Несие және несиелік операциялардың мәні

Мазмұны

Кіріспе

Қазіргі қазақстандық қоғамда коммерциялық банктердің рөлін қайта бағалау қиын, өйткені ол қазіргі ақша шаруашылығының құрамдас бөлігі болып саналады, олардың әрекеттері тұтыну өндірісімен тығыз байланысты.

Коммерциялық банк - бұл мекеме, басты қызметі - еркін қаражат қорын экономикалық субъектілер мен экономикаға шоғырландырады. Бұл қызметтерді жүзеге асыру несиелік потенциалдың қаражаттарын пайдалану мен қалыптастыру сұрақтарын қозғайды. Несиелеу коммерциялық банктің актив операцияларының ең тәуекелді және кірісті түрі болып саналады. Атап өтерлігі, егер банктің мақсаты - көлемді кіріс алу болса, онда басты назарды несиелік операцияларға аударады. Алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу мақсатында банк өзінің ресурстық базасын қалыптастыру мен оларды тиімді пайдалану әрекеттерін басқарады.

Коммерциялық банктердің ресурстарын тиімді пайдалану және басқару - бұл қазақстандық банк теориясында анағұрлым жеткілікті деңгейдегі күрделі тақырып. Қазір әр банк өзінің ресурсты басқару жұмыстарын өзінше іске асырады. Бұл банк жұмыс атқаратын нарықтың әр түрлі сегменттерімен қатысты, ресурстарды басқарудың жалпыға мойындалған әдістерінің болмауымен де қатысты. Сол үшін нарықтың әр қатысушысы аталмыш мәселені дайындауы тиіс, осы кезеңде банк қызметінің нарықтағы жағдайы мен қызметінің ерекшеліктерін ескереді.

Осы уақытқа дейін тартылған ресурстарға талдау жұмысына аса назар аударылған жоқ, алайда жүйелі дағдарыс тұстарында банктер ресурстық базаны сапалы қалыптастыруда келелі мәселелермен қақтығысты. Осылармен байланысты ресурстық базаны, потенциалды өсіру сұрақтары және оларға талдау ерекше өзектілік пен мәнділікке ие болдды. Банк ресурстарын қалыптастыру ерекшеліктерін іске асыруда олардың үлесінің көп бөлігін тартылған және зайымдық қаражаттар құрайды.

Пассив және актив операциялардың өзара тығыз байланыстылығы көп қырлы мәнге ие. Егер ресурстар құны артатын болса, онда банктік маржа қысқарады, кіріс азаяды, соның арқасында банкке капитал салымының анағұрлым тиімді салаларын іздестіру қажеттілігі туындайды, сол арқылы істерін дұрыстайды. Сол үшін міндетті түрде актив және пассив операцияларды шұғыл реттеу керек.

Коммерциялық банктерде актив операцияларының құрылымына көптеген факторлар ықпал етеді, олардың ішінде келесі түрлерін атап өөтуге болады: банк стратегиясы, әрекет мотивациясы, менеджмент деңгейі. Банк стратегиясынынң басты кепілі - мақсаттарды дұрыс қою мен оларға қол жеткізу мақсатындағы лайықты құралдарды дұрыс таңдау.

Барлық банк несиелерінің жиынтығы несиелік қоржын ретінде қарастырылады. Несиелік қоржын есебінен банктің резерв қорға есептелетін таза кірісі қалыптасады, және банк акционерлерінің дивидендтерін төлеуге жұмылдырылады. Соның өзінде несиелік қоржынның құрылымы мен сапасымен несиелік қоржынымен несиелік тәуекелдіктер байланысты, яғни операциялық әрекеттер үдерісінде белең алады - ликвидтілік тәуекелдігі (салымшылар алдында банктің өзінің міндеттемелерін орындай алмау қабілеттілігі), несиелік тәуекелдік (зайымшылардың негізгі қарызды және соған байланысты пайыздық көрсеткіштерді жаба алмауы, пайыздық жүктемелердің тәуекелдігі және т. б. ) . Сол үшін зайымшыларға тиянақты талдау жүргізу, зайымшыларды іріктеу, несиені іріктеу жағдайлары, зайымшылардың қаржылық ахуалын тұрақты бақылау, олардың қабілеттіктерін анықтау, (дайындығы) несиені жабуда несиелік банк бөлімшелерінің бірден-бір маңызды қызметін құрайды.

Зерттеудің теориялық және методологиялық негіздері ретінде отандық және шетел мамандарының, ғалымдарының зерттеулері арқау болды, банктік менеджмент, атап айтқанда: Долан Э. Дж., Лаврушин О. И., Садвокасов К. К. және басқалары.

Аталмыш жұмыстың мақсаты - коммерциялық банктің несиелік операцияларын басқару мен әдістерін зерттеу және осының негізінде несиелік операцияларды басқару үдерістерін жандандыру мен несиелік саясатты жүргізу. Бұл мақсатқа қол жеткізу барысындағы міндеттер:

• несиелік операцияларды ұйымдастырудың мәніне теориялық қарым-қатынасты тану, қарастыру; несиелік операцияларды басқару үдерісін қарастыру;

• несиелік операцияларды басқаруға талдау жүргізу; талдау негізінде ұсыныстар мен лайықты нұсқаулар дайындалады, нәтижесінде сұрақтың тәжірибелік жағдайларын жақсартуға қол жеткізіледі.

Зерттеу нысаны - «Цеснабанк»АҚ-ның несиелік қоржыны.

Зерттеу пәні - «Цеснабанк» АҚ-ның несиелік операцияларын басқару үдерісі.

Аталмыш дипломдық жұмыс нұсқаулық материалдар негізінде дайындалады, «Цеснабанктің» АҚ несиелеу бойынша Ережелері, сол сияқты Қазақстанның экономист-ғалымдарының жұмыстарын қарастыру негізінде істі сапалық жағынан көтеру.

Зерттеудің ақпараттық-эмпирикалық базасы ретінде «Цеснабанктің» АҚ қаржылық есебі, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің нұсқаулары, Қазақстан Республикасының қаржылық нарықты бақылау мен реттеу бойынша Агенттігінің және қаржылық мекемелердің құжаттары басшылыққа алынып, Агенттіктің статистика материалдары, ғылыми-тәжірибелік конференция материалдар, мерзімдік экономикалық баспа деректері.

Жұмыстың әр түрлі кезеңінде фундаментальды, логикалық және салыстырмалы талдау қолданылды, жинақтау мен жүйелі қарым-қатынас, экономикалық-статистикалық талдау амалдары қолданылды.

Дипломдық жұмыстың тәжірибешілік мәнділігі мынада - ссуданы қамтамасыз етудегі бағалаудың ұсынылған методологиясы актив операцияларын басқару саясатының құралы ретінде зерттеу нысанында қолданылуы мүмкін, нәтижесінде олардың тиімділігінің артуына ықпал етеді.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңашылдығы мынада - әлем және Қазақстан банктерінде актив операцияларын басқару механизмдерінің теориялық негіздерін жүйелеу, банк менеджментінің осы саладағы мәселелерін айқындау, сол негізде коммерциялық банктің несиелік операцияларын басқару істерін жандандыру.

Атап өтерлігі, нарықтық экономика жағдайларында коммерциялық банкке инвестициялық әрекеттерді жүзеге асырмай актив опперацияларын жүзеге сыру мүмкін емес. Тек несиелік операцияларды жүзеге асыру лайықты несие алуға жол салады, алайда тәуекелдіктің төмен деңгейіне қол жеткізу қиын, ссуданы ұсына отырып, банктер тұрақты түрде оларды кері алатындығына үнемі сенімді бола бермейді.

1 Коммерциялық банктің несиелік операцияларын басқару мен оларды ұйымдастыру теориялық негіздері

1. Несие және несиелік операциялардың мәні

Ақшаның ізінше несиені иелік ету - адамзат үшін басты жаңалық болып табылды. Несие - ссудалық капиталдың қозғалысы, қамтамаасыз етудің бастапқы кезеңінде жүзеге асырылады, шұғылдылық, кері қайтару мен төлемділік қамтамасыз етіледі. Несиенің арқсында жеке тұтынушылардың және шаруашылық өкілдерін қанағаттандыру уақыты қысқарады.

Экономиканың дамуында несиенің рөлі кез келген мемлекетте несиелік операциялардың рөлін анықтайды, яғни өз алдына координирленген банктік әрекеттерді құрап, зайымшыға ссудалық несие ұсынуды ұйымдастыру шарасына бағытталады, соған сай ссудалық капиталды зайымшының өзінің міндеттемелерін орындап болғанға дейін жалғастыру көзделеді.

Несиелік операцияларды жүзеге асырумен коммерциялық банктер айналысады. Ол шаруашылық субъектілерді, жеке тұлғаларды несиелеуді жүзеге асырады, олардың есептік-кассалық қамтамаасыз етілу әрекеттерін жүзеге асырады, несиелік үдеріс жалғасын табады. Несиелік үдеріс - несиелік қатынастардың амалдары мен тәсілдері, белгілі бір қалыпты ыңғай алып, аталмыш банк тарапынан іске асырылады.

Коммерциялық банктің басты мақсаты - кіріс көзін иелену. Атап өтерлігі, бір ден-бір маңызды қызмет түрі - уақытша еркін қаражат көзін мобилизациялау, экономиканы несиелеу.

Несиелеу несиелік ресурстар арқылы жүзеге асырылады, яғни қалыптасқан жағдайларда белсенді актив операциялардың жүзеге асуына бағытталмайды, бірақ қамтамасыз ету, шұғылдылық, кері қайтару мен төлемділік жағдайында шаруашылық субъектілеріне ұсынылады.

Алайда шоғырланған қаражаттың барлығы бурдей банк тарапынан несие ұсынуда қолданылады. Қаражат мөлшері, яғни актив операцияларды жүзеге асыру үшін қажетті өз алдына несиелік потенциал құрайды - бұл тәуекелдікті, ликвидтілікті ескере отырып қаражатты дұрыс шоғырландыру шамасы.

Коммерциялық банктерден басқа, несиелеу үдерісіне басқа да мекемелер қатысады, несиелік жүйеге біріктірілген. Несиелік жүйе - ұйымдар мен мекемелердің жиынтығы, яғни несиегер ұстанымы тұрғысынан несиелеу үдерісіне араласады.

Несиелік операцияларды жүзеге асыруда банк несиені қайтара алмаудың белгілі тәуекелдіктеріне назарға алады, ол несиелік тәуекелдік деп аталады, өз алдына, қаржылық міндеттемелердің клиенттер тарапынан толықтай немесе тіпті өтелмеуі салдарынан келісімшартта нұсқалғандай банк үшін шығын болып саналады. Осылайша, несиелік тәуекелдік - бұл тәуекелдік, клиентке байланысты, оның ынтасы мен өзінің банктің алдында тұрған міндеттемелерін орындай алу мүмкіндіктеріне қатысты. Кешенді шаралар жиынтығы, банк тарапынан іске асырылуда ең алдымен осы әрекеттердің алдын алып, несиелік тәуекелдікті азайтуға бағытталады, несиелік саясат аясында атқарылатын жұимыстар реті - банк шараларының кешенді қызметі, мақсаты - несиелік операциялардың кірісті болуына жол салу мен несиелік тәуекелдікті азайту.

1-сурет - Несиелік жүйе

Несиелік қатынастарда кілтті рөлге ие болатын жағдай - зайымшының несие қабілеттілігі, осы жағдай нарықтық экономика үшін нағыз өзекті ахуал болып есептеледі. Қаржылық ресурстарды орталықтандыру жағдайларында тауарлық-ақшалық қатынстар шектелген уақытта, алғышарт болып саналатыны - несиелік үдерістерді басқарудың әкімшілік әдістері, ол өз мәнінде іске аспаған, сол үшін қазіргі қазақстандық экономика жағдайында жаңа қатыстық жүйе болып саналады. Несие қабілеттілік - зайымшының толықтай және мерзімінде өзінің қарыздық міндеттемелерін орындай алу жағдайлары.

Банктік несие жан-жақтан қаражат көзін тартудың кең жолдарын ұсынады. Банктердің бұндай әрекеттері маңызды мәнге ие, тартылған қаражаттың клемі мына майдан хабардар етеді, қаражат селері оларды тауарға иелік ету үшін қолданбас еді. Алайда аталмыш жағдайда зайымшыға қаражат ұсыну дегеніміз - оған қажетті тауарларды алуға мүмкіндіктің туындауы. Басқаша айтқанда, банктік несиені қолдану ақтық нәтижеде материалдық ресурстарды қайта бөлуге әкеледі. Бұндай нәтиже банк несиесін пайдалануда олардың шаруашылықта қайта бөлінуінің мәнін айғақтайды.

Бұның барлығы материалдық ресурстарды қайта бөлуде несиенің қатысуының маңыздылығынан хабардар етеді. Алайда бұл мынадай несиелік қатынастардың қажеттіліктерін алға тартады, атап айтқанда, ресурстарды мақсатты, ұтымды пайдалану. Несиенің рөлінің бір көрінісі ретінде оның өнімдерді жүзеге асыру мен өндірістің үздіксіз жұмыс жасауына ықпал етуді айтамыз.

Жүйелі түрде ағымдағы ақша түсімдері мен өндіріс шығындарының сәйкес келмеуі арқасында қажетті тауарлық-материалдық құндылықтарды алуға қаражат жеткіліксіз болады, қызмет төлемі мен соған негізделген үдерістерде бөгелу сипат алады, сол сияқты өндірістің үздіксіз жалғасуы мен өнімдерді жүзеге асыруға кедергі болады. Зайымдық қаражатты уақытша қажеттіліктерді өтеуде ұсыну үздіксіз түрде зайымшылардан ақшаның ағынын қамтамасыз етеді, бұның барлығы өндірістік үдерістің шығындарын болдырмау мен сол арқылы үздіксіз еңбек жүйесі мен қарқындылықты қамтамасыз етеді.

Несиелік операциялар қаражатқа деген уақытша қажеттіліктерді қанағаттандыруда да маңызды қызметке ие, өндірістің кезеңділігі мен өнімдердің белгілі түрлерін жүзеге асырумен байланысты. Бұл арада маңызды жай, несиелік операциялар қолайлы ахуалды өндірістің тиімді жұмсы үшін ғана жолға қоймайды, сонымен бірге шаруашылықтың кезеңлдік салаларын нығайтуға, ресурстарды экономикалық тұрғыда пайдалануға бағытталады, бұл өндірістер өздерінің әрекеттерін шамалы қаражат есебінен де ұйымдастыруы ықтимал, сол сияқты резервтерді азайту есебінен, оның ішінде олардың ақша түріне қатысты істерінде.

Мемлекеттік емес типтегі банктік мекемелердің елде пайда болуымен, коммерциялық банктер, акционерлік қоғам мен пайлық серіктестіктердің пішінінде ұйымдастырылған, коммерциялық принциптерге сүйеніп жұмыс жасайтын, несиелік істі ұйымдастыру моделінің басталуы - бұлардың басты ерекшеліктері - несиелік істерді ұйымдастыру мен тартылған депозиттер ресурсы базасында іске асыру көзделеді.

Сол арқылы принципінде несиені шексіз ұсыну деген пікірді жоққа шығарады, бұл мемлекеттік арнаулы банктер тарапынан тәжірибеге енген, оның ішінде қайтарымсыз негізде, қаржылық үзілістер мен шаруашылықтың лайықсыз түрлерін жабуға қатысты тек мөлшермен, айлықты есепке алу арқылы ұсынылады. Несиелік істерді ұйымдастыру коммерциялық банк бастамаларында несиелеудің өлшемдері мен әдістемесінде жаңаша қарым-қатынастарға әкелді, дәстүрлі ережелерді қайта қарауға әкелді.

Несиенің және несиелік операциялардың рөлі мен орны қоғамның экономикалық жүйесінде ең алдымен мынадай қызметтермен ұштастырылады.

Қайта бөлу бағытындағы қызметтер. Нарықтық экономика жағдайларында ссудалық капитал нарығы өзіндік сорап түпрінде орын алады, уақытша еркін қаражаттарды шаруашылық әрекеттердің бір түрінен басқа бағытқа жолдау мақсатында әрекетке еніп, негізінен, жоғары кіріс көзін қамтамасыз ету мақсатында жұмысқа енеді. Әр түрлі салалардағы кіріктірілген деңгейлерге бағдар жасай отырып, жекелеген салалар мен аймақтарда экономиканы реттеуші рөлінде орын алып, қосымша қаржылық ресурстарға капиталды шоғырландырудың икемді дамуына қатысты қажеттіліктерді қамтамасыз етеді.

Алайда кейбір жағдайларда нұсқалған қызмет түрлерін тәжірибелік тұрғыда іске асыру нарық құрылдымындағы диспропорцияның тереңдеуіне соғады, Қазақстанда нарықтық экономикаға көшу барысында бұндай жайларға назар аудардық, өндіріс саласынан капиталдың құйылымы айналым саласына қауіпті мәнге ие болды, оның ішінде несиелік мекемелер үшін.

Нақты сол үшін де несиелік жүйені мемлекеттік реттеудің бірден-бір маңызды міндеті - экономикалық алғышарттарды ұтымды анықтау мен несиелік ресурстардың тартылуын ынталандыру мынадай салаларға, яғни аймақтарға, қарқынды даму объективті тұрғыда ұлттық мүддемен ұштасатындай болуы шарт, шаруашылықтың жекелеген субъектілерінің бас пайдасын ғана ойлау жақсылық әкелмейді.

Айналымның шығынының үнемдері. Бұл қызметті тәжірибелік жүзеге асыру міндетті түрде несиелік операциялардың экономикалық мәніне шығады, нақты көзі ретінде қаржылық ресурстар, өнеркәсіптік және сауда капиталы айналымында уақытша босайтын еркін қаражат көзі есептеледі. Шаруашылық субъектілерінің ақшалай қаражатының шығындары мен түсімдерінің арасындағы уақытша үзілісті шығын ғана емес, сол сияқты қаржылық ресурстар да айқындайды.

Нақты сол үшін кең таралымға ие болған ссудалыр түрлері өзіндік айналым қаражатының көздерінен шоғырланады, тәжірибелік тұрғыда зайымшылардың барлық категориядағылары қолданыла алады, капитал айналымының қарқындылығын қамтамасыз етіп, атап өтерлігі, айналымның шығынының жалпы үнеміне де жол ашады.

Капитал шоғырланымы қарқындылығы. Өндірістің қаржылық жағдайы мен төлем қабілеттілігі төмендейді. Тұрақты қаржылық жағдай өз кезегінде өндірістік жоспарлардың орындалу барысына қалыпты түрде ықпал етеді және өндірістің қажеттіліктерін қажетті ресурстармен қамтамасыз етеді.

Сол үшін қаржылық жағдай ақша ресурстарының шығыны мен түсімінің жоспарлы түрде іске асуына бағытталып, есептік жүйенің орындалуына септігін тигізеді, өзіндік және зайымдық капиталдың ұтымды пропорцияларына қол жеткізу мақсатында анағұрлым нәтижелі әрекеттерге барады. Қаржылық әрекеттердің басты мақсаты - қаржылық ресурстарды пайдалануды шешу, қаржылық ресурстарды қайда, қалай орналастыру қажеттілігін және кіріс алудың барысын қадағалау жолға қойылады.

Өндірістің тұрақты жағдайының кепілі және басты алғышарты тұрақтылық болып саналады. Оған көптеген себептер ықпал етеді - ішкі және сыртқы: өндіріс және арзан, сұранысқа ие өнімдерді шығару, сапалы әрекет; тауар нарығындағы өндірістің берік жағдайы; өндірістің материалдық-техникалық жабдықталуының жоғары деңгейі және алдыңғы қатарлы озық үлгідегі технологияларды пайдалану; серіктестермен оңтайлы байланыс ; қаражат айналымының ырғақтылығы; шаруашылық және қаржылық операциялардың тиімділігі; өндірістік және қаржылық әрекеттерді жүзеге асырудағы тәуекелдіктердің шағын көлемі.

Тауар айналымын қамтамасыз ету. Өндірістің қаражат жинағының негізгі көзі - өнімдерді жүзеге асырудан түсімнің молдығы (жұмыс, қызмет), нақты айтқанда, оның мынадай бөлігі, яғни материалдық, еңбек және қаражат шығынын есептеуден өндіріске қалатын бөлігі. Сол үшін әр өндірістің маңызды міндеті - кіріс көзін мол алу, шығынды артық шығармау, үнемдеу режимін ұстану, қаражатты ұтымды да оңтайлы пайдалану. Өндіріске таза кірісті алу үшін тек мына жағдайларда мүмкін болады - егер ол шығаратын өімдер мен атқаратын қызмет түрлері қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыратын болса, көпшіліктің сұраныстарын қанағаттандыратын болса.

Ғылыми-техникалық прогресті қарқынды ету. Тәуекелдіктің артуымен банктің шынайы секторында зайымшылардың мониторинг жүйесі аясында қосымша қаржылық коэффициенттерді қолдану іске асады (ликвидтілік коэффициенті, әрекеттің тиімділігі, кірістілік), рейтингті иелік етудің қатаң жүйелері енгізіледі, салалық лимиттер, ұзартылған мерзімдегі қарызы бар зайымшылармен анағұрлым тиянақты жұмыс жүргізу.

Мәселе туындатып отырған несиелерге қатысты жұмыстар бойынша ішкі құрылымдарды кеңейту мен белсенді етуден басқа, банктер қарым-қатынастарды жандандырады, шетел банктерінің мәселе туындатып отырған активтердің бөлігін сатып алуға қатысты ұсыныстарын қанағаттандыру жолында қадамдарға орын береді, сол сияқты лайықты әдістер мен амалдарына лайықты жол береді. Бұлардан басқа, банк секторын қолдаумен байланысты мемлекет жағынан да қолдау тауып, көптеген банктердің мүдделі болуына жол ашылады. Негізінен, бұл банк балансын мәселе туындатып отырған активтерден тазалауға қатысты, сол сияқты тұрғындардың салым кепілдігінің сомасын арттырумен ұштастырылады.

Банктік несиелеу несиелеудің қөатаң принциптерін ұстану арқылы жүзеге асады, несиелік үдерісті ұйымдастырудың талаптары болады.

Несиелеу принциптеріне енеді

• кері қайтару мен шұғылдылық; экономиканың дамуының дағдарысты жадайында - банк клиенттерінің ақша жинағын антиинфляциялық қорғау.

Егер ссуданы қолдану мерзімі бұзылса, онда несие мәні ақсайды, өз тағайындалымын жояды.

Тәртіпті ұзақ мерзімді бұзу тәжірибесі өндірісті несиелендірудегі шұғылдыққа нұқсан келтіреді және жекелеген салалар үшін тиімсіз, елдегі ақша айналымына кері әсер етеді. Несиенің төленуі - бұл принцип банктен алынған несие мөлшерін тікелей қайтаруға ғана бағытталып тұрған жоқ, соныменбірге оларды пайдалануға құқық болады. Несие үшін төлемнің экономикалық мәні зайымшы мен несие беруші арасынағы үрдістерге негізделеді.

Қарастырылатын тәжірибелік принцип банк пайызының шамасының тағайындалу үрдісінде орын алады, үш әрекет нысанға алынады:

• заңды және физикалық тұлғалардың кіріс бөлігін қайта реттеу;
• өндірісті реттеу және айналым ссудалық капиталды реттеу жолымен салалық, салааралық және халықаралық деңгейде іске асады.

Несиенің қайтарылуы - бұл принцип несиегер алған қаржылық несие ресурсының өз уақытында қайтарылуына қатысты жағдай. Ол несиені қайтаруда тәжірибеде несиелік ссуданы ақша қараждатының лайықты сомасын тиісті есепшотқа аудару жолымен және несиелік ұйымға өзі төлеу жолымен іске асырады, бұның өзі банктің несиелік ресурстарының жандандырылуын қамтамасыз етеді, банктің жарғылық әрекетінің жалғасымдылығы іске асырады. Несиені қайтарудың экономикалық негізі - айналым қаражатының лайықты үрдіске енуі және олардың міндетті түрде ссуданы қайтару ыңғайын қамтамасыз етуі. Несие экономикалық категория ретінде басқа тауарлық-ақшалық қатынастардан ерекше, бұнда аша қозғалысы кері қайтару ыңғайында іске асады. Кері қайтару - несиенің қажетті шарты.

Несиенің шұғылдығы - бұл принцип зайымшының өзі қалаған уақытта емес, нақты келісімшарт бойынша белгіленген уақытта қайтаруға бағытталған. Бұл шарттың бұзылуы несиегер үшін зайымшыға банктің экономикалық санкцияларды қолдану үшін жеткілікті негіз болып саналады, алынатын пайыздық мөлшерді көтеру немесе әрі қарай сот тәртібімен орындалмаған талаптарды орындау жалғасады.

Несиенің шұғылдығы несиені кері қайтарудың қажетті мөлшерін ұстанады. Тағайындалған несиелеу мерзімі зайымшыда ссуда қаражатының орналасу шегімен лайықтандырылады.

Егер ссуданы қолдану мерзімі бұзылса, онда несие мәні ақсайды, өз тағайындалымын жояды. Тәртіпті ұзақ мерзімді бұзу тәжірибесі өндірісті несиелендірудегі шұғылдыққа нұқсан келтіреді және жекелеген салалар үшін тиімсіз, елдегі ақша айналымына кері әсер етеді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс