Жарнама таратудың негізгі құралдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖАРНАМА ҚЫЗМЕТІНІҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Жарнама қызметінің мәні мен нарықта алатын орны ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Жарнама қызметін ұйымдастыру және басқару ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15

2. AS-MEDIA СТАНДАРТ ЖАРНАМАЛЫҚ АГЕНТТІГІНІҢ
ҚЫЗМЕТІНЕ ТҰЖЫРЫМДАМА
2.1 AS-Media Стандарт фирмасының жалпы мәліметтері ... ... ... ... ... .20
2.2 AS-Media Стандарт фирмасының негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.3 AS-Media Стандартфирмасының қаржылық жағдайының талдауы ... .31

3 AS-MEDIA СТАНДАРТ ЖАРНАМА ҚЫЗМЕТІНДЕГІ
БАСҚАРУШЫЛЫҚ ШЕШІМДЕР БОЙЫНША ҰСЫНЫСТАР
3.1 AS-Media Стандарт басқарушылық қызметін дамытудағы маркетингтік
зерттеулердің орны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .44
3.2 Жалпы жарнама қызметінде шешім қабылдаудың экономикалық
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
3.3 Жарнама қызметіндегі басқарушылық шешімдерді қабылдаудағы
жоспарларды
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...48

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .53
Қосымшалар

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Экономиканың қарқынын кеңейту, нарықтық
қағидаларды нығайту, шешуге тиісті әлеуметтік мәселелер, шығарылатын
өнімдер ассортиментінің сапасын жоғарылату, жарнамалық қызмет облысында
нақты міндеттерді қойып шешуге бағыт алды. Онда істеп жатқан мамандарға
өзінің кәсіби деңгейін жоғарылату, көптеген ұйымдастырушылық, кадрлық және
өндірістік міндеттерді шешуге, жарнама-насихаттық және ақпараттық
қызметтердің тиімді түрлерін табуға мәжбүр болды. Бұл жағдайда жарнаманың
рөлі өседі, әсіресе сыртқы нарықта.
Біздің еліміздегі қазіргі даму кезеңі қоғам өміріндегі барлық
салалардағы динамизмін және сапалы өзгерістермен ерекшелінеді.
Радикализация, жаңару және демократизация процесстері саясаттық,
экономикалық және әлеуметтің институттарды қозғады.
Шаруашылықтың әкімшілік-әміршілдік басқару жүйесінен бас тартуы
жүргізіліп жатыр, кезең кезеңмен қатал орталықтандырылған жоспарлау және
көптеген шаруашылық қызмет түрлеріне монополия алынып тасталынып жатыр,
экономикалық қатынастарда икемділік және бар ресурстарды қолдану ие болып
жатыр.
Нарықтық экономикаға көшу басталды. Нарықтық қатынастарды дамыту үшін,
заң және қаулылар қабылданып жатыр.
Дипломдық жұмыстың зерттеу деңгейі. Аталған тақырып бойынша тура және
жанама қарастырған ғалымдар, Бердалиев Қ.Б., Виханский О.С., Наумов А.И.,
Фатхутдинов Р.А., Травин В.В., Герчиков Д.В., Чернышев В.Н.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – жарнамалық қызмет ету саласындағы
Қазақстан Республикасындағы жарнамалық қызметінде басқарушылық шешімді
жасаудың мәселесін зерттеу.
Қойылған мақсаттардың негізінде келесі міндеттер анықталған:

- Қазіргі кезедгі сыртық және ішкі нарығтағы жарнама ролін анықтау.

- AS-Media Стандарт жарнамалық агенттігінің қызметін талдау.

- AS-Media Стандарт бақарушылық қызметін дамытудағы маркетингтік
зерттеулердің орны мен жоспарлаудың әрекеті байланысты екенін
дәлелдеу.
Зерттеу объектісі: ТОО AS-Media Стандарт жарнамалық агенттігінің
қызметі.
Зерттеу пәні – көптеген экспорттық кәсіпорындарда нарықтағы жарнаманы
зерттеу бөлімшелері әлі де жоқ, ал жарнамалық процессті жүзеге асыратын
адамдарға бұл сала негізгі болып табылмайды. Сыртқы экономикалық жарнамада
қалыптасқан жағдай, оның жағдайын және резервтерді іздеу мүмкіндігінің
жағдайын зерттеуді талап етеді. Жарнамалық қызметті кеңейту мақсатында
даму бағытын қалыптастыру және қазіргі заманға сай базаны құру, нарықты
зерттеу қызметінің сапасын арттыру және жарнамалық компанияларды
ұйымдастыру және олардың тиімділігін арттыру.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс 3 бөлімнен және әр бір
бөлім өз ішінен 3 бөлімшеден тұрады.

1БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖАРНАМА ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. Жарнама қызметінің мәні мен нарықта алатын орны

Жарнама - адамдардың беймәлiм тобына арналған және жеке немесе заңды
тұлғаларға, тауарларға, тауар белгiлерiне, жұмыстарға, көрсетiлетiн
қызметтерге қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға арналған және
оларды өткiзуге жәрдемдесетiн кез келген нысанда, кез келген құралдардың
көмегiмен таратылатын және орналастырылатын ақпарат [1].
1) сыртқы (көрнекі) жарнама – жылжымалы және жылжымайтын объектілерде
орналастырылған, сондай-ақ ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдарының
бөлінген белдеулеріндегі және елді мекендердегі үй-жайлардың шегінен тыс
ашық кеңістікте орналастырылған жарнама;
2) жөнсiз жарнама - мазмұнына, уақытына, таратылу, орналастырылу орнына
және тәсiлiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген талаптардың
бұзылуына жол берiлген жосықсыз, дәйексiз, әдепсiз, көрiнеу жалған және
жасырын жарнама;
3) жарнама берушi - жарнама жасау, тарату және орналастыру үшiн
жарнамалық ақпарат көзi болып табылатын жеке немесе заңды тұлға;
4) жарнама жасаушы - жарнамалық ақпаратты тарату және орналастыру үшiн
дайын нысанға келтiрудi жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;
5) жарнама таратушы - мүлiктi, соның iшiнде радио және (немесе)
теледидар хабарларын таратудың тexникалық құралдарын беру және (немесе)
пайдалану жолымен және өзге де тәсiлдермен жарнамалық ақпаратты тарату мен
орналастыруды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;
6) жарнама тұтынушылар - жарнама арналған жеке және (немесе) заңды
тұлғалардың беймәлiм тобы;
7) жүгiртпе жол - жарнама таратудың теледидар бойынша, кино және
бейнеқызмет көрсетуде берiлетiн тәсiлi, ол теледидар экрандарында, сондай-
ақ дербес мониторларда - тұрақты орналастыру объектiлерiнде жиынтығымен
белгiлi бiр ақпаратты құрайтын әрiптер, цифрлар, белгiлер тiркесiнiң
тiзбектесiп алмасуымен (қозғалуымен) сипатталады.
8) тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) туралы ақпарат –
Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген және тауармен
(жұмыстармен, көрсетілетін қызметтермен), оның айырым белгілерімен және оны
пайдалану ерекшеліктерімен таныстыру мақсатында сатып алушыға (тұтынушыға)
жеткізілетін тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер), дайындаушы,
сатушы, жеткізуші туралы мәліметтер.
Жарнаманың түрлері:
Теле және радиобағдарламалардағы жарнама
1.Жарнама сипатындағы хабарламалар мен материалдарға
мамандандырылмаған теле және радиобағдарламалардағы жарнама, жүгiртпе жолды
қоспағанда, тәулiк iшiнде берiлетiн хабарлардың жалпы көлемiнiң
жиырмапроцентiнен аспауға тиiс.Жарнама беру кезiнде оның дыбысы берiп
отырған бағдарлама дыбысынан жоғары болмауға тиiс.
2. Жарнаманы қосарластыру түрiнде, соның iшiнде жүгiртпе жол тәсiлiмен
пайдалану кезiнде оның көлемi кадр аумағының жетi жарым процентiнен аспауға
және телехабарлардағы мәтiндiк немесе ақпараттық материалды бұзбауға тиiс.
3. Ресми хабарларды, Қазақстан Республикасының Президентiне және
өкiлдi органдардың депутаттығына кандидаттардың сөздерiн, бiлiм беру және
дiни хабарлар берілімдерiн, сондай-ақ балалар мен жасөспiрiмдерге арналған
жарнамаларды қоспағанда, балалар бағдарламалары көрсетілімдерiн жарнамамен,
соның ішінде жүгiртпе жол әдiсiмен де бөлiп жiберуге тыйым салынады.
4. Ұлттық аза тұту күндерiнде электрондық бұқаралық ақпарат
құралдарындағы жарнамаға тыйым салынады. Мерзiмдi баспасөз
басылымдарындағы жарнама. Мерзiмдi баспасөз басылымдары жарнама
объектiлерiн, оның тақырыбын дербес анықтайды. Жазылым арқылы тарайтын
баспасөз құралдары жазылым шарттарында басылымның тақырыптық бағыттамасын
көрсетуге мiндеттi [2].
Кино, бейне және анықтамалық қызмет көрсетудегi жарнама.
1. Сериялар арасындағы үзiлiстердi қоспағанда, кино және бейне қызмет
көрсетудегi фильмнің қойылымын жарнамамен бөлiп жiберуге тыйым салынады.
2. Анықтамалық қызмет көрсету кезiнде жарнама сұратылған ақпарат
хабарланғаннан кейiн ғана берiледi.
3. Ақылы анықтамалық компьютерлiк және өзге де қызмет көрсету кезiнде
жарнама клиенттiң келiсуiмен ғана таратылады. Мұндай жарнаманың құны
сұратылған ақпараттың құнына кiрмеуге тиiс.
Сыртқы (көрнекi) жарнама.
1. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру плакаттар, стенділер, жарық
беруші табло, билбордтар, транспаранттар, афишалар түрінде және осы баптың
2-7-тармақтарында көзделген тәртіпте өзге де тәсілдермен жүзеге асырылады.
Сауда (дәріханаларды қоса алғанда), қоғамдық тамақ¬тан¬дыру, тұрмыстық
қызмет көрсету саласындағы кәсіп¬орындардың жайма сөрелерін (терезелерін)
безендіру, сырт¬қы және есікке ілінетін маңдайшалары мен плакат¬тары, ішкі
безендірілуі, егер бұл безендіру осы кәсіп¬орында сатылатын тауарлар мен
көрсетілетін қызметтер туралы жарнамалық ақпаратты қамтыса, сыртқы
(көрнекі) жарнама объектілері болып табылмайды [2].
Сыртқы (көрнекі) жарнама жолдардың көліктік-пайдалану сапасын
төмендетпеуге, көлік құралдарының қозғалыс қауіпсіздігі және қоршаған
ортаны қорғау талаптарын бұзбауға, жол белгілеріне және сілтемелеріне ұқсас
болмауға, олардың көрінуін немесе қабылдау тиімділігін нашарлатпауға, жол
пайдаланушылардың көздерін қарықтырмауға тиіс.
2. Сыртқы (көрнекi) жарнама объектiсiн орналастыруға:
1. Ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдарының бөлiнген мәселелерi
жөнiндегi уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасының заңдарында сәйкес
берiлетiн рұқсат болған жағдайда жол берiледi.
2. Елді мекендерде сыртқы (көрнекі) жарнаманың объектілерін
орналастырудың Қазақстан Республикасы¬ның Үкіметі бекіткен ережелеріне
сәйкес жергілікті атқарушы орган беретін рұқсат болған жағдайда жол
беріледі.
3. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін Қазақстан
Республикасының салық заңдарында белгіленген тәртіпте және мөлшерде
төлемақы алынады.
4. Қазақстан Республикасының салық заңдарында белгiленген тәртiппен
берiлген рұқсат құжаттары туралы мәлiметтердi салық қызметi органдарына
тапсыруға мiндеттi.
5. Тарих пен мәдениет ескерткiштерi, ғибадат ету объектiлерi
аумағында, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда сыртқы (көрнекi)
жарнаманы орналастыруға тыйым салынады.
6. Осы баптың 2-тармағында айқындалған уәкілетті органдар өтiнiштi
алғаннан кейiн он күннiң iшiнде сыртқы (көрнекi) жарнама объектiлерiн
орналастыруға рұқсат беруге не оны орналастырудан негiздi түрде бас тарта
отырып жазбаша жауап қайтаруға мiндеттi.
7. Сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастыру сыртқы (көрнекi) жарнаманы
орналастыру объектiлерiнiң меншiк иелерiмен немесе, егер заңдарда немесе
шартта өзгеше көзделмесе, сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастыру
объектiлерiне өзге де заттық құқықтарға ие адамдармен жасалған шарттың
негiзiнде жүзеге асырылады.Сыртқы (көрнекi) жарнаманы жекеше меншiк
объектiлерiнде орналастыру жөнiндегi көрсетiлетiн қызметке тұрақты
мемлекеттiк бағалар (тарифтер) белгiлеуге тыйым салынады [2].

1.2 Жарнама қызметін ұйымдастыру және басқару

Жарнама өзінен коммуникациясының жеке емес формаларын көрсетеді,
ақпаратты тарату үшін төлемдер негізінде жүзеге асырылады және қаржыландыру
көздерін анық көрсетеді. Коммерциялық фирмалардан басқа мұражайлар, қорлар
және басқа да қоғамдық ұйымдар жарнамаға ақшаны жұмсайды, олар әртүрлі
аудиторияларға өзінің мақсаттарын жарнамалауға ұмтылады.
Жарнаманың көп қолданылуы бар. Ұйымның келбетін ұзақ уақыт
қалыптастыру кезінде , тауардың маркасын ұзақ уақыт ішінде бөліп шығару,
(марка жарнамасы); сату, қызмет немесе жағдай туралы ақпаратты тарату;
жеңілдетілген баға жөнінде хабарландырулар және нақты ойда тұру үшін
жарнаманы қолданады.
Жарнаманың басты қолданушылары жеке кәсіпорындар болып табылады,
жарнамамен барлық әлем қолданылады.
Жарнама – үндеуді таратудың ең рентабельді тәсілі.
Кішкентай фирмаларда жарнамамен әдетте өткізу бөлімінің 1 жұмысшысы
айналысады, уақыт өте келе олар жарнамалық агенттіктермен контактқа түседі.
Ірі фирмалар өзінде жарнама бөлімін бекітеді.
Жарнамалық агенттігінің жұмысы.
Өзінің меншігінде мықты жарнамалық бөлімі бар фирмаларда жарнамалық
агенттігінің қызметтеріне жүгенеді. Агенттіктерде шығармашылық және
техникалық мамандар жұмыс істейді, олар фирманың штаттық қызметкерлерге
қарағанда, көбінесе жарнамалық функцияларды жақсы және тиімді орындайды.
Одан басқа агенттіктер фирманың алдында тұрған мәселелерін жан жақты
қарайды және әртүрлі жағдайда әртүрлі әртүрлі клиенттермен бай, түрлі
түрлілік жұмыс тәжірибесі бар. фирма әр мезгілде контракты бұзуы
мүмкіндігі бар, солай болғандықтан агенттігінің тиімді жұмыс жасау үшін
күшті стимул бар [3].
Әдетте жарнамалық агенттігінің негізін 4 бөлім құрайды.

- Шығармашылық бөлім, хабарландыруды жасап шығарады және өндіреді.
-Жарнама құралдарының бөлімі, олар жарнама құралдарын таңдау және
хабарландыруды орналастыруға жауапты.
-Зерттеу бөлімі, аудиторияның қажеттілігін және сипаттамасын зерттейді.
-Коммерциялық бөлім, агенттік қызметінің коммерциялық жағымен айналысады.
Әрбір бөлек клиенттің тапсырысының жұмысын жауапты орындаушы
басқарады, ал арнайы бөлім қызметкерлеріне бір немесе бірнеше клиенттің
тапсырысын орындауы жүктеледі.
Агенттіктер өзіне жаңа клиенттерді өзінің көлеміне, репутациясына
байланысты тартады.
Алайда тәртіпке сай, клиент бірнеше агенттіктерге бәсекелестік
тұсаукесерлерді жасауды ұсынады, ал оның қорытындысы бойынша өз таңдауын
жасайды.

Жарнамалық бағдарламаны дайындау процесі.

Жарнамалық бағдарламаны ойлап жасау процесінің бірінші қадамы болып
жарнаманың міндетін орындау болып табылады. Міндеттемелер бұрын таңдалған
шешімдерден шығуы мүмкін. Олар толық нарықты таңдау, маркетингтік кешен
және маркетингтік позициясы. Маркетингтік позициясының стратегиясы және
маркетингтік кешенін қалыптастыруға жол табу маркетинг бағдарламасының
кешенді шегінде не істеу керектігін анықтайды [3].
Жарнама алдында өте көп нақты коммуникация және өткізу облысындағы
міндеттерді қоюы мүмкін.
Бюджетті дайындау шешімі.
Өзінің жарнамасының міндеттерін анықтағаннан кейін, фирма өр бөлек
тауарға жарнамалық бюджетті дайындауға кірісуге болады. Жарнаманың рөлі
оған деген сұранысты туғызуда болады. Өткізу көрсеткіштеріне қол жеткізуге
қанша қаражат керек емес, фирма оны жұмсауын қалайды.
Жарнамаға көңіл бөлу шешімі. Жарнаманың және жарнамалық бюджеттің
міндеттерін анықтаған соң басшы жарнамаға және шығармашылық стратегиясына
жалпы шығармашылық жол табу ыңғайын дайындау керек. Оны құру проесінде 3
кезеңді бөлуге болады:
Үндеу идеяларын қалыптастыру. Жарнама алдында тұрған міндеттерді шешу
үшін шығармашылық қызметкерлер әртүрлі әдістерді қолданады. Көптеген
идеялар тұтынушылармен, диллерлермен, бәсекелестермен сарапташылармен
әңгімелесу барысында пайда болады [4].
Кейбір шығармашылық қызметкерлер сый сыйяпаттың 4 түрінен рационалды,
сезгіш, қоғамдық және қанағаттандырлық өзімшілдігін сатып алушылар тауардан
қандай қанағаттанарлық алғысы келетінің елестетеді және күйзелістің қай
түрінде. Қанағаттанарлық және күйзеліс түрлерін байланыстырғанда олар, көп
және әртүрлі жарнамалық үндеуін жасаулары мүмкін.
Үндеулердің бағасы және таңдау нұсқаулары.
Үндеі ықпалының дәрежесі не айтқанынан ған емес, қалай айтқанынан
тәуелді болады. Жарнама беруші толық аудиторияның назарын және қызығын
тарту үшін үндеуді жасау керек [4].
Дұрыс ұйымдастырылған жарнама өте тиімді болады және шығарылған өнімді
тез тоқтаусыз өткізу мүмкіндігін жасайды. Осының арқасында кәсіпорынның
ақша айналымының қайтарып алынуы жеделжетіледі, жасап шығарушылармен, сатып
алушылармен және өнімді тұтынушылармен іскер контакттар орнатылады, ұсыныс
артады, ал ол өз кезегінде өндірістің объективті негізін кеңейтеді және
шаруашылық қызметтің тиімділігін жоғарылатады.
Жарнамалық агенттіктер – бұл тәуелсіз кәсіпорындар, шығармашылық
қызметкерлерден және коммерсанттардан тұрады, өзінің тауарларына және
қызметтеріне сатып алушыларды табуға ұмтылатын тапсырыс берушілерге
жарнаманы жасап шығарады, дайындайды және жарнама құралдарында
орналастырады.
Жарнамалық агенттіктер өз клиенттеріне әртүрлі мамандардың қызметтерін
ұсынады, олардың арасында суретшілер, фотографтар, радио және теледидар
продюссерлері, жарнама құралдарының мамандары, полиграфия мамандары,,
нарықты зерттеушілер, жарнаманы жоспарлау мамандары, паблик релейшнз
эксперттері (қоғаммен жұмыс жасау, қоғамның пікірін ұйымдастыру),
мерчендайзинг мамандары.
Жарнама таратудың негізгі құралдары
Жарнама құралдары Артықшылықтары Кемшіліктері
Газеттер Иілгіш, дер кезінде, жергіліктіҚысқа мерзімді өмір сүруі,
нарықты жақсы қамту, кең төмен сапалы, екінші
мойындау және қабылдау, оқырмандардың азғантай
дұрыстығы жоғары. аудиториясы.
Теледидар Бейненің, дыбыстың, қозғалыстыңЖоғары абсолютті баға, артық
үйлесімі, сезімталдық ықпал, жарнама, аудитория таңдауының
назарды тартудың жоғары деңгейіаздығы.
Тура пошталық Аудиторияның таңдауы, иілгіштікШартты жоғары баға
жарнама
Радио Жаппай колданылады, Тек ғана дыбыс құралдарымен
географиялық және демографиялықкөрсету, назарды тату деңгейі
таңдауы жоғары, төмен баға. төмен, теледидарға қарағанда
контактың көп.
Журналдар Күмәнсіздік, өмір сүру Жарнаманың шығуынан және
ұзақтығы, екінші сатып алу арасынан ұзақ
оқырмандардың саны едәуір көп. мерзімді үзіліс, қолда бар
пайдасыз тираж.
Сыртқы жарнама Иілгіш, контактардың қайталануыСайлаудың жоқтығы,
жоғары болады, әлсіз бәсекелес.шығармашылық сипаты
шектелген.

Жарнамалық агенттіктер келесі қызметтерді ұсыну мүмкін: маркетингтік
зерттеулер, жарнамалық компанияларды ұйымдастыру және паблик релийшнз
бойынша шаралар комплексі.
Ірі фирмаларда жарнама бөлімдері жарнамалық агенттіктермен жұмыс
істейді. Осындай жағдайларда жарнама бөлімдерінің функцияларына жарнаманың
жалпы бюджетін жасау; агенттік ұсынылған жариялауды және компанияларды
бекіту, бақылау және талдау функциялары; тура пошталық жарнама бойынша
шараларды өткізу; диллерлік мекемелерде жарнамалық безендірулерді
ұйымдастыру және басқа да жарнамалық түрлерді жүзеге асыру; ал жарнамалық
агенттіктер осы жұмыспен әдетте айналыспайды [5].
Сірә, ең басты мәселе жарнамалық агенттігіне көңіл бөлу және өзінің
жарнамалық бөлімді құру болып табылады.
Шешімді қабылдау кезінде, әдетте келесі ой пікірлермен саналады.
Төменде көрсетілген себептер бойынша жарнама берушілер өзіндік жарнамалық
бөлімді құру қорытындысына келеді:
1 себеп, сыртқы жарнамалық агенттікке қарағанда фирманың ішкі
бөлімшелерінің қызметкерлеріне үлкен сеніммен қарайды. Басшылық,
қызметкерлер өз фирманың пайдасында тұру, неғұрлым басқа ұйымға қарағанда.
2 себеп, жарнамалық агенттіктерге қарағанда, жарнамалық бөлімдер
көбірек басшылыққа бағынады.
3 себеп, қаражаттарды үнемдеу, оны жарнамалық қызметтерді жасап
шығарушыларға, тапсырыстарды орналастыру кезінде алуға болады.
4себеп, жарнама беруші қызметінің мамандандыруында болуы мүмкін, ал
оны басқа ұйым бағалай алмауы да мүмкін [6].
Келесі себептер бойынша жарнама берушілер жарнамалық агенттіктерге
баруды қалайды:
1 себеп, агенттіктердің тәуелсіздігі. Олар бірнеше клиенттермен жұмыс
жасайды және әрбір клиент алдында белгілі бір жауапкершілікті тартады.
Әрбір жарнама берушіге ең жоғары сапалы қызметті көрсету кезінде, агенттік
біреуіне де бағынбайды. Тәуелсіз агенттікке клиенттің мәселесіне басқа
жағынан қарау мүмкіндіге бар және объективті баға беру. Агенттік өзіндік
принциптерге сүйене тиімді жарнаманы жасайды, жарнама беруші ұйымының
басшысынан бағынудан гөрі.
2 себеп, кең байтақ білім және тәжірибелі әртүрлі тапсырыстарды
орындау кезінде жиналады. Өндірістің бір саласында алынған білім, басқа
саланың жарнама берушілеріне өте пайдалы болады.
3 себеп, жарнамалық агенттіктерде осы істің ең жақсы мамандары
шоғырланады, және ең ірі тапсырыс берушілер шығармашылық адамдардың осы
жұмысқа деген жұмысдыруын пайдалану өзіне пайдалы деп шешеді.
4 себеп бойынша егер тәуелсіз агенттігінен әріптесуден бас тарту
бойынша әрбір клиент өзінің жеке жарнама агенттігіне ие болған жағдайда
үнемдеу үшін жоғары сапалы бағамы соммалық мөлшерінен аз болады. Сондай ақ
бұл үнемдеу жасанды болады. Өйткені 10-15% үнемдеу кезінде, тапсырушы
арқылы аталған 10-15% шығынға ұшырайды (бұл еңбек ақысын төлеумен
байланысты).
5 себеп, агенттікпен байланыста болған жағдайда жарнама берушіге
қаражаттарын үнемдеуге көмектеседі. Үлкен көлемде жарнамалық алаңдарды және
жарнамалық уақытты сатып алу барысында, әдетте агенттіктер екі есселік
жеңілдік жүйесін пайдаланады: 10-15% дейін жететін коммисиондық сыйапат,
және 15% құрайтын жарнаманы қайта қайта орналастыруы үшін үнемделінетін
пайыз мөлшерлемелері. Өзара бәсекелескенде, агенттіктер жарнама берушіге
жаппай ақпарат құралдарында ақпаратты орналастырудың ең тиімді шарттарын
ұсынуға тырысады.
6 себеп, жарнамалық процессті ұйымдастырған кезде туындайтын қара
жұмысты жасау мүмкіндіктерге ие болады.
7 себеп, жарнамалық компанияларды өткізу кезеңдерінде жарнамалық
агенттігінің көмегіне уақытша баруға мүмкіндігі бар.

1.3 Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеу
Жарнамалық тәжірибиде ең қиыны бұл жарнаманың тиімділігін анықтау
яғни, жарнамаға байланысты алған аударымдарды алу мәселесі болып табылады.
Жарнама тиімділігінің түсінігіне мынадай мазмұнына қарай сәйкес емес
ұғымдар жатады: экономикалық, психологиялық, әлеуметтік. Ол белгілі бір
ықпалды толық қоғамға тигізеді (әдетте адамның қалауы, олардың моральді
және материалды байлықтарға көзқарасы және түсінігі) [7].
Жарнаманың құралдарының тиімділігіне талдау жасау үшін, сату және
қызметтерді көрсету орындарында фирма анкетілеуді жүргізеді.
Жарнама – бұл мақсатқа бағытталған коммуникация, уақыт үшін төленген
немесе орын үшін төленген көздерге таратылады, және өте көптеген мақсатқа
жету үшін қолданылады. Таңдалған аудиторияға жасалу кезеңдегі анық емес
тиімділігі. Жарнама процесін басқаратын (жарнама бойынша менеджер), 4
негізгі міндеттерден тұрады: жарнамалық шараларды жоспарлау; жарнамалық
шаралардың жоспарын жүзеге асыру; жоспардың жүзеге асыруын бақылау;
жарнамалық шаралардың тиімділігін бағалау [8].
Фирманың басшысына және жарнамалық бойынша менеджеріне ең маңызды
мынадай шешімді қабылдау керек: жарнамалық компанияның жоспарын жүзеге
асыру кезінде жауапкершілікті орнату (ерікті жоспарды жүзеге асыру,
өкілеттілікті жарнамалық бөлімге немесе жарнамалық агенттікке беріледі.)
Кәсіпорынның мақсаттарына жету үшін, менеджер жарнаманың құралдарына
және шығарушыларына жаранамалық шаралар тиімділігінің өлшемдерін тұрақты
бақылауы тиімділігінің өлшемдерін тұрақты бақылауы керек.
Жарнамаға және жарнамалық құралдарды таңдау шешімі, жарнамалық
қызметінің нәтижесіне баға бере алмайды. Өмірге ықпал жасау мүмкіншілігі
бар арқылы жарнама өзіне қоғамның назарын тартады [8].
Жарнама саласындағы мемлекеттік қорғау.
1. Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеу деп Қазақстан Республикасының
нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес белгіленетін жарнама жасауды,
таратуды және орналастыруды бақылау түсініледі.
Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеуді тиісті уәкілетті органдар
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген құзыреті шегінде жүзеге
асырылады.
2. Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеудің негізгі мақсаттары:
1) ұлттық мүдделерді қорғау;
2) жөнсіз жарнаманы, сондай-ақ қоғамдық құндылықтар мен жалпыға бірдей
қабылданған мораль және адамгершілік нормаларына қол сұғатын жарнаманы
болғызбау және оларға жол бермеу.
3) Жосықсыз бәсекеден қорғау болып табылады.
Уәкiлетті органдардың талап етуi бойынша жарнама берушi, жарнама жасаушы
және жарнама таратушы. Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген
тәртiппен жарнамалық ақпараттың құжаттық растамасын беруге мiндеттi.
Егер жарнама берушi, ескертуге қарамастан, өзiнiң жарнамаға қоятын талабын
өзгертпесе не өзiнiң жарнамалық ақпаратының дәйектi екендiгiне құжаттық
растама тапсырмаса не жарнаманы жөнсiз жасауы мүмкiн өзге де мән-жайларды
жоймаса, жарнама жасаушы және (немесе) жарнама таратушы, егер шартта өзгеше
көзделмесе, белгiленген тәртiппен шартты бұзуға және залалдың толық өтелуiн
талап етуге құқылы [2].
Теріске шығару:
1. Қазақстан Республикасының жарнама туралы заңдарын бұзу фактiсi
анықталған жағдайда, бұзушылыққа жол берген тұлға мұндай жарнаманы
таратуды, орналастыруды дереу тоқтатуға және Қазақстан Pecпубликасының
заңдарында белгiленген тәртiппен терiске шығаруды жүзеге асыруға мiндеттi.
Бұл ретте терiске шығару жөнiндегi шығыстардың бәрiн бұзушылыққа жол
берген тұлға көтереді.
2. Терiске шығару нақ сол тарату, орналастыру құралдарымен және
тәсiлдерiмен терiске шығарылатын жөнсiз жарнама сияқты, ұзақтығының,
кеңiстiгiнiң, орны мен тәртiбiнiң нақ сондай сипаттамалары мен өлшемдерi
пайдаланыла отырып жүзеге асырылады.
3. Егер терiске шығару белгіленген мерзiмде жүзеге асырылмаса, онда
уәкiлетті органның шешiмi бойынша терiске шығаруды жарнама туралы Қазақстан
Республикасы заңдарының бұзылуына жол берген және белгiленген мерзiмде
терiске шығаруды жүзеге асырмаған тұлғаға келтiрiлген шығындарды өтеу
туралы керi талап қою (регресс) құқығы бар жарнама таратушылар жүзеге
асыруға тиiс.
Қазақстан Республикасының жарнама туралы заңдарын бұзғаны үшiн
жауаптылық:
1. Қазақстан Республикасының жарнама туралы заңдарының жарнаманың мазмұнына
қатысты бұзылғаны үшiн, егер ол жарнама жасаушының не жарнама таратушының
кiнәсiнен болғаны дәлелденбесе, жарнама берушi жауапты болады.
2. Жарнама жасаушы Қазақстан Республикасының жарнама туралы заңдарының
жарнаманы ресiмдеуге немесе жасауға қатысты бұзылғаны үшiн жауапты болады.
3. Жарнама таратушы Қазақстан Республикасының жарнама туралы
заңдарының жарнама таратудың, орналастырудың уақытына, орнына және тәсiлiне
қатысты бұзылғаны үшiн жауапты болады.
Жарнамаға қойылатын жалпы талаптар.
1. Жарнама таратылу, орналастырылу нысанына немесе пайдаланылатын құралына
қарамастан, тiкелей ұсынылу сәтiнде арнаулы бiлiмсiз немесе арнаулы
құралдарды қолданбай дәйектi әрi түсiнiктi болуға тиiс.
2. Мерзімді баспасөз басылымдарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының
аумағындағы жарнама мемлекеттік және орыс тілдерінде, сондай-ақ жарнама
бе¬рушінің қалауы бойынша басқа да тілдерде таратылады.
Жарнама мазмұнының бiр тiлден екiншi тiлге аудармасы оның негiзгi мағынасын
бұрмалауға тиіс. Бұл ретте теледидар мен радио арқылы мемлекеттiк тiлде
берiлетiн жарнама күн сайынғы эфирге шығатын барлық уақыт бойы бiркелкi
таратылуға тиiс.
2.1. Мерзімді баспасөз басылымдарындағы жарнама бұқаралық ақпарат құралын
есепке алу туралы куәлікте бекітілген тілде таратылады.
4. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жасалуына және сатылуына
тыйым салынған тауарларды (жұмыстарды, көрсетiлетiн қызметтердi)
жарнамалауға жол берiлмейдi.Егер жарнама берушi жүзеге асыратын қызмет
лицензиялануға тиiс болса, онда тиiстi тауарды (жұмыстарды, көрсетiлетiн
қызметтердi) жарнамалау кезiнде, сондай-ақ жарнама берушiнiң өзiн
жарнамалау кезiнде, радиодағы жарнаманы қоспағанда, лицензияның нөмiрiн
және лицензия берген органның атауын көрсету қажет.
5. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тiркелмеген дiни ұйымдар мен
дiни оқу орындарын жарнамалауға тыйым салынады.
6. Жарнама Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп
өзгертудi, тұтастығын бұзуды, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiрудi,
әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық араздықты
қоздыруды, қатыгездiк пен зорлық-зомбылыққа бас ұруды, порнографияны
насихаттауға немесе үгiттеуге пайдаланылмауға, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк құпияларын құрайтын мәлiметтердi және заңмен
қорғалатын өзге де құпияларды тарату үшiн пайдаланылмауға тиiс.
7. Жарнама қоғамда дүрбелең туғызбауға, жеке тұлғаларды агрессияға
бастамауға, сондай-ақ құқыққа қарсы өзге де әрекеттi (әрекетсiздiктi)
қоздырмау
8. Жарнамаға қойылатын шектеулер осы Заңмен және Қазақстан Республикасының
басқа да заң актiлерiмен белгiленедi [2].

2БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЖАРНАМА
ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

AS-Media Стандарт фирмасының жалпы мәліметтері

AS-Media Стандарт компаниясы толық циклды жарнамалық агенттігі
болып табылады.
Олардың жүзеге асыратын қызмет түрлеріне, кіреді:
- светодиодтық экранда бейне жарнама;
- сыртқы жарнаманы жасау және орналастыру.
Клиенттердің қызметінің бағыттылығының әртүрлілігі құнды тәжірибені
ие болуға мүкіндік берді. Осы тәжірибеге байланысты жарнама – дизайн
студиясының мамандары кез- келген қиындығы бар шығармашылық және техникалық
міндеттерді орындауға әзір және мамандықтары әртүрлі тапсырыс берушілермен
ортақ тіл табуға тырысады.
Бәсекеге қабілеттіліктің бағасы зерттеудің мақсатын анықтағаннан
басталады:
- берілген өнімнің ұқсас өнімдерінің қатарынан жағдайын анықтау қажет
болса, ең маңызды көрсеткіштері бойынша олардың тура салыстыруын өткізуге
жеткілікті;
- егер зерттеудің мақсаты болып нақты нарықта өнімді өткізудің алдағы
уақыттағы бағасы болса, талдауда келесі қажетті ақпарат қолданылуы керек:
алдағы уақытта нарыққа шығу өнім туралы мәліметтер, елде күші бар
стандарттар мен заңнамада өзгертулер туралы мәліметтер және тұтынушылар
сұранысының динамикасы [9].
AS-Media Стандарт компаниясы – бұл жарнама бизнесінің мамандар

командасы, өз ісін сүйетін және өз жұмысын үлкен қызығушылыққа айналдырған
адамдар командасы, оларға жарнама – ғылым мен шығармашылық, зерттеу және
интуиция, сауаттылық және сезім жарылысы.

Заңды мекен-жайы: Ақмола облысы, Көкшетау қаласы, Осипенко көшесі 1.

Зерттеу мақсаттарына қарамастан, бәсекеге қабілеттілігінің негізгі
бағасы болып, нарықтың жағдайларын зерттеу, ал олар жаңа өнімді жасау
басынан оны сату кезеңіне дейін тұрақты болуы тиіс. Анықталған нарық
секторында қалыптасқан сұранысқа әсер ететін факторлардан бенлгілі топты
шығару міндеті болады:
- өнімді жасауға тапсырыс беретін тапсырушылардың талаптарында
өзгерістерді қарастыру;
- ұқсас жұмыстардың даму бағытын талдау;
- өнімді қолдану мүмкіндігінің салаларын қарастыру;
- тұрақты сатып алушылардың шеңбері талданады.
Бәсекеге қабілеттіліктің жалпы бағасы: 16-18 балл – өте жақсы, 13-15
балл – жақсы, 10-12 балл – қанағаттандырылған, 9 балл – қанағаттандырылған
емес. Жасалынған салыстырудан кейін келесі қорытындыны жасауға
болады: бір де бір фирма ең жоғары 18 баллды алған жоқ. Оливин ХХІ және
Риск – Бизнес фирмалары өте жақсы баға жиегіне түседі.

Сурет 1- өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің бағасы
Бәсекеге қабілеттілік индексінің есептелуі. Экономикалық параметрлері
арқылы бәсекеге қабілеттілік индексі келесі формуламен анықталады:
Jn = ( ai * ji ;
Мұңдағы: n – талданатын сандар көрсеткіштері; ai – i-ң параметрикалық
индексінің салмағы; ji – i-ң параметрінің параметрикалық индексі.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің кезеңдері бөлінеді:
1. негізгі параметрлерін қалыптастыру, ал оған қарап зерттелінетін
өнімнің бәсекеге қабілеттілігі бағаланады.
2. параметрлерді бәсекеге қабілеттілік деңгейлерге бөлу.
Мен 4 баллдық шкаланы таңдадым – ол 0 (жаман белгі) 3 (белгі
жақсы көрсетілген).
3. Параметр *Деңгей матрицалы-таблицаны құрастыру, және онымен
зерттелінетін өнім бағаланады.
4. Jn бәсекеге қабілеттілік индексінің жалпы есептеуі жасалынады
(орташа арифметикалық көрсеткіштер сияқты).
5. өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің бағасының интервалымен
сәйкестілігі (Jn индекс көрсеткіштерінің қорытындысынан):
3,00 – 2,26: фирманың бәсекеге қабілеттілігі өте жоғары;
2,25 – 1,51: фирманың бәсекеге қабілеттілігі жоғары;
1,50 – 0,76: фирманың бәсекеге қабілеттілігі орташа;
0,75 – 0,00: фирманың бәсекеге қабілеттілігі төмен.
Қарастырылатын фирмалардың бәсекеге қабілеттілігінің негізгі
параметрлеріне баға беру үшін біз келесілерді таңдадық:
1. қарастыратын баға;
2. жинау сапасы;
3. ақмола нарығында жұмыс сапасы;
4. персонал мамандығының дәрежесі;
5. жарнаманың стратегиясы.
Фирманың бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштерінің талдауы, көрсетті:
- Оливин ХХІ фирмасының бәсекеге қабілеттілігінің жалпы индексі
құрайды:
Jn = (0+3+3+3+2) = 2,
- Риск-Бизнес фирмасының бәсекеге қабілеттілігінің жалпы индексі
құрайды:
Jn = (3+3+3+3+3)5 = 3,0
- AS-Media Стандарт фирмасның бәсекеге қабілеттілігінің жалпы
индексі құрайды:
Jn = (1+3+3+3+)5 = 2,4
Жоғарыда көрсетілген бәсекеге қабілеттілігінің шкаласы, бәсекеге
қабілеттілігінің ең жоғары деңгейін Риск-Бизнес фирмасы ие болатынын
көрсетеді. Риск-Бизнес фирмасының бәсекеге қабілеттілігінің коэффиценті ең
жоғары деген бағасына түседі, бірақ Оливин ХХІ фирмасына қарағанда
бәсекеге қабілеттілігінің жалпы индексі едәуір төмен. Ал AS-Media Стандарт
фирмасының бәсекеге қабілеттілігін тек ғана жақсы деп бағалауға болады.
AS-Media Стандарт компаниясына жоғары сапалы жарнамалық бейне материалды
жедел дайындау және орналастыруға қабілеті бар тамаша мамандар жұмыс
істейді. Біз шынында да не істерімізді білеміз. Дизайнерлер тапсырыс
берушінің қалауы бойынша 10, 15, 20, 30 секунды ұзақтығы бар бейне
роликтерді жасайды. Жарнаманы орналастыру минималды мерзімі – 15 күн
динамикалық бейне ролигі және 30 күн слайд. Роликтерді жасау мерзімі
3-6 күн.
2010ж 9-15 сәуір аралығында 7:00-ден 2:00-ге дейін ТОО AS-Media
Стандарт жарнамалық агенттігі ТОО KEY CONSULT консалтингтік
компаниясымен бірігіп электронды бейне экран орналастырған аймақта
автотранспорт жолаушылары мен жаяу кісілердің есеп қисабы жүргізілді.
Есепті жүргізу кезінде бейне экранның (сол, оң және фронт) жағынан
қозғалатын және бейне экранды бет жағынан көруге мүмкіндігі бар жаяу
кісілер және автотранспорт жолаушылары ескеріліп есепке алынды. Ал экранға
арт жағынан қозғалған жолаушы ағыны есепке алынған жоқ.
Есеп жарты сағаттан үздіксіз және келесі 30 минуттық үзіліспен жүзеге
асырылады. Үзіліс уақытында жолаушы ағымының жолы текше метірлі
көрсеткіштерімен анықталады..
Жолаушылар ағыны бейне камера бақылауымен есептелінеді, кейін
кабинетте қорытындылар өнделеді. Автотранспортқа жолаушы санын анықтаған
кезде бір транспортқа адам санының коэффиценті де есептелінеді.

Кесте 2 – транспорт категориясы бойынша қолданатын коэффиценттер

Транспорт ад. коэфф. коэфф. коэфф. 1,5коэфф.
0,5 1 2
Автобус 20 10 20 30 40
Такси 6 3 6 9 12
Жеңіл авто 2 1 2 3 4

Сауалнамаға қатысқан респонденттерге, біздің қаламызда экранның бар
болуын білесіз бе, деген сұрақ қойылды:
Кесте 3 – Көкшетау қ. AS-Media Стандарт фирмасы бар болуын білесіз бе
(ад.%)
Біздің қаламызда AS-Media Стандарт ад. Саны ад. %
фирмасы бар екендігін білесіз бе
Иә 140 100%
Жоқ 0 0%
Қорытынды 140 100%

Тиімді жұмыс жасау үшін ең маңызды бұл брандмауэрлердің мәнін,
принциптерін және дайындау әдістерін түсіну керек. 21ғасырдың соңғы
жылдарында барлық әдіс амалдар және экономикалық ғылым айтарлықтай
жаңартылды және байыды, оған брандмауэрлердің нарығын толық өзгерткен
инновациялар болды. Брандмауэрлердің нарықтағы мәселені шешу, маркетинг
концепцияларының негізінде айрықша табысты болатынын, бүгінгі уақытта
сенушілікпен айқындылығымен пайымдауға байланысты.

Сурет 2 – AS-Media Стандарт фирмасының қызметін қолдану динамикасы
2 суреттен көруге болады. Көкшетау қ. халқының 69% жарнамалық қызмет
бойынша фирмаға үнемі барады, респонденттер – анда санда және
респонденттердің 1% еш уақытта фирмаға барған емес.
Жоғарыда айтылған жоба негізінде келесілерді өткізуге шешім
қабылданды: клиент базасын жоғарылату үшін акцияларды жасау; клиенттермен
ашық жұмыс жасау үшін компанияның позитивті имиджін құру.

2.2 AS-Media Стандарт фирмасының негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштер

Әрбір кәсіпорын қызмет етуінің басты мақсаты болып пайда табу болып
табылады. Фирманың табыстылығын абсолютті және қатысты көрсеткіштер
көмегімен сипаттауға болады. (кесте 4)
Сонымен, 2009ж 12 ай үшін сатудан түскен түсім 431млн тн құрады,
2008 ж қарағанда 38% көп. 2008 ж өсу 56,9 % құрады, 2007 ж сатудан түскен
түсім көлеміне.
Орташа жұмысшылар саны 2009 ж 4,6% өсті, ал еңбек ақы қоры 5,8% өсті.
Бұл еңбек ақы шығындарын көтерілуінің тепе тең еместігін көрсетеді. Яғни,
келген 2 қызметкер үшін еңбек ақы қорының төлемі 1,7 млн тн өсті.

Кесте 4 – AS-Media Стандарт жарнама қызметінің негізгі техника-
экономикалық көрсеткіштері
2007 2008 2009 Өзгерістер

№ Көрсеткіштер % %
млн. тн млн.тн
Қорқайтарымы 4,6 5,4 5,4 0,19
Өнімнің қор көлемі 0,21 0,18 0,18 -0,03
Қор әрекеттілігі (млн.тн) 0,25 0,33 0,44 0,19

Сонымен, фирманың негізгі және айналым көрсеткіштерін талдауға көшіп, 6
кестіне құрастырайық.

Кесте – 6 AS-Media Стандарт негізгі және айналым көрсеткіштері

(мың тн.).

№ Көрсеткіштер 2007 2008 2009
1 2 3 4 5
1 Негізгі қорлар, барлығы 44 422 585 70 386 071 89 344 235
Соның ішінде:
жер 6 071 811 6 071 811 6 071 811
ғимарат 14 748 928 36 083 259 48 760 181
көлік және құрал жабдықтар 22 037 074 26 696 174 33 035 576
басқа да негізгі құралдар 1 564 772 1 534 827 1 476 667
2 Негізгі қорлардың тозу деңгейі 2 576 568 8 589 231 17 897 869
3 Өндіріс көлемі, барлығы 199 212 312 577 431 461
4 Өндіріске және іске асыруға 175 377 285 702 396 766
кеткен шығындар
5 Пайда (+), шығын (-), барлығы 23 835 26 875 34 695
6 Дебиторлық қарызды алу есебіне 15 395 588 121 346 27 692 945
328
лауазымды адамдардың қарызы 943 160 1 048 618 41 922
басқа да дебиторлық қарыз 1 581 894 5 996 370 10 077 118
7 Кредиторлық қарыз
есепті және вексельді төлеу 96 993 887 277 100 229 429 976
179
салық бойынша қарыз 41 496 28 715 267
басқа да кредиторлық қарыздар 294 327 279 399 330 500
есептелген шығындарды төлеу 985 273 1 297 615 994 320
8 Жұмысшылар саны, барлығы (адам)169 175 183

6 кестеден көруге болады, 2007ж негізгі қорлардың соммасы 44 42,585
мың тн. құрады, 2008ж 70 386,071 және 2009ж 89 334,235 құрады. Егер үш
жылды салыстырсақ, мынадай қорытындыға келуге болады, негізгі қорлардың
соммасы 2009 ж 2 есеге өсті, 2007ж қарағанда, кәсіпорынның кеңеюі есебінен
жұмысшылардың саны 2007ж – ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.