Өрт сөндіру тактикасы
Қазақстан Республикасы Ішкі істер Министрлігінің
Төтенше жағдайлар Комитеті
Көкшетау техникалық институты РММ
Жедел-тактикалық пәндер кафедрасы
Қорғауға жіберілді
ЖТП кафедра бастығының м.а.
ө.қ.қ подполковнигі Р. Баймаганбетов
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Тақырыбы: Петропавл қаласындағы Тайга ЖШС сауда үйінде мүмкін
болатын өртте жауынгерлік іс-әрекетті басқару алгоритмі
Мамандығы: 5В100100 “Өрт қауіпсіздігі”
Диплом жазушы:
ө.қ.қ. кіші сержанты Актанов Б.Т.
Жетекші:
ө.қ.қ. полковнигі Булкаиров А.Б.
Көкшетау 2015 ж.
Қазақстан Республикасы Ішкі Істер Министрлігі
Төтенше жағдайлар Комитетінің
Көкшетау техникалық институты
Күндізгі оқу факультеті
Жедел-тактикалық пәндер кафедрасы
5В100100 Өрт қауіпсіздік мамандығы бойынша дипломлық
жұмысты (жоба) дайындау бойынша
ТАПСЫРМА
Жұмыс (жоба) тақырыбы: Петропавл қаласындағы Тайга ЖШС сауда үйінде
мүмкін болатын өртте жауынгерлік іс-әрекетті басқару алгоритмі
1. Институт бұйрығы бойынша бекітілген № 157 10 қыркүйек 2014 ж.
2. Аяқталған жұмысты (жобаны )тапсыру мерзімі 05 маусым 2015 ж.
3. Жұмысқа (жобаға) бастапқы берілгендер нысанның жобасы.
4. Өңдеуге жататын сұрақтар тізімі немесе қысқаша мазмұны, тарауларды
орындау мерзімдері:
Бөлімнің аталуы Орындалу
уақыты
Кіріспе 17.10.2014
Аналитикалық талдау 25.10.2014
Таңдалған бағытты негіздеу 02.11.2014
Өртке қарсы қызметі бөлімшелерінің жауынгерлік 10.11.2014
іс-қимылының мазмұны мен маңыздылығы
Шақыруды өңдеу 25.12.2014
Бөлімшелердің жауынгерлік іс-қимылдарының топтастырылуы 20.01.2015
Жедел-тактикалық сипаттама 28.01.2015
Даму және өрт сөндіру көрсеткіштері негізінде сипатталған01.02.2015
өрт кезіндегі өрт бөлімшесінің жауынгерлік әрекетін
бағалау және статистикалық талдау жасау.
Сауда үйінде өрт сөндіру кезіндегі өртке қарсы қызмет 20.02.2015
бөлімшесінің жауынгерлік іс-әрекетін басқару ерекшелігі
Дипломдық жобаның тақырыбының мақсаты мен міндеттерін 28.02.2015
негіздеу
Конструктивті-жоспарлау мектебі 05.03.2015
Өрттің даму көрсеткіштерін болжау (№1 нұсқа) 14.03.2015
Өрттің даму көрсеткіштерін болжау (№2 нұсқа) 27.03.2015
Өрт сөндіру нұсқаларының экономикалық негіздемесі 01.04.2015
Өрт сөндіру кезіндегі техника қауіпсіздігі және еңбекті 06.04.2015
қорғау
Өртте күштер және құралдармен басқарудың негізгі 20.04.2015
принциптері
Өрт сөндіру басшысы
Қорытынды 05.05.2015
Әдебиеттер тізімі 15.05.2015
Графикалық бөлімі. 30.05.2015
Диплом алды қорғау 05.06.2015
5. Тапсырманы тапсыру мерзімі __________________ 2014 жыл.
6. Бекітемін:
ө.қ.қ. подполковнигі Карденов С.А.
7. Жетекші:
ө.қ.қ. полковнигі Булкаиров А.Б.
8. Тапсырманы орындауға қабылдадым:
ө.қ.қ. кіші сержанты Актанов Б.Т.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1 тарау. Өрт қауіпсіздігінің 7
сараптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1.1 Солтүстік Қазақстан облысының Төтенше жағдайлар департаментінің
Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметі ММ
бөлімшелерінің 2014 жылдың 12 айындағы жауынгерлік іс-әрекеттерінің 7
ТАЛДАУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
2 тарау. Сауда мекемелерінде өртті сөндіру тактикасы ... ... ... ... .. 13
2.1 Өрттердің және олардың себептерінің 13
статистикасы ... ... ... ... ... .. ...
2.2 . Адамдар көп келетін ғимараттардағы өрт кезіндегі құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
2.3 Жарақаттанғандарды көшіру бойынша ұсыныстар ... ... ... ... .. 18
2.4 Сауда мекемелерінде өрттің сөндіру және даму 23
ерекшеліктері ... ... ..
2.5 Өрт сөндіру 24
тактикасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3 тарау. Жедел-тактикалық әрекет барысындағы нысан сипаттамасы.. 28
3.1 Ұйым (нысан) туралы жалпы мәліметтер ... ... ... .. 28
3.2 Үй-жайлардағы өрт жүктемесі, өндірістің технологиялық үдерісінің
ерекшеліктері жайлы деректер 28
3.3 Өртке қарсы қорғанысты ұйымдастыру жүйесі 28
3.4 Электрмен қамтамасыз ету, жылу және желдету сипаттамалары туралы
қосымша мәліметтер 29
3.4.1 Электрмен қамсыздандыру 29
3.5 Заттар мен материалдардың өрт қауіптілігі 29
3.6 Өрт сөндіру құралдарын таңдау 31
4 тарау. Жылжымалы өрт техникасымен “Тайга” СҮ өртті сөндіруді
ұйымдастыру ... .. 33
4.1 1-ші қабатта өрттің негізгі параметрлерін болжамдау 33
4.2 Өртті сөндіруді 37
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5 тарау. Өрт сөндіруге шешім қабылдау ... ... ... ... ... . 40
5.1 Шешімнің мазмұны 40
5.2 Шешім қабылдау әдістемесі 47
5.3 ӨСЖ-нің шешім қабылдау барысындағы ойының логикалық әдістері 54
5.4 Шешім қабылдау барысында математикалық әдістер мен ұйымдастыру 56
техникалаларын қолдану
5.5 ӨСЖ мен басқару органдарының жұмысын ұйымдастыру 59
5.6 Қол астындағы қызметкерлерге міндеттерін түсіндіру 61
5.7 Бөлімшелер мен қызметтердің өрт кезіндегі өзара әрекетін 65
ұйымдастыру
5.8 Өрт сөндіру бөлімшелерінің әскери амалдарын қамтамасыз ету бойынша 69
іс-шараларды іске асыру
6 тарау. Қабылданған шешімдердің экономикалық түсініктері 71
7 тарау. Өрт сөндіру кезіндегі еңбекті қорғау және техника 73
қауіпсіздігі...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..75
... ... 76
Әдебиеттер
Кіріспе
Білім реформасы – бұл Қазақстанның нақты бәсекелестік қабілеттілігін
қамтамасыз ете алатын, басты жабдықтардың бірі болып табылады. Бізге нақты
білім жүйесі керек, қоғамдық және экономикалық модернизацияның
қажеттіліктеріне сәйкес келетін.
Сондықтан он екі жылдық оқытуға көшкендіктен он жылдық орта білімді
жоюға болмайды, техникалық және кәсіби білімді болашықта әрі-қарай таңдау
үшін. Адамның өмір бойы білімді алу үшін барлық қажетті шараларды туғызу
керек.
Жоғары білімді таңдағандар үшін 12 жылдық оқытудағы ұсынулар өңделу
керек.
Жоғары білім сферасында техникалық білімнің дамуына ерекше назарын
бөлуімен ЖОО жүйесінде оптимизация өткізілу керек. Қазіргі мемлекеттік
менеджерлерді дайындау үшін мемлекеттік басқару Академиясының базасында
шетел мемлекеттермен қатысуымен ұлттық басқару мектебі құрылу керек, ең
жоғары халықаралық стандарттарға жауап беретін.
Білім жүйесін дамытуын реттеу мақсатында жеке сектор мен мемлекеттің
арасындағы достастықты нығайту керек, мемлекеттік-жеке білім несиелеу
жүйесін жетілдіру.
Мамндықтың және ЖОО деңгейіне байланысты мемлекеттік гранттардың
дифференциациясы туралы ойлану керек.
Қазір мәдениет сферасы дамуындағы мемлекеттік-жеке қатысу оптимизация
кезі басталды, сол кезде өзінің мәдени іскерлігінің есебі арқылы біздің
үздіктер өзіне бейім өмір деңгейін ала алатын, шараларды туғызу керек. Бұл
мелекетте ірі халықаралық мәдени аукциондардың өткізілуі кезінде
мемлекеттік көмек.
Қазақстан Республикасында сауда адам өмірінде үлкен мән алады. Жыл
сайын сауда өндірістердің саны өсе береді.
Соңғы уақытта үлкен сауда-сауық кешендердің құрылыс тенденциясы пайда
болады.
Сауда-сауық кешендері адамдардың көп болатын объекттерге(жұмыс
уақытында) жатады. Практикада жүзеге асырылатын өртке қарсы шараларының
жүйесі, әр-түрлі нормативті құжаттармен ұсынылатын, болашақта жетілдірілу
керек, әсіресе жоспарлаудың жаңа түрлерімен және жаңа құрылыс
материалдардың пайда болуымен байланысты.
Ірі магазиндердегі өрттер, күрделі және ірі болып табылады, үлкен
еңбекпен жойылады, адамның денсаулығы мен өміріне үлкен қауіп төндіреді.
Осындай өрттерді сөндірудегі ұйымдастырушы техникалық дайындық өртке
қарсы қызмет гарнизондардың басты шарттардың бірі болып табылады.
Қазіргі сауда орталықтарының құрылысы кезінде көлемді қолдануды
қазіргі құрылыс материалдары алады, олар жану кезінде адамның денсаулығы
мен өміріне қауіп төндіретін токсикалық заттарды шығыры алады.
1. Өрт қауіпсіздігінің сараптамасы
1.1. Солтүстік Қазақстан облысының Төтенше жағдайлар департаментінің Өрт
сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметі ММ бөлімшелерінің 2014
жылдың 12 айындағы жауынгерлік іс-әрекеттерінің ТАЛДАУЫ
2014 жылы Солтүстік Қазақстан облысында 812 өрт болып, келтірілген
залал құны 119 млн.025 мың теңгені құрады. 2013 жылмен салыстырғанда өрт
саны 8,8% артқан. Солтүстік Қазақстан облысы бойынша бір өртке кететін
орташа нұқсан 2013 жылғы 431 794 теңгеге қарағанда 146 551 теңгені құрады.
Бөлімшелердің шығу динамикасы, авариялық-құтқару жұмыстары мен жалған
шақырулар
СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ-нің облыстың елді-мекендерінде өрт сөндіру бойынша
әскери әрекеттерінің
ЖИЫНТЫҚ КЕСТЕСІ
№ Атауы 2014 ж. 2013 ж.
рт
1 Кезекші күзеттің дабыл бойынша шығуы, оның 1845 1414
ішінде
а) Өртке 761 695
б) Авариялық-құтқару жұмыстары 194 160
в) Өрт ретінде есепке жатпайтын жану оқиғалары 886 556
г) Жалған 4 2
2 Өрт-тактикалық оқулар, сабақтар 158699 137954
3 Құтқарылғанқауіпсіз жерге көшірілген адамдар481047 551899
(барлығы)
4 Өртте қаза болған адамдар (барлығы) 47 48
4.1 Оның ішінде балалар 8 10
5 Ерікті өрт сөндірушілер жасағымен, халықпен 51 51
және т.б. сөндірілген өрт.
6 Өрттен келген залалардың жалпы құны (мың 119 000,25322 119
теңге)
7 Құтқарылған тауар-материалдық құндылықтар 620 292 596 769
(мың теңге)
8 Жойылған құрылыстар 181 130
Облыс өңірі бойынша барлық аудандарда, Айыртау, Мамлют, Уәлиханов
аудандары мен алдыңғы жылдармен салыстырғанда өрт саны 12,2%, 16,1%,
29,1% и 14,3% -ға төмендеген Шал ақын ауданынан басқаларында өрт саны
артты. Тайынша ауданында өрт санының барынша артуы байқалды, егер де 2013
жылы осы өңір аумағында 26 өрт болса, 2014 жылы осы аймақта 60 өрт
тіркелген, осылайша өрт санының артуы 130% құраған.
Өрт ретінде есепке алуға жатпайтын жану оқиғалары былтырғы жылға
қарағанда 59% артқан. Өткізілген авариялық-құтқару жұмыстарының саны да
21% -ға артқан.
СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ-нің бөлімшелері 2014 жыл бойы орташа алғанда
тәулігіне дабыл бойынша 5 рет шықты, оның ішінде:
- Өртке 2 рет (дабыл бойынша шығудың жалпы санының 41,3% );
- Авариялар мен қайғылы оқиғаларға (АҚЖ) 0,5 рет (10,5%);
- Өрт ретінде есепке алуға жатпайтын жану оқиғалары 2,4 рет (48,%).
СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ бөлімшелерінің өртке
бару сапарының уақыты (пайызбен алғанда)
Өрт болу орнына бару уақыты мен оны сөндіруге кететін уақыт өртті
сәтті сөндіріп, материалдық нұқсан көлемін төмендетуге әсер ететін маңызды
фактор болып саналады.
2014 жылдың өткен кезеңінде орын алған 55,7 % өртке СҚО ТЖД ӨС және
АҚЖ ММ-нің бөлімшелері 10 минут ішінде жетті, бұл өрт жайылып кетпей
тұрғанда оны дер кезінде сөндіруді ұйымдастыруға, әрі соған сәйкес өртпен
келтірілетін материалдық нұқсан көлемін төмендетуге мүмкіндік берді.
Бірінші бөлімшенің өрт орнынан бару сапарының орташа уақыты 12 айда облыс
орталығында 8,5 минутты, ал ауылды жерде 29,4 минутты құрады.
Осыған байланысты, аудан орталықтарынан қашықта орналасқан, әрі
мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының бөлімшелері жоқ елді-
мекендерде орын алған өрт саны 25,8%-ға артты, бірінші өрт бөлімшесінің өрт
орнына бару сапарының орташа уақыты облыс бойынша 2013 жылғы осындай
кезеңмен салыстырғанда 59%-ға артты және 19,9 минутты құрады.
Өртті сөндіру уақыты (пайызбен алғанда)
2014 жылдың 12 айында бір сағатқа дейін өрт сөндіру уақытында 366 өрт
сөндірілді (өрттің жалпы санының 48,2% ), 2013 жылдың осындай кезеңі
ішінде 333 өрт сөндірілді (47,9%). Бір сағаттан астам уақыт ішінде
сөндірілген өрт саны барынша артты, бұл аудандық бөлімшелердің шығу
радиусының нормативтік талаптардан барынша асатынын көрсетеді. Сонымен
қатар кезекші күзеттің жеке құрамы санының аздығы да үлкен әсер етеді.
Жеке құрам саны аудандық бөлімшелерде өртті сөндіру кезінде 5 адамнан
аспайды, бұл өртті сөндіру мен бір мезетте басқа да әскери әрекеттерді
жасау уақытына әсер етеді. Өрт бекеттерінің кезекші күзетінің штаттық саны
3 адамды құрайды, бұл оларға өрт орнына келісімен өрт сөндіру техникасының
тактикалық мүмкіндіктерін толық көлемде қолдануға мүмкіндік бермейді, ал
бұл өз кезегінде өрт қауіпсіздігі қызметінің мәртебесіне келеңсіздік
келтіреді.
812 өрттің 242-сі облыс орталығында, Петропавл қаласында болды, облыс
қалаларында – 53, ал 517-сі ауылды жерде орын алды. 2014 жылдың 12 айында
51 өртке (өрттің жалпы санының 6,3%) СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ-нің
бөлімшелері шақырылған жоқ және әскери емес өрт сөндіру құрамаларымен және
халықпен сөндірілді.
Облыс аумағында 2014 жылы 3 ірі өрт болды (Айсберг сауда үйі,
Самовар дәмханасы, Гедеон сауда базасы), осы өртті сөндіру барысында
жеке құрам өрт сөндіру жұмыстарын ұйымдастыру мен мәдениеттің жоғары
деңгейін көрсетті, сонымен қатар қауіпсіздік техникасы ережелерінің
бұзылуына жол берілген жоқ:
- 2014 жылдың 06 мамырында Айсберг сауда үйі ғимаратының сыртқы
қаптамасы өртеніп, өрт аумағы 186 ш. м. ауданға жайылды (өртті
сөндіру барысына 15 техника мен жеке құрамның 80 адамы қатысты);
- 2014 жылдың 01 қыркүйегінде Самовар дәмханасы шатырының 390 ш.м.
аумағы өртенді (өрт сөндіру жұмысына 17 техника мен 70 адам
қатысты);
- 2014 жылдың 28 қыркүйегінде Гедеон сауда базасының ангар типтес
қойма жайының 300 ш.м. өртенді (өрт сөндіру жұмысына 13 техника мен
60 адам қатысты).
Бұл өрттер зерделенді, зерттеу қорытындысы бойынша өрт себептері
талданып, толық сипатталды. Өрттің туындау себептерін офицерлер құрамымен
талдау барысында өрт сөндіру автокөліктерінде орнатылған бейнетіркеуіш
арқылы жазылып алынған фотоматериалдар мен бейнежазбалар қолданылды.
Гедеон сауда базасының қоймаларындағы өртті сөндіру барысында
мекеменің өрт сөндіру техникасы бөлімінің қызметкерлерімен әзірленген шатыр
астын сөндіру бойынша тескіш ұңғымасының тәжірибелі нұсқасы қолданылды.
Әзірлеу сызбасы мен осы ұңғыманы сынақтан өткізу бойынша фотоматериалдар
Қазақстан Республикасының ІІМ ТЖК-не қарастыру үшін және оны өрт сөндіру
бойынша жұмыстар барысында болашақта қолдану үшін жолданды. Бұл ұңғыма өрт
сөндіру кезінде бірнеше мәрте қолданылды және өзін жақсы жақтарынан көрсете
білді.
Жоғарыда көрсетілген нысандардың жетекшілері СҚО ӨС және АҚЖ ТЖД ММ
атына алғыс хаттарын жолдаған болатын.
2014 жылы ерікті өрт сөндіру құрылымдары 303 өрт сөндіруге қатысты,
бұл облыс аумағында орын алған өртің жалпы санының 37% құрады (2013 ж. –
32%). ДПФ мен халық өз еркінше өрт сөндіру қызметінің бөлімшелерімен
бірлесе отырып, 51 өртті сөндірді. Алдыңғы жылдармен салыстырғанда ерікті
жасақ құрылымдарының өрт сөндіру қызметінің бөлімшелері жоқ елді-
мекендердегі өрт сөндіру жұмыстарына қатысуының оң динамикасы байқалуда.
Бұл факт бөлімше бастықтарының жергілікті атқару органдарымен бірге
жұмыстарының жанданып келе жатқанын көрсетеді. Осы бағытта түрлі
деңгейдегі әкімдіктерге ауылдық округтердегі ДПФ сапасыз жұмысы туралы
жазылған хаттарды жолдау тәжірибесінің ролі зор. Жыл басынан бастап
жергілікті атқару органдарына ДПФ сапасыз жұмысы туралы 15 хат жолданып,
солардың біреуін қарастыру нәтижесі бойынша Тимирязев ауданының Дмитриевка
ауылдық округінің әкімі өрт сөндіру жұмысын сапасыз ұйымдастырғаны үшін
сөгіс алды.
2014 жылы төтенше жағдайларға дер кезінде ықпал ету мақсатында облыс
қалаларына шығу кестесі әзірленіп, бекітілді. Ал ауылдық жерлерде күш пен
құралдарды тарту жоспары құрылып, бөлімшелер жедел шақыртулар бойынша
автоматты түрде шығатын нысандар тізбесі, сондай-ақ химиялық қауіпті
нысандар тізбесі анықталды. Өрт сөндіру сапасын жақсарту және өртті жою
кезінде өзара іс-әрекетті ұйымдастыру үшін СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ-сі
облыстың 22 ведомствосы және ұйымымен екіжақты келісімдер жасады.
2014 жылдың есеп беру кезеңінде Солтүстік Қазақстан облысының
гарнизонында бір күзет күшімен барлығы 509 өрт сөндірілді (жалпы санының
62,6%).
Автоцистернаның бірінші оқпанымен 346 өрт немесе 42,6% (сәйкесінше
2013 ж. осы уақытта 308 өрт немесе 41,2%) сөндірілді. Бұл деректерге
қарағанда аудандық бөлімшелердің жеке құрамының жеткіліксіздігінен оқпанды
көп мөлшерде беру мүмкіндігінің бола бермейтіндігі көрінеді. Өртке қарсы
сумен қамтамасыз ету құралдарының қанағаттанғысыз жай –күйі өрттің көбіне
қауіпті жағдайларда сөндірілуіне себеп болады.
Кей жағдайларда өрт сөндіру кезінде суды үздіксіз беру тасып жеткізу
арқылы жүзеге асырылады. Облыстың көптеген ауылдық елді мекендерінде өрт
қарсы сумен қамтамасыз ету құралдарының болмауынан және ақаулықты өрт
гидранттарының көптігінен өрт сөндіру кезінде автоцистерналар су көздеріне
небәрі 21 рет қана орнатылған.
2014 жылғы есеп беру кезеңінде 20 өрт ауа-механикалық көбік қолдану
арқылы сөндірілген. (2013 жылы – 14 рет). Өрт сөндіруші ұнтақ болмауы
себепті қолданылмаған.
2010-2014 жылдары өрт кезінде қаза болғандар
санының статистикасы
2014 жылы өрт кезінде 47 адам, оның ішінде 8 бала қайтыс болды. Өрт
кезінде адамдар көп жағдайда өрт сөндіру қызметі келгенше қаза болады.
Адам өліміне әкелген өрт кезінде зардап шекендерге психологиялық көмек
көрсету үшін СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ кадрлық жұмыс бөлімінің штаттағы
психологтары міндетті түрде өрт болған жерге шығады. 2014 жылы өрт
құрсауынан 48 адам құтқарылып, 1047 адам қауіпсіз жерге көшірілді.
Есеп беру кезеңінде СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ бөлімшелерімен
сөндірілген өрттің басым бөлігі, нақты айтқанда 602-сі (74,%) тұрғын үй
секторына тиесілі, бұл азаматтардың өрт қауіпсіздігінің талаптарына
немқұрайды қарауынан болып отыр.
2014 жылдың 12 айында СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ бөлімшелері авариялық-
құтқару жұмыстарына 194 рет шыққан, бұл 2013 жылмен салыстырғанда 21,3 %-
ға артық (160 рет). АҚЖ–на 217 техника, жеке құрамның 758 адамы
жұмылдырылған. АҚЖ кезінде 43 адам, соның ішінде 5 бала құтқарылып, 574
адам, оның ішінде 71 бала қауіпсіз жерге көшірілді. Зардап шеккен 7 адамға
медициналық көмек көрсетілді. ТЖ аймағынан 68 техника бірлігі көшіріліп,
қаза болған 29 адамның денесі шығарылды. Облыстық өрт сөндіру бөлімшелері
барған төтенше жағдайлардың басым бөлігі қарлы борандардың, көктемгі су
тасқынының және ЖКО-ның зардаптарын жою кезінде болған. Жүргізілген
авариялық-құтқару жұмыстарының нәтижесінде оның жан-жақты сипаттамасы
жасалды.
Жүргізілген өрт сөндіру-тактикалық оқу-жаттығулары мен сабақтарды
талдау
2014 жылы СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ басшылығы бөлімшенің жеке құрамының
тактикалық дайындығы мен кәсіби шеберлігін жетілдіру жұмыстарына көп көңіл
бөлді. Өткен кезеңнің ішінде 158 өрт сөндіру-тактикалық оқу-жаттығуы мен
699 сабақ өткізілді.
2. Сауда мекемелерінде өртті сөндіру тактикасы
2.1. Өрттердің және олардың себептерінің статистикасы
Сауда үйлерде өрт жиі болып тұрады және өртке қарсы қызметінің
жұмыскерлері көп адамдардың өліміне байланысты оның пайда болу себептерін
көп уақыт бөліп толық меңгеруде. Бұл өрттердің себептері негізінен мыналар
болып табылады:
отпен дұрыс қолданбау;
электр қондырғыларымен қолдану ережелерін бұзу;
электр қондырғыларда және сымдарда қысқаша тұйықталу;
құрылыс жұмыстары кезіндегі өрт қауіпсіздік ережелерінің бұзылуы;
өртеу.
Осы кезде көбінесе өртті сөндіруді ұйымдастыру қиындықтарынан ерекше
қорытындыларға әкеп соғады.
Сауда үйлерде өртті сәтті сөндіруге өрттің еркін даму уақыты көп әсер
етеді. Бұл уақытта оны табу уақытынан басқа өртке қарсы қызметіне өрт
туралы хабар жету уақыты кіреді, ол кезекші персоналының барына байланысты,
өртке қарсы қызметі бөлімдерімен тікелей байланыс 7-ден 20 мин-қа дейін
(орташа мағынасы 12 мин).
Сауда үйлер ғимараттарының өрт төзімділік дәрежесі I және II болғанда
өрттің сызықтық даму жылдамдығы 0,5-тен 1,5 ммин дейін, ал өрт төзімділік
дәрежесі III және IV ғимараттарда 2-ден 3 ммин дейін, бұған жанғыш
материалдардың көп мөлшерде бары әсер етеді.
Бұның бәрі өрттің ауданының үлкен жылдамдықта өсуіне әсер етеді, ол
келтірілген өрттерде 3-тен 45 м2мин-қа дейін өзгереді.
ӨСБ өртке келісімен әкімшілікпен және қызмет көрсету персоналымен
байланыс орнатады, науқастарды көшіру бойынша, көшіруге жататын
науқастардың санын, олардың жағдайын, көшіру орынын анықтайды, сонымен
қатар қай қызмет көрсету персоналын науқастарды құтқаруға қатыстыруға
болатынын анықтайды. ӨСБ тез науқастарды құтқаруға күштің жеткілікті екенін
бағалайды және қосымша күштер мен құралдардың өртке қажеттігін анықтайды.
2.2. Адамдар көп келетін ғимараттардағы өрт кезіндегі құтқару жұмыстарын
ұйымдастыру
Адамдар көп келетін ғимарат бұл бір уақытта 50 және одан көп адамдар
болатын ғимарат. Бұған театрлар, мәдениет сарайлары, кинотеатрлар, клубтар,
концерт залдары, оқу орындары, сауда орындары, әкімшілік мекемелер,
ауруханалар, көрмелер, мұражайлар жатады.
Адамдар көп келетін ғимараттардағы коридорлар қабат көлемінде бөлмелер
арасындағы байланысты қамтамасыз ететін негізгі көлденең коммуникация болып
табылады, сонымен қатар бөлмелерден сатыға бару жолдары.
Қөзғалыс көп коридорлардың минималды ені 1,5м (тазалықта) және екінші
дәрежелі (ұзындығы 10м) 1,25м. Емдеу профилактикалық ғимараттарында
коридорлардың ені 2,2 м кем емес. Оқу бөлмелерінің есіктері кіретін
коридорлар коридорға ашылатын есіктермен ені 1,8 м кем емес етіп
жасалынады.
Адамдар көп келетін ғимараттарда тік коммуникация ретінде
баспалдақтар, кезеңді және үзіліссіз қозғалыстағы көтергіштер, ададар және
жүк лифттері және экскалаторлар қолданылады.
Адамдардың өліміне немесе есінен тануына әкелетін өртте шынайы
жағдайда негізгі факторлар болып табылады: жалынмен тікелей байланыс,
жоғары температура, оттегі детіспеушілігі, түтін құрамындағы көмртегі
тотығы және басқа улы заттар, механикалық әсер ету. Ең қауіптісі оттегі
жәтіспкушілігі мен улы заттардың бар болуы, өиткені өлімнің 50-60%
түншығудан және уланудан болады.
Өрт пайда болғаннан бастап 1-2 минут ішінде жабық бөлмелерде оттегі
концентрациясы төмендеуі мүмкін. Мысалы, театрларда көрермен залы мен
сақынаның көлемі 25000 м3 декорация жанған кезде оттегі концентрациясы 2-3
мин ішінде қауіпті мағынаға дейін төмендеді.
Өрттерде адам өміріне аса қауіп төндіретін жану өнімдерінің құрамында
улы заттар бар түтінді газдар және әртүрлі заттар мен материалдардың
бөлінуі. Көміртегі тотығының концентрациясы түтінде 0,05% мөлшерінде адам
өміріне қауіпті.
Кейбір жағдайларда түтінді газ құрамында күкірт газы, азот тотығы,
күкірт қышқылы және басқа улы заттар болады, олар адам ағзасына аз уақыт
әсер еткен кезде (күкірт газы 0,05%; азот тотығы 0,025%; күкірт қышқылы
0,2%) өлімге әкеледі.
Адам өміріне синтетикалық полимерлі материалдардың жануы төтенше
жоғары қауіпті.
Қауіпті концентрациялар тіпті термиялық тотығу кезінде және
синтетикалық полимерлі материалдардың аз көлемде бұзылуы кезінде де
түзіледі.
Осыны ескере отырып, қазіргі кездегі бөлмелердегі синтетикалық
полимерлі материалдар 50% жоғары, өрт жағдайында адам үшін олар қандай
қауіп төндіретіні белгілі.
Жоғарылатылған қабатты ғимараттарда адам өміріне қауіп төнуі оданда
жоғарылайды. Жоғарылатылған қабатты ғимараттарда жану өнімдері ғимараттың
қабаттары бойынша 2-3 мин ішінде тарайды. Сол уақытта адамдарды көшіру
үшін, тіпті жақсы жағдай кезінде, 1,-15 мин кем емес уақыт керек, кейде
оданда көп.
Сонымен қатар адам өміріне жану өнімдерінің жоғары температурасыда
қауіпті. Қыздырылған газдар температурасы адам денесінің температурасынан
асып кетсе мұндай жағдайда жылу соққысына әкеледі. Температура 42-46оС
жоғарылаған кезде-ақ суыру сезімдері сезіледі. Қоршаған орта температурасы
60-70оС болғанда адам өміріне қауіпті болып табылады, көбінесе мәнге сәйкес
ылғалдылық және ыстық газдарды шығарған кезде, ал температура 100оС
кезінде есінен танады және бірнеше минуттан кейін өлім келеді.
Жоғары температурадан кем емес адам денесінің ашық жерлеріне жылулық
сәуле әсері қауіпті болып табылады. Жылуылық сәуленің интенсивтілігі 1,1-
1,4 кВтм2 болғанда адамда 42-46оС температура кезіндегідей әсер тудырады.
Критикалық сәулелену интенсивтілігін 4,2 кВтм2 тең интенсивтілігін
санайды. Кестеде уақыт мәліметтері келтірілген, онда адам жылулық сәулесін
қолдың қорғалмаған буынымен әртүрлі интенсивті сәулелену кезінде төзе
алады.
Жылулық Адамдар Адамдардың талаптыАдам терісіне жылулық
ағынның келуінің қорғанысы әсердің дәрежесі
тығыздығы, берілу уақыты,
кВтм2 мин.
3,0 шектелмейді қорғаныссыз Ауыру сезімдері жоқ
шектелмейді Жауынгерлік киімде20 с кейін шыдамсыз
4,2 және қор- ауыру сезімдері
ғаныс шыны- сымен
каскада
Сол сияқты Шыдамсыз ауыру сезімдері
7,0 5 кенеттен туады
Суланған
8,5 5 жауын-герлік Күйіктер 20 с кейін
киімде, және
қорғаныс шынысымен
каскада
Сол сияқты, бірақ
10,5 5 шашыранды су Тез арадағы күйіктер
ағнының
қорғанысында
Жылу шағылыстыру
14,0 5 костюмінде сулы Сол сияқты
ағын қорғанысымен
1 Сол сияқты, бірақ ,,
85,0 жекелей қорғану
құралдарымен
Адамдарға тағыда үлкен қауіп жалынмен тікелей байланыста төнеді,
мысалы, құтқару жолдары отпен кесілген жағдайда. Кейбір жағдайларда өрттің
тарау жылдамдығы жоғары болады, бұл кезде өртке шалдыққан адамды құтқару
өте қиын немесе арнайы қорғаныссыз құтқару мүмкін емес. Адам үстіндегі
киімнің жаныуда аса қауіпті. Егер уақытында киімнен жалынды сөндірмесе адам
өлімге әкелетін күйіктер алуы мүмкін.
Өрттегі ең қауіптісі ол үрей, ол көп адамда болатын кенеттен, есепсіз,
ұстамсыз қорқыныш әкеледі.
Ол кенеттен қауіп төнгенде пайда болады. Адамдардың есі мен еркі өрт
елесімен басылып қалады, содан туындаған жағдайдан тез арада шығу есігін
таба алмайды.
Адамдарды құтқару үшін ең алдымен қысқа және қаупсіз жолдар таңдайды.
Адамдарды құтқару әдісі адамдар мен өрт жағдайына байланысты
анықталады. Адамдарды құтқарудың негізгі әдістері болып табылатындар:
адамдардың өз бетімен шығуы, адамдарды өрт сөндірушілердің көмегімен
шығару; адамдарды көтеріп шығару; құтқарушыларды жоғарыдан түсіру.
Көп жағдайларда қауіп төнгенін байқап адамдар бөлмеден өрт бөлімдері
келгенге дейін шығады.
Құтқару жолдары қатты түтінденген болса және құтқарушыларға жол
белгісіз болса, сонымен бірге құтқарылушылардық жағдайы мен жасы өз
беттерімен қауіпті аймақтан шығуларына күмән келтірсе (адамдар қатты
қобалжыған болса немесе бұлар балалар, қарттар, аурулар болса), онда
құтқарылушыларды шығару ұйымдастырылады.
Адамдарды қауіпті аймақтан көтеріп шығару олар өз беттерімен жүре
алмаған кезде (есінен тану немесе жатқан науқастар, томен жастағы балалар,
мүгедектер және т.б.) жасалады.
Адамдарды жоғарыдан түсіру құтқару жолдары отпен қиылған жағдайда және
басқа әдістерді қолдануға болмаған жағдайда орындалады. Бұл үшін, жоғарыда
көрсетілгендей, стационарлы, жылжымалы және тасымалы сатылар, көтергіштер,
құтқару жібтері және т.б. құралдар қолданылады.
Кейбір жағдайларда құтқару әдістерін комбинациямен орындайды. Мысалы,
өз бетімен анықталған орынға дейін шығу және әрі қарай өрт сөндіруші
көмегімен шығу; адамдарды шатырға немесе балконға шығару және тік
ұшақтардың, құтқару жібінің, жылжымалы сатының және басқалардың көмегімен
төмен түсіру.
Шақыру орынына ӨСБ келісімен объекттің қызмет көрсету персоналымен
байланыс орнатуы керек және жанып жатқан бөлмедегі адамдар саны туралы
мәліметтер алуы керек (кейде бұл мәліметтер өрт туралы хабарлаған кезде
жеткізіледі), содан кейін түтінденген бөлмелерде жақсылап барлау жүргізеді.
Барлау адам өміріне қауіп бар екенін, орналасу орынын анықтайды және
өздігінен қозғалу икемдігін; құтқару жолдары мен әдістерін; құтқару
жұмыстарын жүргізу кезектігін; құтқару жолдарына от пен түтіннің қауіпін;
адамдарды құтқару үшін күш пен құралдардың жеткіліктігін; құтқару
жұмыстарына қатыстырауға болатын қызмет көрсету персоналының барын;
құтқарылған адамдарды орналастыру орынын анықтайды (әсіресе қыс
мезгілінде).
Жағдайға байланысты барлау бірнеше бағытта жүргізілуі мүмкін
Адамдарды бөлмелерде іздеу кезінде дауыстап айғайлау керек. Үлкендерді
есік, терезе маңынан, коридорларда, яғни бөлмеден шығу жолдарында іздеу
керек. Балаларды төсек астынан, пеш артынан, столдардың астынан, қызмет
көрсету бөлмелерінен іздеу керек.
Бөлмелер тексерісін барлық жағдайларда жүргізеді, оны жанып жатқан
ғимаратта адамдар жоқтығына көз жеткізіп толық тексергеннен кейін
тоқтатады.
Өртті барлау кезіндегі алынған мәліметтер негізінде ӨСБ адамдарды
құтқару бойынша шешім қабылдап қажетті бұйрықтар береді. Бұл кезде әртүрлі
мүмкін бөлімдер әрекетінің нұсқалары:
егер өртке жеткілікті күш пен құралдар келсе және құтқару жұмыстарын
жүргізу қажетті болса, ӨСБ тез арада адамдарды құтқаруды ұйымдастыруға
міндетті. Бұл кезде ӨСБ құтқару жұмыстарын өзі басқаруы керек, сонымен
қатар өрт сөндіруді басқаруы керек;
егер адамдарға өрт қауіп төндірсе және құтқару жолдары отпен қиылған
болса адамдарды құтқаруды қамтамасыз ету үшін оқпандарды беру міндетті;
егер өртке күш пен құрал жеткілікті келсе және адамдарға тікелей қауіп
төнбесе, ал ӨСБ өртті өрт тарау жодарында енгізілген оқпандармен сөндіруге
сенімді болса және бұл кезде адамдар үшін қауіпіздік қамтамасыз етілсе,
бөлімдердің әрекеті үрейді басуға және бір уақытта өрт сөндіруге
бағытталады;
адамдарды құтқару мен өртті сөндіру жұмыстарына бір уақытта күш пен
құралдар жеткіліксіз кезде, барлық ьөрт бөлімдерінен келген жеке құрам
құтқару жұмыстарына жіберілуі мүмкін, өртті содан кейін сөндірумен. Бұл
жағдайда адамдарды құтқаруды қамтамасыз ету үшін оқпандарды беру міндетті,
адамдарға өрт тікелей қауіп төндірген кезде және өрт тарау орындары мүмкін
жерлерге.
Практикада өртке қарсы қызметінің бөлімдерінің жұмысы адамдарды
құтқару бойынша өрттегі жағдай бойынша басқа әрекеттер нұсқасы қолданылуы
мүмкін.
Адамдарды құтқару кезектігі адам санына байланысты емес, ал олардың
өміріне қауіптілік дәрежесінен анықталады. Бірінші кезекте адамдарды өте
кауіпті жерлерден құтқарады. Қауіптілік дәрежелері бірдей кезінде алдымен
балаларды, науқастарды және қарттарды құтқарады.
Құтқару жұмыстарын жргізген кездегі барлық жағдайларда ӨСБ күш пен
қралдарды жаю кезінде сонымен бірге жедел жәрдем шақыруы керек. өртке
медицина персоналы келгенге дейін алғашқы көмекті жарақаттанғандарға өрт
сөндіру бөлімінің жеке құрамы көрсетуі керек.
2.3. Жарақаттанғандарды көшіру бойынша ұсыныстар
Барлық емдеу мекемелері адамдар көп келетін объектке жатады, ал өртке
қарсы қызметінің ең басты міндеті – бұл жарақаттанғандардың өмірі мен
денсаулығын сақтау. Адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуімен байланысты
мәселені шешу өзінің спецификасының барымен үлкен қиындық ұсынады.
Көшіруге қажетті уақыт - өрт кезіндегі жұмыс аймағының деңгейінде
туындайтын өрттің қауіпті факторларының пайда болу факторлары.
Көшіруге қажетті уақытты анықтау үшін өрттің қауіпті факторының шекті
мағынасын білу қажет, сонымен қатар бұл мағыналардың өрт кезінде туындау
уақытын анықтауды білу.
Өрттің қауіпті факторлар қатарына орта температурасы, сәулелі ағындар,
улы жану өнімдері және түтіндеу қорытындысында көру жоғалуы жатады.
Ресей федерациясының ТЖМ МӨҚ Мәскеу Академиясында жарақаттанғандарды
көшіру бойынша кейбір параметрлерді анықтау бойынша бірқатар эксперименттер
жүргізілді. Мобильді емес адамдарды көшіруді зерттеу бойынша эксперименттің
бірінші сериясының қорытындысы бойынша (қысылмаған бос жағдайда қозғалыс
параметрлері анықталды), носилкада жатқан адамдарды тасу жылдамдығы және
қозғалыс жылдамдығына носилканың адаммен мәнге сәйкес салмағының әсері
туралы мәлметтер алынды.
Мақсатқа келесі мәліметтерді алу қойылды:
– носилкада адамдарды тасудың шекті жылдамдығын (бұл қозғалыс
жүгіріп орындалады деп жобаланды);
– көшіру жылдамдығының жағдайын келтіріп носилкада адамды тасу
орташа жылдамдығын;
– баспалдақ бойымен жоғары қозғалу жылдамдығын;
– баспалдақ бойымен төмен қозғалу жылдамдығын;
– қозғалыс жылдамдығының төмендеуіне носилка салмағының әсерін;
– носилкада көлденең адамды тасуға болатын шекті арақашықтықты.
Көлденең бойынша қозғалыс кезіндегі қажетті параметрлерді анықтау үшін
сәйкес түрде эксперимент өткізу үшін алаң белгіленді және таңдалды
(стадион). Жүргізуші бұйрығы бойынша носилкада жатқан адамдарды тасу үшін
№1 бақылау нүктесінде адамдардың қозғалысы басталды (1 сур.). Тасымалдау
қозғалысты жалғастыру мүмкін болмағанша жасалады. Бақылау аймағында
қозғалыс уақыты белгіленіп отырған бақылау посттары арқылы шеңбер бойымен
қозғалыс болды. Шеңбер ұзындығы 100 м құрайды, пункттер арасындағы
арақашықтық – 50 м, қозғалыс уақыты ұзындығы 50 м әр аймақта беліленіп
отырды. Қозғалыс уақытының мәнін алып, аймақтағы қозғалыс жылдамдығы
анықталып отырды. Әр бақылау аймағындағы қозғалыс жылдамдығын салыстыра
отырып жұмыс уақытына байланысты құлау жылдамдығының көлемі анықталды.
Содан басқа носилкада жатқан адамды тасудың мүмкін шекті арақашықтығы
анықталады. Осындай схема бойынша бір қатар эксперименттер жүргізілді.
Баспалдақ бойымен қозғалыс жылдамдығы қозғалыс уақытына жол ұзындығын
бөлумен анықталды. Жұмыс қабілеттілік келесі түрде анықталды. Носилкада
адамдарды көшіретін адамдар мобильді емес адамдарды 2 қбатқа (келесі
циклдерде 4, содан 6 және 8 қабаттарға, басқа серияларда төмен)
орналастырады және кезекті мобильді емес адамға қайтып оралады (2 сур.),
физикалық мүмкіндік шегіне жеткенге дейін. Бірінші және соңғы қабаттарда
орналасқан әр бақылау нүктесінде қозғалыс (жылдамдық) уақыты белгіленіп
отырды. Әр шеңберде жылдамдықтарды салыстыру қорытындысы бойынша жылдамдық
көлемінің төмендеуі анықталып отырды.
1 сур. Көлденең бойымен қозғалыс кезіндегі эксперимент жүргізу
схемасы.
1 - бақылау пункттары 2 – орын ауыстыратын носилкалар
2 сур. Баспалдақ бойымен қозғалыс кезіндегі эксперимент жүргізу
схемасы.
1 - бақылау пункттары 2 – орын ауыстыратын носилкалар
Жүргізілген эксперимент қорытындысы бойынша келесі мәліметтер алынды:
– шекті жылдамдықтың (жугіру) орташа мағынасы – 140 ммин;
– адыммен қозғалыс жылдамдығының орташа мағынасы -95 ммин;
– баспалдақ бойымен төмен қозғалыс жылдамдығының орташа мағынасы
– 65 ммин;
– баспалдақ бойымен жоғары қозғалыс жылдамдығының орташа мағынасы
– ммин;
– шамамен 350 м құрайтын адамды носилкамен тасығандағы көлденең
бойынша орташа арақашықтық.
Алынған мәліметтердің анализі мобильді емес адамдарды көшірудің
физикалық аспектілері туралы келесі қорытындылар жасауға мүмкіндік береді.
Үзіліссіз қозғалыстың шекті уақыты – адамдарды носилкада тасу – 2-3
мин. құрайды; көп емес үзілістермен (5-10 с) – 5 мин; ұзақ үзілістермен (30
с дейін) – 10 мин.
Жұмыстың 10 минуты өткеннен кейін жұмыс қабілеттіліктің тез төмендеуі
бақыланады, қорытындысында жұмыс жасауға болады, бірақ ағза функциясының
бұзылуына қауіп төнуімен байланысты немесе ұзақ үзілісті қажет етеді.
Қозғалыс жылдамдығының төмендеуі 1 мин жұмыс ішінде (адамды носилкада тасу)
шамамен 10% құрайды.
Жүкті тасу адам қозғалысының жылдамдығына қатты әсер етеді, осының
қорытындысы болып адамдардың физикалық дайындық деңгейінен қозғалыс
жылдамдығы байланыстылығы табылады.
Барлық эксперименттерді жүргізуде Ресей ІІМ МӨҚ Академиясының
I-IV курс курсанттары анықтаған, сондықтан алынған жылдамдықтардың
мағынасы мобильді емес адамдарды шынайы көшіру процессі үшін сипатты
болмайды. Дұрыс қолданулар үшін және алынған мәліметтерді салыстыру үшін
дұрыстау коэффициентін енгізу қажет.
Физикалық дайындық Тлімдемесінде [1, 2] келтірілген күшті кешенді
жаттығуларды орындау бойынша нормативтерді қайта есептеу және анализ
түсіндірілуінде, орташа (көшірілетін адам кез-келген жыныста және жаста
болуы мүмкін) жылдамдықтың алынған мәліметтерін 0,58 коэффициентіне көбейту
керек.
Көшіру жолдарының өлшемдері мен жарақаттанғандарды көшіру
жылдамдығының арасында тікелей байланыс бар. Бұл байланыс негізінен
мобильді емес адамдарды көшіру кезінде бақыланады. Коммуникациялық жолдар
жолдар өлшемі мен носилкалар арасындағы байланыс меңгерілген және жобалы
шешімдерде өзінің бейнесін табады, бірақ жобалау үшін және басқа тексеру
шешімдері үшін мұндай мәліметтер жоқ. Бұны орындау үшін моделдеу әдісімен
зерттеу жүргізілді.
Эксперименталды қондырғы өз алдына 1:25 мсштабты белгі салынған жалпақ
ағаш бетін ұсынады, масштабты номилклардың моделі және қоршау
конструкциялары орындалған.
Лифтті холл шегінде және баспалдақ маршы бойымен жолдың көлденең
қозғалысы кезінде адам – носилка – адам жүйесінің маневрлеу жүйесі
зерттелді.
Бізді қызықтыратын обылыста лифтті холлдарда және баспалдақ торларының
жоспарлау шешімі ғимараттан ғимаратқа өзгермейді. Көлденең аймақ бойынша
қозғалыс жолдарының коммуникациялық схемасы әртүрлі, бірақ барлық
кездесетін схемаларды қарастыру мүмкін еместігінен барлық ғимараттардың
жоспарлы схемасында кездесетін көбіне типтілер бізбен қарастырылды.
Көлденең аймақ. Ауызша баяндамада ұсынылған көлденең жол бойымен
қозғалысты модельдеу кезінде алынған қорытындылар кестеде келтірілген.
Носилка 1800 айналу үшін коридордың минималды ені 2,4 м құрауы керек.
Баспалдақ бойымен қозғалу. Бір қатар құжаттардың нормативті талаптарын
орындау кезінде ...баспалдақ алаңының ені марш енінен кем болмауы
керек... және ҚНжЕ 21-01-97* п.8.9 талаптары ...баспалдақ марштарының
арасындағы арақашықтық 75 мм кем емес... кедергісіз носилкаларды
тасымалдау үшін баспалдақ маршының ені 1,2 м кем болмауы керек.
Адамдарды ғимараттан көшіру.
Адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты мәселелерді
шешу, өзінің спецификалары бар болғандықтан үлкен қиындықты тудырады.
Көшірудің қажетті уақыты - өрт кезіндегі жұмыс аймағының деңгейінде
өрттің қауіпті факторлары пайда болатын уақыт.
Көшірудің қажетті уақытын анықтау үшін өрттің қауіпті факторларының
мағынасын білуі қажет, және одан басқа өрт кезінде осы мағыналардың пайда
болу уақытын анықтай білу керек.
Өрттің қауіпті факторларының құрамына қоршаған орта температурасы,
сәулелі ағындар, жанудың улы өнімдері және түтіндену саладарынан көрінудің
жоғалуы жатады.
Қоршаған орта температурасы. Аса қауіптілікті қыздырылған ауаны жұту
болып табылады, ол жоғарғы дем алу жолдарына зиян тигізеді, түншықтырады
және өлімге әкеледі. 1000С жоғары температура әсері есінен танып қалуына
және бірнеше минуттан кейін өлімге әкеліп соғады. Сонымен қатар тері
күйіктері қауіпті. Медицинаның күйіктерді емдеуінің үлкен жетістіктеріне
қарамастан 2 дәрежелі денесінде 30% күйік алса, тірі қалуға оның мүмкіндігі
аз.
Кестеде қоршаған ортадан 2 дәрежелі күйік алған уақыт байланыстылығы
келтірілген.
Қоршаған орта 1093 371-482 176 100 71
температурасы,0С
2 дәрежелі күйік 1 3 7 15 26
алған уақыты, с
Канада жүргізілген зерттеулермен анықталған, ылғал атмосферада екінші
дәрежелі күйікті 550С температура 20 с. әсер еткен кезде тудырады және 700С
кезінде 1 с. әсер еткен кезде тудырады, және өрт жағдайында 69-710С кезінде
бірнеше минут адам өміріне кауіп төндіреді.
Сәулелі ағындар. Кейбір жағдайларда адамдарға сәулелі ағындар қауіп
төндіреді. Зерттеумен анықталғандай, сауда мекемелерінде әртүрлі заттар мен
материалдардың көшіру жолында жануы кезінде өрттің 0,5 мин кейін көшіріліп
жатқан адамдарға сәулелі ағын қауіп төндіреді. Сәулелі ағындардыі тағы бір
үлкен интенсивтілігі әртүрлі технологиялық қондырғылдардың жануы кезінде
байқалады. Кейбір жағдайларда арнайы қорғаныс құралдарынсыз адам мұндай
қондырғыларға 10 м жақын жықындай алмайды.
Кестеде адам үшін қауіпті сәулелі ағындардың мағыналары келтірілген.
Жылулық
радияцияның 840 1400 2100 2800 3500 7000 8750
интенсивтілігі
Втм2
Орын ауыстыру 360 150 40-60 30-40 10-30 5-11 3-8
уақыты,с
Жанудың улы өнімдері. Полимерлі және синтетикалық өнімдері көп сауда
мекемелеріндегі өрт адам өміріне жанудың улы өнімдері қатты әсер етуі
мүмкін. Жану өнімдерінің құрамында уландыру әсері бар 50-100 химиялық
қоспалар түрі бар болады, әртүрлі мемлекеттің ғалымдарының айтуы бойынша
өрт кезіндегі адамдардың өлімінің негізгі себебі көміртегі тотығынан улану
болып табылады.
Көміртегі тотығы қан гемоглобинімен оттегінен гөрі 200-300 есе жақсы
әсер етеді, артынша адам ағзасы оттегімен қамтылуынан айырылады. Оттегі
жетіспеушілігі, ойлау қабілетін жоғалтады, адам ештеңе сезбейді,
қаутіліктен қашуға тырыспайды, басы айналады, қозғалыс координациясы
бұзылады, ал тыныс алуы тоқтаған кезде - өлім келеді.
Кестеде өрттің қауіпті факторларының жобалы критикалық мағыналары
келтірілген.
Өрттің қауіпті факторлары Өлшемі Критикалық мағына
с
Қоршаған с орта 0С 70
температурасы Втм2 3000
Сәулелі ағындар м-1 0,46
орта әлсіреуі коэфф. гм3
Ауадағы заттар концентр.: 0,2
цианистті сутегі 0,2
фосген 1
азот тотығы 1,1
күкірт сутегі 3
хлорлы сутегі 3,6
көміртегі тотығы 8
күкірт ангидриді 162
көміртегі екітотығы 214 (немесе 15%)
Оттегі
2.4. Сауда мекемелерінде өрттің сөндіру және даму ерекшеліктері
Дүкендерді арнайы салынған ғимараттарды немесе тұрғын және қоғамдық
ғимараттардың бірінші қабаттарында орналастырады. Дүкен ғимараттарының
негізгі конструктивты элементтері жанбайтын материалдардан жасалған.
Дүкендер келесі негізгі бөлме топтарынан тұрады:
сауда, көрме және демонстрационды залдар;
тауарларды өңдеу, сақтау және қабылдау бөлмелері;
әкімшілік және тұрмыстық бөлмелер.
Дүкендердің негізгі бөлмелері биіктігі 3,3 м, үлкен ауданды сауда
залдары, ал кейбір кездерде жарық фонарлары бар, қабаттар бойынша ашық
сатылармен және лифттермен қосылған болып табылады. Сауда залдарының
шкафтарында, витриналарында түрлі тауарлардың көп мөлшері болады.
Тауарларды сақтау және өңдеу бөлмелерінен сауда залдары, шекті есік
ойықтары бар жанбайтын материалдардан жасалған қабырғалармен бөлінген. Бұл
бөлмелердің жоспарында шекті есік және терезе ойықтарымен корридорлы жүйе
бар, олар өзара және сауда залымен жүк лифттерімен және жабық саты
торларымен қосылған. Ірі дүкендерде тауарларды сақтау және өңдеу бөлмелері
жертөлелерде орналасуы мүмкін. Бұл бөлмелердің ауданы сауда залдарының
аудандарына жақын.
Қазіргі заман дүкендер ғимараттарында негізгі өрт ауыртпалығын
такарлар, сөрелер және шкафтар құрайды, сауда залдарында ол 100 кгм2
жетеді, ал жер асты және қойма бөлмелерде 2-3 есе үлкен.
Кейбір ірі дүкендердің қойма қабаттарында цехтер, шеберханалар, ателье
және сатып алушыларға қызмет көрсететін басқа да бөлмелер орналастырылады.
Дүкендер ғимараттарында ішкі өрт суқұбырлары, өрт сөндірудің
стационарлы және жылжымалы қондырғылары, сол сияқты ОӨБП тура байланысы
бар, күзет дабылдағышының пультына қосылатын өрт туралы хабарлау және
анықтау жүйелері орналастырылады.
Дүкендердегі өрттер оттың тез таралуымен, тығыз түтінденумен және
жоғары температуралық режиммен сипатталады. Оттың таралу жылдамдығы
көбінесе материалдық құндылықтар түріне, оларды жинау әдісіне, сол сияқты
жанғыш ыдыстың бар болуына тәуелді. Осылайша, жабық бөлмелерде тоқыма
бұйымдары жанған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Төтенше жағдайлар Комитеті
Көкшетау техникалық институты РММ
Жедел-тактикалық пәндер кафедрасы
Қорғауға жіберілді
ЖТП кафедра бастығының м.а.
ө.қ.қ подполковнигі Р. Баймаганбетов
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА
Тақырыбы: Петропавл қаласындағы Тайга ЖШС сауда үйінде мүмкін
болатын өртте жауынгерлік іс-әрекетті басқару алгоритмі
Мамандығы: 5В100100 “Өрт қауіпсіздігі”
Диплом жазушы:
ө.қ.қ. кіші сержанты Актанов Б.Т.
Жетекші:
ө.қ.қ. полковнигі Булкаиров А.Б.
Көкшетау 2015 ж.
Қазақстан Республикасы Ішкі Істер Министрлігі
Төтенше жағдайлар Комитетінің
Көкшетау техникалық институты
Күндізгі оқу факультеті
Жедел-тактикалық пәндер кафедрасы
5В100100 Өрт қауіпсіздік мамандығы бойынша дипломлық
жұмысты (жоба) дайындау бойынша
ТАПСЫРМА
Жұмыс (жоба) тақырыбы: Петропавл қаласындағы Тайга ЖШС сауда үйінде
мүмкін болатын өртте жауынгерлік іс-әрекетті басқару алгоритмі
1. Институт бұйрығы бойынша бекітілген № 157 10 қыркүйек 2014 ж.
2. Аяқталған жұмысты (жобаны )тапсыру мерзімі 05 маусым 2015 ж.
3. Жұмысқа (жобаға) бастапқы берілгендер нысанның жобасы.
4. Өңдеуге жататын сұрақтар тізімі немесе қысқаша мазмұны, тарауларды
орындау мерзімдері:
Бөлімнің аталуы Орындалу
уақыты
Кіріспе 17.10.2014
Аналитикалық талдау 25.10.2014
Таңдалған бағытты негіздеу 02.11.2014
Өртке қарсы қызметі бөлімшелерінің жауынгерлік 10.11.2014
іс-қимылының мазмұны мен маңыздылығы
Шақыруды өңдеу 25.12.2014
Бөлімшелердің жауынгерлік іс-қимылдарының топтастырылуы 20.01.2015
Жедел-тактикалық сипаттама 28.01.2015
Даму және өрт сөндіру көрсеткіштері негізінде сипатталған01.02.2015
өрт кезіндегі өрт бөлімшесінің жауынгерлік әрекетін
бағалау және статистикалық талдау жасау.
Сауда үйінде өрт сөндіру кезіндегі өртке қарсы қызмет 20.02.2015
бөлімшесінің жауынгерлік іс-әрекетін басқару ерекшелігі
Дипломдық жобаның тақырыбының мақсаты мен міндеттерін 28.02.2015
негіздеу
Конструктивті-жоспарлау мектебі 05.03.2015
Өрттің даму көрсеткіштерін болжау (№1 нұсқа) 14.03.2015
Өрттің даму көрсеткіштерін болжау (№2 нұсқа) 27.03.2015
Өрт сөндіру нұсқаларының экономикалық негіздемесі 01.04.2015
Өрт сөндіру кезіндегі техника қауіпсіздігі және еңбекті 06.04.2015
қорғау
Өртте күштер және құралдармен басқарудың негізгі 20.04.2015
принциптері
Өрт сөндіру басшысы
Қорытынды 05.05.2015
Әдебиеттер тізімі 15.05.2015
Графикалық бөлімі. 30.05.2015
Диплом алды қорғау 05.06.2015
5. Тапсырманы тапсыру мерзімі __________________ 2014 жыл.
6. Бекітемін:
ө.қ.қ. подполковнигі Карденов С.А.
7. Жетекші:
ө.қ.қ. полковнигі Булкаиров А.Б.
8. Тапсырманы орындауға қабылдадым:
ө.қ.қ. кіші сержанты Актанов Б.Т.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
1 тарау. Өрт қауіпсіздігінің 7
сараптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1.1 Солтүстік Қазақстан облысының Төтенше жағдайлар департаментінің
Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметі ММ
бөлімшелерінің 2014 жылдың 12 айындағы жауынгерлік іс-әрекеттерінің 7
ТАЛДАУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
2 тарау. Сауда мекемелерінде өртті сөндіру тактикасы ... ... ... ... .. 13
2.1 Өрттердің және олардың себептерінің 13
статистикасы ... ... ... ... ... .. ...
2.2 . Адамдар көп келетін ғимараттардағы өрт кезіндегі құтқару
жұмыстарын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
2.3 Жарақаттанғандарды көшіру бойынша ұсыныстар ... ... ... ... .. 18
2.4 Сауда мекемелерінде өрттің сөндіру және даму 23
ерекшеліктері ... ... ..
2.5 Өрт сөндіру 24
тактикасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3 тарау. Жедел-тактикалық әрекет барысындағы нысан сипаттамасы.. 28
3.1 Ұйым (нысан) туралы жалпы мәліметтер ... ... ... .. 28
3.2 Үй-жайлардағы өрт жүктемесі, өндірістің технологиялық үдерісінің
ерекшеліктері жайлы деректер 28
3.3 Өртке қарсы қорғанысты ұйымдастыру жүйесі 28
3.4 Электрмен қамтамасыз ету, жылу және желдету сипаттамалары туралы
қосымша мәліметтер 29
3.4.1 Электрмен қамсыздандыру 29
3.5 Заттар мен материалдардың өрт қауіптілігі 29
3.6 Өрт сөндіру құралдарын таңдау 31
4 тарау. Жылжымалы өрт техникасымен “Тайга” СҮ өртті сөндіруді
ұйымдастыру ... .. 33
4.1 1-ші қабатта өрттің негізгі параметрлерін болжамдау 33
4.2 Өртті сөндіруді 37
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5 тарау. Өрт сөндіруге шешім қабылдау ... ... ... ... ... . 40
5.1 Шешімнің мазмұны 40
5.2 Шешім қабылдау әдістемесі 47
5.3 ӨСЖ-нің шешім қабылдау барысындағы ойының логикалық әдістері 54
5.4 Шешім қабылдау барысында математикалық әдістер мен ұйымдастыру 56
техникалаларын қолдану
5.5 ӨСЖ мен басқару органдарының жұмысын ұйымдастыру 59
5.6 Қол астындағы қызметкерлерге міндеттерін түсіндіру 61
5.7 Бөлімшелер мен қызметтердің өрт кезіндегі өзара әрекетін 65
ұйымдастыру
5.8 Өрт сөндіру бөлімшелерінің әскери амалдарын қамтамасыз ету бойынша 69
іс-шараларды іске асыру
6 тарау. Қабылданған шешімдердің экономикалық түсініктері 71
7 тарау. Өрт сөндіру кезіндегі еңбекті қорғау және техника 73
қауіпсіздігі...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..75
... ... 76
Әдебиеттер
Кіріспе
Білім реформасы – бұл Қазақстанның нақты бәсекелестік қабілеттілігін
қамтамасыз ете алатын, басты жабдықтардың бірі болып табылады. Бізге нақты
білім жүйесі керек, қоғамдық және экономикалық модернизацияның
қажеттіліктеріне сәйкес келетін.
Сондықтан он екі жылдық оқытуға көшкендіктен он жылдық орта білімді
жоюға болмайды, техникалық және кәсіби білімді болашықта әрі-қарай таңдау
үшін. Адамның өмір бойы білімді алу үшін барлық қажетті шараларды туғызу
керек.
Жоғары білімді таңдағандар үшін 12 жылдық оқытудағы ұсынулар өңделу
керек.
Жоғары білім сферасында техникалық білімнің дамуына ерекше назарын
бөлуімен ЖОО жүйесінде оптимизация өткізілу керек. Қазіргі мемлекеттік
менеджерлерді дайындау үшін мемлекеттік басқару Академиясының базасында
шетел мемлекеттермен қатысуымен ұлттық басқару мектебі құрылу керек, ең
жоғары халықаралық стандарттарға жауап беретін.
Білім жүйесін дамытуын реттеу мақсатында жеке сектор мен мемлекеттің
арасындағы достастықты нығайту керек, мемлекеттік-жеке білім несиелеу
жүйесін жетілдіру.
Мамндықтың және ЖОО деңгейіне байланысты мемлекеттік гранттардың
дифференциациясы туралы ойлану керек.
Қазір мәдениет сферасы дамуындағы мемлекеттік-жеке қатысу оптимизация
кезі басталды, сол кезде өзінің мәдени іскерлігінің есебі арқылы біздің
үздіктер өзіне бейім өмір деңгейін ала алатын, шараларды туғызу керек. Бұл
мелекетте ірі халықаралық мәдени аукциондардың өткізілуі кезінде
мемлекеттік көмек.
Қазақстан Республикасында сауда адам өмірінде үлкен мән алады. Жыл
сайын сауда өндірістердің саны өсе береді.
Соңғы уақытта үлкен сауда-сауық кешендердің құрылыс тенденциясы пайда
болады.
Сауда-сауық кешендері адамдардың көп болатын объекттерге(жұмыс
уақытында) жатады. Практикада жүзеге асырылатын өртке қарсы шараларының
жүйесі, әр-түрлі нормативті құжаттармен ұсынылатын, болашақта жетілдірілу
керек, әсіресе жоспарлаудың жаңа түрлерімен және жаңа құрылыс
материалдардың пайда болуымен байланысты.
Ірі магазиндердегі өрттер, күрделі және ірі болып табылады, үлкен
еңбекпен жойылады, адамның денсаулығы мен өміріне үлкен қауіп төндіреді.
Осындай өрттерді сөндірудегі ұйымдастырушы техникалық дайындық өртке
қарсы қызмет гарнизондардың басты шарттардың бірі болып табылады.
Қазіргі сауда орталықтарының құрылысы кезінде көлемді қолдануды
қазіргі құрылыс материалдары алады, олар жану кезінде адамның денсаулығы
мен өміріне қауіп төндіретін токсикалық заттарды шығыры алады.
1. Өрт қауіпсіздігінің сараптамасы
1.1. Солтүстік Қазақстан облысының Төтенше жағдайлар департаментінің Өрт
сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметі ММ бөлімшелерінің 2014
жылдың 12 айындағы жауынгерлік іс-әрекеттерінің ТАЛДАУЫ
2014 жылы Солтүстік Қазақстан облысында 812 өрт болып, келтірілген
залал құны 119 млн.025 мың теңгені құрады. 2013 жылмен салыстырғанда өрт
саны 8,8% артқан. Солтүстік Қазақстан облысы бойынша бір өртке кететін
орташа нұқсан 2013 жылғы 431 794 теңгеге қарағанда 146 551 теңгені құрады.
Бөлімшелердің шығу динамикасы, авариялық-құтқару жұмыстары мен жалған
шақырулар
СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ-нің облыстың елді-мекендерінде өрт сөндіру бойынша
әскери әрекеттерінің
ЖИЫНТЫҚ КЕСТЕСІ
№ Атауы 2014 ж. 2013 ж.
рт
1 Кезекші күзеттің дабыл бойынша шығуы, оның 1845 1414
ішінде
а) Өртке 761 695
б) Авариялық-құтқару жұмыстары 194 160
в) Өрт ретінде есепке жатпайтын жану оқиғалары 886 556
г) Жалған 4 2
2 Өрт-тактикалық оқулар, сабақтар 158699 137954
3 Құтқарылғанқауіпсіз жерге көшірілген адамдар481047 551899
(барлығы)
4 Өртте қаза болған адамдар (барлығы) 47 48
4.1 Оның ішінде балалар 8 10
5 Ерікті өрт сөндірушілер жасағымен, халықпен 51 51
және т.б. сөндірілген өрт.
6 Өрттен келген залалардың жалпы құны (мың 119 000,25322 119
теңге)
7 Құтқарылған тауар-материалдық құндылықтар 620 292 596 769
(мың теңге)
8 Жойылған құрылыстар 181 130
Облыс өңірі бойынша барлық аудандарда, Айыртау, Мамлют, Уәлиханов
аудандары мен алдыңғы жылдармен салыстырғанда өрт саны 12,2%, 16,1%,
29,1% и 14,3% -ға төмендеген Шал ақын ауданынан басқаларында өрт саны
артты. Тайынша ауданында өрт санының барынша артуы байқалды, егер де 2013
жылы осы өңір аумағында 26 өрт болса, 2014 жылы осы аймақта 60 өрт
тіркелген, осылайша өрт санының артуы 130% құраған.
Өрт ретінде есепке алуға жатпайтын жану оқиғалары былтырғы жылға
қарағанда 59% артқан. Өткізілген авариялық-құтқару жұмыстарының саны да
21% -ға артқан.
СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ-нің бөлімшелері 2014 жыл бойы орташа алғанда
тәулігіне дабыл бойынша 5 рет шықты, оның ішінде:
- Өртке 2 рет (дабыл бойынша шығудың жалпы санының 41,3% );
- Авариялар мен қайғылы оқиғаларға (АҚЖ) 0,5 рет (10,5%);
- Өрт ретінде есепке алуға жатпайтын жану оқиғалары 2,4 рет (48,%).
СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ бөлімшелерінің өртке
бару сапарының уақыты (пайызбен алғанда)
Өрт болу орнына бару уақыты мен оны сөндіруге кететін уақыт өртті
сәтті сөндіріп, материалдық нұқсан көлемін төмендетуге әсер ететін маңызды
фактор болып саналады.
2014 жылдың өткен кезеңінде орын алған 55,7 % өртке СҚО ТЖД ӨС және
АҚЖ ММ-нің бөлімшелері 10 минут ішінде жетті, бұл өрт жайылып кетпей
тұрғанда оны дер кезінде сөндіруді ұйымдастыруға, әрі соған сәйкес өртпен
келтірілетін материалдық нұқсан көлемін төмендетуге мүмкіндік берді.
Бірінші бөлімшенің өрт орнынан бару сапарының орташа уақыты 12 айда облыс
орталығында 8,5 минутты, ал ауылды жерде 29,4 минутты құрады.
Осыған байланысты, аудан орталықтарынан қашықта орналасқан, әрі
мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының бөлімшелері жоқ елді-
мекендерде орын алған өрт саны 25,8%-ға артты, бірінші өрт бөлімшесінің өрт
орнына бару сапарының орташа уақыты облыс бойынша 2013 жылғы осындай
кезеңмен салыстырғанда 59%-ға артты және 19,9 минутты құрады.
Өртті сөндіру уақыты (пайызбен алғанда)
2014 жылдың 12 айында бір сағатқа дейін өрт сөндіру уақытында 366 өрт
сөндірілді (өрттің жалпы санының 48,2% ), 2013 жылдың осындай кезеңі
ішінде 333 өрт сөндірілді (47,9%). Бір сағаттан астам уақыт ішінде
сөндірілген өрт саны барынша артты, бұл аудандық бөлімшелердің шығу
радиусының нормативтік талаптардан барынша асатынын көрсетеді. Сонымен
қатар кезекші күзеттің жеке құрамы санының аздығы да үлкен әсер етеді.
Жеке құрам саны аудандық бөлімшелерде өртті сөндіру кезінде 5 адамнан
аспайды, бұл өртті сөндіру мен бір мезетте басқа да әскери әрекеттерді
жасау уақытына әсер етеді. Өрт бекеттерінің кезекші күзетінің штаттық саны
3 адамды құрайды, бұл оларға өрт орнына келісімен өрт сөндіру техникасының
тактикалық мүмкіндіктерін толық көлемде қолдануға мүмкіндік бермейді, ал
бұл өз кезегінде өрт қауіпсіздігі қызметінің мәртебесіне келеңсіздік
келтіреді.
812 өрттің 242-сі облыс орталығында, Петропавл қаласында болды, облыс
қалаларында – 53, ал 517-сі ауылды жерде орын алды. 2014 жылдың 12 айында
51 өртке (өрттің жалпы санының 6,3%) СҚО ТЖД ӨС және АҚЖ ММ-нің
бөлімшелері шақырылған жоқ және әскери емес өрт сөндіру құрамаларымен және
халықпен сөндірілді.
Облыс аумағында 2014 жылы 3 ірі өрт болды (Айсберг сауда үйі,
Самовар дәмханасы, Гедеон сауда базасы), осы өртті сөндіру барысында
жеке құрам өрт сөндіру жұмыстарын ұйымдастыру мен мәдениеттің жоғары
деңгейін көрсетті, сонымен қатар қауіпсіздік техникасы ережелерінің
бұзылуына жол берілген жоқ:
- 2014 жылдың 06 мамырында Айсберг сауда үйі ғимаратының сыртқы
қаптамасы өртеніп, өрт аумағы 186 ш. м. ауданға жайылды (өртті
сөндіру барысына 15 техника мен жеке құрамның 80 адамы қатысты);
- 2014 жылдың 01 қыркүйегінде Самовар дәмханасы шатырының 390 ш.м.
аумағы өртенді (өрт сөндіру жұмысына 17 техника мен 70 адам
қатысты);
- 2014 жылдың 28 қыркүйегінде Гедеон сауда базасының ангар типтес
қойма жайының 300 ш.м. өртенді (өрт сөндіру жұмысына 13 техника мен
60 адам қатысты).
Бұл өрттер зерделенді, зерттеу қорытындысы бойынша өрт себептері
талданып, толық сипатталды. Өрттің туындау себептерін офицерлер құрамымен
талдау барысында өрт сөндіру автокөліктерінде орнатылған бейнетіркеуіш
арқылы жазылып алынған фотоматериалдар мен бейнежазбалар қолданылды.
Гедеон сауда базасының қоймаларындағы өртті сөндіру барысында
мекеменің өрт сөндіру техникасы бөлімінің қызметкерлерімен әзірленген шатыр
астын сөндіру бойынша тескіш ұңғымасының тәжірибелі нұсқасы қолданылды.
Әзірлеу сызбасы мен осы ұңғыманы сынақтан өткізу бойынша фотоматериалдар
Қазақстан Республикасының ІІМ ТЖК-не қарастыру үшін және оны өрт сөндіру
бойынша жұмыстар барысында болашақта қолдану үшін жолданды. Бұл ұңғыма өрт
сөндіру кезінде бірнеше мәрте қолданылды және өзін жақсы жақтарынан көрсете
білді.
Жоғарыда көрсетілген нысандардың жетекшілері СҚО ӨС және АҚЖ ТЖД ММ
атына алғыс хаттарын жолдаған болатын.
2014 жылы ерікті өрт сөндіру құрылымдары 303 өрт сөндіруге қатысты,
бұл облыс аумағында орын алған өртің жалпы санының 37% құрады (2013 ж. –
32%). ДПФ мен халық өз еркінше өрт сөндіру қызметінің бөлімшелерімен
бірлесе отырып, 51 өртті сөндірді. Алдыңғы жылдармен салыстырғанда ерікті
жасақ құрылымдарының өрт сөндіру қызметінің бөлімшелері жоқ елді-
мекендердегі өрт сөндіру жұмыстарына қатысуының оң динамикасы байқалуда.
Бұл факт бөлімше бастықтарының жергілікті атқару органдарымен бірге
жұмыстарының жанданып келе жатқанын көрсетеді. Осы бағытта түрлі
деңгейдегі әкімдіктерге ауылдық округтердегі ДПФ сапасыз жұмысы туралы
жазылған хаттарды жолдау тәжірибесінің ролі зор. Жыл басынан бастап
жергілікті атқару органдарына ДПФ сапасыз жұмысы туралы 15 хат жолданып,
солардың біреуін қарастыру нәтижесі бойынша Тимирязев ауданының Дмитриевка
ауылдық округінің әкімі өрт сөндіру жұмысын сапасыз ұйымдастырғаны үшін
сөгіс алды.
2014 жылы төтенше жағдайларға дер кезінде ықпал ету мақсатында облыс
қалаларына шығу кестесі әзірленіп, бекітілді. Ал ауылдық жерлерде күш пен
құралдарды тарту жоспары құрылып, бөлімшелер жедел шақыртулар бойынша
автоматты түрде шығатын нысандар тізбесі, сондай-ақ химиялық қауіпті
нысандар тізбесі анықталды. Өрт сөндіру сапасын жақсарту және өртті жою
кезінде өзара іс-әрекетті ұйымдастыру үшін СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ-сі
облыстың 22 ведомствосы және ұйымымен екіжақты келісімдер жасады.
2014 жылдың есеп беру кезеңінде Солтүстік Қазақстан облысының
гарнизонында бір күзет күшімен барлығы 509 өрт сөндірілді (жалпы санының
62,6%).
Автоцистернаның бірінші оқпанымен 346 өрт немесе 42,6% (сәйкесінше
2013 ж. осы уақытта 308 өрт немесе 41,2%) сөндірілді. Бұл деректерге
қарағанда аудандық бөлімшелердің жеке құрамының жеткіліксіздігінен оқпанды
көп мөлшерде беру мүмкіндігінің бола бермейтіндігі көрінеді. Өртке қарсы
сумен қамтамасыз ету құралдарының қанағаттанғысыз жай –күйі өрттің көбіне
қауіпті жағдайларда сөндірілуіне себеп болады.
Кей жағдайларда өрт сөндіру кезінде суды үздіксіз беру тасып жеткізу
арқылы жүзеге асырылады. Облыстың көптеген ауылдық елді мекендерінде өрт
қарсы сумен қамтамасыз ету құралдарының болмауынан және ақаулықты өрт
гидранттарының көптігінен өрт сөндіру кезінде автоцистерналар су көздеріне
небәрі 21 рет қана орнатылған.
2014 жылғы есеп беру кезеңінде 20 өрт ауа-механикалық көбік қолдану
арқылы сөндірілген. (2013 жылы – 14 рет). Өрт сөндіруші ұнтақ болмауы
себепті қолданылмаған.
2010-2014 жылдары өрт кезінде қаза болғандар
санының статистикасы
2014 жылы өрт кезінде 47 адам, оның ішінде 8 бала қайтыс болды. Өрт
кезінде адамдар көп жағдайда өрт сөндіру қызметі келгенше қаза болады.
Адам өліміне әкелген өрт кезінде зардап шекендерге психологиялық көмек
көрсету үшін СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ кадрлық жұмыс бөлімінің штаттағы
психологтары міндетті түрде өрт болған жерге шығады. 2014 жылы өрт
құрсауынан 48 адам құтқарылып, 1047 адам қауіпсіз жерге көшірілді.
Есеп беру кезеңінде СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ бөлімшелерімен
сөндірілген өрттің басым бөлігі, нақты айтқанда 602-сі (74,%) тұрғын үй
секторына тиесілі, бұл азаматтардың өрт қауіпсіздігінің талаптарына
немқұрайды қарауынан болып отыр.
2014 жылдың 12 айында СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ бөлімшелері авариялық-
құтқару жұмыстарына 194 рет шыққан, бұл 2013 жылмен салыстырғанда 21,3 %-
ға артық (160 рет). АҚЖ–на 217 техника, жеке құрамның 758 адамы
жұмылдырылған. АҚЖ кезінде 43 адам, соның ішінде 5 бала құтқарылып, 574
адам, оның ішінде 71 бала қауіпсіз жерге көшірілді. Зардап шеккен 7 адамға
медициналық көмек көрсетілді. ТЖ аймағынан 68 техника бірлігі көшіріліп,
қаза болған 29 адамның денесі шығарылды. Облыстық өрт сөндіру бөлімшелері
барған төтенше жағдайлардың басым бөлігі қарлы борандардың, көктемгі су
тасқынының және ЖКО-ның зардаптарын жою кезінде болған. Жүргізілген
авариялық-құтқару жұмыстарының нәтижесінде оның жан-жақты сипаттамасы
жасалды.
Жүргізілген өрт сөндіру-тактикалық оқу-жаттығулары мен сабақтарды
талдау
2014 жылы СҚО ТЖД ӨҚ және АҚЖ ММ басшылығы бөлімшенің жеке құрамының
тактикалық дайындығы мен кәсіби шеберлігін жетілдіру жұмыстарына көп көңіл
бөлді. Өткен кезеңнің ішінде 158 өрт сөндіру-тактикалық оқу-жаттығуы мен
699 сабақ өткізілді.
2. Сауда мекемелерінде өртті сөндіру тактикасы
2.1. Өрттердің және олардың себептерінің статистикасы
Сауда үйлерде өрт жиі болып тұрады және өртке қарсы қызметінің
жұмыскерлері көп адамдардың өліміне байланысты оның пайда болу себептерін
көп уақыт бөліп толық меңгеруде. Бұл өрттердің себептері негізінен мыналар
болып табылады:
отпен дұрыс қолданбау;
электр қондырғыларымен қолдану ережелерін бұзу;
электр қондырғыларда және сымдарда қысқаша тұйықталу;
құрылыс жұмыстары кезіндегі өрт қауіпсіздік ережелерінің бұзылуы;
өртеу.
Осы кезде көбінесе өртті сөндіруді ұйымдастыру қиындықтарынан ерекше
қорытындыларға әкеп соғады.
Сауда үйлерде өртті сәтті сөндіруге өрттің еркін даму уақыты көп әсер
етеді. Бұл уақытта оны табу уақытынан басқа өртке қарсы қызметіне өрт
туралы хабар жету уақыты кіреді, ол кезекші персоналының барына байланысты,
өртке қарсы қызметі бөлімдерімен тікелей байланыс 7-ден 20 мин-қа дейін
(орташа мағынасы 12 мин).
Сауда үйлер ғимараттарының өрт төзімділік дәрежесі I және II болғанда
өрттің сызықтық даму жылдамдығы 0,5-тен 1,5 ммин дейін, ал өрт төзімділік
дәрежесі III және IV ғимараттарда 2-ден 3 ммин дейін, бұған жанғыш
материалдардың көп мөлшерде бары әсер етеді.
Бұның бәрі өрттің ауданының үлкен жылдамдықта өсуіне әсер етеді, ол
келтірілген өрттерде 3-тен 45 м2мин-қа дейін өзгереді.
ӨСБ өртке келісімен әкімшілікпен және қызмет көрсету персоналымен
байланыс орнатады, науқастарды көшіру бойынша, көшіруге жататын
науқастардың санын, олардың жағдайын, көшіру орынын анықтайды, сонымен
қатар қай қызмет көрсету персоналын науқастарды құтқаруға қатыстыруға
болатынын анықтайды. ӨСБ тез науқастарды құтқаруға күштің жеткілікті екенін
бағалайды және қосымша күштер мен құралдардың өртке қажеттігін анықтайды.
2.2. Адамдар көп келетін ғимараттардағы өрт кезіндегі құтқару жұмыстарын
ұйымдастыру
Адамдар көп келетін ғимарат бұл бір уақытта 50 және одан көп адамдар
болатын ғимарат. Бұған театрлар, мәдениет сарайлары, кинотеатрлар, клубтар,
концерт залдары, оқу орындары, сауда орындары, әкімшілік мекемелер,
ауруханалар, көрмелер, мұражайлар жатады.
Адамдар көп келетін ғимараттардағы коридорлар қабат көлемінде бөлмелер
арасындағы байланысты қамтамасыз ететін негізгі көлденең коммуникация болып
табылады, сонымен қатар бөлмелерден сатыға бару жолдары.
Қөзғалыс көп коридорлардың минималды ені 1,5м (тазалықта) және екінші
дәрежелі (ұзындығы 10м) 1,25м. Емдеу профилактикалық ғимараттарында
коридорлардың ені 2,2 м кем емес. Оқу бөлмелерінің есіктері кіретін
коридорлар коридорға ашылатын есіктермен ені 1,8 м кем емес етіп
жасалынады.
Адамдар көп келетін ғимараттарда тік коммуникация ретінде
баспалдақтар, кезеңді және үзіліссіз қозғалыстағы көтергіштер, ададар және
жүк лифттері және экскалаторлар қолданылады.
Адамдардың өліміне немесе есінен тануына әкелетін өртте шынайы
жағдайда негізгі факторлар болып табылады: жалынмен тікелей байланыс,
жоғары температура, оттегі детіспеушілігі, түтін құрамындағы көмртегі
тотығы және басқа улы заттар, механикалық әсер ету. Ең қауіптісі оттегі
жәтіспкушілігі мен улы заттардың бар болуы, өиткені өлімнің 50-60%
түншығудан және уланудан болады.
Өрт пайда болғаннан бастап 1-2 минут ішінде жабық бөлмелерде оттегі
концентрациясы төмендеуі мүмкін. Мысалы, театрларда көрермен залы мен
сақынаның көлемі 25000 м3 декорация жанған кезде оттегі концентрациясы 2-3
мин ішінде қауіпті мағынаға дейін төмендеді.
Өрттерде адам өміріне аса қауіп төндіретін жану өнімдерінің құрамында
улы заттар бар түтінді газдар және әртүрлі заттар мен материалдардың
бөлінуі. Көміртегі тотығының концентрациясы түтінде 0,05% мөлшерінде адам
өміріне қауіпті.
Кейбір жағдайларда түтінді газ құрамында күкірт газы, азот тотығы,
күкірт қышқылы және басқа улы заттар болады, олар адам ағзасына аз уақыт
әсер еткен кезде (күкірт газы 0,05%; азот тотығы 0,025%; күкірт қышқылы
0,2%) өлімге әкеледі.
Адам өміріне синтетикалық полимерлі материалдардың жануы төтенше
жоғары қауіпті.
Қауіпті концентрациялар тіпті термиялық тотығу кезінде және
синтетикалық полимерлі материалдардың аз көлемде бұзылуы кезінде де
түзіледі.
Осыны ескере отырып, қазіргі кездегі бөлмелердегі синтетикалық
полимерлі материалдар 50% жоғары, өрт жағдайында адам үшін олар қандай
қауіп төндіретіні белгілі.
Жоғарылатылған қабатты ғимараттарда адам өміріне қауіп төнуі оданда
жоғарылайды. Жоғарылатылған қабатты ғимараттарда жану өнімдері ғимараттың
қабаттары бойынша 2-3 мин ішінде тарайды. Сол уақытта адамдарды көшіру
үшін, тіпті жақсы жағдай кезінде, 1,-15 мин кем емес уақыт керек, кейде
оданда көп.
Сонымен қатар адам өміріне жану өнімдерінің жоғары температурасыда
қауіпті. Қыздырылған газдар температурасы адам денесінің температурасынан
асып кетсе мұндай жағдайда жылу соққысына әкеледі. Температура 42-46оС
жоғарылаған кезде-ақ суыру сезімдері сезіледі. Қоршаған орта температурасы
60-70оС болғанда адам өміріне қауіпті болып табылады, көбінесе мәнге сәйкес
ылғалдылық және ыстық газдарды шығарған кезде, ал температура 100оС
кезінде есінен танады және бірнеше минуттан кейін өлім келеді.
Жоғары температурадан кем емес адам денесінің ашық жерлеріне жылулық
сәуле әсері қауіпті болып табылады. Жылуылық сәуленің интенсивтілігі 1,1-
1,4 кВтм2 болғанда адамда 42-46оС температура кезіндегідей әсер тудырады.
Критикалық сәулелену интенсивтілігін 4,2 кВтм2 тең интенсивтілігін
санайды. Кестеде уақыт мәліметтері келтірілген, онда адам жылулық сәулесін
қолдың қорғалмаған буынымен әртүрлі интенсивті сәулелену кезінде төзе
алады.
Жылулық Адамдар Адамдардың талаптыАдам терісіне жылулық
ағынның келуінің қорғанысы әсердің дәрежесі
тығыздығы, берілу уақыты,
кВтм2 мин.
3,0 шектелмейді қорғаныссыз Ауыру сезімдері жоқ
шектелмейді Жауынгерлік киімде20 с кейін шыдамсыз
4,2 және қор- ауыру сезімдері
ғаныс шыны- сымен
каскада
Сол сияқты Шыдамсыз ауыру сезімдері
7,0 5 кенеттен туады
Суланған
8,5 5 жауын-герлік Күйіктер 20 с кейін
киімде, және
қорғаныс шынысымен
каскада
Сол сияқты, бірақ
10,5 5 шашыранды су Тез арадағы күйіктер
ағнының
қорғанысында
Жылу шағылыстыру
14,0 5 костюмінде сулы Сол сияқты
ағын қорғанысымен
1 Сол сияқты, бірақ ,,
85,0 жекелей қорғану
құралдарымен
Адамдарға тағыда үлкен қауіп жалынмен тікелей байланыста төнеді,
мысалы, құтқару жолдары отпен кесілген жағдайда. Кейбір жағдайларда өрттің
тарау жылдамдығы жоғары болады, бұл кезде өртке шалдыққан адамды құтқару
өте қиын немесе арнайы қорғаныссыз құтқару мүмкін емес. Адам үстіндегі
киімнің жаныуда аса қауіпті. Егер уақытында киімнен жалынды сөндірмесе адам
өлімге әкелетін күйіктер алуы мүмкін.
Өрттегі ең қауіптісі ол үрей, ол көп адамда болатын кенеттен, есепсіз,
ұстамсыз қорқыныш әкеледі.
Ол кенеттен қауіп төнгенде пайда болады. Адамдардың есі мен еркі өрт
елесімен басылып қалады, содан туындаған жағдайдан тез арада шығу есігін
таба алмайды.
Адамдарды құтқару үшін ең алдымен қысқа және қаупсіз жолдар таңдайды.
Адамдарды құтқару әдісі адамдар мен өрт жағдайына байланысты
анықталады. Адамдарды құтқарудың негізгі әдістері болып табылатындар:
адамдардың өз бетімен шығуы, адамдарды өрт сөндірушілердің көмегімен
шығару; адамдарды көтеріп шығару; құтқарушыларды жоғарыдан түсіру.
Көп жағдайларда қауіп төнгенін байқап адамдар бөлмеден өрт бөлімдері
келгенге дейін шығады.
Құтқару жолдары қатты түтінденген болса және құтқарушыларға жол
белгісіз болса, сонымен бірге құтқарылушылардық жағдайы мен жасы өз
беттерімен қауіпті аймақтан шығуларына күмән келтірсе (адамдар қатты
қобалжыған болса немесе бұлар балалар, қарттар, аурулар болса), онда
құтқарылушыларды шығару ұйымдастырылады.
Адамдарды қауіпті аймақтан көтеріп шығару олар өз беттерімен жүре
алмаған кезде (есінен тану немесе жатқан науқастар, томен жастағы балалар,
мүгедектер және т.б.) жасалады.
Адамдарды жоғарыдан түсіру құтқару жолдары отпен қиылған жағдайда және
басқа әдістерді қолдануға болмаған жағдайда орындалады. Бұл үшін, жоғарыда
көрсетілгендей, стационарлы, жылжымалы және тасымалы сатылар, көтергіштер,
құтқару жібтері және т.б. құралдар қолданылады.
Кейбір жағдайларда құтқару әдістерін комбинациямен орындайды. Мысалы,
өз бетімен анықталған орынға дейін шығу және әрі қарай өрт сөндіруші
көмегімен шығу; адамдарды шатырға немесе балконға шығару және тік
ұшақтардың, құтқару жібінің, жылжымалы сатының және басқалардың көмегімен
төмен түсіру.
Шақыру орынына ӨСБ келісімен объекттің қызмет көрсету персоналымен
байланыс орнатуы керек және жанып жатқан бөлмедегі адамдар саны туралы
мәліметтер алуы керек (кейде бұл мәліметтер өрт туралы хабарлаған кезде
жеткізіледі), содан кейін түтінденген бөлмелерде жақсылап барлау жүргізеді.
Барлау адам өміріне қауіп бар екенін, орналасу орынын анықтайды және
өздігінен қозғалу икемдігін; құтқару жолдары мен әдістерін; құтқару
жұмыстарын жүргізу кезектігін; құтқару жолдарына от пен түтіннің қауіпін;
адамдарды құтқару үшін күш пен құралдардың жеткіліктігін; құтқару
жұмыстарына қатыстырауға болатын қызмет көрсету персоналының барын;
құтқарылған адамдарды орналастыру орынын анықтайды (әсіресе қыс
мезгілінде).
Жағдайға байланысты барлау бірнеше бағытта жүргізілуі мүмкін
Адамдарды бөлмелерде іздеу кезінде дауыстап айғайлау керек. Үлкендерді
есік, терезе маңынан, коридорларда, яғни бөлмеден шығу жолдарында іздеу
керек. Балаларды төсек астынан, пеш артынан, столдардың астынан, қызмет
көрсету бөлмелерінен іздеу керек.
Бөлмелер тексерісін барлық жағдайларда жүргізеді, оны жанып жатқан
ғимаратта адамдар жоқтығына көз жеткізіп толық тексергеннен кейін
тоқтатады.
Өртті барлау кезіндегі алынған мәліметтер негізінде ӨСБ адамдарды
құтқару бойынша шешім қабылдап қажетті бұйрықтар береді. Бұл кезде әртүрлі
мүмкін бөлімдер әрекетінің нұсқалары:
егер өртке жеткілікті күш пен құралдар келсе және құтқару жұмыстарын
жүргізу қажетті болса, ӨСБ тез арада адамдарды құтқаруды ұйымдастыруға
міндетті. Бұл кезде ӨСБ құтқару жұмыстарын өзі басқаруы керек, сонымен
қатар өрт сөндіруді басқаруы керек;
егер адамдарға өрт қауіп төндірсе және құтқару жолдары отпен қиылған
болса адамдарды құтқаруды қамтамасыз ету үшін оқпандарды беру міндетті;
егер өртке күш пен құрал жеткілікті келсе және адамдарға тікелей қауіп
төнбесе, ал ӨСБ өртті өрт тарау жодарында енгізілген оқпандармен сөндіруге
сенімді болса және бұл кезде адамдар үшін қауіпіздік қамтамасыз етілсе,
бөлімдердің әрекеті үрейді басуға және бір уақытта өрт сөндіруге
бағытталады;
адамдарды құтқару мен өртті сөндіру жұмыстарына бір уақытта күш пен
құралдар жеткіліксіз кезде, барлық ьөрт бөлімдерінен келген жеке құрам
құтқару жұмыстарына жіберілуі мүмкін, өртті содан кейін сөндірумен. Бұл
жағдайда адамдарды құтқаруды қамтамасыз ету үшін оқпандарды беру міндетті,
адамдарға өрт тікелей қауіп төндірген кезде және өрт тарау орындары мүмкін
жерлерге.
Практикада өртке қарсы қызметінің бөлімдерінің жұмысы адамдарды
құтқару бойынша өрттегі жағдай бойынша басқа әрекеттер нұсқасы қолданылуы
мүмкін.
Адамдарды құтқару кезектігі адам санына байланысты емес, ал олардың
өміріне қауіптілік дәрежесінен анықталады. Бірінші кезекте адамдарды өте
кауіпті жерлерден құтқарады. Қауіптілік дәрежелері бірдей кезінде алдымен
балаларды, науқастарды және қарттарды құтқарады.
Құтқару жұмыстарын жргізген кездегі барлық жағдайларда ӨСБ күш пен
қралдарды жаю кезінде сонымен бірге жедел жәрдем шақыруы керек. өртке
медицина персоналы келгенге дейін алғашқы көмекті жарақаттанғандарға өрт
сөндіру бөлімінің жеке құрамы көрсетуі керек.
2.3. Жарақаттанғандарды көшіру бойынша ұсыныстар
Барлық емдеу мекемелері адамдар көп келетін объектке жатады, ал өртке
қарсы қызметінің ең басты міндеті – бұл жарақаттанғандардың өмірі мен
денсаулығын сақтау. Адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуімен байланысты
мәселені шешу өзінің спецификасының барымен үлкен қиындық ұсынады.
Көшіруге қажетті уақыт - өрт кезіндегі жұмыс аймағының деңгейінде
туындайтын өрттің қауіпті факторларының пайда болу факторлары.
Көшіруге қажетті уақытты анықтау үшін өрттің қауіпті факторының шекті
мағынасын білу қажет, сонымен қатар бұл мағыналардың өрт кезінде туындау
уақытын анықтауды білу.
Өрттің қауіпті факторлар қатарына орта температурасы, сәулелі ағындар,
улы жану өнімдері және түтіндеу қорытындысында көру жоғалуы жатады.
Ресей федерациясының ТЖМ МӨҚ Мәскеу Академиясында жарақаттанғандарды
көшіру бойынша кейбір параметрлерді анықтау бойынша бірқатар эксперименттер
жүргізілді. Мобильді емес адамдарды көшіруді зерттеу бойынша эксперименттің
бірінші сериясының қорытындысы бойынша (қысылмаған бос жағдайда қозғалыс
параметрлері анықталды), носилкада жатқан адамдарды тасу жылдамдығы және
қозғалыс жылдамдығына носилканың адаммен мәнге сәйкес салмағының әсері
туралы мәлметтер алынды.
Мақсатқа келесі мәліметтерді алу қойылды:
– носилкада адамдарды тасудың шекті жылдамдығын (бұл қозғалыс
жүгіріп орындалады деп жобаланды);
– көшіру жылдамдығының жағдайын келтіріп носилкада адамды тасу
орташа жылдамдығын;
– баспалдақ бойымен жоғары қозғалу жылдамдығын;
– баспалдақ бойымен төмен қозғалу жылдамдығын;
– қозғалыс жылдамдығының төмендеуіне носилка салмағының әсерін;
– носилкада көлденең адамды тасуға болатын шекті арақашықтықты.
Көлденең бойынша қозғалыс кезіндегі қажетті параметрлерді анықтау үшін
сәйкес түрде эксперимент өткізу үшін алаң белгіленді және таңдалды
(стадион). Жүргізуші бұйрығы бойынша носилкада жатқан адамдарды тасу үшін
№1 бақылау нүктесінде адамдардың қозғалысы басталды (1 сур.). Тасымалдау
қозғалысты жалғастыру мүмкін болмағанша жасалады. Бақылау аймағында
қозғалыс уақыты белгіленіп отырған бақылау посттары арқылы шеңбер бойымен
қозғалыс болды. Шеңбер ұзындығы 100 м құрайды, пункттер арасындағы
арақашықтық – 50 м, қозғалыс уақыты ұзындығы 50 м әр аймақта беліленіп
отырды. Қозғалыс уақытының мәнін алып, аймақтағы қозғалыс жылдамдығы
анықталып отырды. Әр бақылау аймағындағы қозғалыс жылдамдығын салыстыра
отырып жұмыс уақытына байланысты құлау жылдамдығының көлемі анықталды.
Содан басқа носилкада жатқан адамды тасудың мүмкін шекті арақашықтығы
анықталады. Осындай схема бойынша бір қатар эксперименттер жүргізілді.
Баспалдақ бойымен қозғалыс жылдамдығы қозғалыс уақытына жол ұзындығын
бөлумен анықталды. Жұмыс қабілеттілік келесі түрде анықталды. Носилкада
адамдарды көшіретін адамдар мобильді емес адамдарды 2 қбатқа (келесі
циклдерде 4, содан 6 және 8 қабаттарға, басқа серияларда төмен)
орналастырады және кезекті мобильді емес адамға қайтып оралады (2 сур.),
физикалық мүмкіндік шегіне жеткенге дейін. Бірінші және соңғы қабаттарда
орналасқан әр бақылау нүктесінде қозғалыс (жылдамдық) уақыты белгіленіп
отырды. Әр шеңберде жылдамдықтарды салыстыру қорытындысы бойынша жылдамдық
көлемінің төмендеуі анықталып отырды.
1 сур. Көлденең бойымен қозғалыс кезіндегі эксперимент жүргізу
схемасы.
1 - бақылау пункттары 2 – орын ауыстыратын носилкалар
2 сур. Баспалдақ бойымен қозғалыс кезіндегі эксперимент жүргізу
схемасы.
1 - бақылау пункттары 2 – орын ауыстыратын носилкалар
Жүргізілген эксперимент қорытындысы бойынша келесі мәліметтер алынды:
– шекті жылдамдықтың (жугіру) орташа мағынасы – 140 ммин;
– адыммен қозғалыс жылдамдығының орташа мағынасы -95 ммин;
– баспалдақ бойымен төмен қозғалыс жылдамдығының орташа мағынасы
– 65 ммин;
– баспалдақ бойымен жоғары қозғалыс жылдамдығының орташа мағынасы
– ммин;
– шамамен 350 м құрайтын адамды носилкамен тасығандағы көлденең
бойынша орташа арақашықтық.
Алынған мәліметтердің анализі мобильді емес адамдарды көшірудің
физикалық аспектілері туралы келесі қорытындылар жасауға мүмкіндік береді.
Үзіліссіз қозғалыстың шекті уақыты – адамдарды носилкада тасу – 2-3
мин. құрайды; көп емес үзілістермен (5-10 с) – 5 мин; ұзақ үзілістермен (30
с дейін) – 10 мин.
Жұмыстың 10 минуты өткеннен кейін жұмыс қабілеттіліктің тез төмендеуі
бақыланады, қорытындысында жұмыс жасауға болады, бірақ ағза функциясының
бұзылуына қауіп төнуімен байланысты немесе ұзақ үзілісті қажет етеді.
Қозғалыс жылдамдығының төмендеуі 1 мин жұмыс ішінде (адамды носилкада тасу)
шамамен 10% құрайды.
Жүкті тасу адам қозғалысының жылдамдығына қатты әсер етеді, осының
қорытындысы болып адамдардың физикалық дайындық деңгейінен қозғалыс
жылдамдығы байланыстылығы табылады.
Барлық эксперименттерді жүргізуде Ресей ІІМ МӨҚ Академиясының
I-IV курс курсанттары анықтаған, сондықтан алынған жылдамдықтардың
мағынасы мобильді емес адамдарды шынайы көшіру процессі үшін сипатты
болмайды. Дұрыс қолданулар үшін және алынған мәліметтерді салыстыру үшін
дұрыстау коэффициентін енгізу қажет.
Физикалық дайындық Тлімдемесінде [1, 2] келтірілген күшті кешенді
жаттығуларды орындау бойынша нормативтерді қайта есептеу және анализ
түсіндірілуінде, орташа (көшірілетін адам кез-келген жыныста және жаста
болуы мүмкін) жылдамдықтың алынған мәліметтерін 0,58 коэффициентіне көбейту
керек.
Көшіру жолдарының өлшемдері мен жарақаттанғандарды көшіру
жылдамдығының арасында тікелей байланыс бар. Бұл байланыс негізінен
мобильді емес адамдарды көшіру кезінде бақыланады. Коммуникациялық жолдар
жолдар өлшемі мен носилкалар арасындағы байланыс меңгерілген және жобалы
шешімдерде өзінің бейнесін табады, бірақ жобалау үшін және басқа тексеру
шешімдері үшін мұндай мәліметтер жоқ. Бұны орындау үшін моделдеу әдісімен
зерттеу жүргізілді.
Эксперименталды қондырғы өз алдына 1:25 мсштабты белгі салынған жалпақ
ағаш бетін ұсынады, масштабты номилклардың моделі және қоршау
конструкциялары орындалған.
Лифтті холл шегінде және баспалдақ маршы бойымен жолдың көлденең
қозғалысы кезінде адам – носилка – адам жүйесінің маневрлеу жүйесі
зерттелді.
Бізді қызықтыратын обылыста лифтті холлдарда және баспалдақ торларының
жоспарлау шешімі ғимараттан ғимаратқа өзгермейді. Көлденең аймақ бойынша
қозғалыс жолдарының коммуникациялық схемасы әртүрлі, бірақ барлық
кездесетін схемаларды қарастыру мүмкін еместігінен барлық ғимараттардың
жоспарлы схемасында кездесетін көбіне типтілер бізбен қарастырылды.
Көлденең аймақ. Ауызша баяндамада ұсынылған көлденең жол бойымен
қозғалысты модельдеу кезінде алынған қорытындылар кестеде келтірілген.
Носилка 1800 айналу үшін коридордың минималды ені 2,4 м құрауы керек.
Баспалдақ бойымен қозғалу. Бір қатар құжаттардың нормативті талаптарын
орындау кезінде ...баспалдақ алаңының ені марш енінен кем болмауы
керек... және ҚНжЕ 21-01-97* п.8.9 талаптары ...баспалдақ марштарының
арасындағы арақашықтық 75 мм кем емес... кедергісіз носилкаларды
тасымалдау үшін баспалдақ маршының ені 1,2 м кем болмауы керек.
Адамдарды ғимараттан көшіру.
Адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты мәселелерді
шешу, өзінің спецификалары бар болғандықтан үлкен қиындықты тудырады.
Көшірудің қажетті уақыты - өрт кезіндегі жұмыс аймағының деңгейінде
өрттің қауіпті факторлары пайда болатын уақыт.
Көшірудің қажетті уақытын анықтау үшін өрттің қауіпті факторларының
мағынасын білуі қажет, және одан басқа өрт кезінде осы мағыналардың пайда
болу уақытын анықтай білу керек.
Өрттің қауіпті факторларының құрамына қоршаған орта температурасы,
сәулелі ағындар, жанудың улы өнімдері және түтіндену саладарынан көрінудің
жоғалуы жатады.
Қоршаған орта температурасы. Аса қауіптілікті қыздырылған ауаны жұту
болып табылады, ол жоғарғы дем алу жолдарына зиян тигізеді, түншықтырады
және өлімге әкеледі. 1000С жоғары температура әсері есінен танып қалуына
және бірнеше минуттан кейін өлімге әкеліп соғады. Сонымен қатар тері
күйіктері қауіпті. Медицинаның күйіктерді емдеуінің үлкен жетістіктеріне
қарамастан 2 дәрежелі денесінде 30% күйік алса, тірі қалуға оның мүмкіндігі
аз.
Кестеде қоршаған ортадан 2 дәрежелі күйік алған уақыт байланыстылығы
келтірілген.
Қоршаған орта 1093 371-482 176 100 71
температурасы,0С
2 дәрежелі күйік 1 3 7 15 26
алған уақыты, с
Канада жүргізілген зерттеулермен анықталған, ылғал атмосферада екінші
дәрежелі күйікті 550С температура 20 с. әсер еткен кезде тудырады және 700С
кезінде 1 с. әсер еткен кезде тудырады, және өрт жағдайында 69-710С кезінде
бірнеше минут адам өміріне кауіп төндіреді.
Сәулелі ағындар. Кейбір жағдайларда адамдарға сәулелі ағындар қауіп
төндіреді. Зерттеумен анықталғандай, сауда мекемелерінде әртүрлі заттар мен
материалдардың көшіру жолында жануы кезінде өрттің 0,5 мин кейін көшіріліп
жатқан адамдарға сәулелі ағын қауіп төндіреді. Сәулелі ағындардыі тағы бір
үлкен интенсивтілігі әртүрлі технологиялық қондырғылдардың жануы кезінде
байқалады. Кейбір жағдайларда арнайы қорғаныс құралдарынсыз адам мұндай
қондырғыларға 10 м жақын жықындай алмайды.
Кестеде адам үшін қауіпті сәулелі ағындардың мағыналары келтірілген.
Жылулық
радияцияның 840 1400 2100 2800 3500 7000 8750
интенсивтілігі
Втм2
Орын ауыстыру 360 150 40-60 30-40 10-30 5-11 3-8
уақыты,с
Жанудың улы өнімдері. Полимерлі және синтетикалық өнімдері көп сауда
мекемелеріндегі өрт адам өміріне жанудың улы өнімдері қатты әсер етуі
мүмкін. Жану өнімдерінің құрамында уландыру әсері бар 50-100 химиялық
қоспалар түрі бар болады, әртүрлі мемлекеттің ғалымдарының айтуы бойынша
өрт кезіндегі адамдардың өлімінің негізгі себебі көміртегі тотығынан улану
болып табылады.
Көміртегі тотығы қан гемоглобинімен оттегінен гөрі 200-300 есе жақсы
әсер етеді, артынша адам ағзасы оттегімен қамтылуынан айырылады. Оттегі
жетіспеушілігі, ойлау қабілетін жоғалтады, адам ештеңе сезбейді,
қаутіліктен қашуға тырыспайды, басы айналады, қозғалыс координациясы
бұзылады, ал тыныс алуы тоқтаған кезде - өлім келеді.
Кестеде өрттің қауіпті факторларының жобалы критикалық мағыналары
келтірілген.
Өрттің қауіпті факторлары Өлшемі Критикалық мағына
с
Қоршаған с орта 0С 70
температурасы Втм2 3000
Сәулелі ағындар м-1 0,46
орта әлсіреуі коэфф. гм3
Ауадағы заттар концентр.: 0,2
цианистті сутегі 0,2
фосген 1
азот тотығы 1,1
күкірт сутегі 3
хлорлы сутегі 3,6
көміртегі тотығы 8
күкірт ангидриді 162
көміртегі екітотығы 214 (немесе 15%)
Оттегі
2.4. Сауда мекемелерінде өрттің сөндіру және даму ерекшеліктері
Дүкендерді арнайы салынған ғимараттарды немесе тұрғын және қоғамдық
ғимараттардың бірінші қабаттарында орналастырады. Дүкен ғимараттарының
негізгі конструктивты элементтері жанбайтын материалдардан жасалған.
Дүкендер келесі негізгі бөлме топтарынан тұрады:
сауда, көрме және демонстрационды залдар;
тауарларды өңдеу, сақтау және қабылдау бөлмелері;
әкімшілік және тұрмыстық бөлмелер.
Дүкендердің негізгі бөлмелері биіктігі 3,3 м, үлкен ауданды сауда
залдары, ал кейбір кездерде жарық фонарлары бар, қабаттар бойынша ашық
сатылармен және лифттермен қосылған болып табылады. Сауда залдарының
шкафтарында, витриналарында түрлі тауарлардың көп мөлшері болады.
Тауарларды сақтау және өңдеу бөлмелерінен сауда залдары, шекті есік
ойықтары бар жанбайтын материалдардан жасалған қабырғалармен бөлінген. Бұл
бөлмелердің жоспарында шекті есік және терезе ойықтарымен корридорлы жүйе
бар, олар өзара және сауда залымен жүк лифттерімен және жабық саты
торларымен қосылған. Ірі дүкендерде тауарларды сақтау және өңдеу бөлмелері
жертөлелерде орналасуы мүмкін. Бұл бөлмелердің ауданы сауда залдарының
аудандарына жақын.
Қазіргі заман дүкендер ғимараттарында негізгі өрт ауыртпалығын
такарлар, сөрелер және шкафтар құрайды, сауда залдарында ол 100 кгм2
жетеді, ал жер асты және қойма бөлмелерде 2-3 есе үлкен.
Кейбір ірі дүкендердің қойма қабаттарында цехтер, шеберханалар, ателье
және сатып алушыларға қызмет көрсететін басқа да бөлмелер орналастырылады.
Дүкендер ғимараттарында ішкі өрт суқұбырлары, өрт сөндірудің
стационарлы және жылжымалы қондырғылары, сол сияқты ОӨБП тура байланысы
бар, күзет дабылдағышының пультына қосылатын өрт туралы хабарлау және
анықтау жүйелері орналастырылады.
Дүкендердегі өрттер оттың тез таралуымен, тығыз түтінденумен және
жоғары температуралық режиммен сипатталады. Оттың таралу жылдамдығы
көбінесе материалдық құндылықтар түріне, оларды жинау әдісіне, сол сияқты
жанғыш ыдыстың бар болуына тәуелді. Осылайша, жабық бөлмелерде тоқыма
бұйымдары жанған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz