Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақстандықтардың ерен ерлігі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: 1

3: Өскемен қаласы туралы

Кіріспе: 2

3: Ұлы Отан соғысы - тарихтағы ұмтылмас кезең

Кіріспе: 2. 1

3: Ұлы Отан соғысы тақырыбының зерттелу жайы

Кіріспе: 2. 2

3: Ұлы Отан соғысы және Қазақстан

Кіріспе: 2. 3

3: Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақстандықтардың ерен ерлігі

Кіріспе: 3

3: Шығыс Қазақстан облысы Ұлы Отан соғыс жылдары

Кіріспе: 3. 1

3: 1941-1945 жылдардағы майданға көмегі

Кіріспе: 4

3: Шығыс Қазақстан облысының батырлары

Кіріспе: 4. 1

3: Қ. Нұрғалиев - Ұлы Отан Соғысының ардагері және халық мұғалімі

Кіріспе: Қорытынды

3: 59

Кіріспе: Әдебиеттер тізімі

3: 61

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Даңғылдар, көшелер, тұйық көшелер . . . барлығының өз тарихы, өз тағдыры, атауы бар.

Қаланың келбеті - сәулетімен, сән-салтанатымен ғана өлшенбейді. Ұлттық сипат беретін көше аттарының да маңызы бар.

Шығыс Қазақстан орталығы - Өскемен қаласы. Өскемен қаласында көптеген көшелер бар. Олардың атаулары да әр түрлі. Қала көшелерінің көптегені құрметті азаматтарның есімдерімен аталады. Мысалы: Протозанов Александр Константинович, 1915 ж. т. 1969-1984 жылдар аралығында Шығыс Қазақстан обкомының бірінші хатшысы болған. Осы жылдары Жаңа Сограда теплица, сол сияқты, құс фабрикасы, кинотетрлар, мәдениет үйлері тұрғызылды; Куленов Ахат Салемхатович, УК СЦК АҚ бұрынғы президенті. Оның бастамасымен комбинатта алтын және күміс өндірілді. Ахат Сәлемхатович Ертістің сол жағалауына тұрғын-үй коттедждері құрылысын ұйымдастырды; Славский Ефим Павлович, машинажасау министрі кезінде Өскемен қаласын дамытуға еңбек сіңірді және т. б. Сонымен қатар Өскемен қаласы көшелерінің есімдерімен аталатын ШҚО жауынгерлері де бар. Осы дипломдық жұмыс барысында ШҚО-ның жауынгеріның өмірбаяны, ерліктерімен танысамыз.

Зерттеу мақсаты: Ұлы Отан соғысында қатысқан қазақстандықтардың әскери жолын, әскери-тарихи қызметі мен мұрасына, өздері қатысқан ірі тарихи оқиғалармен органикалық өзара байланыста кешенді тарихи зерттеу жүргізу; олардың қызметтерінің тәжірибелерін жинақтау. Ұлы Отан соғысына қатысқан қазақстандықтардың ерен ерлігін паш ете отырып, жастарды патриоттық сезімге тәрбиелеу мәселелерін қарастыру.

Зерттеу мақсатының міндеттері:

тақырып бойынша ізденіс, қосымша деректер бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары;
Ұлы Отан соғысы тақырыбын зерттеушілердің еңбектеріне назар аудару;
жас буындарды патриотизмге тәрбиелеудің теориясы мен практикасына қатысты қазақстандық, ұлттық тәжірибелерді жетілдіріп, іс жүзінде қолдану аясын кеңейту.

Қазіргі заман кезеңінде ерекше назар аударатын маңызды мәселелердің қатарына Ұлы Отан соғысы кіреді. Ұлы Отан соғысы кеңестік халықтар үшін шыңдалу мектебі болды. Шабуыл жасаспау туралы (23 тамыз 1939 ж) Совет Одағымен жасаған келісімді бұзып, фашистік Германия 1941 жылы 22 маусымда соғыс жарияламастан КСРО аумағына басып кірді. Ұлы Отан соғысы осылай басталды. Соғыстың сипаты - Германия тарапынан бұл соғыс агрессиялық, жаулап алушы, әділетсіз соғыс болды, ал Совет Одағы тарапынан әділетті өз жерін қорғаған, азаттық Отан соғысы болды.

Тас түйін болған жауға Кеңес Армиясы қарсы тұрды. Азаттық пен бостандық үшін күресте жүзден аса ұлттар мен ұлыстар бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығарды. Германияның КСРО-ға соғыс ашудағы мақсаты - Кеңестік социалистік қоғамдық құрылысты құрту, көп ұлтты Кеңес мемлекетін қирату, қуыршақ мемлекет құру еді. КСРО-да ұлы герман империясы үшін қуатты шикізат және қосымша азық-түлік базасын құруды өзінің міндеті деп есептеді. Кеңес халқы Герман фашизмі мен оның одақтастарына қарсы өз күресін Ұлы Отан соғысы деп атады,

Кеңес Армиясы мен халқы бір кісідей өз Отанын қорғауға шықты. Бүкіл еліміз біртұтас әскери лагерьге айналды. «Бәрі майдан үшін, бәрі жеңіс үшін» - әрбір кеңес адамы осы ұранмен еңбек етті. Қазақстан біртұтас елдің бір бөлігі ретінде өзінің ең таңдаулы ұлдары мен қыздарын майданға жіберді.

Республикадан майданға адам алу үрдісі жоғары қарқында жүргізілді. Армия қатарына 1196164 қазақстандық алынса, соның ішінде әрбір бесінші қазақстандық майданға аттанып отырды. Көптеген қазақстандықтар жасақталған бөлімшелерге тіркелді. Мобилизациялық жоспардан тыс, еріктілерден құрылған бұл бөлімшелердің тең жартысы коммунистер мен комсомолдардан тұрды. Кеңес халқы соғыстың бірінші күнінен-ақ жауға қарсы табандылықпен қарсы тұрды.

Міне, осы Ұлы Отан соғысында батырлық, ерлік танытқан қаһармандар ерлігі арқылы оқушыларды патриоттыққа тәрбиелеу - қазіргі уақытта бүкіл қоғам үшін өзекті мәселе. Осы бағытта атқарылып жатқан жұмыстар да аз емес.

Зерттеу жұмысының құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, негізгі бөлім мен қорытындыдан тұрады. Қолданылған әдебиеттер тізімі бар.
1 Өскемен қаласы туралы

Өскемен - Шығыс Қазақстан облысының өнеркәсіптік, мәдени және әкімшілік орталығы болып табылатын Шығыс Қазақстандағы қала. Негізі 1720 жылы қаланған. Қала Ертіс және Үлбі өзендерінің сағасында орналасқан, ауданы 54, 4 мың гектар жерді алып жатыр.

Қаланы Алтай тауларының Оңтүстік-Батыс бөлігінің құрамына кіретін, жан-жағынан тау жотасының тарамдарымен қоршалған, өзен алқабы. Шығыс жақта жоғары нүктелері 800 метрге дейін жететін Шановск жотасының батыс тарамдары жайылған. Батыс жағындағы жер біраз төмендеп адырлы жазыққа айналады. Оңтүстік - батысқа және оңтүстікке қарай жер қайтадан біртіндеп биіктейді және терең шатқалдар мен таулы өзендердің алқаптарымен қиылысқан Қалба жотасының солтүстік тарамдарына айналады.

Қаладан бірнеше шақырым жерде Монастырь көлінің архипелагы бар. Бұл қала тұрғындарының және қала қонақтарының танымал демалыс аймағы болып табылады.

Қазіргі таңда бұл жерде әкімшілік, ғылыми, оқу, медициналық, көріністік, ойын - сауық мекемелері орналасқан.

Қала экономикасының негізгі бағыттары түсті металлургия, машина жасау және металл өңдеу, энергетика, жеңіл, орман, азық-түлік өнеркәсіптері болып табылады. Қалада қара және түсті металлдарды өңдеу бойынша кәсіпорындар, республика бойынша ірі машина және құрал-жабдықтар зауыты, сонымен қатар Қазақстандағы «Лада» автокөліктерінің жалғыз өндіруші зауыт бар. Түсті металлургия кәсіпорындарында қорғасын, мырыш, алтын, күміс, кадмий, талий және теллур балқытылады. Соңғы жылдары Өскемен қаласында ғылыми-техникалық және мәдени салаларында дамыған. 2005 жылдан бастап қалада 58 жалпы білім беру мектептері, 5 колледж, 3 политехникалық мектеп және студенттер саны 71 758 адам оқитын 8 жоғары оқу орындары бар.

1714 жылы Ресейдің патшасы І Петр Иркеть өзенінің жағасында «алтын құмдар» кені бар екендігі мәлім болады. Осылайша, 1715 жылы оның бұйрығы бойынша Тоыолдан Ертіске қарай жоғары шыққан И. Бухгольцтің қолбасшылығымен отряд жіберіледі. Көп кешікпей Ямышев бекінісі салынады, одан кейін сол жерде Семей қаласы қаланады. 1719 жылы І Петр Яркенд алтынының іздеу мақсатымен қайтадан жаңа отряд жібереді [1, 9б. ] .

1720 жылдың мамыр айында майор И. М. Лихаревтің экспедициясы Ертіс бойымен Зайсан көліне қарай бойлай жүзеді. Содан кейін Үлбінің Ертіске құяр сағасында Усть-Каменогорская немесе дәл осы жерде Ертіс тас тауларының жоталарынан қаулап шығатын және ары қарай өзін суларын жазыққа құйған. Бекініс ертіс желісінің шеткі оңтүстік тірелген жері болған. Ол үйінділермен қоршалған. Осы жерде сарбаздарға арналған казармалар, әскери госпиталь, әскери бастықтардың пәтерлері, әр түрлі қоймалар және каторга түрмесінің бөлімшесі (олар осы күнге дейін сақталған) салынған. Бекіністен тыс бірінші үйлер қамалардан жақын жерде қаланған.

«Өскемен» сөзінің мәнін «тас тауларының жотасындағы саға» деп түсінуге болады; қазақша атауы «Өскемен» деп айтылады.

Өскемен қаласы Алтай таулары мен Алтай тау бөктерінің қақпасы болды. Әскери бекіністің қаладың екінші себебі дәл осы аумақта жоңғарлардың шабуылынан Сібірдегі орыстардың иеліктерін қорғау болған. Алайда, 1757 жылы Жоңғар хандығының күйреуінен кейін бекініс өз рөлін жоғалтты, және ХІХ ғасырдың басында Өскемен кенті Моңғол және Қытай арасындағы қызыған сауда орталығына айналады. Өскемен арқылы Барнаулдың және Орталық Ресейдің метал зауыттарына Ертіс бойынша көлік немесе кеме арқылы жіберілетін жүктер, көбінесе кен концентраты өткен. Қаланың ауданында сауда орындары бар базар алаңы пайда болған, ауыл шарушалық өнімдерінің саудасы жүзеге асырылған. Өскеменде күнделікті нан, аң терісі, май, былғары, балауыз, бал және басқа да тауарлар сатылатын жыл сайынғы жәрмеңке өтетін. Осы жерде бай көпестердің тас дүкендері болған. Сол ғимараттардың кейбіреуі осы күнге дейін Киров және М. Горький көшесі бойынша сақталған.

1868 жылы халқы 18 ғасырдың екінші жартысында көшіп келген Сібір казактарынан тұратын кент қала мәртебесіне ие болған. Қала тарихының парақтарынан осы жерде жағымсыз және қайғылы жағдайлардың көп болғанын көруге болады. Сонымен, мысалы Өскемен қаласында бір кездері толығымен жалынымен жалмап өткен өртте, орасан зор залалдан басқа ештеңе әкелмеген су тасқыныда болған [2, 28б. ] .

ХХ ғасырдың басында қалада сауда дамуын жалғастырған, кемежай және темір жолы (Защита бекеті) салынады; Өскемен Алтайдың қазақстандық бөлігінде алтын өндіру орталығы бола бастайды. Ұсақ және байырғы кен орындары қарқынды өңделуде. Тарихтағы ресми есептер бойынша шамамен 700 т. алтын өндірілген. Осы жерлерде табылған салмағы 27, 57 килограммды құраған сомтума алтыны ерекше назарға ие болған.

Бұдан басқа, қаламыз орыстың әйгілі жазушысы Бажовтың келуімен де танымалдыққа ие. Осы өңірдің ғажайып көркем орындары гүлді таулардың шатқалынан көруге құлшынатын оның «мыс тауының қожайыны» үшін жасалғандай. Бұл жерде ертегі персонажының жомарт қолымен шашылған бағалы кристалладардың біреуіне шалынбай қадам жасау мүмкін емес.

XVII ғасырдың соңы - XVIII ғасырдың басында бір көркем өзенінің жағалауында Өскемен қаласынан қашықта қиратылған тибет шиыршық қағаздардың үлкен кітапханасы бар ламаистік ғибадатхана болған. Ол туралы әрең ажыратылатын ғажайып сақталған қиралған орындар еске салады.

Өскеменде монументалдық өнердің, тарихтың, сәулеттің және археологияның 33 ескеркіші орналақсан. Барлық ескерткіш мемлекеттің күзетінде. Тағы 9 ескерткіш тізімдік есепте тұр.

Өскемен қаласының көрікті жерлері: Ұлы Отан соғысының азат етуші - жауынгерлер монументі; Ауғаныстанда жауынгерлік әрекеттерге қатысқан сарбаздар ескерткіші; Республика алаңындағы мешіт; Андреев Кафедралдық соборы («Стрелкадағы» шіркеу) ; Абай, Пушкин, Киров, Потанин және Ушановқа арналған ескерткіштер; Спорт Сарайы; Халықтар достығының үйі; Орталық Мәдениет Үйі; Металлургтер мәдениет сарайы; Жамбыл атындағы Шығыс Қазақстан драма театры. Халық үйінің ғимаратында орналасқан (1902) ; «Юбилейный» кинотеатры; «Эхо» кинотеатры; «Hollywood» кинотеатры.

Облыстың тарихи мұрағатының мақтанышы шыныда бірегей экспонаттары бар оның үш мұражайы: Шығыс Қазақстан өлкетану мұражайы; Шығыс Қазақстан өнер мұражайы; Шығыс Қазақстан Этнографиялық мұражайы үш сыныпты қалалық училищенің және бір қабатты Мариинск училищесінің ғимаратында орналасқан; Өскемен қаласының негізгі көрікті орындары: Покров соборы, түрме қамалы және алтын өнеркәсіпшілері Меновщиктердің (қазіргі облыстық баспахана) және Валитовтың (қазіргі Қ. И. Сәтпаевтың атындағы геологиялық ғылымдар институтының Алтай бөлімі) үйлері болған [3, 40б. ] .

Қаланың негізгі назар аударлық орындары: Өскемен қаласында тарихи және мәдени мұрағаттың ескерткіштері бар: Ахмет (Ахтам) Рафиков көпестің үйі мен дүкені - ағаш үй, XIX ғ. соңы - жергілікті маңызды сәулет ескерткіші; Иван Никонорович Кожевниковтың ыдыс - аяқ дүкені (әрлеуді тұтқындағы чехтар орындаған) - жергілікті маңызды сәулет ескерткіші, 1914 ж. ; Көпес шарап дүңгіршегі - сәулет ескерткіші, 1907ж., жергілікті маңызды; Василий Логинович Иньковтың дәріханасы - тарихи ескерткіш, жергілікті маңызды сәулет, XX ғ. басы; Қалалық бастапқы ерлер училищесі -жергілікті маңызды сәулет ескерткіші, 1881-1896 ж. ж. . ; «Савва Семенов және ұлдары» сауда үйі - сәулет ескерткіші 1910 ж. ; «Эхо» кинотеатры - сәулет ескерткіші 1911 ж. ; Алтын өнеркәсіпшісі Андрей Савельевич Меновщиктың конторасы - сәулет ескерткіші, XIX ғ. аяғы - XX ғ. басы; Мариин әйелдер училищесі - сәулет ескерткіші 1901 ж. ; Сыра зауыт иесінің үйі, Яворовский үйі - сәулет ескерткіші, 1908 ж. ; Шіркеу ерлер училещесі - сәулет ескерткіші, 1897 ж. ; Алғашқы ерлер мектебі - сәулет ескерткіші, 1912 ж. ; ШҚО халықтар достастығының үйі; Байланыс үйі - сәулет архитектурасы, 1959 ж. ; Металлургтер мәдениет сарайы - сәулет ескерткіші, 1957 ж. ; Өскемен қаласының заманауи назар аударарлық орындарының бірі теңіз деңгейінен биіктігі 522 метрдегі Аблакетка тауында үлкен әріптермен төселген «Қазақстан» сөзі болып табылады. Жазу калифорния белестеріндегі «Голливуд» әріптерін еске түсіреді. Алайда, сол әріптердің биіктігі 10 метрді құрайды, ал Өскемен жазуындағы әріптер біраз орташа, ол алты метрді құрайды! Жазудың қасында қомақты көлемдегі - 12-ге 6 метр Қазақстандық ту орналасқан. Түнгі уақытта металдық әріптер жарқырай түседі [3, 43-47б. ] .

2 Ұлы Отан соғысы - тарихтағы ұмтылмас кезең

2. 1 Ұлы Отан соғысы тақырыбының зерттелу жайы

Соғыс кезіндегі республика тарихын зер сала зерттеп, алғаш көлемді монографиялар жазған ғалымдар - Ғ. Әбішев пен М. Қ. Қозыбаевтар болды. Тарихшы-ғалымдардың зерттеулерінде Ұлы Отан соғысы кезіндегі елдің дамуы, қазақстандықтардың майдан мен тылдағы жеңіске қосқан үлестеріне лайықты баға беріліп, «Қазақстан-майдан арсеналы» деген қорытынды жасалды. Алайда еңбектердің коммунистік идеология тұрғысынан жазылғандығы айқын көрінеді. Сонымен қатар осы кезеңде А. Нүсіпбековтың еңбектері, О. Малыбаев пен Ғ. Әбішевтің жұмыстары жаңаша ойларымен, пайымдауларымен көзге түседі. Олардың арасында соғыс жылдарындағы республика еңбекшілерінің еңбегі мен қазақстандықтардың Мәскеу түбіндегі шайқасқа қатысуы академик А. Н. Нүсіпбековтің ғылыми еңбектерінде орын алды. Тарихшы-ғалым бұл еңбектерінде мерзімді баспасөз материалдарымен қатар мұрағат құжаттарын кең қолдана отырып, еліміздің майданға қосқан үлесі жөнінде пікірлер айтты [4, 108б. ] .

Соғыстан кейінгі кезеңде атақты жауынгерлердің есімдері мен ерліктерін насихаттауда бірқатар еңбектер жарық көрді, олардың алғашқылары «Кеңес Одағының батырлары - қазақстандықтар» жинағына өмірбаяндық мәліметтер, марапат қағаздардың көшірмелері және соғыс жылдарының басқа да құжаттары мен материалдары енгізілді. Қазақстандықтардың ерлік істері жөнінде және тыл еңбеккерлерінің қажырлы еңбегі жөнінде «Қазақ ССР тарихының» бірнеше рет жарық көрген басылымдарында келтірілді.

И. В. Сталиннің жеке басына табынушылықты әшкерелеген Кеңес Одағының Коммунистік партиясының ХХ сьездінен кейін зерттеушілердің мұрағаттарда жұмыс жасау мүмкіншілігі кеңейіп, жалпы тұжырымды еңбектер мен монографияларды даярлау үрдісі біршама қарқынды дами бастады. 1950 жылдардың соңы - 1960 жылдардың басында 6 томдық «1941-1945 жылдарындағы Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысының тарихы» және 12 томдық «1939-1945 жылдарындағы Екінші дүниежүзілік соғыс тарихы» жарық көрді.

Жалпы, тарихшылар Т. Балақаев пен Қ. Алдажұмановтың мәліметтері бойынша Ұлы Отан соғысына қазақстандықтардың қатысуы туралы 1941 жылдан бастап 1979 жылға дейінгі аралықта 25 монография, 11 мақалалар жинағы, құжаттар мен естеліктер, 200-ге жуық ғылыми мақалалар, 20-дан астам естеліктер мен шағын кітапшалар жарық көрген [5, 36б. ] .

Бұл кезеңде жарық көрген еңбектердің ішінен республика ауыр өнеркәсібінің дамуы туралы жазған В. Я. Басиннің, Л. А. Пинегина мен С. А. Федюкиннің, Г. Чулановтың, мұнай өндірісі туралы Т. Шаукенбаевтың еңбектерін бөліп айтуға болады. Ф. Михайлов пен К. Оразов өз еңбектерін соғыс кезеңіндегі кадр мәселесіне, бірінші кезекте өнеркәсіп пен көлік саласы үшін қажет кадрларды даярлау мәселесіне арнаса, соғыс жылдарындағы әйелдер мәселесіне Г. Нұрбекова өз жұмысын арнады.

Соғыс жылдарындағы Қазақстанның колхозшы шаруаларының Жеңіске қосқан үлесі, олардың майдан мен тылды азық-түлікпен, өнеркәсіпті шикізатпен жабдықтау жөніндегі рөлі туралы мәселеге де ерекше назар аударылды. Т. Б. Балақаев пен Қ. Алдажұмановтың еңбектерінде эвакуацияланған тұрғындардың ауылшаруашылық өндірісіндегі қосқан үлесі, малды эвакуациялау және орналастыру, республика колхоздарының азат етілген аудандарға көрсеткен көмегі кеңінен көрсетілген. Ауыл мен қала арасындағы байланыс түрлеріне, бақташылық мал шаруашылығы мәселелеріне, колхоз саудасына, сонымен қатар, соғыс жылдарындағы колхозшылар арасындағы партиялық-саяси жұмыстардың формалары мен әдістеріне көп көңіл бөлінген. Жергілікті партия ұйымдарының жұмысы, комсомол ұйымдарының қызметі туралы А. В. Шошенко, С. Каймолдин, И. Спиридоновтың еңбектерінде қарастырылды [6, 96б. ] .

1960-1980 жылдары соғыс кезінің құжаттарын жариялауға көп көңіл бөлінді. 1968 жылы Қазақ КСР ҒА Ш. Ш. Уәлиханов атындағы тарих, археология және этнография институты Қазақстан КП ОК жанындағы Партия тарихы институтымен, Қазақ КСР Министрлер Кеңесі жанындағы Бас Мұрағат басқармасымен және журналист, жазушылармен бірігіп, «Кеңес Одағының батырлары - қазақстандықтар» атты екі томдық еңбек шығарды. Онда алғашқы рет сол кезде белгілі болған Ленин орденімен және Алтын Жұлдыз медалімен марапатталған 447 қазақстандық жауынгерлер туралы материалдар жинақталды. Отанды қорғауда қазақстандықтардың әртүрлі операцияларға қатысқандығы жөнінде очерктік еңбектерде кең түрде айтылды. Сонымен бірге осы кезеңде екі томдық «Казахстан в период Великой Отечественной войны Советского Союза. 1941-1945 гг. » көлемді құжаттар жинағы жарық көрді.

XX ғасырдың 50-90 жылдар аралығында Ұлы Отан соғысы тақырыбында тарих саласынан көптеген докторлық және кандидаттық диссертациялар қорғалынды. Бұл диссертацияларды екіге бөліп қарастыруға болады. Олардың біріншісі-қазақстандықтардың соғысқа қатысуына байланысты жазылған болса, ал екіншісі-тылдағы қазақстандықтардың соғысқа қосқан үлесі турасында. Бірінші тақырып бойынша тек Қ. Аманжолов пен П. С. Белан ғана докторлық диссертациялар қорғаса, ал екінші тақырып бойынша Ғ. Әбішев, Т. Б. Балақаев пен Т. С. Көлбаевтар қорғады. Кандидаттық диссертациялардың ішінде соғыс жылдарындағы қазақстандықтардың майдандағы ерлік істері турасында А. Алданазаров, Ә. Қалшабеков, И. Маляр, А. Мұхамеджанов, К. Стамбеков және т. б., ал тылдағы әскери экономика, өкімет органдары қазақстандық жастардың еңбектегі ерлік істері У. Абдуллаев, М. Ақынжанов, Қ. Алдажұманов, А. Әуелбаев, Л. Балақаева, Л. Баширова, П. Белан, А. Бисенбаев, П. Букаткин, М. Бутин, В. Городецкая, А. Жұмасұлтанов, Е. Ибраев, Б. Искакова және тағы басқа ғалымдардың кандидаттық диссертация тақырыптарының арқауы болды.

1980-жылдардың екінші жартысынан басталған қоғамдағы оң өзгерістер мен 1991 жылғы Қазақстанның өз тәуелсіздігін жариялауы Отандық тарих ғылымына да игі әсерін тигізді. Бұл жылдар аралығында Ұлы Отан соғысына қатысты шынайы еңбектер мен мақалалар жарық көре бастады.

Ұлы Отан соғысы жылдары жасақталған құрамалар мен бөлімдердің қалай құрылғандығын, оның жеңіспен өткен жолдарын тарихшы-ғалым К. Аманжолов ғылыми еңбектерінде фактілерге сүйене отырып жазды. Онда 105-ші, 106-шы және 96-шы ұлттық атты әскер дивизиялары мен 100-ші және 101-ші ұлттық дербес атқыштар бригадалары жайында қысқаша шолу жасалынды [7, 143б. ] .

Қазақстанда жасақталған әскери құрамалар жөніндегі құжаттарды кеңінен жинақтап, жариялауда зерттеуші-ғалым - П. С. Белан көп еңбек сіңірді. Ол өзінің ғылыми зерттеулерінде қазақстандықтардың Белоруссия, Прибалтика, Сталинград пен Волга түбіндегі шайқастарға қатысуы мен Москваны азат ету барысында Қазақстанда жасақталған дивизия, бригадалардың соғыс қимылдарын нақты түрде талдап, көрсете білді . Соғыс ардагерлері Қ. Көпішев, Ә. Халимулдин, Ә. Нұршайықовтар соғыс күнделігі мен мұрағат қорындағы құжаттарға сүйене отырып, Алматы мен Ақтөбе қаласында жасақталған 100-ші және 101-ші ұлттық дербес атқыштар бригадаларының жауынгерлік жолдары, қарулас достарының ерлігі хақында құнды мәліметтер береді.

Қазақстан территориясында жасақталған әскери құрамалар турасында қысқаша болса да мәлімет беретін ғылыми еңбектің бірі - тарихшылар П. С. Белан мен Н. Е. Едігеновтың құрастыруымен жарық көрген «Боздақтар» атты кітап аса құнды. Бүл кітапта осы әскери жасақтардың құрамында болып, қаза тапқандардың, хабар-ошарсыз кеткендердің жалпы саны берілген. Мұнда соғыстың статистикалық бүкіл көрінісі алғаш рет ашылып, қазақстандық дивизия, бригада, полк және басқа әскер түрлерінің тарихы туралы тарихи анықтамалар ерекше сараланған [8, 72б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.