Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерін талдау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі
Төтенше жағдайлар комитеті
Көкшетау техникалық институты

Күндізгі оқу
факультеті.
Өрттің алдын алу кафедрасы

ТАПСЫРМА

дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау бойынша мамандығы
5В 100100 Өрт қауіпсіздігі

1.Тақырыбы Өрт жағдайымен қоғамның әлеуметтік даму ықпалын зерттеу

Институт бұйрығымен бекітілді № 15710 09 2014 ж.
2. Аяқталған жұмысты (жобаны) тапсыру 06 06 2015 ж.
3. Жұмыс (жоба) бойынша қолданылған мәліметтер өрттердің
сараптамасы
4. Бөлімдердің орындалу уақыты, сұрақтарды қарастыру, қысқаша мазмұны:

№ Бөлімдердің атауы Орындау
мерзімі
1. Кіріспе 15.01.2015
2. Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттерін тақырыбын 19.01.2015
негіздеу
3. Дипломдық жобаның мақсатының, міндеттерінің және 19.01.2015
тақырыбының өзектілігі
4. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерінің 2.02.2015
жағдайын талдау
5. Нормативтік-техникалық және ұйымдастыру-құқықтық 12.02.2015
құжаттаманы талдау
6. Жобалық бөлім 25.02.2015
7. Елдің әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткішінен өрт 10.03.2015
жағдайын модельдеу принциптері
8. Өрттің әлеуметтік себептерін және оның салдарын 16.03.2015
талдау
9. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының өртпен 25.03.2015
жағдайына әсер ету көрсеткішінің деңгейін анықтау
10. Халықтың ауқаттылық деңгейінің өртпен жағдайға 30.03.2015
ықпалы.
11. Халықтың экономикалық даму деңгейінің өртпен жағдайына6.04.2015
ықпалы
12. Өрт қаупі бар өндірістің өртпен жағдайына ықпалы 13.04.2015
13. Әлеуметтік ортаның өртпен жағдайына ықпалы 17.04.2015
14. Қорытынды 22.04.2015
15. Әдебиет тізімі 23.04.2015
16. Графикалық бөлім 24.04.2015
17. Диплом алдындағы қорғау 27.04.2015

5. Тапсырманың берілген уақыты 01.10.14 ж.

6. Бекітемін (каф.бастығы) ө.қ.қ полковнигі Кәрменов
Қ.К.
7. Жетекші т.ғ.к, профессор _________ _________Джумагалиев Р.М.
(лауазымы; аты-жөні; қолы; күні)
8. Тапсырманы қабылдап, орындаған Турсумбаев Б.А.
9. Кеңесші:
Графика бөлімі бойынша ө.қ.қ подполковнигі Кәрденов С.А.

Мазмұны

1. Кіріспе 4
2. 1 бөлім. Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелерін 6
талдау
3. 1.1 Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің 6
оперативті қызметін талдау
4. 1.2 Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің шақыру13
құрылымын талдау
5. 1.4 Ұйымдастыру-құқықтық және норматиті-техникалық 26
құжаттарды талдау
6. 1.5 Қазақстан Республикасында өртке қарсы қызметтерді 26
ұйымдастыру бойынша нормативтер
7. 1.6 Нормативті-техникалық әдебиетті талдау 31
8. 1.7 Техникалық регламенттер 31
9. 2 бөлім. Жобалық бөлім 36
2.1 Елдің дамуының әлеуметтік-экономикалық көрсеткішіне
байланысты өртпен жағдайды үлгілеу принципі
10. 2.2 Өрттің және олардың салдарының әлеуметтік себебін 36
талдау
11. 2.3 Елдің дамуының әлеуметтік-экономикалық көрсеткішінің 45
өртпен жағдайының әсер ету дәрежесін анықтау
12. 2.4 Елдің ауқаттылық деңгейіне өртпен жағдайдың әсер етуі 46
13. 2.5 Елдің экономикалық даму деңгейіне өртпен жағдайдың 47
әсер етуі
14. 2.6 Аймақтардағы өрт қаупі бар өртпен жағдайдың әсер етуі 49
15. 2.7 Әлеуметтік ортаға өртпен жағдайдың әсер етуі 52
2.8 Адам потенциалының даму индексін бағдарлау 56
16. Қорытынды 61
17. Қолданған әдебиеттердің тізімі 63

Кіріспе

Біздің қоғамымыздың дамуының заманауи кезеңі әр түрлі қауіптің өсуімен
сипатталып, олардың негізгілері ірі қалалар, жергілікті орындар мен
кәсіпорындарда орын алып, қазіргі таңда төтенше жағдай болып табылады.
Ғимараттар мен құрылыстардың қабаттылығының өсуі, көпшілік адамдардың
келуімен ірі сауда орталықтары мен супермаркеттердің жасалуы (пайда болуы),
сапалы әрі көптеген көліктің дамуы,объектілердің энергиямен қамтылуы бір
жағынан өмір сапасының жақсаруына, ол басқа жағынан өрт және басқа да
төтенше жағдайлардың артуына, демек – зардап шеккендер мен материалдық
залалдың өсуіне әкеліп соғады. Қазіргі уақытта өрт қауіпсіздігін қамтамасыз
ету мәселелері өзекті әрі күрделі болуда.
2013 ж. Қазақстан Республикасының аумағында 13926 өрт орын алып,
4902801 мың теңге көлемінде зиян келтіреді. Төтенше жағдайлар кезінде (ары
қарай - ТЖ) 455 адам қаза тауып, 579 адам жарақаттанды. ТЖ санының
төмендеуі 18%, қайтыс болғандар саны 13% құрады. Жарақаттанғандар саны 3%
төмендеді. Материалдық залал 13% төмендеді. Өртке қарсы қызмет құрылымы
төтенше жағдайларды жоюға 45910 рет шықты. Өрт салдарының көрсеткішінің
төмендеуінің бірден бір себебі өртке қарсы күрес қызметінің (кейін - ӨҚҚ)
және адамдар өмірі мен материалдық құндылықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге арналған басқа құрылымдардың жетілдірілуі мен дамуы болып табылады.
Сондай–ақ төтенше жағдайлар қауіпінің, соның ішінде өрттің, залалдың
өсуіне қарағанда қорғану мүмкіндіктерінің өсуі байқалады. Бұл көптеген
фактілерге байланысты, олардың негізгілері:
– ірі тұрғылықты орындарда халық (тұрғындардың) тығыздылығы мен санының
артуы;
– кәсіпорын қызметкерлері және тұрғындардың өрт қауіпсіздік ережелерін
жеткілікті білмеуі және бұл ережелерді тұрмыс пен қызметте елемеуі,
ішімдікті шектен тыс пайдалануы;
– автокөлік магистралінің толып кетуі және жүргізуші тәртібінің
төмендеуі, өртке қарсы құрылымның жедел келуін қиындатуы;
– төтенше жағдайларды жоюға және ескертуге қатысты міндеттерді тиімді
шешетін азаматтық қорғаныс, аумақтық құрылым ресурстарының жетілуі.
Қазақстан Республикасы аумағында өрт жағдайын тұрақтандыру үшін өртке
қарсы күрес қызметін басқару принциптері мен әдістерін дамыту, сонымен
қатар ресурстардың орналасу үлгілерін әзірлеу қажет. Шын мәнінде Қазақстан
Республикасының және оның облыстарының экономикалық байлығы табиғи және
заманауи технологиялық, өндірістік және инновациялық әлеуеттер, сонымен
қатар ықтимал қауіптер: саяси, қаржылық және т.б. соның ішінде төтенше
жағдайлардың, өрттердің пайда болу қаупімен айқындалады. Осыған орай,
әлеуметтік-экономикалық әлеуеттің басқару рөлі артты; осыған байланысты,
әлеуметтік және экономикалық көрсеткіштер өрт жағдайына әсерін зерттеу
өзекті мәселе болып тұр.
Тұрғылықты мекендерде өрт жағдайы көбінесе халық санына байланысты.
Сондай-ақ, аймақтың экономикалық-әлеуметтік құрылымы аталған көрсеткішке
ықпалын тигізеді. Ғылыми дәлелденген әдістер, аймақ құрылып аталған
көрсеткішке әсер етеді. Оның әсер ету деңгейі адам дамуының деңгейіне,
соның ішінде адам тұлғасының барлық даму аспектілері – оның денсаулық
жағдайынан бастап экономикалық және саяси бостандық деңгейіне байланысты
ӨҚҚ әрекеті, сондай-ақ аймақтың табиғи климаттық жағдайларына және төтенше
жағдайлардың табиғи сипатына тікелей байланысты.
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде аса маңызды ролді өрттің алдын
алуына бөледі. Бұл қызметтің мемлекеттік өрт қауіпсіздігін қадағалау
құрылымының қызметкерлері атқарады. Алайда бүгінгі таңда мемлекеттік өрт
сөндіру инспекторларының нормативтік саны айқындалмағандықтан, олардың
үлкен жүктемесіне, әрекет тиімділігінің төмендеуіне және аталған бағытта
зерттеу өткізу қажеттілігіне әкеліп соғады.
Қазақстан Республикасында өрт жағдайы дипломдық жұмыстың зерттеу
нысаны болып табылады.
Дипломдық жобалаудың мақсаты – бұл әлеуметтік-экономикалық
көрсеткіштерден, сонымен қатар климаттық және басқа да жағдайлардан өрт
жағдайының тәуелділігін анықтау. Аталған мақсатқа қол жеткізу үшін келесі
міндеттер іске асырылады: өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етудің заманауи
жағдайына талдау жасау, әр түрлі өрт сөндіру қызметтерінің жедел әрекеті
мен нормативтік-құқықтық қамтамасыз етуіне талдау, өрттің себептері мен
салдарына талдау жасау, 2015 ж. өртке болжам жасап, өрттің туындауына әсер
ететін түрлі фактілерді анықтау.

1 бөлім. Өрт қауіпсіздігін заманға сай қамтамасыз ету мәселелерін
талдау
1.1 Мемлекеттік өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің оперативті
қызметін талдау

Елдердің көбінде өртпен күрес, адамдардың мүлігін, денсаулығын және
өмірін қорғау маңызды мемлекеттік міндеттердің бірі , оны табысты шешу
үшін маңызды материалдар мен еңбек ресурстары шығынданады.
Қазіргі уақытта өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері көбіне
қиын және өзекті болып келеді. Өртке қарсы қызметтің қызметінің тиімділігін
арттыру үшін бірнеше әдістер бар. Мысалы, материалды-техникалық базаны
еңжоғарғы деңгейге көтеру және кеңейту. Берілген әдіс ондай маңызды болмаса
да, құрылымға көп қаржылық құйылымды қажет етеді. Басқа әдістердің тізіміде
бар, соларға мемлекеттік өртке қарсы қызметті (бұдан әрі - МӨҚ) ұйымдастыру
және басқаруды жетілдіруді енгізуге болады. МӨҚ қызметінің тиімділігін
арттыру резервісі негізін ұйымдарды басқаруды әрі қарай жетілдіруде іздеу
керек, және де елдің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қоғамды жұмылдыру
керек.
Өрт сөндіру қызметі әрекетінің аясында басқарудың ғылыми принципі
(заңдылығы) оның қызмет ету және құрылымдарды басқару процессінің
заңдылығын зерттеуді, бұл заңдылықтарды басқарудың жаңа құрылымдарын
құруда, кадрларды үйлестіру және іріктеуде пайдалануды талап етеді.
Өрт сөндіру, зардап шеккендерді құтқару және апатты-құтқару жұмыстарын
өткізу мемлекеттік өрт сөндіру қызметі жедел құрылымдарының ең маңызды
міндеті болып табылады.
Өрт сөндіру қорғанысының пікірінше тұрғылықты мекендерде (қалаларда,
ауылдық жерлерде) жедел жағдай, көбінесе, өрт сөндіру қызметінің сол
мекендегі қауіп кешеннің элементтерімен үнемі өзара байланысымен
анықталады.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік иелігіндегі аса маңызды,
стратегиялық, селиберді аумақтарды өрттен қорғау үшін Қазақстан
Республикасы ІІМ төтенше жағдайлар бойынша комитетінің 414 өрт сөндіру
құрылымдары іске асырады. Күнделікті әскери кезекшілікте, тәулік бойы
қызмет өткеруде 2500 өрт сөндірушілер бар. Республика бойынша тәулігіне
орташа 50-ге жуық өрттер орын алып, дабыл бойынша 160 астам шығу өрт
сөндіру құрылымдармен жүзеге асырылады.

2012-2013 жылдардағы Қазақстан Республикасында өрт жағдайлары
2013 жылы республикамыздың өртке қарсы қызметтерінің бөлімшелерімен
13926 өртті сөндіруге шығулар болды, бұл 2012 жылдың көрсеткішінен 18% кем,
апатты-құтқару жұмыстарын жүргізуге 4617 шығулар, өрт есебіне жатпайтын
жалындауларды жоюға 27290 шығулар және жалған шақыруларға 77 шығулар болды.
2012-2013 жылдары республикамызда болған өрттер статистикасы бойынша
мәліметтер 1.1 кестесында көрсетілген.
1.1 кесте – 2013 жылға Қазақстан Республикасы бойынша өрт туралы ақпарат
Областтар
Өрт саны
Шығынның соммасы (мың. теңге)
Адамдардың қазасы
Зақымданған адамдар

2012
2013
%ПГ
2012
2013
%ПГ
2012
2013
%ПГ
2012
2013
%ПГ

Астана қ.
870
733
- 16 %
247833
76119
- 69 %
21
22
+ 5 %
54
36
- 33 %

Алматы қ.
970
651
- 33 %
180026
172613
- 4 %
18
16
- 11 %
75
68
-
%

Ақмола обл.
1051
826
- 21 %
483487
352518
- 27 %
41
25
- 39 %
28
7
- 4 р.

Ақтобе обл.
702
575
- 18 %
296284
294849
- 0,5 %
15
14
- 7 %
20
20
0%

Алматы обл.
1683
1545
- 8 %
970937
927592
- 5 %
72
48
- 33 %
86
94
+ 9 %

Атырау обл.
479
402
- 16 %
4973

84779
+ 71 %
13
11
- 15 %
17
18
+ 6 %

Ш.Қазақстан обл.
2040
1576
- 23 %
579704
639052
+ 10 %
84
61
- 27 %
52
49
- 6 %

Жамбыл обл.
371
553
+ 49 %
172586
138369
- 20 %
20
19
- 5 %
15
28
+ 87 %

Б.Қазақстан обл.
689
580
- 16 %
400313
373262
- 7 %
18
15
-
7 %
31
24
- 23 %

Карағанды обл.
2380
2025
- 15 %
369336
336619
- 9 %
55
46
- 16 %
95
72
- 24 %

Қызылорда обл.
567
469
- 17 %
341573
322463
- 6 %
15
9
- 40 %
10
14
+ 40 %

Қостанай обл.
1523
1056
- 31 %
110911
63758
- 43 %
52
48
- 8 %
15
16
+ 7 %

Маңғыстау обл.
330
279
- 16 %
6316
92648
+ 15 р.
5
9
+ 80 %
9
9
0 %

Павлодар обл.
1552
1028
- 34 %
464858
256223
- 45 %
34
39
+ 15 %
39
36
- 8 %

С.Қазақстан обл.
909
746
- 18 %
556350
322119
- 42 %
47
48
+ 2 %
32
58
+ 81 %

О.Қазақстан обл.
788
882
+ 12 %
3854
1
449818
+ 17 %
11
25
+ 2,3 р.
21
30
+ 43 %

Республика бойынша
16904
13926
- 18 %
5615677
4902801
- 13 %
521
455
- 13 %
599
579
- 3 %

Берілген 1 кесте бойынша (1.1 сурет) диаграмманы құрып, 2013 жылы
республикамыздың барлық облыстарында, тек қана Оңтүстік Қазақстан және
Жамбыл облыстарынан басқаларында, өрттің саны төмендегенін көреміз.

1.1 сурет – 2012-2013 жылдардағы республикамыздың облыстары бойынша
өрттер саны

Берілген мәліметтерге сәйкес өрттің пайда болу мәселелері бойынша (1.2
кесте, 1.2 сурет), алдыңғы жылдардағыдай, өрттің негізгі мәселелері болып
электрқондырғыларын пайдалану техникасын және монтаждау ережелерін бұзу,
сонымен қатар отпен абайсыз қолдану болып табылады. 2012 жылмен
салыстырғанда өрттің пайда болу мәселелері көбейді, яғни тұрмыстық
электрқондырғыларын пайдалану кезінде өрт қауіпсіздік ережелерін сақтамау (
41%) және балалардың отпен ойнауы ( 5%).

1.2 кесте –Өрттің себептері туралы мәліметтер

Өрт себептерінің атауы Саны Зақым
2012 2013 % ПГ 2012 2013 % ПГ
1 2 3 4 5 6 7
Анықталған өрттер 2400 1996 -17 %1402693 830980 - 41 %
(14) (14)
Өндірістік жабдықтардың 127 102 - 20 22380 34393 + 54 %
ақаулығы, технологиялық (0,8) (0,7) %
процессінің бұзушылығы
Электр жабдықтарын техникалық3333 3238 - 3 %1353966 1544134+ 14
пайдалану және монтаждау (20) (23) %
ережелерін бұзу
Электр құралдарын тұрмыста 276 389 + 41 124899 135569 + 9 %
пайдалану кезінде өрт (1,6) (2,8) %
қауіпсіздігінің ережелерін
бұзу
Жылутудыру қондырғысын орнату25 12 - 2 15616 1037 + 15
және пайдалану кезінде ӨҚЕ (0,1) (0,1) р. р.
бұзу
Пештерді орнату және 2280 1555 - 32 711148 470938 - 34 %
пайдалану кезінде ӨҚЕ бұзу (13) (11,2) %
Электрдәнекерлеу және басқада202 193 - 4 %70608 217906 + 3 р.
отпен жұмыс істеуді дайындау (1,2) (1,4)
кезінде ӨҚЕ бұзу
Тұрмыстық газ қондырғыларын 231 197 - 15 93122 78932 - 15 %
пайдалану кезінде ӨҚЕ бұзу (1,4) (1,4) %
Отпен абайсыз жұмыс істеу 6380 4895 - 23 1325888 1015296- 23 %
(38) (35) %
Балалардың отпен ойнаулары 483 509 + 5 %130781 147089 + 12%
(3) (3,7)
Заттардың және материалдардың157 144 - 8 %41470 61803 + 49 %
өздігінен жанулары (1) (1)
Жарылыстар 7 5 - 29 0 4550 + 100
(0,04)(0,04) % %
Найзағайдың тікелей түсуі 221 151 - 32 19080 10521 - 45 %
немесе оның екінші әсерлері (1,3) (1) %
Анықталмаған себептері 148 106 - 28 45873 165559 + 3,6
(0,9) (0,8) % р.
Өрттің басқа да себептері 634 434 - 32 258153 184094 - 29 %
(3,8) (3) %
БАРЛЫҒЫ: 16904 13926 - 18 %5615677 4902801- 13 %

1.2 сурет 2012-2013 жылдардығы өрттің пайда болу мәселелері бойынша
бөлу

Берілген мәліметтерде көрсетілгендей өрттің жиі кездесетін мәселесі,
алдында айтылғандай [3] отпен абайсыз қолдану, электржабдықтарын пайдалану
техникасын және монтаждау ережелерін бұзу және де пештермен түтін шығатын
трубаларды тазалау кезінде өрт қауіпсіздік ережелерін сақтамау.
Сонымен қатар өрттің жиі пайда болу нысаны болып тұрғын секторы қала
береді (1.3 кесте).

1.3 кесте – 2013 жылғы өрттің пайда болу нысандары жайында мәліметтер
Өрт нысандары Саны Зақым
2012 2013 % ПГ 2012 2013 % ПГ
Өндірістік бағыттағы 430 394 - 8 % 98946 263934 + 2,7
ғимараттар мен құрылыстар(2,5) (2,8) р.
Сауда кәсіпорындары 497 475 - 4 % 371688 555449 + 49 %
(3) (3,4)
Қойма ғимараттары 111 90 - 19 %83869 89183 + 6 %
(0,7) (0,6)
Білім беру мекемелерінің 53 34 - 36 %33612 17052 - 49 %
ғимараттары (0,3) (0,2)
Балалар мекемелері 9 9 0 % 12573 6834 - 46 %
(0,05) (0,06)
Мәдени-көріністер 28 36 + 29 %20551 35506 + 73 %
мекемелері (0,2) (0,3)
Спорттық-көріністі 2 10 + 5 р.50 5432 + 109
мекемелер (0,01) (0,07) р.
Емді-профилактикалық 48 48 0 % 22059 31782 + 44 %
мекемелер (0,3) (0,3)
Монша және кір жуатын 27 72 + 2,6 10727 54236 + 5 р.
кешендер (0,2) (0,5) р.
Әкімшілік-қоғамдық 271 246 - 9 % 120755 197162 + 63 %
ғимараттар (1,6) (1,8)
Ауылшаруашылық нысандары148 156 + 5 % 68290 142101 + 2 р.
(0,9) (1,1)
Құрылыс нысандары және 91 107 + 18 %4743 2661 - 44 %
құрылыс алаңдары (0,5) (0,8)
Көлік құрал-жабдықтары 2430 2244 - 8 % 617008 636985 + 3 %
(14) (16)
Тұрғын үй секторы 11435 9295 - 19 %3478856 2796221- 20 %
(68) (67)
Ормандар 666 274 - 2,4 574223 13009 - 44 р.
(4) (2) р.
Дала, көгалдар, жайлаулар94 31 - 3 р.5532 7488 + 35 %
(0,6) (0,2)
Басқа да ашық 564 405 - 28 %92195 47766 - 48 %
территориялар (кәдімгі (3,3) (2,9)
жолдар, көшелер,
алаңқайлар және т.б.)
Барлығы: 16904 13926 - 18 %5615677 4902801- 13 %

1.3 сурет – 2010-2013 ж.ж. өрт кезінде қайтыс болғандар мен зардап
шеккендердің динамикасы

Қазақстан Республикасының аумағында ағымдағы жылда жедел мәліметтер
бойынша 16541 төтенше жағдайлар мен табиғи, техногенді сипаттағы оқиғалар
тіркелді ( 2012ж. кезеңге қарағанда 17,6% төмен). Сонымен 4262 адам зардап
шекті (2012 ж. қарағанда 13,3% аз), оның ішінде 1333 адам қайтыс болды
(2012 ж. қарағанда 15,9% азайды). Мәліметтер бойынша материалдық залал
өткен жылдағы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 9787,2 млн. теңгені құрап,
56,3% ұлғайды (2012 ж. – 6260 млн. теңге).

1.2 Мемлекеттік өртке қарсы күрес қызметі құрылымының шақырту құрамына
талдау

Өрт немесе апаттар орын алған кезде, шақыртулар тұрғылықты мекеннің
немесе аймақтың МӨҚ бірыңғай кезекші-диспетчерлік қызметке түседі. 112
бірыңғай кезекші-диспетчерлік қызметі (ары қарай – БКДҚ) – заңды және
заңсыз тұлғалардан төтенше жағдайлар,өрт адамдардың денсаулығына зиян
келтіру,өміріне қауіп төндіру және басқа да жағдайлар туралы келіп түскен
хабарламаларды қабылдап, өз құзыретіндегі келесі шұғыл қызметтердің әрекет
етуін үйлестіру шараларын талап ететін әрекеттерді өңдеу қызметі.
МӨҚ құрылымының шығуын және әрекетін анықтайық.
МӨҚ құрылымы бекітілген заңдылық тәртібімен азаматтық қорғаныс күші
бола тұра, өрттің алдын алу және сөндіру жұмыстарын ұйымдастыру, шаруашылық
объектілерде, тұрғылықты мекендерде, облыс маңындағы аудан, қала,
республика маңындағы қалалар мен астанада алғашқы апаттық-құтқару және
шұғыл жұмыстарды өткізеді.
Өрт кезінде өрт сөндіру қызметі жеке құрамының міндеті бұл
жұмылдырылған күш пен құралдардың тактикалық мүмкіндігіне қарай, өртті жою
(сөндіру) және адамдардың өміріне қауіп төнген кезінде адамдарды құтқару
және тарату. Демек, дабыл бойынша кезекші қарауылдардың негізгі мақсаты –
бұл өртті сөндіру және аппаттық-құтқару жұмыстарын өткізу.
Алайда, тәжірибе кезінде дабыл бойынша МӨҚ құрылымы жану, жалған
шақырулар, оқу-жаттығулар және т.б. шығады.
Өртке жатпайтын жану жағдайлары:
– өндірістік технологиялық процестің ерекшелігіне уағдаласылған
жану жағдайлары (технологиялық регламентке негізделген) немесе
өндіріс барысына (технологиялық регламент әлде басқа техникалық
құжаттамаға) және өнеркәсіп агрегаттар, сонымен қатар, бөлмелерді
жылытуға арналған тұрмыстық пештер;
– заттарды өңдеу, оларды сапалы қасиетін өзгерту мақсатында
(кептіру, пісіру, үтіктеу, қуыру, еріту және т.б.) жылыту немесе
термикалық әсермен, отпен өңдеу нәтижесінде пайда болған жану
жағдайлары;
– өрт жағдайларын тудырмаған электр қуаттарымен жарылыстар;
– агрегат механизм және апараттан тыс жанбаған, тұрмыстық және
өндірістік электр құрылғыларда, электр жабдықтарда, электр
желілерде қысқа тұйықталу жағдайлары;
– өртті тудырмаған, тағам дайындау кезінде тұрмыстық электр
құрылғыларының ақаулығынан түтіндеу жағдайлары;
– иесіз қалған ғимараттар, көлік құралдары, құрғақшөп, жапырақ,
ашық аумақ пен даладағы қалдықтар, сонымен қатар шаруашылық
нысандарда, үй аулаларында, жол жиектерінде, қоқыс
контейнерлерінде, тұрғын үйлердің лифттерінде, жертөлелер мен
шатырларында қоқыстың өрттенуі;
– өзін өрттеу арқылы өзіңе қол жұмсау жағдайлары;
– жол-көлік оқиғалары себепболған автокөліктердің өрттену
жағдайлары;
– әуе, теміржол аппаттары, террористтік, әскери әрекеттер, құқық
қорғау органдарының арнайы операциялары және жер сілкінісі себеп
болған өрт жағдайлары;
– адамдардың газдан уланып қайтқан жағдайлары;
– ешбір залалсыз пирофорлық жалғаулардың тұтану жағдайлары.
Кәсіби дайындық, өрт кезінде шешуші бағытты анықтау әрекеттерін өтеу,
адамдарды құтқару тәсілдері мен әдістерін дұрыс енгізу, өрт сөндіру жедел
штабын ұйымдастыру, басқа кәсібидағдыларды өтеу аясында нормативтерді
жаттықтыру бойынша тәжірибелі, өрт сөндіру тактикалық сабақтар, жаттығулар,
шығулар жүзеге асырылады. МӨҚ күштері өрт сөндіру құралдарын үнемі дайын
және дұрыс күйінде сақтау үшін су құралдарын тексереді. Ұйымдастырушылық
және техникалық іс-шаралардың кешенін өткізу өрттің жоғары пайызын қосымша
күштер мен құралдарын пайдаланбай, жеке құрамның әскери қабілеттілігі мен
дайындығын арттыруға бағытталған.
МӨҚ әрекетіне талдау жасау үшін Қазақстан Республикасы ІІМ ТЖ
комитетінің мәліметтерін пайдаланамыз (1.5, 1.6 кестелер, 1.4 сурет).

1.5 кесте– 2010-2013 ж.ж. өртке қарсы қызметтің бөлімшелерінің дабыл
бойынша шығулар туралы мәліметтер
Есепті жыл 2010 жыл 2011 жыл 2012 жыл 2013 жыл
Дабыл бойынша барлық 59163 48681 56870 45910
шығулар, сонымен қоса
өрттерге 17710 13975 15720 13926
Апаттан құтқару 4446 4180 4500 4617
жұмыстарына
Өрт есебіне алынбайтын 36756 30266 36559 27290
жануларға
Жалған шақыруларға 251 260 91 77

Өрттерге
Апатты-құтқару жұмыстарына
Өрт есебіне жатпайтын жануларға
Жалған шақырулар

1.4 сурет – 2010-2013 ж.ж. МӨҚ бөлімшелерінің шығу сандарының динамикасы
1.6 кесте –2013 жылдын өртке қарсы қызметінің шығуларының құрылымы

АтаулАстана Алматы Ақмола
ар
1 2 3 4
1930 ВСНХ, НКВД, НКПС РСФСР Депоның ишығу радиусы 1984 ж.
Ro = 3 км дейін
1951 НСП-102-51 5 мың адам 1 өрт сөндіру автокөлігі (бірақ екеуден кем емес) 1989 ж.
дейін
1989 ҚНжЕ 2.07.01-89 Өрт сөндіру депосының шығу радиусы Ro және негізгі өрт сөндіру 1994 ж.
(градостроительство) автокөліктерін реттеу дейін
Қазақстан Республикасы Қала және тұрғылықты мекен аумағында өрт сөндіру қызметі құрылымдарын Қазіргіуа
2005 Үкіметінің 2005 жылғы 15орналастыру алғашқы өрт сөндіру құрылымының қалада 10 мин,ал тұрғылықты қытқа
желтоқсандағы Өрттен мекенде 20 мин.келуі керек деген шартпен белгіленеді. дейін
өрт сөндіру қызметімен
қорғайтын аса маңызды Қалалар мен тұрғылықты мекендер үшін өрт сөндіру депосы және өрт сөндіру
мемлекттік иелігіндегі автокөліктерінің саны Қазақстан Республикасының аумағында қолдануға рұқсат
нысандар мен селитебті етілген, құрылыс ережелерінің талаптарына сәйкес анықталады.
аумақтардың тізімдемесін
бекіту туралы №1251
Қаулысы
2007 Қазақстан Республикасы Өндірістік нысан аймағында объектілі өрт сөндіру қызметі құрылымының Қазіргі
Үкіметінің 2007 ж. 8 орналасуы өрт қаупінен қорғалатын объектілер мен өрт сөндіруге арналған өрт уақытқа
қыркүйектегі Міндетті сөндіру қызметі құрылымының шығу мақсаттарын есепке ала отыра айқындалады. дейін
түрде өрт сөндіру
қызметі құрылатын
нысандар мен мекемелер
тізімдемесін бекіту
туралы № 781 қаулысы
2009Қазақстан Республикасы Объектінің өрт сөндіру қызметі өрт сөндіру көлігімен қамтылатын жағдайлар:
Үкіметінің 2009 ж. 6 1)объектілердің алшақтығы (өндірістік кәсіпорын санатындағы) жергілікті
қаңтардағы Объектілердімемлекеттік өрт сөндіру қызметіқұрылымының алшақтағы ғимарат, құрылыс,
қорғау үшін өрт сөндіру нысанға дейінгі орналасуы жалпы пайдаланылатын қашықтығы:
қауіпсіздігіне Жалпы құрылыс ауданының 50 % құрайтын, жарылыс және өрт қауіпсіздігінің А,Б
талаптардың Техникалық және В1-В4 өндіріс санатындағы мекемелер үшін 2 км.;
регламентін қабылдау Жалпы құрылыс ауданының 50% құрайтын, сонымен қатар Г және Д санатындағы
туралы №16 қаулысы өндіріс кәсіпорындарының, жарылыс және өрт қауіпсіздігінің А, Б және В1—В4
санатындағы мекемелер үшін 4 км.
Кәсіпорын ауданында жалпы құрылыстың 50% құрайтын көлеммен III, IIIб, IV,
IVa, V дәрежесіндегі отқа бейімді құрылыс және ғимараттар болған жағдайда,
қызмет көрсететін өрт сөндіру депосының радиусын 40% азайтуға болады.
2)(өндірістің кәсіпорын санатына жатпайтын) нысандардың алшақтығы мемлекеттік
өрт сөндіру құрылымдарының орналасу жерінен аспайтын қашықтық:
2 км — биіктігі 100 м. ғимараттар үшін;
1 км — биіктігі 100 м. астам ғимараттар үшін.
3)жергілікті мемлекеттік өрт сөндіру қызметі құрылымына қажетті өрт сөндіру
көліктерінің саны, олардың жоғарғы қабаттардан адамдарды шығару және өрт
сөндіруге қажетті сумен қамтамасыз ету.
Өрт сөндіру үшін қажетті сумен қамтамасыз етуді талап ететін өрт сөндіру
көліктерінің санын анықтау бойынша есеп әдісі
2009 Өрт қауіпсіздігіне Өрт қауіпсізідігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастырушылық-техникалық
жалпы іс-шаралар жүйесі келесі шараларда енгізу қажет:
талаптартехникалық 1) өрт қауіпсізідігін қамтамасыз ету сұрақтарын шешуге қоғамды қатыстыру;
регламент 2)тұрғындарды тұрмыста және өндірісте өрт қауіпсіздік шараларын үйрету
ұйымдастыру;
3) өрт қауіпсізідігі сұрақтарын (мәселелерін реттейтін нормативтік құжаттар
мен нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеу

1 2 3 4
4) өрт қауіпсіздігі саласындағы насихаттауды жүргізу;
5) өрт қауіпсіздігінің алғашқы өлшемін қамтамасыз ету;
6) өрт сөндіру үшін қолданылатын түрлі құралдарды, материалдар мен заттарды
сақтау тәртібін орнату;
7) өрт кезінде ғимараттан немесе құрылыстардан эвакуациялау қауіпсіздігіне
кепілберетін, ғимараттар мен құрылыстарда адамдар санын шектету;
8) адамдарды эвакуациялау ұйымында, құрылыстар мен ғимараттарда өрт пайда
болған кезде әкімшілік, қызметкерлер және халықтың әрекеті;
9) өрт қауіпсіздігімен қамтамасыз ету бойынша елді мекенді, құрылыстарды,
ғимараттарды, технологиялық процестерді, бұйымдарды, материалдарды және
заттарды құжаттандыру;
10)өнеркәсіп нысандарын қауіпсіздендіру декларациясын дайындау.
11)елді мекендер мен қалаларда, сонымен қатар әртүрлі меншікті нысандарда
өртке қарсы қызметтер түрінің қызметін ұйымдастыру және құру.
2007 Кино қызметін Кино қызметін қамтамасыз ету және кәсіптік апатты –құтқаруды қалыптастыру Қазіргі
қамтамасыз ету және нормалары Норма N 5 Өртке қарсы бөлімшелерді кәсіби жабдықтандыру. уақытқа
кәсіптік апатты Нормалар N 5.1 Арнайы техниканы жабдықтау, соған қоса құралдармен дейін
–құтқаруды қалыптастыруматериалдарды
нормаларын бекіту Нормлар N 5.1.1 Бірінші кезекті апатты-құтқару жұмыстарын жүргізу, күрделі
туралы Қазақстан өрттерді сөндіру бойынша мамандандырылған бөлімдерге арналған арнайы, негізгі
Республикасының және көмекші бағыттағы транспорттармен жабдықтандыру
Үкіметінің қаулысы Нормалар N 5.1.2 Бөлек өрт постары, өртті сөндіру бойынша мамандандырылған
[25] бөлімдерге арналған арнайы, негізгі және көмекші бағыттағы транспорттармен
жабдықтандыру
Нормалар N 5.2.1 Техникалық қызмет көрсету шеберханасын құрал-жабдықтармен
және өртті-техникалық қару-жарақтарымен қамтамасыз ету
Нормалар N 5.2.2 Посттарға арналған жабдықтармен қамтамасыз ету
Норма N 5.2.3 Өртті-техникалық қару-жарақтар мен өрт автокөліктерін жөндеу
және қызмет көрсету бойынша өрт бөлімінің техникалық қызметін
құрал-жабдықтармен және өртті-техникалық қару-жарақтарымен қамтамасыз ету
Норма N 5.2.4 Газды түтінді қызметтің бақылау постына арналған құралдармен
және жабдықтармен қамтамасыз ету
Нормалар 5.2.5 Байланыс құралдарын жабдықтармен қамтамасыз ету.

Осы уақытқа дейін, 1930 ж. бастап, эмпириялық негізі бар, біршама
тәжірибелік пайдасын тигізген, алайда мәселені шеше алмаған нормативтер
жүзеге асырылған.
1926 ж. басында кеңестік өрт күзетінің қызмет көрсету радиусы 2,5
шақырымға ұлғайтылған (сондай-ақ өрт сөндіру автокөлігінің қозғалыс
жылдамдығы орташа есеппен сағатына 30 шақырым жүретін) автокөліктер болған.
Радиусы 1,5 км. өрт сөндіру командалары қалалар үшін аттыкеруендер бар
болған жағдайда 3 км-ге дейін өрт сөндіру автокөліктері бар кезінде 1930 ж.
ВСНХ РСФСР НКВД РСФСР мен бірігіп, шығу аумақтарын орнатты. Соңғы ереже
қалалардағы өрт сөндіру деполарының санын дәлелдейтін жалғыз параметр
ретінде қазіргі уақытқа дейін әрекет етеді, демек 75 жыл! 1950 жылдардың
басында осы ережеге өрт сөндіру автокөліктеріне қатысты тағы біреуі
қосылған (1.8 кесте). Осыған орай, өрт қаупіне қатысты, өртке қарсы
қорғаныс құралдары мен амалдарын өртке қарсы іс-шараларының шығындарын,
өрттің даму және таралу уақыт параметрлерін ескере оотыра таңдау жасауымыз
керек. Осындай есептерді орындау үшін ғимараттар мен құрылыстарда өрт
қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында жұмыс істейтін білікті мамандар
кеңесі мен әдістемелік құралдар болуы тиіс. Көрсетілген нақты екі
нормативтер тәжірибеде ешқашан қолданылмағанын атап өту керек, көптеген
жағдайларда қызмет көрсету радиусы үшін нормативтертерді ұстау мүмкін емес
(бірнеше себептер бойынша), ал өрт сөндіру автокөліктерінің саны
нормативтер бойынша көптеген қалалар үшін тым жоғары.
Бірақта осы бағыттағы жергілікті орындау органдарының тарапынан елеулі
қорытындылар көрінбейді. Мемлекеттік өртке қарсы қызмет бөлімшелері жоқ
ауылды тұрғылықты мекендерді өртке қарсы қорғау кепілтігімен қамтамасыз ету
үшін оларды жабдықтандыру және өрт сөндіру орындарын құру бойынша
функцияларды жергілікті орындау органдарына міндеттеріне заңды түрде бекіту
қажет.

1.6 Нормативтік-техникалық әдебиетке талдау жасау

Өрт қауіпсізідігіне жалпы талаптар атты Техникалық регламенттің
ұйымдастырушылық –техникалық шаралар жүйесінің талаптарына және Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2005 жылдағы 15 желтоқсанның Өрт сөндіру
қызметімен өрттен қорғалатын мемлекеттік иелігіндегі аса маңызды нысандар
мен селитебті бекіту туралы №1251 қаулысына сәйкес, қалаларда, тұрғылықты
мекендерде және мемлекет иелігіндегі аса маңызды нысандарда төтенше
жағдайларды жою және өрт сөндіру Қазақстан РеспубликасыІІМ төтенше
жағдайлар комитетінің өрт сөндіру қызметі құрылымдарымен жүзеге асырылады.

1.7 Техникалық регламенттер

Қала және тұрғылықты мекендер аумағында өрт сөндіру қызметі
құрылымының орналасу қызметі құрылымдарының орналасуы қалаларда шақыру
орнына алғашқы өрт сөндіру құрылымының келуі 10 минуттан, ал тұрғылықты
мекенге 20 минуттан аспауы шарт. Атап өтетін жағдай, бұл жедел әрекет
етудің нормативтік уақыты өрт сөндіру қызметімен толық қорғалмаған.
Қазақстан Республикасы аумағында қолдануға рұқсат етілген құрылыс
ережелерінің талаптарына сәйкес, қалалар мен тұрғылықты мекендерде өрт
сөндіру депосы мен өрт сөндіру автокөліктер саны анықталады.
Мемлекеттік иелігіне жатпайтын нысандарда (кәсіпорында) өрт сөндіру
және басқа төтенше жағдайларды жою Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007
ж. 8 қыркүйектегі Міндетті түрде өрт сөндіру қызметі құрылатын нысандар
мен мекемелер тізімдемесін бекіту туралы №781 қаулысына сәйкес нысанды өрт
сөндіру құрылымдарымен іске асырылады
Өндірістік нысан аймағында нысанды өрт сөндіру қызметі құрылымының
орналасуы өрт қаупінен қорғалатын нысандар мен өрт сөндіруге арналған өрт
сөндіру қызметі құрылымының шығу мақсаттарын есепке ала отыра айқындалады.
Нысанды қорғау үшін өрт сөндіру депосының қызмет көрсету радиусы
Нысандарды қорғау үшін өрт сөндіру қауіпсіздігінің техникасына қойылатын
талаптар атты техникалық регламент талаптарына сәйкес анықталады.
Объектілі өрт сөндіру құрылымдары жеке құрамының саны және өрт сөндіру
автокөліктерінің саны және өрт сөндіру авто көліктерінің саны нысан
(кәсіпорын) әкімшілігімен және Қазақстан Республикасы заңдылығымен
бекітілген тәртіпте, өрт қауіпсіздігі саласындағы уәкілмен келісілген
есептер негізінде бекітіледі.
Нысандарды қорғауға арналған өрт қауіпсіздік техникасына қойылатын
талаптар атты техникалық регламенттің 16 және 17 тармақшаларына сәйкес,
қала немесе тұрғылықты мекен аумағында мемлекттік өрт сөндіру қызметінің
құрылымдарының орналасуы, өрт сөндіру құрылымдары жеке құрамының және
автокөліктердің саны Өрт қауіпсіздігінің жалпы талаптары атты техникалық
регламент талаптарына сәйкес анықталатыны айқындалды. Объектінің өрт
сөндіру қызметі өрт сөндіру көлігімен қамтылатын жағдайлар:
1) объектілердің алшақтығы (өндірістік кәсіпорын санатындағы)
жергілікті мемлекеттік өрт сөндіру қызметіқұрылымының алшақтағы ғимарат,
құрылыс, нысанға дейінгі орналасуы жалпы пайдаланылатын қашықтығы:
Жалпы құрылыс ауданының 50 % құрайтын, жарылыс және өрт
қауіпсіздігінің А,Б және В1-В4 өндіріс санатындағы мекемелер үшін 2 км.;
Жалпы құрылыс ауданының 50% құрайтын, сонымен қатар Г және Д
санатындағы өндіріс кәсіпорындарының, жарылыс және өрт қауіпсіздігінің А, Б
және В1—В4 санатындағы мекемелер үшін 4 км.
Кәсіпорын ауданында жалпы құрылыстың 50% құрайтын көлеммен III, IIIб, IV,
IVa, V дәрежесіндегі отқа бейімді құрылыс және ғимараттар болған жағдайда,
қызмет көрсететін өрт сөндіру депосының радиусын 40% азайтуға болады.
2) (өндірістің кәсіпорын санатына жатпайтын) нысандардың алшақтығы
мемлекеттік өрт сөндіру құрылымдарының орналасу жерінен аспайтын қашықтық:
2 км — биіктігі 100 м. ғимараттар үшін;
1 км — биіктігі 100 м. астам ғимараттар үшін и более.
3) жергілікті мемлекеттік өрт сөндіру қызметі құрылымына қажетті өрт
сөндіру көліктерінің саны, олардың жоғарғы қабаттардан адамдарды шығару
және өрт сөндіруге қажетті сумен қамтамасыз ету.
Өрт сөндіру үшін қажетті сумен қамтамасыз етуді талап ететін өрт
сөндіру көліктерінің санын анықтау бойынша есеп әдісі, Техникалық
регламенттің 3 қосымшасында көрсетілген.
Өрт қауіпсіздігіне жалпы талаптар деген техникалық регламентті
қабылдау-нысанның өрт қауіпсіздік деңгейін бағалауға, сондай-ақ өртті
қадағалау әдістеріне көзқарасты өзгертеді. Көбінесе Регламент өрт қауіпіне
анықтама береді. Өрт қаупі дегеніміз – бұл өрт қауіпсіздігінің іске асу
мүмкіндігі жеке адамдар мен материалдық құндылықтарға тиетін зияны туралы
сандық мінездеме. Регламент өрт қаупін жеке және әлеуметтік деп екіге
бөледі. Жеке өрт қаупі (өрт кезінде адам өлу қаупі) – қауіпті өрт фактілері
әсерінің нәтижесінде жеке адам өлімінің сандық мінездемесі. Әлеуметтік өрт
қаупі (өрт кезінде адамдардың топпен өлу (қайтыс болу) қаупі) – қауіпті өрт
фактілері әсерінің нәтижесінде он немесе одан да көп адамдардың қайтыс болу
мүмкіндігінің мінездемесі.
Регламент алғашқы рет өрт қауіпсіздігінің келесі шарттарын белгілейді:
өрт қауіпсізідігі мәселелерін реттейтін нормативтік құжаттар мен Қазақстан
Республикасының нормативтік-құқықтық актілерінде және регламентте
белгіленген өрт қауіпсіздігінің талаптарын толық көлемде орындау;
өрт қаупі болуы ықтимал мағыналардан аспайды, 4.2 кестесінде әр түрлі
нысан түрлерінің өрт қаупінің бекітілген критериялық мағыналары
келтірілген.

1.9 кесте – Нысанның функционалды белгісіне қатысты қауіп түрлері мен
шамалары

Қауіп түрі Нысанның функционалды белгісі
Қоғамдық ғимарат Өндірістік ғимаратӨндірістік
нысандардың
селитебті
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.