Дәстүрлі емес материалдар негізінде керамикалық бұйымдар

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

ҚАПТАЙТЫН КЕРАМИКАЛЫҚ БҰЙЫМДАР ӨНДІРІСІНІҢ РЕСУРС ҮНЕМДЕУШІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ

Магистрлік жоба

6М073000 «Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және құрастырылымдарын өндіру» мамандығы бойынша

(бейінді бағыт)

Астана, 2018ж

МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ: НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

2: 3

МАЗМҰНЫ: АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

2: 3

МАЗМҰНЫ: КІРІСПЕ

2: 4

: 1

МАЗМҰНЫ: Дәстүрлі емес материалдар негізінде керамикалық бұйымдар

2: 7

: 1. 1

МАЗМҰНЫ: Өнеркәсіптік қалдықтарды керамикалық массаларының құрамында қабырғалық керамиканы өндіру үшін қолдану

2: 10

: 1. 2

МАЗМҰНЫ: Цеолиттерді қолдану

2: 19

: 1. 3

МАЗМҰНЫ: Құрылыс материалдар өндірісінде табиғи цеолиттерді қолдану

2: 21

: 1. 4

МАЗМҰНЫ: Балшықты шикізаттың керамикалық бұйымдардың сапасын жоғарылату әдісі ретінде механикалық белсендірілуі

2: 26

: 2

МАЗМҰНЫ: Зерттеу әдістері және шикізаттық материалдың сипаттамасы

2: 29

: 2. 1

МАЗМҰНЫ: Шикізаттық материалдық сипаттамасы

2: 29

: 2. 2

МАЗМҰНЫ: Зерттеу әдістері

2: 36

: 3

МАЗМҰНЫ: Тәжірибелік бөлім

2: 43

: 3. 1

МАЗМҰНЫ: Цеолит қосылған Қосқұдық саздарының ИҚ - спектрлері

2: 43

: 3. 2

МАЗМҰНЫ: Жыныстарды дифференциалды-термиялық талдау

2: 44

: 3. 3

МАЗМҰНЫ: Сазды материалдың физика-химиялық қасиеттерін зерттеу

2: 47

: 3. 4

МАЗМҰНЫ: Кептіру және күйдіру температурасының үлгілердің физика-механикалық қасиеттеріне әсері

2: 48

: 3. 5

МАЗМҰНЫ: Жыныстардың кептіргіш және күйдіргіш қасиеттері

2: 51

МАЗМҰНЫ: ҚОРЫТЫНДЫ

2: 59

МАЗМҰНЫ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

2: 60

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл магистрлік жобада келесі стандарттарға сілтемелер жасалған:

МЕСТ 9169-75 «Керамика өнеркәсібіне арналған балшықты шикізат. Классификациясы»;

МЕСТ 2642. 0-97 «Балшықты шикізат. Химиялық құрамын анықтау әдістемесі»;

МЕСТ 21216. 0 -93 «Балшықты шикізат. Минералдық құрамын анықтау әдісі»;

МЕСТ 3226-77 «Балшықты шикізат. Термографиялық және микроскопиялық талдаулар»;

МЕСТ 5180 - 84 «Балшықты шикізат. Жайылу шекарасын W _P анықтау»;

МЕСТ 21216. 9-93 «Балшықты шикізат. Саздардың бірігуін анықтау әдісі».

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

Керамика(грек. keramіke - қыш өнері, keramos - саз) - қыш-саз бен олардың минералды қоспаларымен араласқан, сондай-ақ тотықтармен, т. б. органикалық емес қосындылардан (карбидтер, боридтер, нитридтер, силицидтер, т. б. ) күйдіріліп жасалған бұйымдар мен материалдар.

«Цеолит» термині грек тілінен аударғанда «қайнайтын тас» (zeo - қайнау, litos - тас) дегенді білдіреді.

Цеолиттер - жалпы формуласы М ₂ / _n О. АL ₂ О ₃ . x SiO ₂ yH ₂ O болатын қаңқалық алюмосиликаттар болып табылады, мұндағы М - сілтілік немесе сілтілік жер металдар, n - оның тотығу дәрежесі

ҒЗИ - ғылыми зерттеу институты;

т. с. с - тағы сол сияқты;

ЖЭС - Жылу электр станциясы;

ТШ- техникалық шарттар.

КІРІСПЕ

Жобаның өзектілігі. Елімізде президент пен ел-жұртты сапалы, әрі қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша қойылған міндетті іске асыруға бағытталған заңдардың бірқатары қабылданған еді.

Берілген диссертациялық жұмыстың тақырыбын таңдау 2010 жылдың 14 сәуірінде Қазақстан Республикасының Президенті Н. А. Назарбаевтың тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасында құрылыстық индустрия мен құрылыстық материалдардың өндірісін 2010 - 2017 жылдарға дамыту бойынша Бағдарламасының бекітуімен байланысты.

Қазақстан Республикасында құрылыстық материалдардың тұрақты және теңдестірілген өндірісі, құрылыстық индустрияның индустриалды-инновациялық дамуын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының жылдамдатылған индстриалды-инновациялық дамуы бойынша Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру.

Берілген бағдарламаның міндеті құрылыстық материалдардың отандық өндірісінің үлесін 80%-ден асыру болып келеді.

Берілген бағдарламада құрылыстық индустрия ұғымы деп келесі түсініледі: құрылыстық саланың техникалық реттелуінің жүйесін реформалау, аудандарды территориалдық жоспарлауды жетілдіру және елді мекендерді қала құрылысындай дамыту, құрылыста мемлекеттік қаржыландырудың қатысуымен сметалық бағаның қалыптасуының жүйесін жетілдіру, өнеркәсіптік және азаматтық құрылысты дамыту.

Құрылыстық саланың келешектегі дамуы, сонымен қатар заманауи жағдайларда құрылыстық өнімнің қауіпсіздігі мен сапасының жоғарылауы мемлекеттің негізгі экономикалық және саяси міндеттері болып келеді. Құрылыстық кешен мемлекеттің экономикасына толықтай, сонымен қатар маңызы кем емес әлеуметтік саланың жағдайына орасан зор әсер көрсетеді.

Бүгін балшықты шикізаттың қорларының мәселесі өзекті болып жатыр, оның жер-жерден кең таралғандығы және қолжетімділігі қайтадан салынып жатқан үшін да, сонымен қатар Көкшетау кәсіпорыны сияқты әрекет ететін жұмыстар үшін де маңызды факторлар болып келеді. Дәстүрлі керамикалық шикізаттың ресурстары азайып жатыр, керамикалық қабырғалық материалдардың өндірісінде құрамын өзгертпей-ақ қолдануға болатын балшықтар мен саздақтар уақыт өте азайып жатыр. Жоғарысапалы балшықты шикізаттың қорларының азаюымен қатар шығарылып жатқан өнімнің сапасына талаптар өсіп жатыр, қабырғалық керамикалық кірпішке сұраныс өсіп жатыр.

Көптеген аудандарда бұл мақсат үшін Қазақстанда айтарлықтай таралған болып келетін құрамында цеолит бар жыныстарды (құрамында цеолит бар балшықты шикізаттардың қоры таралуы бойынша кремнезем, балшық және саздақтан кейінгі төртінші орынды алады) қолдануға болар еді, бірақ дайындалған белгілі бір технологиялық шешімдердің болмауы оларды керамикалық қабырғалық материалдардың өндірісінде қолдануға мүмкіндік бермейді.

Заманауи кезеңде цеолиттерді қолданудың үш негізгі бағыттары айқындалды: су шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау, химиялық өнеркәсіп және құрылыстық материалдардың өндірісі. Бұл бағыттар жоғары цеолиттелген жыныстарды қолдануды қарастырады. Дәл сол уақытта цеолиттелудің орташа және төмен дәрежесі бар жыныстар бар. Жыныстарда микрокристаллдар, шыны қалдықтары, күлдің бөлшектері сияқты жоғары рекациялық заттардың бар болуы құрамында цеолиті бар балшықты жыныстардың негізінде сапалық керамикалық кірпішті алу мүмкіндігі туралы болжамдауға жол береді. Алайда оларды қабырғалық керамиканың бұйымдарын өндіруде қолдану аз зерттелген, ол зерттеулердің өзектілігін анықтайды.

Зерттеулердің мақсаты мен міндеті. Жұмыстың мақсаты құрамында цеолиті бар балшықты жыныстардың негізінде композиттерді қалыптасыру және қажетті сапасы бар бұйымдарды алу жолымен керамикалық қабырғалық материалдардың технологиясын құрастыру болып келеді.

Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін келесі міндеттерді шешу керек болады:

әртүрлі балшықты шикізаттың физикалық-химиялық қасиеттерін зерттеу;
табиғи цеолиттердің құрамы мен қасиеттерінің ерекшеліктерін зерттеу;
табиғи цеолит негізінде қалыптасқан композицияларды кептіру үрдісін зерттеу;
керамикалық материалдың әртүрлі шихталық құрамдардан және күйдіру режимдерінен құрылымының және фазасының құрылу заңдылығын орнату.

Ғылыми жаңалығы. Технология құрастырылды және құрамында цеолиті бар балшықты шикізатты және минералды қосымшаларды созымды қалыптау әдістерімен керамикалық қабырғалық материалдардың өндірісі үшін кешенді қолдану мүмкіндік орнатылды.

Күйдіру үрдісінде құрамында цеолиті бар балшықты шикізаттың құрылымның орнауының және фазалық өзгеруінің заңдылығы қалыптасты, ол цеолиттің балшықты шикізаттағы құрамын ұлғайту кезінде натрийлік және калийлік далалық шпаттардың құрамы өсетінінен тұрады, ал бұл бір жағынан керамиканың беріктік сипатын біріктіру мен ұлғаюының интервалының кеңеюіне, екінші жағынан «күп болу» үрдісінің ұлғаюына алып келеді.

Құрамында цеолиті бар балшықты материалдардан тұратын бұйымдардың олардың құрамына табиғи минералды қосымшаларды енгізу кезінде реңшілік сипаттарының өзгеруі анықталған, бұл қабырғалық материалдардың бояулық палитрасын кеңейтуге мүмкіндік берді.

Жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы: Керамикалық кірпіштің өндірісінің технологиялық режімдері мен оңтайлы құрамын құрастырудан тұрады. Қабырғалық керамиканың өндірісі үшін шикізаттық базаны кеңейту; қою қызыл және қою қоңыр реңктердегі кең түстік гамманы алу.

Жұмыстың апробациясы: Диссертациялық жобаға сәйкес «Влияние содержания остаточного топлива в золе на структурно-механические свойства зологлиняных композиций» атты тақырыпта «Проблемы современной науки и образования 2017». ғылыми-методикалық журналында №20 (102) санында Ресей Федерациясының Иваново қаласында мақала жарық көрді. Авторлары: Калиева Ж. Е., Дюсенов Д. Т.

Диссертация көлемі және құрылымы: Диссертациялық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жалпы жұмыс көлемі дербес компьютермен басылған 61 беттен, оның ішінде 14 сурет, 17 кесте бар.

1 Дәстүрлі емес материалдар негізінде керамикалық бұйымдар

Керамикалық кірпіш бұрында құрылыста ең қолайлы материал болды және қазір де солай болып қалды. Балшықтан жасалған қабырғалық бұйымдар өздерінің физикалық-механикалық қасиеттерінің, соның ішінде тепе-теңдік гигроскопиялық ылғалдылығының арқасында бөлмеде салауатты, жайлы климат құрастырады.

Тығыз сынықтан керамикалық бұйымдарды (қаптайтын және клинкерлі кірпішті, еден үшін плиткалар, санитарлық-техникалық бұйымдар) өндіру кезінде жоғары сапалы балшықты жыныстар және массаның және шикізаттың технологиялық қасиеттерін, сондай-ақ алынатын материалдардың пайдаланушылық сипаттамаларын реттеу үшін әртүрлі қоспалар керек болады.

Жоғары сапалы балшықтардың қорларының азаюы және басқа аудандардан шикізаттық материалдар мен қоспаларды тасымалдау үшін трафиктердің жоғарылауы, сондай-ақ жер-жерде кең таралған жеңіл балқитын балшықтардың төмен сапасы мен қоқысқа толылығы кәсіпорындарды табиғи және техногенді дәстүрлі емес шикізаттық материалдрды қолдануға мәжбүр етеді. Бұл өзекті мәселені шешу үшін дәстүрлі емес материалдарды массалардың технологиялық қасиеттерін және алынған бұйымдарлың пайдаланушылық қасиеттерін зерттеп, шикізаттық шихтаның құрамбөлігі ретінде зерттеу қажет.

Құрылыстың қарапайым және сенімді әдісі, салыстырмалы төмен шығындар керамикалық қабырғалық материалдардың үлесіне айтарлықтай дәлелді аргументтер болып келеді. Сондай-ақ айтылғандарға құрылыстардың жоғары пайдаланушылық қасиеттері мен ұзаққа төзімділігін (Яссауи кесенесі, Ұлы Қытай қорғаны және т. б. объектілер сияқты керамикалық материалдардан жасалған ежелгі құрылыстар біздің кезімізге дейін сақталғанын айтып кету жеткілікті), ал кірпіш қабырғалар қосымша табыс деп қарастыруға болатындай іс жүзінде күрделі және қымбат бағалы жөндеу жұмыстарын болады.

Бұйымдардың экологиялылығы мен үлгілігіне үлкен назар аударылады. Жоғары жылусақтаушы қасиеттері бар ( λ = 0, 12 - 0, 13 Вт/м. град. С) ірі өлшемді қуыстыденелі керамикалық блоктарға, бұйымдарға сұраныс пайда болады.

Қазіргі кезде өнеркәсіпте керамикалық қабырғалық материалдардың өндірісінің 4 әдісі бар:

кейінен бұйымдарға кесілетін созылмалы діңгекті қалыптау;
ылғалдылығы төмендетілген массалардан созылмалы діңгектерді қалыптау (қатқыл қалыптау деп те аталады) ;
«машиналық әдіспен қолдан қалыптау» деп аталатын тұтқыр-аққыш массалардан қалыптарда бұйымдарды қалыптау;
жартылай құрғақ массалардан бұйымдарды тығыздау.

Керамикалық қабырғалық бұйымдарды алудың оңтайлы технологиясын таңдау бұл облыстағы академиялық және әлемдік тәжірибеге негізделуі керек [1] .

Балшықты минералдар қабатталған немесе қабатталған таспалы полимерлер болып келетіні белгілі. Бұл минералдарда алюминий полимерлі гидроксидінің А10 ₆ октаэдрінен құралған қабаттары SiC>4 тетраэдрден құралған кремний полимерлі гидроксидінің қабаттарымен кезектеседі, сол кезде тетраэдрлік те, октаэдрлік те қабаттарда басқа элементтерге изоморфты ауыстырылым орын алады. Қабаттардың негізгі үйлесуі келесідей бола алады (1, 2, 3, 4) :

біреуі тетраэдрлік, біреуі октаэдрлік (диморфты немесе каолинитті 1:1) ;
екеуі тетраэдрлік және олардың арасында октаэдрлік (триморфты немесе слюдалы 2:1) ;
екуі тетраэдрлік және олардың арасында екі октаэдрлік (тетраморфты немесе хлоритті 2:2 немесе 2:1:1) .

Қабаттар немесе парақтардың берілгендей үйлесімділігі қарапайым пакетті құрайды, мысалы:

Каолнит: Каолнит

Монтмориллонит: Монтмориллонит

Мусковит: Мусковит

Каолнит: А1

Монтмориллонит: О; ОН

Мусковит: 10 0

Каолнит: О; ОН

Монтмориллонит: SI

Мусковит: 3 SI+AL

Каолнит: SI

Монтмориллонит: О; ОН

Мусковит: 6 0 +4 OH

Каолнит: О

Монтмориллонит: А1

Мусковит: 6 AL

Каолнит:

Монтмориллонит: О; ОН

Мусковит: 6 0 +4 OH

Каолнит:

Монтмориллонит: SI

Мусковит: 3 SI+AL

Каолнит:

Монтмориллонит: О; ОН

Мусковит: 10 0

Қарапайым пакеттердің үйлесімділігі микроскоп астында көрінетін балшықты минралдың (әдетте пластинкалы) бөлшектерін құрайды. Бөлшектердің өлшемі бірліктен жүздік нанометрге (микрометрлердің ондық үлесі) дейін жетеді, яғни коллоидті диспериялы жүйеге жатады және суда гидрофильді күлдер мен гельдерді құрайды.

Демек, балшықты дисперсиялы жүйелерде құрылымның қалыптасуы заманауи коллоидті химияның - қазіргі кезде техниканың әртүрлі салаларында әртүрлі материалдардың механикалық (реологиялық) сипаттамаларын белгілі бір мақсат бойыншаөзгерту үшін кең қолданылатын дисперсиялық құрылымдардың физикалық-химиялық механикасының бір бөліміінің айқынадмасында сипаттала алады [2] .

Дисперсиялық жүйелерді зерттеудің физикалық-химиялық әдісіне сәйкес керамикалық құрылымдар коагуляциялық және конденсационды-кристаллизациялық (аралық құрылымдар бар болуы мүмкін) . Коагуляциялық құрылымдар дисперсиялық фазалардың бөлшектерінің Ван-дер-Ваальстік күштермен бір тізбекке және ретсіз кеңістіктік торларға - алғашқы бөлшектерден, олардың тізбектерінен немесе агрегаттарынан тұратын борпылдақ каркасқа тіркесу нәтижесінде пайда болады.

Механикалық әсер ету кезінде байланыстар қайтымды қирайды, жүйенің тұтқырлығы төмендейді; механикалық әсер етуді жою кезінде құрылым қалпына келеді (тиксотропия) . Балшықты массаларды қайта өңдеу үрдісі коагуляциялық құрылымдардың қалыптасу және жойылу заңдылықтарымен өзара байланысқан. Конденсационды-кристаллизациялық құрылымдар кептіру, ыстық тығыздау, біріктіру, балқытпалардан жаңа фазаларды шығару кезінде және басқа да үрдістер кезінде пайда болады және бөлшектер арасында пайда болатын беріктігі бөлшектердің өздерінің беріктігіне жете алатын байланыстардың санымен сипатталады. Дисперсиялық жүйелерді зерттеудің физикалық-химиялық әдісінің көмегімен белгілі бір құрылымның жетілгенділігінің дәрежесін анықтауға болады, сонымен қатар бұл құрылымдарды объектілі түрде салыстыруға болады [3] .

Потенциалды пайдаланушылық мүмкін дайын бұйымдар туралы ақпаратты олардың деформациялық сипаттамаларын ұзақ уақыттық жүктелу жағдайларында салыстырудың нәтижелері береді. Дәл бұл деректер бойынша кірпіштің әр алуан түрлерінің кристаллизациялық құрылымдарының деформациясы кезінде жүріс-тұрысын зерттеу деформация - уақыт[ε=f(r) ] қисықтары ұзақ уақыттық жүктелу кезінде (шамамен 100 тәулік) үлкен нақтылығымен Максвелл мен Кельвиннің дәйекті түрде байланысқан модельдерінің көмегімен интерпретациялана алатынын көрсетті. Максвелл мен Кельвиннің модельдерінің теңестірілуіне [4] сәйкес, кернеу Р = const кезінде т уақыты бойы дамыған салыстырмалы қосынды деформация шымыр, иілгіш және созылмалы деформациядардан тұрады. Құрылымдық-механикалық талдау кезінде сыналатын жүйенің тәуелсіз константаларын (шымырлық және иілгіштік модульдері, ең үлкен созылмалы тұтқырлық, аққыштықтың статикалық шегі және т. б. ) алады және негізгі құрылымдық-механикалық сипаттамаларын есептейді (иілгіштік λ, Воларович бойынша созылмалылық немесе созылмалы деформацияның даму жылдамдығының градиенті P k ₁ /η ₁ және шынайы релаксацияның периоды Q ₁ ) [5] . Зерттеулердің қатары көрсеткендей, бұл негізгі құрылымдық-механикалық сипаттамалар құрылымның сапасының бағасының критерийлері болып қызмет ете алады. Қатты денелер мен әртүрлі материалдардың механикалық қасиеттерінің жалпы заңдылықтарына сүйеніп, дайын өнеркәсіптік бұйымдардың кристаллизациялық құрылымы оның оның иілгіштігі Х және созылмалы деформацияның даму жылдамдығының градиенті P k ₁ /η ₁ аз болған сайын және шынайы релаксация периоды 01 үлкен болған сайын, ол жетілген болып саналады. Егер бұл өлшемдері критерийлік формада көрсететін болса:

B = $\frac{\lambda}{\frac{Pk1}{\eta 1}*\ Q}$ $\frac{\lambda}{\frac{Pk1}{\eta 1}*\ Q}$ (1)

бұнда В - құрылымдық-механикалық критерий, одан әрі жетілген құрылымға құрылымдық-механикалық критерийдің кіші өлшемі сәйкес келетін болса, және керісінше, критерийдің үлкен өлшеміне аздау жетілгені, яғни ретсізделген құрылым сәйкес келетін болса. Созылмалы қалыпталған толықденелі керамикалық кірпіш үшін В критерийінің мәні шамамен 1870. Технологиялық үрдістің тұрақтылығы кезінде толықденеліден қуысденелі кірпішке өту критерийдің мәнінің азаюымен бірге жүреді, яғни толықденелімен салыстырғандағыдан 2 есе азаяды, онымен қуысденелі кірпішті дайындау кезінде құрылымның механикалық қасиеттерінің жиынтығының айтарлықтай өскендігін көрсетеді.

Дисперсиялық фазаның концентрациясының созылмалы керамикалық массалардан қатты және жартылай құрғақ ұнтақтарға өтуі кезінде өзгеруі бұйымдардың өндірісінің технологиялық үрдістерінің әртүрлілігін анықтайды. Зерттеулердің нәтижелері қатты қалыпталған және жартылай құрғақ тығыздалған керамикалық кірпіштің құрылымдық-механикалық критерийі созылмалы қалыпталған кірпіштің қалыбы бойынша дәл сондай критерийінен айтарлықтай аз екенін көрсетті, бұл қатты қалыпталған және жартылай құрғақ тығыздалған бұйымдардың кристаллизациялық құрылымының жетілгендігінің жоғары дәрежесі туралы куәландырады. Берілген мағлұматтаро технологиялық үрдістердің жетілгендігіне тәуелді екендігі сөзсіз.

Ережедегідей, өндірістің әдісін таңдау алғашқы шикізаттық материалдардың физикалық-химиялық, құрылымдық-механикалық және технологиялық қасиеттерін зерттеуіне [6], сол кезде аспаптық рәсімдеудің күрделілігін және дамудың осы кезеңінде техниканың жағдайын есептей отырып, негізделуі керек.

Қатты қалыпталған және жартылай құрғақ тығыздалған керамиканың анағұрлым жетілген кристаллизацияланған құрылымына қарамастан, техника мен технологияның әлемдегі дамуының берілген кезеңінде атомфераға төзімділігі және беріктігі жоғарылатылған күрделі қалыпты бұйымдарды дайындау кезінде созылмалы қалыптауға және тұтқыр-аққыш массалардың қалыптауына артықшылық беріледі.

Өнеркәсіптік қалдықтарды керамикалық массаларының құрамында қабырғалық керамиканы өндіру үшін қолдану

Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі мерзіміндегі экономикалық және әлеуметтік өсуінің негізгі бағыттарында құрылыстық өндіріске ілгерінді технологияларды енгізу мен құруды жылдамдату, керамикалық материалдарды қолданушы кеңейту, ілеспе өндірілетін материалдарды, екінші ретті шикізаттарды және басқа салалардың қалдықтарын құрылыстық материалдарды өндіру үшін кең қолдану қарастырылған. Минералды шикізатты кешендік қолдану - заманауи ғылым мен техниканың өзекті міндеттерінің бірі. Минералды шикізаттан пайдалы өнімді жасап шығару толықтығы қоғамның дамуының ғылыми-техникалық дәрежесін сипаттайды және болашақтағы өрлеудің жолын анықтайтын ымырасыз мағынасына ие. Өнеркәсіптің минералды қосымша өнімдерін қолдану өнімнің сапасын, кептірудің және күйдірудің режімдерінің ұзақтылығын қысқартуды, отынның және электрлік энергияның шығындарын міндетті түрде азайту кезінде керамикалық бұйымдардың өлшемдерін үлкейтуді жоғарылатады. Бізбен жиналған мағлұматтардың негізінде өнеркәсіптің қосымша өнімдерінің әр алуандылығы туралы жорамал жасауға болады.

Өнеркәсіптік қалдықтарды құрылыстық салада қолдану бүгінгі заманның ең маңызды мәселесі - қоршаған ортаны ластанудан қорғау және тазалау мәселесін шешудің бір бөлігі болып келеді [7] .

Заманауи өнеркәсіптің дамуының сипаттық тенденцияларың бірі бұл қалдықтардың абсолютті және салыстырмалық көлемдерін ұлғайту да, сонымен қатар жер қойнауынан алынатын заттардан пайдалы құрамбөліктердің құрамын азайту болып келеді. Мамандардың бағалаулары бойынша, пайдалы қазбалардың алғашқы қорларының орта есеппен 10-15%-ынан көп емес, сирек жағдайларда 1/3 бөлігі ғана қолданылады. Материалды қажет ететін өндірістің басымдылығынан және технологиялық негіздердің жетілмегендігінен қалдықтардың құрылуының ең шекті көрсеткіштері деп шикізатты өндірумен және оны бірінші реттік қайта өңдеумен байланысты болатын өндірістің түрлері сипатталады [8] .

Қазіргі уақытқа өнеркәсіптік қалдықтардың мөлшері 22 млрд. тоннадан асады, соның ішінде радиоактивтілердің мөлшері 230 миллион тоннадан асады, жыл сайынғы кіріс мөлшері шамамен 1 млрд. тонна. Республикада улы қалдықтардың құрылуының жылдық мөлшері 84, 4 млн. тоннаны құрайды, олардың ішінде 63%-ы - түсті металлургия қалдықтары. Олар көп жағдайда Қарағанды облысында - 29, 4%, Шығыс-Қазақстан облысында - 25, 7%, Қостанай облысында - 17% және Павлодар облысында - 14, 6% шоғырланған. «Қалдықтар туралы» Заңының жобасын құрастырған ҚР парламентарийлердің топтарының есептеулері бойынша Қазақстандағы жыл сайынғы өндірілетін қалдықтар жылына адам басына шамамен 60 тоннаны құрайды (дамыған мемлекеттерде - 15 тоннаға дейін) [9] .

Өнеркәсіптік қатты қалдықтар өндірістік циклдер нәтижелерінде құрылады және ережедегідей олардың бірыңғай морфологиялық құрамы, құрылуыдың тұрақты және шағын көздері бар. Өндіріс және тұтыну қалдықтары жаһанды масштабтарда қоршаған ортаны антропогенді ластаудың қайнар көздері болып келеді және тұтынушылық қатынастардың және ресурстарды қолданудың ұнамсыз төмен коэффицентінің шарасыз нәтижесі ретінде пайда болады.

Қалдықтар әр алуан өнеркәсіптік шикізаттардың және отындардың әлі де ресурспен қамтамасыз ету жүйесінің ішінде сәйкесінше орынға ие болмайтын, бірақ мағынасы жылдам өсіп келе жатқан елеулі техногендік қайнар көзі болып табылады [10] .

Сөйтіп, техногендік қалдықтар деп өздерінің қалыптасу орындарында тікелей қолданылмайтын және шаруашылықтың басқа салаларында немесе регенерация барысында шикізат ретінде шынымен немесе потенциалды түрде қолданылуы мүмкін адамның іс-әрекетінің күнделіктегі, көліктердегі, өнеркәсіптегі және басқа кез келген салалардағы өнімдері аталатыны бізге түсінікті болды.

Өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтарды басқару облысында күші бар ҚР Заңнамасы, қазіргі таңда қалдықтардың облысында қатынастарды регламенттейтін және сәйкесінше құқықтық, нормативтік, әдіснамалық түзетулерді қажет ететін нормативтік-құқықтық актілер.

Қазіргі күнге Қазақстанда қатты қалдықтарды тиісті есептеу жоқ, қазір бар статистика қолға түсіру деңгейін және атмостфераны ластайтын заттарды кәдеге жаратуды, улы қалдықтардың, сондай-ақ қоқысты жою бойынша қызметтер түрлері ретінде қатты қалдықтардың құрылуын, қолданылуын және залалсыздандыруын көрсетеді.

2007 жылы үш заңдар - «Экологиялық сараптама туралы», «Қоршаған ортаны сақтау туралы» және «Атмосфералық ауаны қорғау туралы» заңдардың орнына енгізілген ҚР Экологиялық Кодексіне (ҚР ЭК) сәйкес, қалдықтар келесідей бөлінеді: 1) өндіріс және тұтыну қалдықтары; 2) радиоактивті қалдықтар. ҚР ЭК-да қалдықтарды классификациялау радиоактивті қалдықтар бойынша ғана және қалдықтардың қауіптілігінің дәрежесіне тәуелді беріледі, бұл бізге техногенді қалдықтарды есептеу және басқару үшін жеткіліксіз болып көрінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.