Популяциялардың кеңістіктік құрылымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті

Химия факультеті
Фармацевтикалық өндіріс технологиясы кафедрасы

Реферат
Тақырыбы: Популяция туралы түсінік

Орындаған: ТФП-110 тобының студенті
Адамбек Ш.
Тексерген: профессор Бекишев К.Б.

Қарағанды 2019

ЖОСПАРЫ
1. Кіріспе
2. Экологиядағы популяция ұғымы
3. Популяцияның құрылымы және оның түрлері
4. Популяцияның кеңістіктік бөлімшелері
5. Популяциялардың саны және тығыздығы
6. Биологиялық жүйелер иерархиясындағы популяция орны
7. Қорытынды
8. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Организмдер бірлестіктері түрлерден, ал түрлер популяциядан құралады. Түр бір немесе бірнеше популяциядан тұрады, олардың сандары әртүрлі болуы мүмкін. Популяциялардың аралығында қатаң шек болмайды, бірақ олардың оқшаулануы географиялық жағдайларға, тіршілік ортасына, көрші популяцияның сандарына байланысты болады. Популяциялардың арасындағы шекара олардың жылдам көбеюінен жойылып кетуі мүмкін. Көптеген сүтқоректілердің популяциялары табын түрінде тіршілік етуімен ерекшеленеді.
Ал популяцияның құрылымына келсек, оны кеңістік, жас ерекшеліктері, жыныстық және генетикалық деп бөледі. Кеңістік құрылымы жеке даралардың кеңістікте таралуына және түрдің биологиялық қасиетіне, тіршілік ортасының ерекшелігіне, жыл мезгілдеріне байланысты анықталады. Мысалы, көптеген организмдердің түрлері топтасып (құстар) немесе табынымен (сүтқоректілер) тіршілік етеді.
Популяцияның жас ерекшіліктері популяциядағы әртүрлі жастағы организмдер дараларының санына байланысты, ал жыныстық ерекшеліктері -- аталықтары мен аналықтарының санына байланысты анықталады. Генетикалық құрылымы популяциядағы әртүрлі генотиптер санының өзара қарым-қатынасы арқылы ерекшеленеді.
Бірлестіктегі популяциялар бір-бірімен өзара қарым-қатынаста популяциялар болады. Олардың біреуі басқа организмдерге тіршілік ортасын жасап береді. Мысалы, ағаштар құстар үшін ұя салатын орта немесе көлеңкесімен шөптесін өсімдіктің өсуіне кедергі жасайды. Бұл кәдімгі байланыстардың бірі болып саналады. Бірақ көбіне, организмдер бір-бірімен қорек арқылы өзара байланыста болады, бір организм екінші бір организмге қорек болады. Мысалы, түлкілер тоқал тістерді, тышқандарды қорек етеді, сондықтан олар бір-бірімен өзара тығыз байланысты. [1, 25б]
Экологиядағы популяция туралы түсінік
Экология саласындағы халық-бұл бір-бірімен өзара әрекеттестікте және ортақ аумақты бірге мекендейтін бір түрдің Дара тобы.
"Халық "сөзі латын тілінен" populus " - адамдар, халық. Осылайша, экологиялық популяция белгілі бір аумақта бір түр популяциясы ретінде анықталуы мүмкін.
Бір популяцияның мүшелері ортаның физикалық факторларына немесе бірге тұратын басқа да түрлерге қарағанда бір-біріне аз әсер етеді.
Популяцияларда қандай да бір дәрежеде өзара қарым-қатынастардың түраралық қатынастарға тән, бірақ мутуалистік (өзара тиімді) және бәсекеге қабілетті барлық түрлері байқалады.
Репродукциямен байланысты, әр түрлі жыныстағы дарақтар мен ата-ана мен қызы буын арасындағы ерекше ішкі өзара қарым-қатынас.
Жыныстық көбею кезінде гендік алмасу популяцияны толық генетикалық жүйеге айналдырады. Егер тоғыспалы ұрықтандыру болмаса және вегетативтік партеногенетикалық немесе басқа да көбею әдістері басым болса, онда генетикалық байланыстар әлсіз және популяция клондар жүйесін немесе ортаны бөлетін таза желілерді білдіреді. Мұндай популяциялар негізінен экологиялық байланыстармен біріктірілген. Барлық жағдайларда популяцияларда ұрпақтан бас тартуды қамтамасыз ететіндей шектеулі экологиялық ресурстарды пайдалануға мүмкіндік беретін заңдар бар. Бұған негізінен халық санының сандық өзгеруі есебінен қол жеткізіледі. Көптеген түрлердің популяциялары олардың санын реттеуге мүмкіндік беретін байланыстарға ие. [2, 63б]
Бұл жағдайда оңтайлы санды ұстап тұру халықтың гомеостазы деп аталады. Популяциялардың гомеостатикалық мүмкіндіктері әртүрлі түрлерде көрсетілген. Олар сондай-ақ жеке тұлғалардың өзара қарым-қатынасы арқылы жүзеге асырылады.
Осылайша, топтық бірлестіктер сияқты популяциялар әр адамға тән емес, бірқатар ерекше қасиеттерге ие. Топтық белгілер популяциялардың негізгі сипаттамалары болып табылады. Оларға мыналар жатады: 1) Саны - бөлінетін аумақтағы дарақтардың жалпы саны; 2) популяцияның тығыздығы - халық жұмыспен қамтылған кеңістіктің ауданы немесе көлемі бірлігіне дарақтардың орташа саны; 3) туу - көбею нәтижесінде уақыт бірлігі ішінде пайда болған жаңа дарақтардың саны.; 4) өлім-жітім - белгілі бір уақыт кезеңінде популяцияда қаза тапқан дарақтардың санын көрсететін көрсеткіш; 5) халықтың өсімі - туу мен өлім-жітім арасындағы айырма; өсім оң да, теріс да болуы мүмкін; 6) өсу қарқыны-уақыт бірлігі үшін орташа өсім.
Популяция белгілі бір ұйымға тән. Дарақтардың аумақ бойынша таралуы, топтардың жынысы, жасы, морфологиялық, физиологиялық, мінез-құлық және генетикалық ерекшеліктері бойынша арақатынасы популяцияның құрылымын көрсетеді. Ол бір жағынан түрдің жалпы биологиялық қасиеттерінің негізінде, ал екінші жағынан - ортаның абиотикалық факторларының және басқа түрлердің популяцияларының әсерінен қалыптасады. Осылайша, популяцияның құрылымы бейімделген. Бір түрдің әртүрлі популяциялары құрылыстың ұқсас ерекшеліктері, сондай-ақ олардың мекендеу ортасы жағдайының ерекшелігін сипаттайтын айырықша ерекшеліктері бар. [3, 96б]
Осылайша, жекелеген дарақтардың бейімделу мүмкіндіктерінен басқа белгілі бір аумақтағы түр популяциясы топтық ұйымның бейімдік ерекшеліктерімен сипатталады, олар популяцияның жеке-жеке жүйе ретінде қасиеттері болып табылады. Жалпы популяциялық жүйе ретінде түрдің бейімделу мүмкіндіктері әр дарақтың бейімделу ерекшеліктерінің едәуір кеңірек.
Бүкіл ғылыми бағыт - демэкология (грек тілінен. Демос-адамдар), жалпы экологияның бөлімі ретінде қарастырылады, олардың құрылымдық - функционалдық сипаттамаларын, халық санының динамикасын, популяция ішіндегі топтарды және олардың өзара байланысын зерттейді, популяциялар қалыптасатын жағдайларды анықтайды және т.б. сонымен бірге демеология үшін биотикалық қатынастар мәселесі басым болып табылады.
Популяция құрылымы және түрлері
Кез келген популяцияға белгілі бір ұйым тән. Дарақтардың аумақ бойынша бөлінуі, дарақтар топтарының жынысы, жасы, морфологиялық, физиологиялық, мінез-құлық және генетикалық сипаттамалары бойынша арақатынасы халықтың тиісті құрылымын көрсетеді: кеңістіктік, жыныстық, жас және т.б. құрылым бір жағынан түрдің жалпы биологиялық қасиеттері негізінде, ал екінші жағынан -- ортаның абиотикалық факторларының және басқа түрлердің популяцияларының әсерінен қалыптасады. Сондықтан халық құрылымының ашық бейімделу сипатын атап өту маңызды.
Популяцияның жас құрылымы, яғни ондағы әртүрлі жас топтарының арақатынасы түрдің тіршілік циклінің ерекшеліктерімен және сыртқы жағдайлармен анықталады. [4]
Кез келген популяцияда үш экологиялық топты бөліп көрсетуге болады: пре-өнімді, репродуктивті, пост-өнімді. Жасы жаңғырту қабілетіне жетпеген адамдар тобы өнімдік; репродуктивтік-жаңа дарақтарды жаңғыртуға қабілетті топ; ақырында, пост-өнімдік-бірқатар себептер бойынша жаңа ұрпақтарды жаңғыртуға қатысу қабілетін жоғалтқан адамдар. Жалпы өмір сүру ұзақтығына келетін болсақ, осы жастың ұзақтығы түрден түрге қарай қатты өзгереді. Адам үшін бұл үш жас шамамен бірдей.
Популяциялардың өте қарапайым жас құрылымы бар түрлері бар, олар іс жүзінде бір жастағы өкілдерінен тұрады. Мәселен, көктемде барлық бір жылдық өсімдіктер өсуде, содан кейін бір уақытта дерлік гүлдейді, тұқым береді және күзде өледі. Мұндай популяциялардың осалдығы өте жоғары: егер, мысалы, даму кезеңінде аяз болса, онда дарақтардың жаппай өлімі орын алады. Керісінше, қолайлы жағдайда мұндай популяция санға (шегірткеге, кеміргішке) жарылыс бере алады.
Күрделі жас құрылымы бар популяцияда барлық жас топтары ұсынылған, бір уақытта бірнеше ұрпақ тұрады. Мәселен, пілдердің табындарында, мысалы, жаңа туған нәрестелер де, жасөспірімдер де, жас өсіп келе жатқан жануарлар да, еркек пен аналықтардың көбеюіне қабілетті, ескі дарақтар да бар. Мұндай популяциялар санының күрт ауытқуына ұшырамайды. Қоршаған ортаның экстремалды жағдайлары неғұрлым әлсіз адамдардың өлімі есебінен жас құрамын өзгерте алады, бірақ ең тұрақты жас топтары тірі қалады және одан кейін популяцияның құрылымын қалпына келтіреді.
Биологиялық түр ретінде қарастырылатын адамның популяциялық құрылымы күрделі. [5, 45б]
Популяция санының статистикалық көрсеткіштеріне жатқызуға болатын жас және жыныстық топтардың арақатынасы көбінесе халықтың жалпы өміршеңдігі мен өсу қарқынын анықтайды, оның құрылымының маңызды сипаттамасы болып табылады. Популяциялардың жас және жыныстық құрамын мұқият және тұрақты талдау адамзат жабайы табиғатта пайдаланатын немесе онымен күресуге мәжбүр болатын түрлердің санын болжаудың басты шарты болып табылады.
Популяциялардың кеңістіктік құрылымы. Халықтың жұмыспен қамтылған кеңістігі оған өмір сүруге қажетті жағдай жасайды. Алайда, әрбір нақты учаске белгілі бір мөлшерде ғана тамақтана алады. Қолда бар табиғи ресурстарды пайдалану дәрежесі халықтың жалпы санына ғана емес, сондай-ақ жеке адамдардың ғарышта орналасуына да әсер ететіні анық.
Кейде табиғатта дарақтардың оккупацияланған аумақта, мысалы, кейбір өсімдіктердің таза өскіндерінде біркелкі реттелген таралуы кездеседі. Алайда, алып жатқан кеңістіктің әртүрлілігіне, сондай-ақ түрлер биологиясының кейбір ерекшеліктеріне байланысты популяция мүшелері кеңістікте біркелкі емес бөлінеді. Бұл ретте популяциялардың біркелкі емес таралуының екі шеткі нұсқасы бар: 1) дарақтардың жекелеген шоғырларының арасындағы бос кеңістіктегі нақты көрсетілген мозаика (мысалы, тоғандарда немесе саябақтарда ұялайтын грачтар); 2) кездейсоқ, диффузды типті бөлу, егер популяция мүшелері бір-бірінен аса немесе аз тәуелсіз болса және олар үшін салыстырмалы түрде біркелкі ортада (мысалы, ұн хрустарын ұнға орналастыру) өмір сүрсе. [6]
Өсімдіктер көбінесе өте біркелкі емес, көп немесе аз оқшауланған топтар түзеді, субпопуляциялар деп аталатын жинақтар. Олар дарақтардың саны, тығыздығы, жас құрылымы мен ұзындығында айырмашылықтар бар. Керісінше, Жануарлар, өзінің мобильділігіне, аумақтық қатынастарды реттеу тәсілдеріне байланысты өсімдіктермен салыстырғанда әр түрлі. Бұл жағдайда жоғары малдарда ішкі популяциялық бөлу инстинкт жүйесі арқылы реттеледі. Мұндай инстинктар аумақта дарақтардың немесе популяциялардағы топтардың орналасуын қолдауға ықпал ететін құстарға, сүтқоректілерге, рептилияларға, бірқатар балықтарға тән.
Жануарлардың аумақтық мінез-құлқының екі түрі бар: біріншісі өз өмір сүруін қамтамасыз етуге бағытталған (тамақ іздеу, баспана және т.б.), екіншісі -- көршілермен қарым-қатынас орнату (таңбалау және олардың учаскелерін қорғау). Бұл ретте учаскені бекіту үшін түрлі әдістер пайдаланылады: тікелей агрессиядан бөгде жаққа қарай, қауіп төндіретін салттық мінез-құлыққа дейін, сондай-ақ аумақтың жұмыспен қамтылуын көрсететін арнайы сигналдар мен белгілер. Бәсекелестерге зиян келтіретін тікелей агрессия өте сирек кездеседі.
Бейтарап аумақта агрессивті инстинкт төмендейді. Жекелеген "заттарды" ішінара жабу популяция мүшелерінің арасындағы байланыстарды қолдау тәсілі болып табылады. Бұл ретте көршілер, әдетте, тұрақты өзара тиімді қарым-қатынас жүйесін қолдайды, мысалы, жаулардан бірлесіп қорғау, қауіп туралы өзара ескерту (ормандағы арамшөптер). [1, 74б]
Жануарлардың аумақтық мінез-құлқы ұя салу кезінде ерекше көрінеді. Көптеген түрлердің соңында жекелеген учаскелердің таралуы топтық өмір салтына мінез-құлықтың басқа түріне ауысады. Осылайша, қауырсындан кейін құстардың көпшілігі-өтіп бара жатқан адамдар көші-қон жасайды.
В. Радкевичтің айтуынша, гормональды механизмдер топтық әсер құбылыстарында, әсіресе фазалық өзгергіштікте үлкен рөл атқарады. Осылайша, жәндіктердің арнайы эндокриндік бездері-көрші органдар-дарақтардың бір Фазадан табынға көшуін ынталандыратын және бақылайтын гормон шығарады.
Биологтар топ әсерінің неғұрлым күшті көрінісі әлеуметтік жәндіктер (аралар, құмырсқалар, термиттер) үшін тән деп санайды. Жалғыз өмір сүруге қабілеті жоқ (бұл олардың генетикалық бағдарламасында салынған), бұл жәндіктер уақыт пен кеңістікте олардың дарақтарын сақтауға көмектесетін сигнал берудің күрделі жүйесін әзірледі.
Жоғарыда айтылғандар тұйық кеңістікте ұзақ уақыт бойы болуы немесе бір-бірімен ұзақ уақыт сөйлесуі тиіс ғарышкерлер, арнайы құралдар, Экипаждар топтарын қалыптастыру кезінде талаптардың неге артатынын түсінуге мүмкіндік береді. Сәтті іріктеу кезінде мұндай командада "топтық нәтиже" анық көрінеді және ол қойылған тапсырманы сәтті орындайды.
Отбасылық өмір салты ата-аналар мен олардың ұрпақтарының арасындағы қарым-қатынасты күрт арттырады. Бұл жақсы танымал көрініс-ата-аналардың бірі қалған жұмыртқаны немесе ұрғашыны азықтандыру туралы қамқорлық. Бұл ретте балапандарды күту қанатында өсе бастағанға дейін жалғасады, ал бірқатар ірі сүтқоректілерде (аюлар, жолбарыстар) балапандар бірнеше жыл бойы отбасылық топтарда жыныстық жетілуге дейін тәрбиеленеді. Ата-ананың ұрпағына қамқорлық жасауына байланысты отбасы, әкесі, анасы және аралас түрі бар. Айта ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.