Салықтар мемлекеттің егемендігінің бір көрінісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі . Еліміздің Президентінің Қазақстанға жолдауына «Қазақстан - 2030. Көркею, қауіпсіздік және барлық қазақстандықтардың тұрмыс жағдайының жақсаруы» мемлекетіміздің ең маңызды мәселелерінің бірі, қазіргі заманға сай нәтижелі мемлекеттік қызмет орнын және мемлекеттік басқарма құрылымын құру.

Сонымен қатар өте маңызды қызмет атқару барысында Қазақстан Республикасының үкіметі тұтас және тәжірибелі болу керек екені анықталған. Әр министрлік және мемлекеттік басқару салалсы мен қарамағындағы мекемелер жүйесі өзіне тән емес қызметтерден, орталықтан аумақтарға және мемлекеттен жеке меншікке беру арқылы босатылуы керек.

Бұл әрекет мемлекеттік басқарманың жүйелік болуына әкеледі. Әр басқарма деңгейіне қызметі мен үстіндегі нақты анықталуы керек, қаржылық ресурсына бекітілген, барлық деңгейдегі өкіметтің нәтижелі қызмет етуіне заңдылық - құқықтық базаның құрылуы.

Өткен жылда өткізілген реформаның нәтижесінде қазіргі нарықтық экономика талабына сәйкес келетін мемлекеттік басқарма жүйесі құрастырылды, орталық қызметтен аудару процесін бастау және үстемділік, сонымен қатар мемлекеттік басқармадағы жергілікті деңгейдің территориялық дамуының көп сұрақтарын шешу. Мемлекеттік қызметтің іске асыруын нәтижелігін қамтамасыз ету үшін орталық және облыстық билік деңгейі арасындағы үстімдегі жетерліктей нақты белгіленген.

Еліміздің дамуының қазіргі заманға сай этапына, мемлекеттік басқарманың нәтижелілігі әрі қара көтерілу қажеттілігінен қарағанда, барлық билік деңгейіндегі қызмет аралары нақтылап бөлу, реформаны жүргізу орталықтан төменгі жергілікті мемлекеттік басқарма деңгейіне ауыстыру мәселелері орын алады.

Облыстық, аудандық (қалалық) және ауыл деңгейдегі билік қызметтері бөлу бүгінгі күні облыстық деңгейге берілді және орталықтандырылған басқарма жүйесін түгелдей қабылдайды. Алайда орталықтан берілген үстемдік облыстық деңгейде қалды, ал ол өткізілген реформа идеологиясымен толық мөлшерде сәйкеспейді.

Сонымен қатар әкімшілік-бюджеттік реформаның аяқталуы мемлекеттік дамудағы алдағы іс-әрекеттікті және тұрақтылықты қамтамасыз етудің маңызды шарты болып табылады.

Осы немесе басқа қызметтердің, осы немесе басқа мемлекеттік басқарма деңгейде қатынасы тұрақты қызметтілік талдау негізінде іске асыруы керек. Мемлекеттік қызметті орындау мемлекеттік материалдың және еңбек ресурстарын нәтижелі пайдалануды және бюджеттік құралды дұрыс пайдалануды қамтамасыз ету мақсатымен тұрғындарға максимальды түрде жақын болу керек.

Бюджет, олармен өз қызметін мемлекеттік саясаттық шараны іске асыруының орындалуын қамтамасыз ететін мемлекеттің негізгі құралы болып табылады.

Сондықтан да, тұрақтылық дәйегісінде негізделген, оларға салынған қызметтің іске асуына және қарым қатынастың адалдығына, сондай ақ бюджеттік саясаттың жүруіне ықпалын тигізу ушін мемлекеттік басқарма деңгейінің барлығын жеткілікті қаржылық құрал мен қамтамаыз етуге бюджет аралық қатынастың оптипальды моделін түрлендіру талап етеді.

Қаржылық жүйе түсінігі жалпы «қаржы» анықтамасының дамуы болып табылады деп есептеледі. Сонымен қатар алдында айтылғандай қаржы экономикалық қоғамдық қатынасты көрсетеді. Теорияда қаржы жүйесін менеджментте жүйені мәселені шешу деп түсіндіріледі.

«Қаржылық жүйе» - ол білім саласының әдісі мен түр жүйесі және мемлекеттік жіне кәсіпорындық ақша құралдарының қорын қолдау және бөлу анықтамасы екені белгілі.

Бiздiң ұлттық экономикамыздың бәсекеге қабiлеттiлiгiне оны әлемдiк экономикаға интеграциялаған жағдайда ғана қол жеткiзе аламыз. Экономиканы дамыту саласындағы, халықты әлеуметтік қорғау және азаматтар өмірінің сапасын арттыру жөнiндегi алға қойған міндеттерді жемісті шешу үшін бюджетаралық қатынастарды одан әрі жетілдіріп және барлық деңгейдегі бюджет қаражатын барынша тиімді, шашпай-төкпей пайдалануымыз қажет.

Тақырыпты зерттеудің дәрежесі. Мемлекеттік бюджетті зерттеу, бюджет саясатының қазіргі жағдайы, жеткен жетістіктері, проблемалары отандық және шетелдік экономистердің еңбектерінде жан-жақты қарастырылған. Қазақстан Республикасының бюджетін зерттеу барысында Үмбетәлиев А. Д., Керімбек Ғ. Е., Мельников В. Д., Байдуйсенов А. Д., ІлиясовҚ. Қ., Құлпыбаев С., сияқты экономистер үлкен үлес қосқан.

Салықтар - мемлекет қаржысының (бюджетінің) тұрақты қайнар көзі болып табылады. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланылады. Салықтар мемлекеттің егемендігінің бір көрінісі. Осынысымен салықтар мемлекет меншігі мен қарыздардан түсетін табыстан ерекшеленеді.

Жаңа бюджет және салық кодексіне сәйкес, салық және бюджетке түсетін міндетті төлемдер құрылымын, сонымен қатар ставкаларын қайта қарастырулармен байланысты өзгертулер мен толықтыруларды енгізуді жылына бір рет келесі жылдың қаңтарынан бастап шектеуді ұсынады. әрине, мұндай қадам салық заңдылығының бірқалыптылығын және нақтылығын қамтамасыз етеді. Одан да басқа, салық салудың мүделігінде «Трансферттік баға», «Салық құпия институты» және басқалары. Салық есебінде оларды қолдану ерекшеліктерінің түсінікті жазылуы және операцияның жеке түрлерінің, мәліметтер көздерінің, жақтардың өзара қызметтері мен өзара тәуелділігі түсінікті түрде түсініктер енгізілген.
Дипломдық жұмыста Қазақстан Республикасының бюджетіне толықтай сипаттама беріліп, қазіргі кездегі бюджеттің мәнін, маңызын, нарықтық экономикадағы алатын орнын, проблемаларын және жетілдіру жолдарын қарастырдық.
Бюджеттік шығындардың қалыптасқан сыныптамасы қарастырылып, оны пайдалану саясаты мен бағыттыры зерттелді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - Мемлекеттік бюджеттік саясатын, оның кәзіргі экономикадағы мәні мен ролін талдау, жетілдіру жолдарын қарастыру.

Осы міндеттер тұрғысында «Қазақстан Республикасының бюджеттік саясатын жетілдірудің негізгі жолдары» жұмысында келесідей нысанды сұрақтар қарастырылды:

Қазақстан Республикасының бюджеттік саясатын жетілдірудің теориялық негіздемесі;
Жергілікті бюджеттің кірістерін және шығыстарын Ақмола облысының Зеренді ауданы мысалында талдау;
Бюджет процессіндегі шет елдер тәжірибесі негізінде аймақтық бюджетті жетілдіру саясаты;

Дипломдық жұмыстың объектісі - Қазақстан Республикасының бюджетінің, оның ішінде жергілікті бюджеттің қызметтері мен қатынастары.

Дипломдық жұмыстың пәні - Ақмола облысының Зеренді ауданының қаржылық департаментінің қызметтері.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде құқықтық және ақпараттық материалдар, Қазақстан Республикасының нормативтік актілер және заңнамалар, ҚР статистикалық агентствосының ақпараты, Ақмола облысының Зеренді ауданының қаржылық бөлімінің есептілік мәліметтері пайдаланылды. Жұмыс барысында отандық және шет ел ғалымдарының еңбектері пайдаланылды. Зерттеу барысында экономикалық талдаудың әдістері қолданылған.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тұрады.

1 Қазақстан Республикасының бюджеттік саясатын жетілдірудің теориялық негіздемесі

1. 1 Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесіннің қалыптасуы және дамуы

Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық деңгейлерінде тиісті қаржы базасы болуы тиіс. Осы мақсатпен әр елде аймақтардың шаруашылығын, әлеуметтік сферасын, әрбір әкімшілік-аумақтық бірліктерді абаттандыруды, заң шығарушы билікті, басқару аппаратын ұстауды және басқа шараларды қаржыландыру үшін олардың ақша ресурстарын жұмылдыруды қамтамасыз ететін бюджеттер тармақтарының желісі құрылады. Бюджеттердің жекелеген түрлерінің кірістері мен шығындарын қалыптастыру, оларды теңдестіру процесінде заңмен реттеліп отыратын белгілі бір қаржылық өзара қарым-қатынастар пайда болды. Осы элементтердің барлығы - бюджет жүйесін ұйымдастыру мен құрудың қағидаттары, оның буындарының өзара қатынастары мен байланысының ұйымдық нысандары, бюджет құқықтарының жиынтығы - бюджет құрлысын құрайды.

Дүниежүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттің құрылысына, аумақтық-әкімшілік бөлінісіне, экономиканың даму деңгейіне және нақтылы мемлекеттің басқа айрықша белгілеріне байланысты өзгешеліктермен ерекшеленеді.

Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады, ол экономикалық қатынастарға және құқықтық нормаларға негізделген түрлі деңгейлер бюджеттерінің, сонымен бірге бюджет процесі мен қатынстарының жиынтығын білдіреді. Әр түрлі елдердің бюджет жүйелері өзінің құрылымы, бюджеттердің жекелеген түрлерінің саны жағынан түрліше болып келеді, өйткені олардың аумақтық құрылысы мен аумақтық бөлінісіне байланысты болады.

Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің федеративтік және унитарлық құрылымы болуы мүмкін.

Федеративтік мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады: мемлекттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе орталық мемлекеттің бюджеті; федерация мүшелерінің бюджеттері; жергілікті бюджеттер.

Унитарлық (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады: орталық (республикалық) бюджет және толып жатқан жергілікті бюджеттер. Екі жағдайда да бюджеттердің оқшаулану мен дербестігінің түрлі дәрежесі болуы мүмкін, бірақ, әдеттегідей, әлеуметтік-экономикалық процестерді басқаруды орталықтандыру деңгейіне байланысты төменгі бюджеттерге қатынасы бойынша белгілі бір реттеуші рөл орталық бюджетте сақталады.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрлымының унитарлық типімен анықталады, өйткені Қазақстан - федералдық емес, басқарудың Президенттік нысаны және сайланатын Парламенті бар унитарлық мемлекет. [3, б. 12]

2005 жылы қаңтар айының 1 жұлдызына күшіне енгізген жаңа Бюджеттік кодекстің 6-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйе құрамына келесі бюджет түрлері мен деңгейлері кіргізілген:

республикалық бюджеті;
облыстық бюджеті, республикалық маңызы бар қалалар мен астана бюджеті;
аудан бюджеті (облыстық маңызы бар қалалар бюджеті) .

Бюджеттік заңнамаларға сәйкес бюджеттің барлық түрлері мен деңгейлері дербес болып есептеледі. Бюджеттік жүйе құрлымында Төтенше мемлекеттік бюджет пен Ұлттық қор қарастырылады. [3, б. 14]

1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі түбірлі өзгерістерге ұшырайды. Бұған дейін Қазақстанның мемлекеттік бюджеті, басқа одақтас республикалардың мемлекеттік бюджеттері сияқты, КСРО-ның мемлекеттік бюджетіне кірді, онда ел аумағының барлық бюджеттері, соның ішінде ауылдық және поселкалық бюджеттер де қамтылып көрсетілді. Ол одақтық бюджеттен, 15 одақтас республиканың мемлекеттік бюджеттерінен және мемлекттік әлеуметтік сақтандыру бюджетінен тұрды. Одақтық бюджетке 1970-1990 жж. мемлекеттік бюджет ресурстарының жалпы ауқымының 52-50% тиді, оның 35% республикалардың республикалық бюджеттерінің және 15% жергілікті бюджеттердің қарамағында болды.

Бюджет кодексіне сәйкес, мемлекеттік бюджет - араларындағы өзара өтелетін операцияларды есепке алмағанда, республикалық және жергілікті бюджеттерді біріктіретін, талдамалық ақпарат ретінді пайдаланылатын және бекітуге жатпайтын жиынтық бюджет.

Мемлекеттік (республикалық) және жергілікті (муниципалдық) бюджеттер кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан Республикасы қаржы жүйесінің орталық буыны болып табылады. Бюджет - мемлекеттің қажетті атрибуты және оның егемендігінің негізі. Бюджеттің көмегімен тиісті мемлекеттік және муниципалдық құрылымдарының ақша қорлары құрылады, бұл қорлар олардың жалпы маңызды міндеттерін орындауды қамтамасыз етеді, мемлекеттік билік пен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының функцияларын жүзеге асырудың қаржылық негізін жасайды. Бюджеттерде мемлекеттің қаржы ресурстарын шоғырландыру мемлекеттің қаржы саясатын ойдағыдай жүзеге асыру үшін қажет.

Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте шоғырланған.

Республикалық бюджет - бұл салықтық және басқа да түсімдер есебінен қалыптастырылатын және орталық мемлекеттік органдардың, оларға ведомстволық бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтамасыз етуге және мемлекеттік саясаттың жалпыреспубликалық бағыттарын жүзеге асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры.

Жергілікті бюджет (әкімшілік-аймақтық бірліктердің бюджеттері) - облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті, аудандардың (облыстың маңызы бар қаланың) бюджеті.

Бюджет кодексімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер есебінен қалыптастырылатын және облыстық деңгейдегі жергілікті мемлекеттік органдардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, оларға ведомстволық бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтамасыз етуге және тиісті әкімшілік-аймақтық бірлікте мемлекеттік саясатты іске асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры облыс бюджеті, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті

болып табылады.

Бюджет заңнамасымен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер есебінен есебінен қалыптастырылатын және ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті мемлекеттік органдарының, оларға ведомстволық бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтамасыз етуге және аудандағы (облыстық маңызы бар қаладағы) мемлекеттік саясатты іске асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджеті болып табылады.

Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен, жергілікті бюджеттер мәслихаттардың шешімдермен бекітіледі,

Төтенше мемлекттік бюджет республикалық және Қазақстан Республикасындағы төтенше немесе соғыс жағдайларында енгізіледі.

Төтенше мемлекеттік бюджетті бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган әзірлейді және ол Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітіледі.

Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төтенше немесе соғыс жағдайын енгізу және оның күшін жою туралы Президенттің Жарлығы төтенше мемлекеттік бюджетті енгізуге және оның қолданылуын тоқтатуға негіз болып табылады.

Төтенше мемлекеттік бюджеттің қабылданғаны туралы Қазақстан Республикасының Парламенті дереу хабардар етіледі.

Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолданылу уақытына тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның және тиісті қаржы жылына арналған барлық деңгейлердің жергілікті бюджеттері туралы мәслихаттар шешімдерінің қолданылуы тоқтатыла тұрады.

Төтенше мемлекеттік бюджет төтенше немесе соғыс жағдайы енгізілген мерзім ішінде қолданыста болады.

Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолданылуы тоқтатылғаннан бастап республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңға және тиісті қаржы жылына арналған барлық деңгейлердің жергілікті бюджеттері туралы мәслихаттардың шешімдеріне сәйкес жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының жекелеген жерлерінде төтенше жағдай енгізілген ретте төтенше мемлекеттік бюджет енгізілмейді.

Қазақстан Республикасының бірнеше аймақтарының аумақтарында бір мезгілде төтенше жағдай енгізуге төтенше жағдайдың зардабы ұлттық мүдделерге және республиканың экономикалыќ қауіпсіздігіне нақты қатер төндіруі мүмкін болатын ретте ғана төтенше мемлекеттік бюджет енгізуге негіз бола алады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қор негізін мемлекеттің қаржы активтері мен материалды емес активтердің мүлік түріндегі басқа да активтері құрайды. Бұл қордың қаражаттары мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық даму

тұрақтылығын қамту, қаржылық активтер мен басқа мүлік қорландыру, экономиканы шикізаттық сектордан тәуелділігін және сыртқы қолайсыз факторлардың әсерін төмендетуге арналған. [3, б. 25]

Бюджеттік жүйе қызмет атқаруының негізі келесі қаржылық қатынастары :

мемлекеттің кәсіпорындармен орталықтандырылған ақша қоры қалыптасу процесі жөнінде;
мемлекеттің өндірістен тыс саласының мекемелерімен бюджет тарапынан қаржыландыру жөнінде;
мемлекеттің халықпен бюджет кірісін қалыптасу және әр түрлі өтемақы төлеу мен әлеуметтік жәрдем жасау жөнінде;
қаржы-банк жүйесінің мекемелері арасында (Қаржы министрлігі, Ұлттық банк және т. б. ) ;
мемлекеттің шетелдік мемлекеттермен.

Қаржылық қатынастардың барлық бұл формалары мемлекетпен реттеледі, жетілдіріледі және белгілі принциптер мен құқықтық нормалар негізінде басқарылады.

Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің өзара байланысына негізделеді және оларды жоспарлау, әзірлеу, қарау, бекіту, атқару, бақылау тәртібімен, сондай-ақ республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы туралы есеппен қамтамасыз етіледі.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі ынтымақтық, толығу, бірізділік, басымдылық, шынайшылық, жайдарылық, дербестік, жауаптылық, тиімділік, және нәтижелілік принциптерге негізделеді. Бұл принциптер арасында басты болып ынтымақтық және дербестік принциптері саналады, олар бюджеттік процесті ұйымдастырудың да негізгі принциптері болып саналады. Бюджеттік кодексте жоғарыда айтылған принциптердің әр біреуіне түсініктеме берілген.

Ынтымақтық принцип - бюджеттік жүйенің ұйымдастыру экономикалыќ орталықтандыру дәрежесін көрсетеді. Ең толық түрде бұл принцип Кеңес Одағының бюджеттік жүйесінде болды. Қазіргі кезенде жергілікті билік органдарының дербестікке ие болғанына және оларға қаржылық ресутстармен билік жүргізу жөнінде бірсыпыра құқық берілгеніне байланысты ынтымақтық принцип босаңсытылып қалды.

Республика аумағында әрекет жасайтын мемлекеттік кірістер мен мемлекеттік шығыстар жалпы бірыңғай жүйесі бар екені осы ынтымақтық принцип арқылы дәлелденеді. Бұл принцип бюджеттік жоспарлау әдістемесі мен ұйымдастыру бірлестігіне және жоспарлау мен әлеуметтік-экономикалық болжамдау өзара байланысына кепіл береді. Осы принциптің негізінде заңнамалық, өкілдік органдар жағынан бюджет қаражаттарының қозғалысына тиімді бақылау жүргізіледі.

Бюджеттік жүйенің ынтымақтық принципі бірыңғай құқықтық база, бірыңғай бюджеттік жіктеу арқылы бюджеттерді сапқа тізу, бюджеттік процесті іске асыруда бірыңғай шаралар пайдалану, статистикалық және қаржылық ақпаратқа қажетті бюджеттік құжаттар формаларының бірлестігі, бірыңғай ақша жүйесі, бірыңғай әлеуметтік-экономикалық және салықтық саясатпен қамтамасыз етіледі. Бұл принципті қолданған бюджетті құрастыру мен бекітуде көбінесе артықшылығы бар бюджеттік баптардың болмауына әсерін тигізеді.

Толығу принципі - бюджеттер мен Ұлттық қорда республиканың заңнамаларымен қарастырылған, объективті және сенімді көрсеткіштер негізіндегі кірістер мен шығыстар толық көлемінде болуын қадағалайды. Үкіметте бюджетте қарастырылғаннан басқа ешқандай да кірістер мен шығыстар болуы тиісті емес. Сонымен қатар, бюджет қаражаттарын пайдалануда есепке жатқызудың өзара талаптары мен талаптар құқығына жол беру жіберілмейді. Бюджеттің толығу принципімен бюджет - брутто мен бюджет - нетто түсініктері байланысты. Бюджет-брутто мемлекеттің кірістер мен шығыстар бойынша барлық қаржы операцияларын көрсетеді. Ал бюджет-нетто тек қана бюджет баптарының қалдықтарын көрсетеді, яғни әр бап бойынша кіріс түсіруге жұмсалған шығындарды алғаннан кейінгі түсімдерді көрсетеді.

Қазіргі кезеңде әлемдік тәжірибеде бұл принциптің лайықтылығы шамалы деп есептеледі, себебі оны қолдану бюджетті қажетті емес өз алдына бөлек болатын шығыстармен толтыруы мүмкін. Қазақстанда мемлекеттік қаржы құралдарын қалыптасуда орталықтырылған әдіс қолданады, сондықтан 1998 жылдан бастап барлық бюджеттен тыс қорлар жойылған.

Шынайшылық принцип деген бюджеттің қабылданған көрсеткіштерінің республика мен аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуының ортамерзімді жоспарлары және ортамерзімді фискалдық саясаттың бекітілген параметрлері мен бағыттарға сәйкестігі. Сондықтан бюджет көрсеткіштерінің шынайшылығы экономика ахуалы және өндіріс көлемін объективтік бағалау мен әлеуметтік-экономикалық даму жоспарының макроэкономикалық көрсеткіштеріне негізделеді.

Шынайшылық принцип бюджет атқару жөнінде есеп беруді бұрмалауын болдырмау мен жоюға қажет. Ол мемлекеттің қаржы операцияларын әділетті көрсету мен бекітілген сомалар бюджеттік белгілеулерге пайдалануын қарастырады. Шынайшылық даму болжамдар мен бағдарламалар көрсеткіштері және бюджеттік резервтер барлығымен қуаттандырылған негіздегі барлық кіріс көздері мен шығыс бағыттары есептемелерімен дәлелденіп анықталады.

Бюджет жүйесінің жайдарылық принципі бекітілген бюджет пән оны атқару есебі жөнінде бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауын керек етеді. Бұл қоғам мүшелерінің әр біреуіне мемлекеттің болашақ кірістері мен шығыстары, әсіресе қаражат шығындарының негізгі бағыттарымен, оның ішінде әлеуметтік салаға арналған қаражаттар көлемімен танысуға мүмкіншілік береді. Жайдарылық принциптің түсінігіне толығырақ сипаттаманы былай беруге болады. Жайдарылық принциптің түсінігіне толығырақ сипаттаманы былай беруге болады - ол бюджеттік заңнамалар аумағындағы нормативтік-құқықтық актілер, бюджеттер мен оларды атқару жөніндегі есептер және фискалдық саясат жөніндегі есептер және фискалдық саясат жөніндегі есептер және фискальдық саясат жөнінде басқа да ақпататтарды міндетті түрде жариялау, бюджет процесінің ашықтығы мен мемлекеттік қаржы бақылау жүргізу.

Жергілікті бюджеттердің жөнді мен тиімді іс-әрекетінің шарттары болып дербестік пен теңгерулік табылады. Бюджеттердің дербестік принципі маңында олардың кірістері өздік қайнар көздерінің түсімдері арқылы қалыптасу мен сол кірістер көлемінде ғана пайдалану бағыттары анықталуы түсініледі. Бұл принципті қолдану әр деңгейдегі бюджеттер арасында түсімдерді тұрақты түрде бөлуін кірістіру мен олардың жұмсау бағыттарын анықтау және мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерін бюджеттік заңнама негізінде бюджеттік процесті өз еркі іске асыруына құқық берумен қамтылады.

Бұл принцип биліктің өкілетті және атқарушы органдарының аймақтар деңгейінде қаржы ресурстарды пайдалану мен жұмсау жқніндегі құқықтарын бірсыпыра кеңітеді, себебі жергілікті бюджеттерді атқарған процесте қосымша алынған кірістерді жоғары деңгейдегі бюджетке қайтарып алуы мен жергілікті бюджеттер қосымша ресурстармен қамтылмаса оларға қосымша шығындар салуы жіберілмейді.

Бюджеттердің дербестігін бюджет жүйесінің барлық буындарының түсімдер көздері заңмен бекітілу мен бюджет құралдарын әрбір деңгейдегі билік органдарының заңмен анықталған өкілеттіктері негізінде пайдалану құқықтары қамтиды. Барлық деңгейдегі бюджеттердің теңгерулігі бюджеттік-қаржы саясатының қажетті талабы болуы мүмкін. Мысалы, бюджеттерді қарастыру мен бекіткенде олардың тапшылықтарының шекті мөлшері тағайындалуы мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.