмет көрсету мекемелері жазда бір жылда табатын табыс табады. Ал қыста мәрені францияның тау шаңғысы шипажайларындағы мейрамханалар алады. Мысалы, Марк Вейера (MarcVeyrat), 2014 жылы "Гомийо" гидінің бағалауы бойынша 20 мейрамхананың 20-да жазғы маусымын Анеси қаласындағы көрікті көл жағалауында аяқтайды, мамыр мен қазан аралығында ашық болатын өздерінің үш жұлдызды Aubergedel 'Eridan мейрамханаларын жауып, Саво Альпісінде орналасқан басқа гастрономиялық мекемесі FermedemonPere мейрамханасын ашып желтоқсанның ортасы мен сәуірдің ортасына дейін жұмыс істейді [11].
Сол сыяқты Париждегі Ritz и LesAmbassadeurs қонақ үйіндегі L' Espadon ірі, Crillon қонақ үйіндегі бір жұлдызды, Bristol қонақ үйіндегі екі жұлдызды гастрономиялық мейрамханалар, сонымен қатар, PlazaAthenee мейрамханасы өз қабырғасында Алан Дюкастің аспаздық тағамдарын дайындайды. Атақты қызыл гидті FourSeasons - George V қонақ үйі өзінің LeCinq гастрономия үш жұлдызды дәрежесін алуын тойлауда. Бұл қонақ үйдің қоғаммен байланыс бойынша директоры Катрин Мортель George V дамытуға гастрономиялық туризм ықпал ететінін атап өтті. Француздың LeCinq қонақ үйіндегі өзі аттас мейрамханасының бас аспазы Сомелье Нью-Йоркте, Токиода Француз гастрономының келбеті тақырыбында мезгіл-мезгіл әр түрлі гастрономиялық шаралар өткізіп отырады [12].
Францияда турагенттерді өнім өндірушілер мен мейрамхана иелерін біріктіретін жыл сайын 22-25 сәуір аралығында Германия мен Швейцария шекарасының маңындағы француздың Сен-Луи қалашығында Тourgast халықаралық гастрономиялық-туристік салоны ашылды.
Франция гастрономиялық-туристік әдебиеттерге қатысты ең бай елдердің бірі саналады. Оған мысал ретінде Эйфел мұнарасындағы Жюль Верн немесе атақты Күміс мұнара мейрамханаларын атап өтуға болады. Ал Елисей алаңындағы Фукетс (Fouquet's) мейрамханасы өз тағамдарымен емес, тарихы кинография мен дәстүрмен байланысты тағамдарымен әйгілі болғандықтан Сезар сыйлығына ие болған.
Көптеген туристер Цезарь сыйлығының лауреаттары Ален Делон, Катрин Денёв т.б. адамдардың аттары жазылған алтын тақтадан тұратын жолмен жүру үшін келеді.
Франция өкіметінің жанындағы Туризм дирекциясының мәліметтері бойынша жылына елге - 75 млн. турист келеді, олар гастрономиялық шығынға 18 млрд. еуроны елде қалдырып өз бюджетінің төрттен бір бөлігін тамақтануға жұмсайды. Оның ішіне көпшілігі гастрономиялық болып табылатын кәде сыйларын енгізеді. Тіпті тек тамақтану арқылы ғана елді жақсы тануға, мәдениеті мен салт-саналарын білуге болады. Француз тағамдарының өзіне ғана тән бірегейлігі алуан түрлілігімен, бір орында отырып қалмай бір өңірден екіншісіне ауысып отыруымен жергілікті азық-түлік пен produits deterroir деп аталатын тағам кең таралған. Туристердің көңіл-күйіне қалтасындағы ақшасына байланысты жоғары тамақтану, өңірлік, қалалық, буржуазиялық, танымал тағамдардың дәмін татуды көздейтін гастрономиялық мақамын күн сайын алмастыруларына болады [8].
Жоғарыда аталғандардан басқа Францияда бірер жыл бұрын гастрономиялық туризм танымал бола бастады. Гастрономия арқылы елді тану мақсатында саяхаттар ұйымдастыратын туристік агенттіктер күннен күнге артуда. Бір агенттіктер туристік бағыттар жүзім өсіретін елдер арқылы өтетін шарап жолдары деп аталатын өңірлердің гастрономиясына мақтанса, Париждің шағын Еast wood travel France агенттігі өз тұтынушыларына әр түрлі тарихи кезеңдерге (ескі замктерде киімін кигізу арқылы үш кезеңнен өткізетін) саяхат жасатады.
Франция дүние жүзіндегі туристер ең көп келетін ел. PrestigedeFrance туристік агенттігінің өкілі Анн-Софи да Латайяд (Anne-SophiedeLataillade) туристер бір, екі, үш рет келсе оларға Эйфел мұнарасы қызық болмай қалады. Сондықтан оларға біршама қызықты гастрономиямен дастархан жаю өнерімен байланысты арнайы аспаздық турлар ұйымдастырып жатқанын айтты. Оған мейрамханада тамақтану, жергілікті тағамдардан дәм тату, танымал аспаздармен кездесулер кіреді. Мысалы, Версальға бару Күн Карольі кезеңінің artdelatable призмасы арқылы өтеді. Ал Парижде finesepiceries азық-түлік дүкендеріне баратын жолмен жүреді. Қазіргі кезеңде адамдар нанның қалай пісірілетінін, салауатты өмір сүру үшін нанды қалай дұрыс жеу керектігін түсінгісі келеді. Туристер ағыны жоғары өңірлерге Бордоны, Бургундияны, Шампаньды, Париж бен оның маңын жатқызуға болады. Мұнда француздардан басқа америкадықтар, италяндар, корейлер, қытайлар көп келеді. Француздардан басқа, орыстар да көп келеді.
Гастрономиялық-туристіктен басқа Францияға білім алу үшін, соның ішінде кәсіби ғана емес, тағам жасау өнерін өз бетімен үйрену мақсатында да келеді. Осыған орай жекелеген провинциялардың қонақжайлық үйлерінің иелері мен бас азпаздары тағамдардың дәмдерін татырып, аспаздық өнерді үйрету үшін өздерінің қонақ жайларында тұратын уикенттер ұйымдастырады. Француздың танымал Le Cordon Bleu аспаздық мектебі FourSeasonsHotelGeorgeV қонақ үйемен бірлесе отырып француз тағамының ашылуы -5 түн Париждің кең қонақ үйлерінде 5 күндік аспаздық курсын өткізу бағдарламасын ұсынады. Бағдарламаға курстардан басқа париж базары мен атақты Poilane наубайханашыларының зертханаларында болу қарастырылған (2 сурет).
2 сурет - Францияға туристердің келу қарқыны
Францияның гастрономиялық туризмінде төменде көрсетілген бірқатар өңірлерді атап өтуге болады:
Париж - әрқашан романтика. Жоғарғы аспаздық саласындағы сән заңнамаларын ұсынушы дүние жүзінің құрамдасқан ең жақсы мейрамханаларынан тамақтануды ұсынады. Атап айтсақ француз астанасының ең беделді көшелерінің біріндегі PlazaAthenee қонақ үйінде Мишленгиді бойынша үш жұлдызды авеню Монтеньде гастрономдық мейрамханасы орналасқан. Оның иесі және бас аспазы Парижге танымал аспаз Ален Дюкаср. Аталған мейрамхана Dorchester тобына кіретін барлық қонақ үйлерде бар.
Дүниежүзінідегі ең ірі нарықтың бірі Рунжиске келу Францияның ең жақсы мейремханалардың бас азпазшылары балық, теңіз өнімдері, көкөніс, ет және т.б. азық-түлік өнімдеріне тапсырыс береді. Сауда үрдісі мен сатып алу фотоапаратқа түсіріліп отырады [13].
Монакода (француз аумағы болмасада үш жағынан Франциямен шектесетін шағын қуыршақ мемлекет) көңіл көтерудің бір түрі ерекше кешкі ас болып табылады. Мысалы Hotel de Paris мейрамханасының шарап ұрасындағы дүние жүзінең ең жақсы 250 000 құты шарабы сақталған. Танымал бас аспаз бағасы шамамен әр адамға 395 еуро болатын жоғары тағам мақамында түскі ас ұсынады.
Бордо жері атағы жер шарына танымал ешкім оны шатастырмайтын жергілікті шараптардың мекені және ол қазақстандықтарға өте танымал. Бұл шарап жұмағына өзінің аса жағымды қош иісі мен адамды тыныштандыратын атмосферасы өзіне тартады.
Гармонияның жасыл желекке оранған көрікті орындары хош иісті, адамның тәбетін тартатын тағамдары туристерді әрқашан өзіне тартады. 4* ChateauleMargaux Luxe қонақ үйі, жүзімдіктің ортасында орналасқан. XVII ғасырдың атақты сарайы орналасқан. Ал Сент-Эмильон қаласындағы 4* ChateaudesVigiers Luxe (SmallLuxuryHotelsoftheWorld) қонақ үйін Бержерактың аса танымал гольф-клубтары, бақ пен жүзімдіктер қоршап жатыр.
Сарайлардағы өмір қарқынды, иесінің өзі қатысатын кешкі асы, аса бай , әрі шаршауды басатын дәмді шарап осы жерде дайындалады. Бордолық турлар Медоктегі, Пойяктегі, Гравтегі Chateau Mouton-Rothschild, Chateau Margoux сияқты басқада атақты француз шараптары сақталатын ұраларға экскурсиялар ұйымдастырылып, экскурсанттарға олардан дәм татуға, әр қайысысының бір бірінен айырмашылығын, түсін, құрамдас бөліктерін және басқа да белгілерін анықтауға мүмкіндік береді. Экскурсия шараптың дәмін тату, олардың сұрыптарын, түсі мен құрамын анықтау үрдісітерімен қызықты.
Бургундияда туристерді жүзімдіктің арасында арба жегілген атпен серуендеу, Бонның оңтүстігіндегі Meursault (Mepco), Pu-lignyMontrachet (ПюлиниМонтраше), сонымен қатар, Chablis (Шабли) ақ шарабынан дәм татады. Сіздерге пісіп жетіліп келе жатқан шараптан дәм татырып, алған әсерлеріңізді сұрайды, олар жүзім шырынын алған жерлердің топрағы туралы айтады. Содан кейін шарап жасайтын Кот-де-Нюи (Cote-de-Nuits) ауданына апарып атақты NuitsSaintGeorges (Нюи Сен Жорж), VosneRomanee (Восн Романе), Gevrey-Chambertin (ЖевреШамбертен) қызыл шараптарымен таныстырады. Ал Арбуа (Arbois) шарап жасау ауданында дәстүрлі V Карла тұсында Франш-Конте ауданын Испандардың отарлау кезеңінен бастау алатын сары түсті ерекше шараппен танысады.
4* ChateaudeGilly Luxe (Relaiset Chateaux, Small Luxury Hotel softhe World) қонақ үй тармақтарындағы, сонымен қатар, жан-жағын дәстүрлі француз бақтары қоршаған XVII ғасырда салынған сарайлардың атақты мейрамханаларда ет пен десерттерді өте дәмді етіп дайындау, сонымен қатар, алуан түрлі өңірлік гастрономиясымен танысу арқылы Бургундияның шынайы бейнесін көрсетеді. Қарашаның соңғы бейсембісінде карнавал мен, өлеңдермен, билермен әрленген дәстүрлі жергілікті балқытылған ірімшік, жүзім ұлуы, саңырауқұлақ, ет тұздықтары ұсынылатын жаңа өнімнің дәмін тататын Жас шараптар мерекесі өтеді. Осы уақытта Дижонда атақты гастрономия көрмесі өтеді.
Эльзастағы Доминикан монахтарының ескі шіркеулері бар біршама тартымды қала Кольмарс. Одан Эльзас шараптарының жолы басталып туристер Кинихайм ауылындағы Шарап мұражайына барады. Ал Кайзербургте атақты жергілікті шарап сұрыптары- пино-нуар, мускат, гевюрцтраминердің дәмдерін татып, бір-бірінен айырмашылықтарын анықтайды және дайындалу технологиясымен танысады. Эльзастың астанасы Страсбургте ескі қаламен танысуды эльзас сыра дайындау кәсіпорындарына барумен үйлестіреді.
Әр бір елдің жергілікті тағамдарында өзінің өңірлік ерекшеліктері, қайталанбайтын дайындау технологиялары бар. Көбінесе бір турда ұйымдастырушылар фермаларға, жүзімдіктерге, мейрамханаларға баруды, шараппен тағамдардың дәмінтатуды кондитерлік шеберлік сабақтары мен ұштастыруға тырысады. Гастрономиялық туризм тағамдардың, десерттер мен шараптардың дәмін татумен, оларды дайындау технологиясымен танысумен, фабрикаларға, зауттарға, шарап зауттары мен фермаларға барып олардың жұмысымен, өнімдерді дайындау технологиясымен танысып, тәжірибе алмасуымен қызықты [14].
Шарап пен гастрономияны бағалайтын туристер міндетті түрде аңызға айналған әйгілі сарайлары бар дәстүрлі әдіспен шарап карольдері дайындалатын Шампань провинциясына баруды қалайды. Бұл туристік бағыттың ең қызықты сәті. Борлы жынастарда біздің жыл санауымызға дейін римдіктер қашап жасаған әк тасты ұраларына түсу болып саналады. Келген туристерге міндетті түрде Grand Cm санатына жататын Moet & Chandon (Моэт-и-Шандон), Mumm (Мумм), Krug (Крюг) жүзім сұрыптарынан дайындалған шампаньдардан дәм татуды ұсынады. Шампаньның ең атақты балқытылған ірімшігі сиыр сүтінің кілегейінен дайындалатын жұмсақ әрі дәмді - BouletteandMaroilles (3 сурет).
3 сурет - Францияның гастрономиялық нысандарының картасы
Соңғы жылдары гастрономиялық туризмнің пайда болып дамуына төменде көрсетілген бірқатар факторлар әсер етті:
- дүние жүзінде аспаздық телебағдарламалар мен шоулардың танымалдығының артуы;
- мейрамхана бизнесінің қарқынды дамуына байланысты ең жақсы мейрамханалардың бас аспаздарының дүниежүзіне танымал бола бастауы, қоғамдағы беделдерінің артуы;
- тұрғындардың белгілі бір бөлігінің мейрамханаларға баруының әдетке айналуы, қолжетімділігі, адамдардың бұрын жемеген бірегейлігімен ерекшеленетін дәмді таңсық астардың дәмін татуға ұмтылуы;
- тұрғындардың экологиялық таза, сапалы азық-түлік өнімдеріне назар аударуы;
- тұрғындар табысының артуына байланысты тамақтануға жұмсайтын шығындарының артуы;
- салауатты өмір салтын құру жағдайының өсуі;
- азық-түлік өнімдерін өндіретін кәсіпорындар мен туристік ұймдардың гастрономиялық туризмнің орасан зор табыс әкелетінін түсінуі [15].
Өзі орналасқан аумақ экономикасын көтеруге мүмкіндік беретін көптеген гастрономиялық мекемелер алыс өңірлерде, қандайда бір таулардағы немесе далалық ауылдарда орналасқаны және елдің туристік бағыттарын кеңейтетіні белгілі. Мұнда адамдар көрікті табиғатын тамашалау үшін емес, оның жақсы мейрамханасында болып оның ас мәзірінен дәм татуға келеді. Сондықтан көптеген өңірлерде тұтынушыларды тарту үшін сәнді қонақ үйлер мен мейрамханалар салынған.
Жоғарыда айтылғандарға негізделіп, гастрономиялық туризм қандайда бір басқа халықтардың мәдениетінің құрамдас бөлігі болып саналатын олардың ас мәзірінен дәм татуға мүмкіндік беретін дәмді саяхат деген қорытынды шығаруға болады.
Қазіргі кезеңде туризмнің сипаты мен құрылымы да өзгеруде. Жаңа технологиялар еңбек демалысын тармақтап икемді ұйымдастыруға, дәстүрлі ұсыныстың бәсекелестікке қабілетті болуын арттыруға мүмкіндік береді. Жаппай, гастрономиялық туризмнің және кешенді туризмнің сұраныс талаптарына сәйкес тапсырысқа негізделіп құрылған жаңа түрлері келуде.
Туризмнің жаңа түрлеріне демографиялық өзгерістер, (халықтың қартаюы), өмір сүру мақамы, жұмыстың сипаты, еңбек демалысының ырғағы мен жиілігі сияқты факторлар әсер етуде. Адамдар жаңа стандартты емес саяхаттарға шығуға ұмтылуда. Олардың әр нәрседен хабардар болуы, жаңа қажеттіліктердің пайда болуы, туристік бизнесті ынталандырады және олар инновациялар мен жаңашылдықты енгізеді. Жаңа инновациялық туристік өнімдердің көпшілігі (мысалы, экологиялық, оқиғалық, экстремальды туризм) нарықтық кеңістікте өз орынын тапқан. Солардың ішінде мәдени-танымдық туризмнің де танымалдығы артып, инновациялық өнім пайда болды.
Қорыта айтқанда кез-келген елге келгенде туристік экскурсия барысында көше базарларынан алған кез-келген экзотикалық ас, жеміс-жидек, көптеген қолайсыздық тудыруы мүмкін. Сондықтан олардан сақтану туристердің өз қолында.
Гастрономиялық саяхатқа тән белгілеріне жасалған талдаулар төменде көрсетілген екі кемшіліктің бар екенін анықтауға мүмкіндік берді:
- салмақ қосып аламыз деп қорқатындықтан әйелдер арасында танымалдығының төмендігі;
- қандай да бір азық-түліктің құрамдас бөліктерін жеке пайдалану мүмкіндігінің болмауы [16].
Көптеген туристердің тәжірибесі бойынша бір рет қандай да бір гастрономиялық турда болған туристік ұлттық тағамдар ешқашан бей-жай қалдырмайды. Сондықтан көпшілігі өздеріне ұнаған тағамдарды дайындау құпиясын өз беттерімен игере бастайды. Аспаздық турлар географиясының мүмкіндігі алуан түрлі болғандықтан олардың танымалдығы күннен-күнге арта береді.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz