Мал шаруашылығы

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

II. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4.8

III. Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9.18
1.Экономикалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. Ветеринариялық мамандардың жұмысына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ...10
3. Шаруашылықтың эпизоотологиялық жағдайына сипаттама ... ... ... ... 11.12
4. Алдын алу жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13.15
5. Ветеринариялық алдын алудың экономикалық есептілігі ... ... ... ... ... 16.18

IV. Қортынды мен ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19

V. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20

VI. Қосымшалар (сурет,фото,кестелер) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21.26

I. Кіріспе
Мал шаруашылығы халқымыздың ата кәсібі, республика экономикасының басты саласы. Сан ғасырлар жинақталған тәжірибенің нәтижесінде өлкемізде табиғатымен терең үйлескен мал өсірудің ерекше бір жүйесі қалыптасқан. Сонымен бірге әртүрлі мал ауруларының алдын алып, емдеуде де халқымыздың қол жеткен жетістіктері айта қаларлықтай. Өйткені ұлтымыздың сан қилы заманыды бастан өткізіп, тарихи аренада сақталып қалуды да алдымен табиғи ортаға бейімделуінде, сол ортада ең тиімді кәсіп мал шаруашылығын дамыта білуінде еді. Қазақтың болмысының экономикалық негізі, матералдық мәдинетінің бастау көзі мал шаруашылығы.
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында мал шаруашылығы саласы да үлкен экспорттық әлеуетке ие. Қосымша шара ретінде ветеринария жүйесін халықаралық стандарттарға көшіру қажет. Үкіметке ауыл шаруашылығына барлық деңгейлерде жүйелі қолдау көрсетуде одан әрі шаралар қабылдауды тапсырамын. Шикізат өңдеуге айрықша назар аудару қажет екендігін айтты.
Қазақстан өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығының алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі халықты азық – түлік өнімдерімен толықтай қамтамасыз ету. Ол үшін ауыл шаруашылығына және тамақ өнеркәсібіне инвестициялар таратуды ұлғайту қажет. Қазақстан азық – түліктің негізгі түрлері бойынша өз қажеттілігін қамтамасыз етеді әрі экспорттық әлеуетке ие.
Ауыл шаруашылық саласында: өндірісті бәсекеге сай сала ретінде бағыттау, отандық ауыл шаруашылық өнімдерін ішкі және сыртқы рынокқа өткізу аумағын кеңейту, ауыл экономикасын қаржылық сауықтыру, ауылда нарықтық реформаны одан әрі дамыту міндеттері тұр.[9]

V. Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Справочник Лабораторные исследования в ветеринарии вирусные, риккетсиозные и паразитарные болезни. Под редакцией Б.И.Антонова Москва Агропромиздат 1987
2. Под редакцей заслуженного деятеля науки РСФСР профессор К.и.Абуладзе. Практикум по диагностике инвазионных болезней сельско хозяйственных животных Москва «Колос» 1984 256с
3. Г.А. Котельников Гельминтологические исследования животных и окружающей среды: справочник – Москва Колос, 1983- 208 с
4. А.А.Шевцов, Н.А.Колабский, С.Н.Никольский Паразитология Москва Колос 1979
5. Паразитология и инвазионные болезни сельско-хозяйственных животных К.И.Абуладзе Н.В.Демидов А.А.непоклонов С.Н.Никольский Н.В.Павлова А.В.Степанов «Колос» 1975
6. Паразитология және жануарлардың инвазиялық аурулары М.Сабаншиев,Т.Сүлейменов, Ө. Қарамендин, Г.Шабдарбаева, М.Жантөре «Агроуниверстет» баспасы 2003 жыл
7. Ветеринария ісін ұйымдастыру Қ.Б.Бияшев, Ш.Ж.Тұрсынқұлов, А.Ж.Танраев, Д.Е.Арзымбетов, С.А.Жарасбаев Алматы 1999 жыл
8. Орысша-қазақша сөздік 1-2 бөлім Алматы 1978
9. Қазақстан Республикасының ветеринарлық заңнамасы 1 том; Астана 2005 –жыл
10. Организация и экономика ветеринарного дела Под редакцией А. Д. Третьякова Москва Агропромиздат 1987

Пән: Ет, сүт, шарап өнімдері
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Курстық жұмыстың жоспары:

I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

II. Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .4-8

III. Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..9-18

1.Экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .9

2. Ветеринариялық мамандардың жұмысына
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... .10

3. Шаруашылықтың эпизоотологиялық жағдайына сипаттама ... ... ... ... 11-12

4. Алдын алу
жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..13-15

5. Ветеринариялық алдын алудың экономикалық
есептілігі ... ... ... ... ... 16-18

IV. Қортынды мен
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...19

V. Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20

VI. Қосымшалар
(сурет,фото,кестелер) ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.21-26

I. Кіріспе
Мал шаруашылығы халқымыздың ата кәсібі, республика экономикасының
басты саласы. Сан ғасырлар жинақталған тәжірибенің нәтижесінде өлкемізде
табиғатымен терең үйлескен мал өсірудің ерекше бір жүйесі қалыптасқан.
Сонымен бірге әртүрлі мал ауруларының алдын алып, емдеуде де халқымыздың
қол жеткен жетістіктері айта қаларлықтай. Өйткені ұлтымыздың сан қилы
заманыды бастан өткізіп, тарихи аренада сақталып қалуды да алдымен табиғи
ортаға бейімделуінде, сол ортада ең тиімді кәсіп мал шаруашылығын дамыта
білуінде еді. Қазақтың болмысының экономикалық негізі, матералдық
мәдинетінің бастау көзі мал шаруашылығы.
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың
Қазақстан халқына жолдауында мал шаруашылығы саласы да үлкен экспорттық
әлеуетке ие. Қосымша шара ретінде ветеринария жүйесін халықаралық
стандарттарға көшіру қажет. Үкіметке ауыл шаруашылығына барлық деңгейлерде
жүйелі қолдау көрсетуде одан әрі шаралар қабылдауды тапсырамын. Шикізат
өңдеуге айрықша назар аудару қажет екендігін айтты.
Қазақстан өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығының алдында тұрған
негізгі міндеттердің бірі халықты азық – түлік өнімдерімен толықтай
қамтамасыз ету. Ол үшін ауыл шаруашылығына және тамақ өнеркәсібіне
инвестициялар таратуды ұлғайту қажет. Қазақстан азық – түліктің негізгі
түрлері бойынша өз қажеттілігін қамтамасыз етеді әрі экспорттық әлеуетке
ие.
Ауыл шаруашылық саласында: өндірісті бәсекеге сай сала ретінде
бағыттау, отандық ауыл шаруашылық өнімдерін ішкі және сыртқы рынокқа
өткізу аумағын кеңейту, ауыл экономикасын қаржылық сауықтыру, ауылда
нарықтық реформаны одан әрі дамыту міндеттері тұр.[9]

II. Әдеби шолу
Фасциолезбен қой, ешкі, ірі қара, түйе, жылқы, шошқа, ал жабайы
жануарлардан ұсақ күйіс қайыратындар мен қоян тәрізділер ауырады, кейде
гельминтоз адамға да қауіпті. Трематодалар малдың бауырында, анығырақ
айтқанда өт жолдарында мекендейді.[6]
Мал фасциол құртымен күшті зақымданған кезде, олар жаппай өлім
жітімге ұшырауы мүмкін немесе ұзақ ауырады, бірте бірте арықтап, қаны
төмендеп, өнімі кемиді. Сиырдың сүт өнімі 20 – 40% азаяды. Фасциолез көп
тараған аймақтарды ірі қара 90 %- ке дейін және қой мен ешкі 50 – 60
% - ке дейін аталған дертке шалдығады.
Қоздырғышы екі түрлі қан сорғыштар: Fasciola hepatica және
F.gigantica. Біріншісін кәдімгі, екіншісін алып фасциола деп атайды.
Кәдімгі фасциола жапырақ тәрізді, ұзындығы 2 – 3 см, құрттың тұмсық
жағы сәл шығыңқы келеді де көптеген тікеншелерімен жабдықталады. Ауыз бен
құрсақ сорғыштарының арасы тым жақын болады. Ішкі мүшелері: ішегі, қос
жыныс ағзалары ағаштың бұтағындай көптеген тармақтар құрады. Денесінің
тұтастай ортасын екіден алады, ал сыртқы екі шетін уыздық жайлайды, ал
жатыры мен басқа да аналық жыныс мүшелері сорғыштың алдыңғы жағында
жалғасады. Фациолез бауыр құрт ауруы сүт қоректілердің жіті және созылмалы
өтетін құрт ауруы. Сүт қоректілердің 40 – тан астам түрі бауыр құрттарға
сезімтал келеді де фациолезбен ауырады. Көбінесе қой, ешкі, ірі қара малы,
түйе жиі ауырады, шошқа, жылқы, бұғы, қоян және басқалары, сонымен бірге
адам сирегірек ауырады. Құстар фациолезбен ауырмайды.
Қоздырушысы екі түрі Fasciola hepatica және Fasciola gigantica деп
аталатын сорғыш жалпақ құрттар болады.[6]
Фасциолалар бауыр құрттар көбінесе бауырда өт жолдарында
кездеседі, жануарлар ағзасында тоғышарлық тіршілік етеді. Бауырдың жіті
және созылмалы ауруын тудырады, асқазан қызметі бұзылады, ағзалар жалпы
улануға әкеліп соғады, қанның көп мөлшерде азаюына әкеледі және миграциялық
потогендік микроорганизмдерді жұқтырады.
Фациолездер жер шарының барлық елдерінде кең тараған, әсіресе
ылғалды, батпақты және сулы жерлерде кездеседі.
Қазақстанда қой және ірі қараның фасциолезі көбінесе жиі тіркеледі.
Fasciola gigantica деп аталатын сорғыш жалпақ құрттар тудыратын
фасциолез Атырау, Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстарында байқалады.
Қарапайым Fasciola hepatica деп аталатын түрінің таралу аймағы өте кең
тараған. Олар Атырау, Жамбыл, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Алматы және
Шығыс Қазақстан облыстарын қамтиды. Оңтүстік батыс және Оңтүстік
облыстарында сорғыш жалпақ құрттардың трематодтардың екі түрі де жиі
кездеседі, әсіресе Fasciola gigantica.[6]
Алып фасциолла сүлік сияқты ұзынша келеді, тұрқы 3,5 – 7,5 см болды,
ішкі мүшелерінің орналасуы кәдімгі фасциоланыкіндей, айырмашылығы шамалы.
Өсіп өнуі. Сорғыштар қос жыныстылар. Жұмыртқалары денесінен бөлініп,
ақтық иесінің өтімен бірге ішегіне еніп, одан нәжіспен сыртқы ортаға
шығады. Қоршаған ортада, яғни тұщы суда жұмыртқа ішінде балаңқұрттың
алғашқы сатысы мирацидий 7 – 15 күн аралығында қалыптасады. Бұл үшін
қолайлы жылылық, жарық және ауа қажет. Жұмыртқаның ұшындағы қақпақшасы
ашылысымен одан кірпікші қаптаған өте ұсақ мерацидийлер сыртқа шыға
бастайды. Бұлардың ендігі дамуы аралық иесінің, яғни тұщы су ұлуларының
қатынасуымен байланысты. Мерацидийлер бауыраяқтылардың былпылдақ денесіне
тесіп кіріп, өседі және көбейе бастайды. Екі фасциоланың екеуі де дамуы
жағынан бірдей деуге болады, айырмашылығы тек қана аралық иелерінде:
кәдімгі фасциоланыкі кіші тоспа ұлу ( малый прудовик ), алып фасциоланыкі
құлақша тоспа ұлу. Ұлулардың денесінде 2 – 3 айдың ішінде мерацидийден,
спороцист, редий және церкарий деп аталатын сатылары өрбиді. Құйрықты
церкарий ұлуларды тастап біраз уақыт суда жүзіп жүреді, содан кейін шөптің
тамыр жағына немесе сабағына қонып, құйрығынан құтылып, қабықшамен
қапталады, жұқпалы сатысы адолескарийларға айналады.[5]
Жануарлар адолескарийлер мен залалданған шөп не су арқылы ауруды
жұқтырады. Адам да лас суды ішкен кезде фасциолезға шалдығуы ықтимал.
Денеге енісімен адолескарий ішекке барып жетеді, сыртқы қабыршағынан
айырылады. Қабыршағынан босаған адолескарий ішекті тесіп, құрсақ қуысына
түсіп, одан әрі жылжып бауырдың сыртқы қабығын, қан тамырларын жыртып ішкі
ұлпасына ауысады, жыбырлап кезіп жүріп өт жолдарына барып тұрақтайды. Ал
жас құрттардың бауырға жететін тағы бір жолы қан тамырлары. Малдың бауырына
жеткен фасциолалар 2 – 5 айдан кейін өсіп жетіліп, ересек сорғышқа айналады
да тағы да жұмыртқа сала бастайды. Жануар денесінде бұл трематодалар 5 -
10 жылға дейін тіршілік ете алады. Бір құрттың өзінде 45000 дай жұмыртқа
болады.
Аурудың өрбуі. Фасциола өте қауіпті құрт, жануарларға келтіретін
зардабы да тым зор. Денеге түскен адолескарийлер біртіндеп өсе бастайды,
жынысы жетілмеген жас терматодалар тұмсығымен, денесінің сыртындағы
тікеншелерімен ащы ішекті тесіп жаралайды, қанын сорғалатады. Олар жылжып
отырып бауырға жетісімен оның сыртқы қабығын, үлпершегін көптеген
қантамырларын жарақаттап, өздерінің тұрақты мекеніне өт жолдарына өтеді.
Осының салдарынан құрсақ қуысына қан жиналады, бауыр қабынады. Жануар
денесінде фасциолездің жедел өтуі жас құрттардың сан жағынан өте көп
болғандығынан туындайды, ауру мал көп ұзамай әлсіреп өлімге ұшырайды. Егер
ол тірі қалса онда дерт созылмалы түрге ауысады. Мал жұқпалы балаңқұртпен
аз мөлшерде зақымданса ол фасциолездің созылмалы немесе субклиникалық
түрімен ауырады. [2]
Ересек фациола қанымен қоректенеді. Ғалымдардың болжауы бойынша 200
құрт 40 мл қансорады. Сонымен бірге терматода өзінің уытын шығарып, денені
уландырады, біртіндеп қан мөлшерін азайтады, құрамын өзгертеді. Қан
сарысуындағы белок құрамында глобулин көбейіп, альбумин кемиді. Қанның
қызыл түйіршігі азайғанымен керісінше эозинофилдер молайады. Кальций,
фосфор кейбір көрсеткіштердің кейбір мөлшері төмендейді.
Сорғыш құрттар бауырдың ішкі ұлпаларын зақымдап, өт жолдарын
(холангит ), өт қалтасын ( холеоцистит ) қабындырады. өсіп жетілген
гельминттер өт арнасын түгелімен бітеп тастауы мүмкін. Өттің ішекке қарай
жүрмей, жетпей қалуы салдарынан асқорту ағзаларының атқарар қызметі
тежеледі, күрт бұзылады. Бауыр ісініп қабынады. өт жолдарының кілегейлі
қабығы қалыңдайды.
Сырт белгілері. Фасциолез мал арасында жіті және созылмалы түрде
өтеді.
Жіті түрі жас құрттардың денеге енген сәтінен ересек сатыға дейінгі
мерзімді қамтиды, 2 – 2,5 айға созылады, көбінесе күзде тіркеледі, ұсақ
тұяқтыларда, әсіресе олардың төлінде қозы мен лақтарда жиі ұшырасады.
Дертке шалдыққан жануардың дене қызуы көтеріледі, жем шөпке зауқы шаппайды,
оттай алмайды, іші кебеді, ауыз, танау, көз кілегей қабықтары қансызданып
бозарып кетеді, жүнек соғуы жиілейді, тынысы тарылып, демігеді. Бауырдың
жалпы көлемі ұлғаяды, оң жақ қабырғалардың ернеулерін бармақпен басқан
кезде мал ауырсынады. Ас қорыту жүйесі бұзылады: кейде іші қатып, кейде
тышқақтайды, нәжісінде қан араласады. Фасциолездің бұл түріне дұшар болған
мал тез арықтап, шығынға ұшырайды, кейде сыртқы клиникалық белгілері
айқындалмай ақ, мал өлімге өлімге дұшар болады. Ірі қарада аурудың жіті
түрі өте сирек кездеседі. Ал бұзау фасциолезі қозы мен лақтардыкіне ұқсас
болады, дерттің жіті түрінен кейде қырылып қалады.
Созылмалы түрі. Фасциолезге шалдыққан мал емделмесе немесе оны
тиянақты жүргізбесе, ауру созылмалы түрге айналады. Ауру көбінесе қыста,
кейде жазғытұрым байқалады. Ауырған қойдың клиникалық белгілері көмескі
білінеді, азыққа тәбеті кемиді, ас қорыту нашарланады, іші біресе өтіп,
біресе қатады. Ауыз, танау, көздің кілегей қабықтары бозарып, артынан
сарғая бастайды. Мал жүдейді, көбінесе жатып алады, қос қабақ маңайы,
алқымы, кейде омырауы, қарынның тұсы іседі. Жүні үрпиіп, сынғыш және
жұлынғыш келеді. Саулықтар іш тастауы мүмкін. Мал әбден әлсіреп азып, 3 –
4 ай өтісімен ( егер оны емдемесе) өледі. Ірі қара фасциолезі қойдікіне
ұқсас болады, жануар арықтап, қоңы төмендейді, ас қорыту жүйесі бұзылады.
Сонымен қатар сауын сиыр сүті азаяды, егер ол буаз болса іш тас тауы
ықтимал.
Өлкесдегі өзгерістер. Өлексенің семген терісін сыпырып ала бастаған
кезде тері астынан әсіресе көкірек қуысынан , кеуде т.б тұстарынан
кеілкілдеген жалқаяқтар ұшырауы мүмкін.
Фацсиолездің жіті түрінен өлген малға диогноз қою қиынға түседі.
Малдың құрсақ қуысына қанды сұйықтық жиналуы, оның ішіне жынысы жетілмеген
термотодалардың болуы ықтимал. Бауыр ұлғайған іші қанға толы, түсі қып
қызыл, тіліп жібергенде қан шапшып ағуы мүмкін. Паразит тескен қан ұлпасына
қан құйылған. Ұлпаны саусақпен мыжығанда қойыртпақ сықпаға ілесіп балаң
құрттар шыға бастайды.[4]
Анықтау. Фасциолезге диагноз қою үшін эпизоотологиялық мәліметтерді
пайдаланып, клиникалық сыртқы белгілерін ескеріп және гельминтопрологиялық
зерттеулер жүргізу керек. Өлекседен немесе лажсыз сойылған малдан ауруға
тән бауырдағы патологоанатомиялық өзгерістерді айқындап, өт жолдарынан
құрттарды іздестіреді.[3]

III. Өзіндік зерттеулер.
1.Экономикалық сипаттамасы
Мен крустық жұмыс жазу мақсатымен М. Шәкербай атты жеке меншік
шаруа қожалығына барып ветеринариялық істі ұйымдастыру жұмыстарымен танысып
оларды қалай атқаратынымен таныстым. Шаруашылықта ветеринариялық істі
ұйымдастыру кәсіпорынның ветеринариялық қызметін бас дәрігердің көмегімен
тағайындайды.
М. Шәкербай шаруа қожалығынан шыққан инвазиялық ауруды, фасциолез
ауруын алдын алу шараларын ұйымдастыру қажет. Экономикалық есептілігі
ауруды алдын алу үшін қолданылатын емдеу шаралары болып табылады.Ол үшін
аурудан таза ветеринариялық санитариялық қолайлы аймақтағы атқарылатын
алдын алу профилактикалық іс шараларына кететін экономикалық қаржы мөлшері.

Ветеринария ісіне қорғаныстық мағына да берілді. Мәселен, шекарадағы
экспорттық импорттық тауар алмасу кезінде елімізді шет елдерден қауіпті
жұқпалы мал аурулары енуінен қорғау шекаралық бақылау мекемелеріне
жүктелген. Қазіргі кезеңде ветеринарлық санитариялық талаптарға сай
келмейтін көптеген шағын кәсіпорындар, коорпаративтер, акционерлік
қоғамдар, жеке шаруа қожалықтар және т.б жеке меншік іскерлік құрылымдар
пайда болуда. Бұл жағдай нарықтық экономика кезінде ветеринария ісінің
маңызы арта түсетінін көрсетеді және мемлекеттік ветеринарияның
Ветеринария туралы заңының орындалуын бақылауды күшейте түсуін талап етіп
отыр. [7]

Ветеринариялық істі ұйымдастыру пәні барлық ветеринария пәнінің
атасы. Ветеринария ісін ұйымдастыру малды аурудан сақтандыру, емдеу, одан
санитарлық тұрғыдан сапалы өнім алу, адамды зооантропоноздардан сақтау
сияқты мемлекеттік шаруашылық, қоғамдық шаралар іске асыруда.

2. Сипаттама ветеринариялық мамандардың жұмысына
Күнделікті жұмыс барысында, бас дәрігер Ветеринария туралы заң мен
нормативтік құжаттардың, ережелердің орындалуына назар аударады. Осы
бағытта, ол мал фермаларының, өндірістік ғимараттардың, мал сою
нүктесінің, өнімдер мен шикізаттар және жем азық сақтау қоймаларының,
жайылымдар менсу көздерінің ветеринариялық санитариялық жағдайын тексереді.
Малдың денсаулығын, жай күйін анықтау клиникалық байқаулар, диагностикалық
және диспансерлік зерттеулер арқылы жүргізіледі. Сонымен қатар, ол азық жем
сапасын тексеріп, малды күтіп бағу, ұрықтандыру, өсіру, көбейту
ережелерінің орындалуын қадағалайды. Осындай жұмыс нәтижесінде беті ашылған
кемшіліктерді жою үшін және жоспарға сәйкес емдеу, аурулардың алдын алу,
сақтандыру, сауықтыру шаралары ұйымдастырылады.[7]

3. Шаруашылықтың эпизотологиялық жағдайына сипаттама.
Фасциолез көлшікті сазды ылғалды алқаптарда және жаңбырлы жылдары
көп кездеседі. әсіресе шалшық сулары мол, саз батпақты өрістерде мал көптеп
зақымданады. Сулы мекендерде фасциола жұмыртқасы, адолескарий ұзақ мерзім
өлмейді және мұндай биотоптарда сорғыштардың аралық иелері ұлулар жаз
айларында тез көбейеді. Мысалы, кіші тоспа ұлу тяаз шалшық сулар түбінде
20 см тереңдікте тіршілік етеді. Оларды бөгетті тұщы көлдің кіші кірім
өзендердің жағасынан және осы сулар жақын жатқан жайылымдардың ылғалды
топырақтарынан көптеп кездестіруге болады. ал адолескарий болса өте төзімді
келеді: суда бір жылға дейін тірі сақталады, шөпте 1,5 – 6 ай, сүрлемде
0,5 – 1 айға дейін өмір сүреді.
Малдың фасциолез кең тараған ішқұрт ауру. Қазақстанның Оңтүстік
Шығыс, Оңтүстік және батысында жиі ұшырасады. Республиканың Оңтүстік
шығысында көбінесе кәдімгі фасциола табылады. Фасциолез үй тұяқтыларының
барлығына жұғады, бірақ бұл ауруға көбіне қой мен ірі қара шалдығады да
өлім жітімге осы түліктер ұшырайды. Бауыр құртпен барлық жастағы мал
жайылымға шығысымен залалданады, әсіресе бұзау жиі шалдығады да көбінесе
өлімге ұшырайды. Ал кейбір жағдайда сақа малдың да өлімі болады.
Қазақстанда фасциолез жаздың соңғы айларында білінеді де, мал шығыны күзде
қыста, және ерте көктемде байқалады. Республиканың Оңтүстік жылы
аудандарында бұл дерт жылдың маумсымында кездесе береді. [6]
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.