Рапс зиянкестері түр құрамы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

Рапс зиянкестері түр құрамы
Рапс зиянкестері күресу шаралары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Қазақстан ауыл шаруашылығы саласының алдына қойылған басты міндеттердің бірі - тек азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етіп, өндіріс көлемін ұлғайтып қоймай, сонымен қатар белсенді түрде жаңа даму технологияларына көшу болып табылады. Астық саласының басымды дамуы Солтүстік Қазақстанда майлы дақылдар егістігін ұлғайтудың қажеттілігі туындайды. Егіншілікте осы саланы диверсификациялау, ылғал үнемдегіш технологияны кең қолдану қолға алынған. Рапс дақылын өсіру өсімдік майын және азықтық протеин өндірісін жоғарлатудың қоры болып табылады. Тұқым майын тағамдық (май, маргарин, майонез және басқа), техникалық (биологиялық отын, парфюмерия, тоқыма, бояу және лак өндірісі, жанғыш шикізат) және дәрілік мақсатта қолданылады. Рапсты өсіру мал шаруашылығын жоғары ақуызды жем-азық өндірісімен қамтамасыз етуде басты міндеттерді шешуге жол береді.

Рапс - біржылдық қырыққабат тұқымдас, кіндік тамырлы шөптесін өсімдік, тамыр жүйесі топыраққа 1, 5-3, 0 м тереңдікке дейін бойлайды. Кіндік тамыры жақсы дамыған. Тамыры жіңішке, бұрандалы, жоғары жағы жуандау, тамырланған. Тамырының негізгі бөлігі 20-45 см тереңдікте жатады, жетілген кезінде дәндері көлденең бағытта тарала береді. Тамырының жуандығы 3 см болады. Рапстың жемісі ортасынан екіге бөлінген жаңғашақ, бұршақ сияқты қос қабықты. Жемісінде орналасқан 40-50 дөңгелек қара-қоңыр тұқымдары бөлмешікке екі жағынан бекиді.

Бүйір тамырларының диаметрі 60-80 см. Сабағы тік өсетін, қатты бүршіктенген, биіктігі 1, 1-1, 8 м жететін, балауыз тұтымен көмкерілген өсімдік, сабағының жуандығы 0, 8-3, 5 см Жапырақтары көкшіл-жасыл түсті, балауызбен қапталған, төмендегілері сағақты, ал жоғарғылары сағақсыз болып келеді және үлпілдектері бар. Жапырағы көп және жапырағы аз түрлері де болады. Гүл шоғыры - болбыр шоқ гүл, гүлдері қос жынысты, ашық сары түсті. Жемісі - ұзын мұрыншасы бар бұршаққын. Тұқымдары ұсақ, диаметрі 1, 5-2 мм шар тәрізді, беті ұсақ-ұялы, қоңыр, қара-сұр түсті, 1000 тұқымның массасы 3-7 грамм шамасында.

Рапс - суыққа төзімді, құрғақшылыққа төзімсіз өсімдік. Тұқымдары 1-2ºС жылылықта өне бастайды, ал 14-16°С температурада жақсы өседі. Көктемгі минус 4-5°С, күзгі минус 8°С үсікті жеңіл көтереді. Өсіп-өну кезеңінде белсенді температура жиынтығы 1600-1800°С, ылғал сүйгіш, әсіресе қауыздану мен гүлдену кезеңдерінде ылғалды көп қажет етеді, транспирация коэффиценті 550-620 бірлікке тең. Күздік вегетация кезеңінде активті температураның жиынтығы 750-800ºС болса, жеткілікті. Қыстан 6-8 жапырақтар түзілген кезде жақсы қыстап шығады. Басқа майлы дақылдарға қарағанда, топыраққа қажетсінуі жоғары қара, қоңыр топырақтарда жақсы өседі.

Қазіргі кезде рапстың 12 түрі бар. Олардың ішінде кең тарағаны - италика, россика және корамза сорттары. Екпе дақыл ретінде жаздық рапс немесе кольза және күздік рапс түрінде кездеседі. Рапс майын техникада, қара металлургияда қолданылады. Жем ретінде малдарға беруге болады, улы қосылыстары жоқ.

Рапс өзінің биологиялық ерекшеліктерімен де өте құнды:

- майлы тұқымында 40-50% май, 21% ақуыз бар. Қолайлы жылдары рапс егістігінің бір гектарынан 10 ц май, 5 ц ақуыз алуға болады. Рапс ақуызы аминқышқылдарының құрамы бойынша қытай бұршақ ақуызына жуық. Алайда рапс құрамында зиянды биологиялық белсенді заттар: глюкозинолагаттар, эрук қышқылы, танин, полифенол, фитин қышқылы бар. Глюкозинолагаттар мен эрук қышқылы рапстағы ақуыздың қолданылуын төмендетеді;

- рапс майы майқышқыл құрамы жағынан күнбағыс майынан қалыспайды және сапасы жағынан зәйтүн майына жақын. Ол өзінің мөлдірлігін ұзақ уақыт бойы сақтап, жоғары эмульсиялы төзімділігіне байланысты маргарин, майонез, балық консервілерін дайындауда пайдаланылады. Рапс майы техникалық мақсаттарға - резеңке, лак, нейлон өндіруге, сабын қайнату, полиграфия, тоқыма, былғары өндірісінде қолданылады және соңғы уақытта биологиялық жанармай өндіру қолға алына бастады. Қазіргі кезде рапстың сұрыптарының шығуына байланысты оның маңыздылығы өсе түсті. Бұл сұрыптардың құрамында эрук қышқылы жоқ және глюкозинолагаттар мен клетчаткалар аз;

Көп жылдар бойы арамшөптерге қарсы универсал гербицид ретінде Симазин дәрісі қолданылып келді. Бұл препарат басқа ауылшаруашылық дақылдар үшін зиянды әсері жоқ, ал рапс өсімдігіне өте қатты әсер етеді, оның ең аз мөлшердегі дозасы (0, 2 кг 80% - ерітінді порошогы бір гектарға) рапс өсімдігін солдырып, көбісін өлтіріп те жібереді. Симазиннің мұндай кері әсері негізінен механикалық құрамы жеңіл топырақтарда тез жүзеге асып, өсімдік тамырына тез жетіп оны зақымдайды.

Германияда арамшөптерді жою үшін 0, 5 литр/га дозада «Талант» гербициді қолданылады. Сонымен қатар «Фюзилад-супер» препаратын рапс өсімдігінің 4-5 жапырағы пайда болғанда қолданса, тиімді әсер етеді. Күздік рапстың ең қауіпті арамшөбі - түймедақ ( Matricaria matricarioides ), бұл арамшөп күзде және ерте көктемде көрінбей, дән толыса бастаған кезде тез өсіп, рапс өсімдігін тұншықтырып басып тастайды және өнімді жинаған кезде әлі көк балауса түрінде болып орып-жинауды қиындатып, шығынды көбейтеді, тұқымның ылғалдылығын артырып қосымша энергия шығынын қажет етеді. Сондықтан бұл арамшөппен күреспей жақсы өнім алу мүмкін емес. Неміс ғалымдары бұл арамшөпке қарсы “бутизан-С” гербицидін қолданғанда оның тиімділігі өте жоғары болған. Бұл препарат негізінен тамыр жүйелері арқылы әсер етеді. Егер бұл препаратты арамшөп өсіп кеткенен кейін пайдаланса, онда ол жапырақ арқылы әсер етіп оны жояды, негізінен бұл препарат топырақ арқылы әсер ететін препаратқа жатады. Гербицид “бутизин-С”, өте қымбат препарат, сондықтан оны аздап үнемдеп пайдалану қажет.

Негізгі бөлім

Рапс зиянкестерінің түр құрамы

Рапстың өндіру технологиясында зиянкестерден қорғау жұмыстары көп орын алады. Зиянкестермен қатты зақымдалу салдарынан айқышгүлді дақылдардың егістік көлемі аса көбеймейді. Рапстың кең таралған зиянкестеріне:

Қырыққабаттың ақ көбелегі - Pieris brassicae L.,

Қырыққабат қоңыр көбелегі - Barathra brassicae L.,

Қырыққабат күйесі - Plutella maculipennis Curt.,

Қырыққабат бітесі - Brevicoryne brassicae L.,

Рапс егеуіші - Athalia colibri Christ.,

Айқышгүлді қандалалар - Hemipterа.,

Айқышгүлді бүргелер тұқымдасы - Coleoptera.,

Рапс гүлжемірі - Meligethes aeneus F .

Көк бүрге - Phyllotreta nigripes F.

Иректі бүрге - Phyllotreta undulata Kutsh.

Қырыққабат биті - Brevicorina Brasicae L.

Жасырырын бізтұмсық - Ceuthornhynchus assimilis Pauch

Рапс қандаласы - Eurydema oleracie L.

Қыша қандаласы - Eurydema ornata L .

Рапстың жапырақ жемірі - Entomocelis adonidis Pall.

Қырыққабат шыбыны - Delia brassicae L.

Рапс көбелегі - Pontia daplidice

Ақ жолақты саяқ шегіртке - Сhortippus albomarginatus DeG .

Рапс зиянкестері күресу шаралары

Шығыс қыша жемірі - Colaphellus hofti Men. (Coleopteraотряды, Chrysomelidae тұқымдасы) . Қоңыздар мен олардың личинкалары өсімдіктердің жапырағы мен гүлшоғырын жеп зиян келтіреді. Осының нәтижесінде қыша мен рапс дақылдары тұқымының түсімі кемиді.

Қоңыздың денесі дөңес, көк - жасыл немесе күлгін-көк түсті қоңыз. Мұртшалары қара, аяқтары, жоғарғы ерні және мұртшаларының түбі қызғылт - сары, ұзындығы 4-6мм. Личинкасының түсі қара-қоңыр, ұзындығы 10 мм жетеді. Қоңыздар қыстап шыққаннан соң ерте көктемде жабайы өсетін айқыш гүлді өсімдіктермен қоректенеді де одан кейін қыша және рапс дақылдарына көшеді. Жұмыртқа салуы оңтүстік облыстарда сәуір айының екінші жартысында, ал солтүстікте одан кешірек басталады. Жұмыртқаларын топырақ кесектерінің астына немесе өсімдіктерге жақын жер бетіне 10-20 данадан топтап салады. Жұмыртқадан бастап ересек насекомға дейін барлық даму кезеңі 26 күннен 34 күнге дейін созылады. Личинкалардың қуыршаққа айналуы топырақ арасында өтеді. Зиянкестің жалпы даму мерзімі бір жылға созылады.

Рапс жапырақжемірі -. (Coleoptera отряды, ) .

Сурет 1. Рапс жапырақ жемірі Entomocelis adonidis Pall.

Қоңыздар мен олардың личинкалары қышамен рапс өсімдіктерінің жапырақтарын түгелдей немесе жырымдап жұлып жеп көп зиян келтіреді. Денесінің ұзындығы 7 - 10мм, арқа жағы қызыл, бауыр жағы қара, тұрқы ұзынша - дөңестеу келетін қоңыз. Жұмыртқасы сопақша, қоңырқай қызыл түсті. Личинкаларының денесі сопақшалау, арқасында 3 қатар болып көлденең орналасқан хитинді бүртіктер бар, ұзындығы 13-14 мм. Қуыршағының түсі сарғылт - қызыл, ұзындығы 8мм жетеді. Рапс жапырақ жемірі көбінесе жұмыртқа фазасында қыстайды. Қоңыздар жұмыртқаларын топ тап топырақтың үстіңгі бетіне немесе жерге түскен жапырақтардың астына салады. Личинкалар сәуірдің аяғы мен мамырдың басында шығады. Олардың дамуы ауарайы және қоректену жағдайларына байланысты 11 күннен 23 күнге дейін, ал қуыршақтарының дамуы 10 күннен 16 күнге созылады. Егер қоңыздардың өздері қыстаса, онда олар жер .

Рапс егеушісі - Athaliacolibri Christ. (Hymenoptera отряды, Tenthredinidae тұқымдасы) . Елімізде тегіс таралған. Жалған жұлдызқұрттар қышамен рапс дақылдарын сабақтану мен гүлдену кездерінде зақымдайды.

Ересегінің ұзындығы 7 - 8мм, жалпы түсі қызғылт - сары, басы мен мұртшалары қара. Мұртшалары 10 - 11 буынды, олар ұшына қарай жуандай түседі. Қанаттары жалпақ, сарғылт. Аяқтары қысқа, сары түсті. Жұмыртқасының пішіні сопақша, сарғыштау ақ түсті болады. Личинкаларын «жалған жұлдызқұрт» деп атайды. Олардың піші ні циліндр тәрізді, арқа жағы күңгірт жасыл, астыңғы бауыр жағы ақшыл, басы қара, аяқтары 11 жұп. Денесін бойлай орналасқан 3 қара-қоңыр жолақ болады: біреуі арқа жағында, екеуі бүйір жақтарында. Денесін ұсақ секпіл және қатпарлар басқан, ұзындығы 17 - 18мм жетеді. Пілләсі күміс түсті, жібек тәрізді талшықтан тоқылған, ұзындығы 6 - 11мм. Рапс егеушісі жалған жұлдызқұрт күйінде пілләнің ішінде топырақ арасында қыстап шығады да, көктемде сол жерде қуыршаққа айналады. Ересектері мамыр айының орта кезінде шығып, көп кешікпей жұмыртқалауға кіріседі. Аналығы жұмыртқа қынабы мен жапырақтың бетін егеп теседі де, соған салады. Одан соң тесікті ауада тез қататын сұйықтықпен бітеп тастайды. Ұрықтың даму ауа райының жағдайларына байланысты 5 - 6 күннен 10 - 11 күнге созылады. Жалған жұлдызқұрттар өсімдіктің жапырағын, гүлдерін, дән қабын және тұқымдарын кеміріп жеп қоректенеді. 15 - 20 күннен кейін жалған жұлдызқұрттар қоректенуін тоқтатады да топыраққа еніп, 10см тереңдікте піллә ішінде қуыршаққа айналады. Қуыршақ 2 жетідей дамиды.

Рапс гүлжемірі - Meligethes aeneusF. (Coleoptera отряды, Nitidulidae жылтырақтар тұқымдасы) . Қоңыздары қара көк немесе жасыл құлпырған түсті, ұзындығы 1, 5 - 2, 7мм. Дернәсілі ақшыл-сұр, ұсақ қара сүйелдері бар. Қоңыздар екпе ормандарда, өсімдік қалдықтарының астында қыстайды. Жұмыртқаларын шанақтар ішіне тобымен салады. Қоңыздар мен құрттар зақым келтіреді. Ересек жәндік тозаңмен, гүлдің аталық мүшесімен, өсімдік аналығымен қоректенеді. Құрттары тозаңмен қоректенеді. Шанақтар солып, түсіп қалады.

Сурет 2. Рапс гүлжемірі Meligethes aeneusF

Күресу шаралары. Ауыспалы егіс жүйесін дұрыс сақтау, рапс және қыша өсірілген учаскелерге оларды қайталап 3-4 жылдан кейін ғана жоспарлау. Өнімді жинап алғаннан кейін егістік жерді өсімдік қалдықтарынан ұқыпты түрде тазалап, одан соң терең сүдігер жырту.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.