Инвестициялық қызметтің субьектілері мен кәсіпорынның инвестициялық саясатының жаңа кезеңіндегі ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 Инвестициялық жобаларды басқарудың теориялық негіздері
1.1 Инвестицияның мағынасы мен
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. Инвестициялық қызметтің субьектілері мен кәсіпорынның инвестициялық
саясатының жаңа кезеңіндегі
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
3. Инвестициядағы ақша ағымы үрдісін бағалау
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10

2 Қазақстан Республикасының инвестициялық жобаларын басқару саясатын талдау
2.1 Қазақстан Республикасының инвестициялық қызметін
талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.2 Қазақстан Республикасының кәсіпорынның инвестициялық саясатын
ынталандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.3 Ақмола облысының инвестициялық
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..27

Қосымша

Кіріспе

Аталмыш курстық жұмыс – Қазақстан Республикасының инвестициялық
саясаттың міндеттерін, мақсаттарын, қызметтерін, құқықтық мәртебесін,
жауапкершілігі, құрылу себептері қарастырылады. Жалпы айтқанда Қазақстан
Республикасының экономикасындағы инвестициялық саясаттың алатын орнын,
экономикалық мәнін айқындау.
Инвестициялар – ұзақ уақытты қаржылық, еңбектілердің, материалдық
ресустардың шығындарының жиынтығы, активтерді жоғарлату және пайда алу
мақсатында.
Қазақстан Республикасының егемендік алып, тәуелсіз болғанына да, міне,
он жылдан асты. Бұл жылдары елімізде әлеуметтік – экономикалық мәні аса
жоғары қыруар игі өзгерістерге қол жеткізілді. Осы жылдар ішінде тындырған
ісіміздің басты түйіні, - деп көрсетті ел басы Н.Назарбаев өзінің халыққа
жолдауында, - Қазақстанның дербес мемлекет болып қалыптасуында жатыр.
Біздің әлі де есею мен кемелдену кезеңінен өтуіміз керек, Қазақстандағы
азаматтық қоғамның босағасын бекіте беруіміз керек.
Бұдан туындайтын талаптар мен міндеттерді абыроймен орындап шығудың
басым бағыты экономиканы дамыту, осының негізінде еліміздің әлеуметтік –
экономикалық жағдайын тұрақтандыру, халықтың әл-ауқатын түбегейлі жақсарту.

Стратегиялық аспектінің негізі –– инвестиция болып саналады,
экономиканың өсу тұрақтылығын және ішкі әлем нарығындағы өндірістің бәсеке
қабілеттілігін жоғары дәрежеге жеткізу. Бірінші сатыда салалардың дамуына
көңіл бөледі, яғни қайта өңдеу мен тауар өндірудің жоғары баға құндылығы.
Жұмыс тақырыбының актуалдығы –– ұзақ уақытты қаржылық,
еңбектілердің, материалдық ресустардың шығындарының жиынтығы, активтерді
жоғарлату және пайда алу мақсатында.
Тікелей инвестициялар – бұл салымдар ең басты кәсіпорын қорын артуға
бағытталған. Тікелей инвестициялар жаңа басты қорларды салу,кеңейту
жолымен іске асады.
Аннуитет – бұл инвестициялар жүйелі уақыт аралығында салымшыға
белгілі пайда әкеледі.
Портфельді инвестициялар – бұл салымдар бағалы қағаздар портфелін
құруға бағытталған. Портфель келесідей болуы мүмкін: бір типті бағалы
қағаздар (акциялар) және әртүрлі инвестициялық құндылықтар (жай және
артықшылықты акциялар, корпоративті және мемлекеттік облигациялар,
сақтандыру және депозиттік сертификаттар.)Кәсіпорынның қаржылық ресурстары
ағымдағы шығындарды қаржыландыру және инвестицияға бағытталады; қаржылық
ресурстарды ұзақ мерзімді капитал салымы формасында алып, активтерді
жоғарлату және пайда алу мақсатында қолданылады. Инвестицияларды жеке және
заңды тұлғалар жүзеге асырады.
Инвестиция кәсіпорынның динамикалық дамуын қамтамасыздандырады және
келесідей есептерді шығаруға рұқсат етеді:
• Қаржылық және материалдық ресурстардың қорлануы арқасында өзінің
кәсіпорын қызметінің кеңейуі;
• Жаңа кәсіпорындарды алу;
• Жаңа бизнес салаларын игеру диверсификациясы.
Кәсіпорын қызметінің кеңеюі кәсіпорынның нарықтағы тұрақты
позициясы, шығарылған тауарға сұранысының болуы, көрсетілетін қызмет
түрлері.
Курстық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасының инвестициялық
саясат туралы жан - жақты мәліметтерді зерттеу, инвестициялық саясаттың
қызметін реттейтін Қазақстан Республикасының заңнамасын талдау, Жарғылық
капиталды ұлғайтудағы рөлін анықтау, инвестициялық саясаттың қызметтері,
мақсаттары, құқықтық мәртебесі, міндеттері туралы ақпаратты талдап, осы
жұмыста пайдалану.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі мемлекеттік саясатқы тәуелді
болады. Өзінің әрекеттерімен мемлекет осы процесті тоқтатуға немесе
тездетуге мүмкіндігі бар.
1 Инвестициялық жобаларды басқарудың теориялық негіздері

1.1 Инвестицияның мағынасы мен түрлері

Экономикалық құралдар мәнін талдауда құрал деген не және ол нарықтық
қатынастарға өтудің алғышарттарын дайындауда қолданылатын “қолайлы
инвестициялық климат” ретінде екендігін ескерген жөн.
Бізге белгілі болғанындай, меншік формасы өзгеру процесінде, реформа
бірте-бірте жалғаса берсе, тиімді нарықтық механизмдер құру процесінде
бұрынғы категориялар “көлеңкеге” кетіп, жаңа категориялар пайда болады,
кейбіреулері жаңа әлеуметтік-экономикалық мәнмен толықтырылады. Жаңа
категориялардың пайда болуы, экономикалық мәндерінің өзгеруі бір жағынан
экономикалық теорияның дамуының нәтижесі ретінде көрінеді, ал екінші
жағынан – объективті шындықтың жаңа құбылыстарын көрсетеді. Бұл
экономикалық құралдардың жаңа мәнінің дамуын жалғастыруда дегенді
білдіреді.
Инвестициялық климаттың экономикалық мәні ғылыми зерттеулерді қажет
ететін, жаңа айрықша белгілерді объективті түрде тудыра отырып өте тез
дамитын қоғамның өндірістік қатынастарының барлық жиынтығын талдау арқылы
көрінеді, себебі инвестициялық климат категория ретінде әртүрлі әдістемелік
аспектілерде қарастырылуы мүмкін: меншік қатынастарының көп сипаттылығы
тұрғысынан нарықтық қатынастар өзгерісінің элементтік мән көқарасы
тұрғысынан қарастырылуы қажет.5,56-60
Зерттеліп отырған құбылыстың маңызын ашу үшін оның ішкі әлемін
түсіну, үнемі қайталанатын бауланыстарды айқындау, маңызды белгілері мен
өзіне тән ерекшеліктерін анықтау қажет. Бұл логикалық ойлауды пайдалану
қажеттілігін білдіреді. Ғылыми абстракция әдісі дегеніміз нақты болған істі
талдау, оның маңызды қасиеттерін айқындау және жанама, маңызды емес
факторлардан назарын аудару. Осының негізінде логикалық ойлаудың маңызды
белгілерін жинақтап, белгілі бір түсінікті қалыптастырады. Категория
дегеніміз іс жүзіндегі шындық және сонымен бірге оның идеалды формаға
өзгеруі болып табылады. Инвестициялық климатты талдау кезінде нақтыдан
абстарктіге өрлеу зерттеліп жатқан категорияның түсінігін, терең сипатының
маңызын ашуға әкеледі.8,136-139
Жинақталған тәжірибе өндірістік қатынастардың, экономикалық
категориялардың даму тенденцияларының ең көлемді бұрынғы теориялық тұрғыдан
талдауға мүмкіндік береді, соңғысы нарық өз дамуында қандай өзгергіш болса,
ол да сондай.10,96-100
Инвестициялық климатты және оның байланысын субъект тарапынан
сипаттау бұл категорияның құрылымдық қана емес, функционалдық аспектілер
туралы қорытындыларды елеулі түрде байытады. Сөз мүдделерінің өзара әрекеті
мен құрылымы, оларды іске асыру механизмі туралы болып отыр.
Кәсіпкерлік жүйесіндегі субъектілердің тиімді экономикалық іс-әрекеті
туралы идея инвестициялық климат сипаттамасының мәнін ашу үшін өте маңызды.
Әртүрлі нәтижелерге қатысты белгілі болжаулар жасаған П.Хейн: “Егер адамдар
қоғамда тиімділікті бағаламай, елесті, кездейсоқтықты, пайдасыз әрекеттерді
басқалардан артық көрсе, экономикалық теория өзінің күні бұрын болжағыштық
күшін жоғалтушы еді... оның дәлелдеуші күші шешім ойланып қабылданатын
қоғамдық өмір салаларында жоғары” деп әділетті көрсеткен.
Субъектілердің тиімді экономикалық іс-әрекетін экономикалық
келісімділік, нарықтық көбіне шешім қабылдау арқылы бірігу элемент ретінде
қарастыру керек.
Объективтіге елдің географиялық жағдайы, оның сыртқы дәстүрлі әлемдік
нарықтан қашықтығы, теңізге шығу жолының жоқтығы, бұл жүк тасуда көп
шығындарды тудырады, қытымыр климаттық жағдайлар, шет елдермен
коммуникациялық және көлік байланыс жүйесінің жеткілікті дамымауы,
ақпаратпен әлсіз қамтамасыз етілуі, жеткілікті дамымаған нарықтық ойлау
жатады.
Субъективті себепке, біріншіден, нарықтық қалыптасудың қызмет етуінің
негізгі шарттарының бірі – оның адекватты құқықтық қамтамасыз етілуін
жатқызуға болады. Республикадағы көптеген нарықтық заңдар мен нормативті
актілер қабылданған, бірақ олар тек жекелеген мезеттерге, экономикалық
организмнің жекелеген жақтарына қатысты, бір-біріне жиі сәйкес келе
бермейді және бір-біріне қарама-қайшы, бұл қарама-қайшы ойға, нәтижеге әкеп
соқтырады.
Инвестиция – Қазақстан экономикасы үшін жаңа түсінік.
Орталықтандырылған жоспарлы шаруашылық кезеңінде “жалпы капитал” түсінігі
жиі қолданылды. Ол – негізгі қорларды ұдайы өндірумен байланысты барлық
шығындар, соның ішінде оларды күрделі жөндеуге кеткен шығындар да
бар.12,26-28
Қазақстанда, басқа елдердің көбінде шаруашылық етудің нарықтық
формасына көшумен бірге өте кең түсінік – инвестицияны қолдана бастады.
“Инвестиция” түсінігінің мәнін ашпас бұрын, инвестицияның қазақстанда
қолданылатын бірқатар анықтамаларына тоқтала кеткен жөн:
1. Инвестиция – пайда (табыс) алу және жағымды әлеуметтік тиімділікке
қол жеткізу кәсіпкерлік қызметке және қызметтің басқа түрлеріне
салынатын ақша қаражаттары, мақсатты банк салымдары, пайлар,
акциялар және басқа да құнды қағаздар; технологиялар, машиналар,
жабдықтар; лицензиялар, оның ішінде тауарлық белгілерге берілетін
лицензиялар; несиелер, кез келген мүліктер немесе мүлікке
берілетін құқықтар.
2. Инвестиция – халық шаруашылығының әртүрлі салаларының
кәсіпорындарына (ел ішінде немесе шетелде) ұзақ мерзімді капитал
салу.
3. Инвестиция – пайда алу мақсатында ел ішіндегі, сондай-ақ шет
елдердегі халық шаруашылығының әртүрлі салаларына мемлекеттік
немесе жалпы капиталды ұзақ мерзімді қаржылық салу.
4. Инвестиция – пайда алу немесе әлеуметтік және экономикалық
тиімділікке қол жеткізу мақсатында өндірістік, коммерциялық,
әлеуметтік-ғылыми, мәдени және тағы да басқа салалардың әртүрлі
бағдарламалары мен жобаларын іске асыруға салынатын барлық
ақшалай, мүліктік және интеллектуалдық құндылықтардың жиынтығы.
14,26-30
Осылардың ішінде ең толық анықтама ресми заң актілерінде келтірілетін
бірінші анықтама болып табылады.
Инвестиция нарығын және инвестициялық тауар нарығын қарастырады.
Бірінші нарықта инвестицияны тұтынушының қандай да бір сұранысын
қанағаттандыру және инвесторлар жағынан ұсыныстарды қолдану нәтижесінде
инвестиция алмасу болады. Тұтынушылар инвестицияларды пайдаланғаннан кейін
белгілі бір пайда алу мақсатында инвестициялар сатып алады. Инвестициялау –
Қазақстан экономикасының нарыққа көшуінің басты тетігі, басқа тетіктер мен
формалары: ақшаны, қаржыны, бағаны және басқаларын пайдалану негізі.
Инвестициялар – пайдалану кезінде қандай да бір пайдалы тиімділіктің
белгілі бір деңгейіне жететін және пайда алуды қамтамасыз ететін мүліктік
және интеллектуалды құндылықтардың көптеген түрін көрсетеді. Кейінгі
жылдары ең маңызды деп әлеуметтік сипат тиімділігі танылады.
Шетелдік тәжірибедегі өндіріс тәсілдерін жетілдірудің соңғы бағыттары
“жаңа технологияны игеру” деген кең түсінікке тірелді.
Инвестициялық процестер – қоғамдық өндірістің маңызды элементі. Оның
ұдайы өзгерісі маңызсыз. Бұл еңбек құралдарының табиғи тозу процесінде
есептен шыққандарын ауыстыру ғана емес, өндіріс қуаттылығын ең жоғарғы
сапалы деңгейге дейін көтеру, тұрғындардың қалыпты өмір сүруін қамтамасыз
ету.7,13-19
Қазақстан Республикасы құқықтық актілер шегінде (ҚР заңдары, ҚР
Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары) инвестициялық қызметті
субъектілер мен объектілерге бөлінуі тұрғысынан қарастыру керек.
Инвестициялық қызмет субъектілері: инвесторлар, орындаушылар
(мердігерлер), тапсырыс берушілер, тек инвестициялық қызмет объектілерін
пайдаланушылар, тауарлық-материалдық құндылықтармен, жабдықтар және жобалық
құжаттармен жабдықтаушылар, қаржылық, банктік, сақтандыру және делдалдық
қызметті жүзеге асыратын заңды тұлғалар, ел азаматтары, шетелдік заңды және
жеке тұлғалар, халықаралық ұйымдар.
Егер инвестициялық қызмет объектісін пайдаланушы инвестор болып
табылса, оның қызметке басқа қатысушылармен өзара қарым-қатынасы тиісті
келісімдермен реттеледі.
Қазақстан Республикасындағы қазіргі заңдарға сәйкес инвесторлар
инвестициялау көлемі мен бағыттарын өздері анықтайды.
Шаруашылық етудің нарықтық жағдайында инвестиция дегеніміз – бұл
келесі формаларда болуы мүмкін тауар:
- материалды-заттай: еңбек капиталы, құнды қағаздар және
міндеттемелер;
- ақшалай және табиғи формада: негізгі және айналым капиталы, ғылыми-
техникалық өнім, мүліктік құқықтар;
- тек ақшалай формада: ақшалар, салымдар, пайлар.
Дамыған нарықтық экономикалы елдерде инвестициялық тауар нарығын
қолдану арқылы қызметтің бір саласынан екінші саласына капиталды үздіксіз
құю жүзеге асырылады. Инвестициялық тауарлар:
- жылжитын және жылжымайтын мүлік түріндегі еңбек капитал
элементтеріне ие;
- қаржылық активтер түріндегі қаржылық капитал элементтеріне
бөлінеді.
Қаржылық активтер еңбек капиталы қозғалысының құнын ортақтандырып,
капиталдың табыстылығы мол қызметке құйылуына себепкер болады.
Инвестиция айналымының ерекше формасы оларды иелену саласына
капиталды құрылыс қосылған кезде байқалады. Бұл жағдайда құрылыс саласында
инвестордың тапсырыс беруші роліне байланысты қаражат айналымының екі
формасы болуы мүмкін:
- тапсырыс беруші (инвестор) өзіне қажетті объектілерді шаруашылық
тәсілдерімен өзі айналыса алады.
- инвестор тек құрылыс өнімдеріне тек тапсырыс беруші ролінде бола
алады, ал объектілердің құрылысын мердігерлік ұйымдар жүзеге асырады.
Қазіргі кезде қызметтің бұл формасы “Қазақстан Республикасындағы
инвестициялық қазмет туралы” Заңмен реттеледі. Заңда инвестициялық қызмет
қатысушыларының өзара қатынасы жазылған.
- Инвестицияны есептеп, талдау жасау және оның тиімділігін арттыру
үшін оны микро деңгейде ғылыми негізделіп жіктеу қажет.
Инвестицияның ойлап шығарылған және ғылыми жоспарда дәлелденген
жіктелуі оларды дұрыс есепке алуға ғана емес, оларды қолдану
деңгейін барлық жағынан талдауға мүмкіндік береді және соның
негізінде макро және микро деңгейде тиімді инвестициялық саясат
жасап, іске асыруға қажетті объективті ақпарат алуға мүмкіндік
береді.
Бұл жіктелу нарықтық қатынастарға көшуге байланысты өзінің ғылыми-
тәжірибелік мәнін жоғалтпайды, бірақ олар келесідей себептерге байланысты
жеткіліксіз болады:
Шетелдік әдебиеттерде келтірілген инвестицияның ғылыми және
тәжірибелік түрде жіктелуі қызығушылық тудыруда және оларды отандық
тәжірибеде қолдану мақсатында жұмыстар жүргізілуде.
Сонымен, мысалы неміс профессоры Вайнрих инвестицияны салу
объектісіне қарай мына жіктеуді ұсынады:
- мүлікке инвестиция (материалдық инвестициялар) – ғимаратқа, үйлерге,
жабдықтарға, материалдық қорларға инвестициялар;
- материалдық емес инвестициялар (кадрларды дайындауға, зерттеуге және
өңдеуге, жарнамаға инвестициялар).
Біздің көзқарасымыз бойынша бұл жіктелу кәсіпорындағы қоржынды
инвестицияның тиімді құрылымын қалыптастыру үшін маңызды.
Инвестицияның жалпы көлеміндегі ең үлкен үлесті капитал құрушы
инвестиция алады. 1999 жылы инвестицияның жалпы көлеміндегі капитал құраушы
– 81,2% үлесті, ал қаржылық тек – 18,8%-ті құрады. Капитал салымының кейбір
жеке құрылымдарын толығымен қарастырайық. Оларға капитал салымы құрылымының
келесі түрлері кіреді: техникалық, ұдайы өндірістік, салалық және аумақтық
Ел экономикасының жағдайын ЖІӨ, ЖҰӨ, ұлттық табыс, мемлекеттік бюджет
мөлшері және оның тапшылығының деңгейі, инфляция деңгейі, экспорт көлемі
және оның құрылымы, басқа да сол сияқты көрсеткіштердің динамикасы
анықтайды. Қазақстан Республикасы субъектілерініңі мемлекеттік және
коммерциялық ұйымдардың инвестициялауға қажетті ресурсты бөлу мүмкіндігі
ЖІӨ, ЖҰӨ, Ұлттық табыс көлеміне байланысты.
Экономикалық даму қарқыны инвестиция салу қарқынына және қолда бар
потенциалды қолдану тиімділігіне байланысты екені белгілі. Экономиканың өсу
қарқыны салынған инвестицияның өсу қарқынынан асуына тырысу керек.11,69-
74
Инфляция инвестициялық қызметке өте елеулі түрде әсер етеді. Инфляция
өз кезегінде, экономиканың жағдайына байланысты болады – экономика өскен
кезде және тұрақтанғанда олар төмендейді. Бұл жағдайда инфляция процесімен
банк несиесінің мөлшерлемесі тығыз байланысты екендігін ескеру қажет.

1.2 Инвестициялық қызметтің субьектілері мен кәсіпорынның
инвестициялық саясатының жаңа кезеңіндегі ерекшеліктері

Инвестициялық қызметтің субъектілері инвесторлар, тапсырыс
берушілер, жұмыс орындаушылар, инвестицицялық қызметтің объектілерін
пайдаланушылар, сонымен қатар басқа да заңды тұлғалар (банктік, сақтандыру
ұйымдары, инвестициялық қорлар) – инвестициялық процестің қатысушылары.
Инвестициялық қызметтің субъектілері келесілер де бола алады: жеке
тұлғалар, мемлекет және халықаралық ұйымдар, шетел заңды және жеке
тұлғалары. Тапсырыс берушілер инвесторлар бола алады, сонымен қатар жеке
және заңды тұлғалар, инвестормен уәкіл етілген инвестициялық жобаларды іске
асыру. Егер тапсырыс беруші инвестор болып табылмаса, онда оның келісім-
шартта белгіленген уақыт аралығында инвестицияны иелік етуге,қолдануға және
бұйрық беруге құқығы бар. [4; 185б.]
Инвесторлар салымдарды өзіндік, қарыздық және тартылған
қаражаттарды инвестициялық формада жүзеге асырады және олардың мақсатты
түрде қолданылуын талап етеді.Тапсырыс берушілер инвесторлар бола алады,
сонымен қатар жеке және заңды тұлғалар, инвестормен уәкіл етілген
инвестициялық жобаларды іске асыру. Егер тапсырыс беруші инвестор болып
табылмаса, онда оның келісім-шартта белгіленген уақыт аралығында
инвестицияны иелік етуге,қолдануға және бұйрық беруге құқығы бар.
Инвестициялық қызметтің объектілерін пайдаланушылар инвесторлар бола
алады, сонымен қатар инвестициялық қызметтің объектілері басқа да заңды
және жеке тұлғалар, мемлекеттік және муниципалды мекемелер, шетел
мемлекеттер және халықаралық ұйымдар үшін жасалады. Егер инвестициялық
қызметтің объектілерін пайдаланушылар инвесторлар болып табылмаса, онда
объект пен инвестор арасындағы қарым-қатынас келісім-шартпен анықталады.
Инвестициялық қызметтің субъектілері екі немесе бірнеше қатысушылардың
функцияларын бірлестіруге құқылы. Кәсіпорынның инвестициялық қызметі
мемлекеттік саясатқы тәуелді болады. Өзінің әрекеттерімен мемлекет осы
процесті тоқтатуға немесе тездетуге мүмкіндігі бар. [2; 259б.]
Нарық экономикасы өзінің жақсы жақтарына қарамастан кәсіпкерлік және
инвестициялық қызметті автоматты түрде жөнге салуға мүмкіндігі жоқ, сонымен
қоса экономикалық және әлеуметтік процестер барлық қоғам және әр азаматтың
назарында.
Инвесторлар салымдарды өзіндік, қарыздық және тартылған қаражаттарды
инвестициялық формада жүзеге асырады және олардың мақсатты түрде
қолданылуын талап етеді.
Тапсырыс берушілер инвесторлар бола алады, сонымен қатар жеке және
заңды тұлғалар, инвестормен уәкіл етілген инвестициялық жобаларды іске
асыру. Егер тапсырыс беруші инвестор болып табылмаса, онда оның келісім-
шартта белгіленген уақыт аралығында инвестицияны иелік етуге,қолдануға және
бұйрық беруге құқығы бар. [5; 222б.]
Жеке бизнес жоғары пайданы әкелмейтін жобаларға қаражат салуды
мүделлес емес, бірақ мемлекет пен қоғам үшін бұл жобалар қажет. Нарық
экономикасы басқа да көптеген мәселелерді шешпейді.
Көптеген кәсіпорындардың жағдайының нашар болуы, инвестицияны
бюджеттен қаржыландыру тез арада қысқартылуы, ұзақ мерзімді несиені алу
пайыз ставкасының жоғары болуына байланысты қиынға түседі, банктердің
қаржылық нарықта пайда алуға тура келеді, инвестициялық климаттың нашар
болуы, сонымен қатар жоғары тәуекелді салымдарға байланысты. [3; 247б.]

1.3 Инвестициядағы ақша ағымы үрдісін бағалау тәртібі

Экономикалық анализды есептеудің негізгілерінің бірі жобаны іске асыру
үшін қажетті болашақ ақша ағымын есептеу болып табылады. Есептеулердің
нақтылылығынан соңғы қорытындылар жақсы болады. Себебі, табыстан гөрі ақша
кәсіпорынның орталық шешуші бөлігі болып табылады, біз табыстың көлемі
арқылы емес, ақша ағымы арқылы алынуы тиіс пайданы көреміз. Кәсіпорындарда
болашақта көп пайда табу мақсатында ақша құралдарын инвестициялайды.
Әрбір бөлек инвестициялық ұсыныстарға салықтық төлемдерді ескере
отырып, күтілетін ақша ағымы туралы ақпарат беруі тиіс. Сонымен қатар,
ақпарат бірнеше түрде көрсетілуі тиіс, яғни біз жобасыз және жобаны ескере
отырып ақша ағымы көреткіштері көлемдерінің айырмашылығына ғана болжам
жасаймыз. Өндірілген өнімнің сату көлемі бойынша құралдардың көлемін
көрсетуге болмайды. Сату көлемінің түрлі көрсеткіштері бойынша ақшалай
есептеп, дайын өнімнің мүмкін капитализациясын ескеру керек. [5; 178б.]
Дұрыс шешім қабылдаудың маңыздысы – жобасыз және жаңа инвестициялық
жобаны ескере отырып, мәселені талдау болып табылады. Осы мәселеде ақша
құралдарының өсу мағынасы бар.
Осы қатынаста бұрынғы шығындарды ескермеу керек. Кәсіпорынды тек
қосымша алымдар мен табыс қызықтырады, ал бұрынғы шығындардың маңызы жоқ
және олар туралы мәліметтерді шешім іздеу процессінде ескермеу керек.
Сонымен қатар, кейбір алымдар ақша шығынын әкелмейтіндігін ұмытпау керек.
[6; 185б.]
Шығындарға еңбекақы және эксплуатациялық шығындар, шикізат пен
материал шығындары, басқа өнімді өндірумен байланысты шығындар жатады. Одан
басқа, егер өнім үлкен табыс әкелетін болса, онда кәсіпорын жоғары салық
төлейді.
Қажетті ақпаратты жинап, әртүрлі инвестициялық жобалардың
тиімділігін бағалауға болады. Оның шешімі қабылдау мен қабылдамаудан
құрылады. [7; 85б.]
Капитал салымын бағалаудың 4 әдісі бар:
1. Инвестиция табысының орташа нормасы
2. Қайтарылу
3. Табыстың ішкі нормасы
4. Ағымдағы таза баға.
Инвестиция табысының орташа нормасы.
Бұл әдісте салық салудан кейінгі табыстың жылдық орташа қатынасы және
жобаның инвестицияның орташа көлемі жатады.
Бесжылдық кезеңдегі жылдық орташа табысы – 492 466,8 грн. құрайды, ал
таза инвестициялар – 2 500 000 грн. құрайды.
Табыстың орташа нормасы = 492 466,8 2 500 000*100%=19,69%.
Бұл жай есептеу әдісі, оны есептеген кезде ақпаратты қолданудың
жетілділігі болып табылады. Негізгі кемшіліктері: ол ақша ағымында емес,
табысты бухгалтерлік анықтауда құрылады; ақша құралдарының келу мен кету
уақыты ескерілмейді; инфляциялық өзгерістер ескерілмейді; бір жылдың табысы
сияқты соңғы жылдары өндірістегі жобаның табысы бағаланады.
Капиталдың қайтарылу кезеңі – уақыт, оның аралығында инвестицияның
дисконтталмаған соммасынан дисконтталмаған болжанатын ақша құралдарының
кірісі жоғары болады.
Инвестициялық жобаның қайтарылу кезеңі – бұл инвестициялық
шығыстардың орналастырылуы үшін қажетті жылдар саны болып табылады. Ол
орналастыру кезеңіндегі жылдық ақша ағымының тіркелген шығыстар қатынасына
тең.
Бірінші бес жылда алғашқы инвестициялардың 2 462 334 грн.
орналастырады, ал алтыншы жылда ақша құралдарының ағымы 713 720 грн.
құрайды. Бұрын салынған көлемнің мөлшері 2 500 000 грн. қайтарылу кезеңін
құрайды: Қайтарылу кезеңі = 5 + ( 2 500 000 – 2 462 334) 713 720 = 5+0,02
= 5,02г.
Қайтарылу әдісінің негізгі кемшілігі, қайтарылу мерзімінен кейін
ақша ағымы көлемінің өспеуі; сонымен, осы әдіс арқылы рентабельділікті
өлшеу мүмкін емес. Осы әдіс кезінде қайтарылу кезеңіндегі ақша ағымын бөлу
бағыттарын және көлемі ескерілмейді: тек шығыстарды толық жабу ғана
қарастырылады. Бұл әдіс жобаның тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.
Табыстың ішкі нормасы – дисконтталған коэффициент, ақша қаражат-тың
келуінің ағымдағы бағасын және олардың ағымдағы кету бағасын теңестіреді,
ағымдағы кету бағасы инвестициялық жобаны іске асырудың нәтижесінде пайда
болады.
Ақша ағымының дисконтталған әдісі арқылы инвестициялық жобаның
объективті бағасын анықтауға болады. Осы әдіс көлемін анықтап, сонымен
қатар жобаны өндірудің әрбір кезеңіндегі уақытында күтілген ақша ағымының
бөлінуін қарауға мүмкіндік береді.
Табыстың ішкі нормасы дисконтталған ставкасы бар инвестициялық
жобалар үшін, күтілетін ақша кетуінің ағымдағы бағасы мен күтілетін ақша
келуінің ағымдағы бағасы теңеседі. Табыстың ішкі нормасы келесідей
анықталады:
Х0 = Х1 (1+r) + X2 (1+r)2 + ...+ Xn (1+r)n.
Cонымен, r – бұл болашақтағы ақша ағымының дисконтталған ставканың
көлемі – Х1 – ден Хn дейін олардың бастапқы шығындарының ағымдағы бағасын
теңеуге болады.
Табыстың ішкі нормасын есептеу ағымдағы баға кестесін қолдану
кезінде қателер мен істеп көру әдісімен байланысты.
Серияның келу ағымдағы бағасын бастапқы шығындармен -2 500 000 грн.
салыстырғанда, онда табыстың ішкі нормасы көрінеді, дисконттауға қажетті
ағым 2 500 000грн. дейін, ол 20% - 21% аралығында болады.
Ағымдағы таза баға – ақша кетуінің ағымдағы бағасын алынуымен ақша
келуінің ағымдағы бағасы есептеледі.
Бұл ұзақ мерзімді инвестициялардың тиімділігін анықтау мақсатында
ақша ағымының дисконтталған әдісі.
Ағымдағы таза баға ақша қаражатының келуі ағымдағы бағадан алынған
ақша қаражатының кеткен ағымдағы бағасына тең. Инвестициялық ұсыныстардың
ағымдық таза бағасы мынаған тең:
NPV = X0 + X1 (1+k) + X2 (1+k)2 + ...+ Xn (1+k)n.
Мұндағы, k – табыстың қажетті нормасы.
Оның критерийлері мынадай: егер ақша қаражатының келу ағымының
бағасы ақша қаражатының кету ағымының бағасынан асса, жоба қабылда-нады.
Осы әдісте біз табыстың ішкі нормасын қажетті нормамен салыстыра-
мыз, ол үшін жобаны қабылдау және қабылдамауын анықтау керек. Сонымен қатар
ағымдағы баға әдісімен берілген ақша ағымының көлемі кезінде және қажетті
табыс нормасынан ағымдағы таза бағаны есептеп аламыз.
Осы анализ кезінде тапшылық нүктесі (Х) анықталады, яғни шығарылған
өнімнің минималды көлемі, оның кезінде сатудан түскен өндірістің
ұсталымдарына тең. Тапшылық нүктесі кәсіпорынның өндірістік күштерін
қолдану деңгейіне анықталған түрде болуы мүмкін, сол кезде сатудан түскен
табыс және өндірістің ұсталымдары тең, оны мынадай теңестірілген түрде
көрсетуге болады: өндірілген өнім бірлігінің сату бағасының (Ц) сатылған
бірлік көлеміне және өндірістің барлық көлеміне тұрақты ұсталымдар соммасы
(Ипос) қосылған өзгерген шығыстар (Ипер), көбейтілген сатылған өнім
бірлігінің көлемі (Х):
Ц * Х = Ипос+ Ипер * Х.
Осыдан, кәсіпкерлік жобаның тапшылық нүктесі өндірістің тұрақты
ұсталымдарының қатынасы (Ипос) сияқты анықталады, баға (Ц) мен өнім
бірлігінің өзіндік құнын құрайтын өзгерістер (Ипер) арасындағы айырмашылық:
Х = Ипос (Ц - Ипер).
Бұл қатынас өндірістің ұсталымның максималды соммасын анықтауға
мүмкіндік береді, егер оның қалған көлемдері анықталған болса:
Ипос = Х * (Ц - Ипер).
Сонымен қатар, өнімді өндірудің минималды бағасын есептеуге, берілген
сату көлемін, өндірістік ұсталымдардың өзгерген бөліктік және тұрақты
соммасын есептеуге мүмкіндік береді:
Ц = Ипос Х + Ипер7
Тұрақты шығыстарға несиелер, негізгі құралдардың амортизациялық
ұсталымдар жатады; өзгермелі шығындарға материалдарға кететін шығыстар,
шикізат, электроэнергия, жылу, және т.б.
Тапшылық нүктесін графикалық анықтау:
Өзгермелі шығындар 1м3 тас блогына – 329 грнм3.
Өндірістің барлық көлемінің тұрақты ұсталымдары құрайды – 1048153,31
грн.
Осыдан тапшылық нүктесі тең:
Х = 1048153,31 (623,2 - 329) = 3563м3
Декоративті тас блогының өндірудің коммерциялық бағдарламасының
инвестициялық жобаның дәлелденуі бойынша істелген жұмыстың нәтижесінде
келесілер алынды:
1. Украинаның инвестициялық рейтингтің тартымдылығын басқа елдермен
салыстырғанда, Euromoney журналының эксперттерінің бағалауы бойынша 1994
жылдың 1 қаңтарында 146 орынды құрады.
ОМЕРТА инвест компаниясының И.А. Бланкпен бірге зерттелген
көрсеткіштері бойынша рангтік мәні экономиканың бөлек салаларының
тартымдылығы табыс деңгейі бойынша – 2 орын алды.
Ұзақ мерзімді дамудың инвестициялық тартымдылығы көбінесе өндіріс
саласы құрайды. Осы экономикалық макросалада болжанған тиімділік деңгейінде
капиталдың қолданылуы 1,5 – 1,7 есе жоғары, олардан кейін келесі рангтік
мәнді салалар бойынша, және екі есе жоғары, Украинаның салалық экономика
тобында қарастырылған орташа.Тау – кен өндіру саласы саланың төртінші
тобына жатады, яғни инвестициялық тартымдылықтың төменгі тобына жатады. Тау
– кен өндіру саласының өнімінің бағасы әлемдік деңгейге жақындады, ол
инфляция шарттарында ағымдағы шығыстардың өсуі арқылы рентабельділіктің
төмендеуіне әкеледі. Одан басқа, баға деңгейі және маңызды деңгейі бар
салалардың рентабельділік нормасы мемлекетпен реттеледі.Лабораториялық
анализдің жасалған комплектінен және зерттеулердің нәтижелерінен,
Укргеолстрой лабораториясының жасалғаннан келесі бекітілді, габро – норит
өзгеріссіз қажет: 4. Блоктарды өндіру үшін, олардың облициондық плиталарын
өндіру, архитектуралық – құрылыстық бұйымдар, материалдар қажет, олар
белгілі бір механикалық қозғалыстар кезінде полдар үшін (500-ден
1000адамсағат) қолданылады, оның келесі талаптары қойылуы тиіс ГОСТов:
9479-84, 9480-89, ДСТУ Б.В.2.7-37-95. 5. Бутолық тастарды өндіру үшін, мына
талапқа жауапты болуы керек Ту 21-10-69-89. тұрақтылық бойынша бутолық
тастың маркасы – 1400, аязға төзімділігі бойынша – МРЗ-50. Бортолық тасты
өндіру мына талапқа сәйкес болдуы керек ГОСТ 6666-81.3. 6. Габбро – норит
мына талаптарға жауапты ГОСТа 8267-82 және щебень өндіру үшін қолдануға
болады, ол мынадай талапқа сай келуі тиіс ГОСТа 8267-82.
Щебень маркасы бойынша:
- тау породасының тұрақтылығы, су көлемі – 1400;
- цилиндрде басу кезіндегі бөліктері – 1400;
- барабандағы өшірілуі – И-Т;
- суыққа төзімді МРЗ 50-150.
2. Бөліктердің шашылуы мына талапқа сай келуі тиіс ГОСТа 26193-84
және ДСТУ б.в.2.7-32-95 және жол құру, тұрғын үй, жоспарлау және т.б.
құрылыстарды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.