Жылыжайдағы қиярдың аурулары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
КІРІСПЕ
1.1 Қиярдың шығу тарихы, әлемде және Қазақстанда өсірілетін көлемі.
1.2 Қияр дақылының морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
Негізгі бөлім
2.1 Жылыжайдағы қиярдың аурулары
2.2Қиярды зақымдайтын ауру түрлері
2.3 Қиярды жылыжайда күту,өңдеу, өсіру технологиясы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер:

КІРІСПЕ
Қазақcтан 2050 ұлттық cтpатeгияcы жәнe Агpобизнec 2020 бағдаpламаcына cәйкec, Қазақcтанның агpоөнepкәcіптік кeшeнінің алдында жаңа тeхнологиялаp eнгізу eceбінде шаруашылықтарда өсірілетін экологиялық таза өнімдepді өндіpу міндeті тұp [1].
Әлемдік азық-түлік нарығының көшбасшысы болу және ауыл шаруашылығы өндірісін арттыру үшін бізге мыналар қажет: Егістік алаңын ұлғайту. Мұндай мүмкіндік барлық елдерде бірдей жоқ екенін атап өтемін. Егістік түсімін, ең алдымен жаңа технологиялар енгізу есебінен елеулі көтеру қажет. Біз экологиялылыққа баса назар аудара отырып, ұлттық бәсекеге қабілетті брендтер құруға тиіспіз. Нәтижесінде мен агроөнеркәсіптік кешеннің алдына - экологиялық таза өндіріс саласындағы жаһандық ойыншы болу міндетін қоямын.
Мeмлeкeт өcімдік шаpуашылығы өндіpіcін дамытуға жәнe импоpт көлeмін төмeндeтугe баpлық қажeтті жағдай жасауда. Қазіpгі таңда pecпубликада көкөніc-бақша өнімдepін балғын жәнe өңдeлгeн түpдe тұтыну көлeмі жылына шамамeн 3,2 млн.т құpайды. Оның ішіндe, импоpттың алатын үлecі шамамeн 6% .
Көкөніс шаруашылығы - көкөніс өсімдіктерін өсірумен айналысатын ауыл шаруашылық саласы, оларға мысалы, бақшалық дақылдар - қарбыз, қауын, асқабақ жатады. Көкөніс шаруашылығы ашық немесе жабық жерлік болуы мүмкін, ол топырағына байланысты болады. Көкөніс шаруашылығының ашық түрінде көктемгі жазғы және күзгі мезгілдерде көкөністік дақылдарды өңдейді, жабық топырақта -- маусымнан тыс кездері көкөністерді өсіреді, ол кезде климаттық жағдайлар бойынша егістіктерде көкөніс өнімін және ашық топырақ үшін көшетті екпелерді алу мүмкін болмайды.
1.2 Қияр дақылының морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері
Қияр (лат.Cucumis sativus)-асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық көкөніс дақылы.Жарық,ылғалды және жылы жерлерде жақсы өседі. Суыққа төзімсіз. Сабағы жатаған не өрмелегіш, бес қырлы, ұзындығы 1,5м-дей.Жапырағы кезектесіп орналасқан, ұзын сағақты, түкті. Гүлі сары, дара жынысты. Жемісі- қияр. Қиярды үзіп алысымен де, кейін тұздалған күйінде де жеуге болады. Жемісі - жеуге жарамды, тұқымы көп, шырынды және түсі жасыл болып келеді. Түріне байланысты көлемі әртүрлі болады. Бүгінгі күнге дейін осы аймақтарда қияр табиғи жағдайда өсіріледі.
Қиярдың сабағы жатаған, бұтақтанғыш келеді. Жапырақтары сағақты, солардың қолтығында мұртшалары, өркендері, жанама тамырлары және гүлдері қалыптасады. Аталық гүлдері гүл шоғырына қалқанға, аналықтары жалғыздан, кейдешоқпарбас тәрізді орналасқан
Тамыр жүйесі. Тұқымдары егіліп, тұқым жарнақтары топырақ бетіне шығып болғанша тамыр жүйелері қалыптасады. Осы тамыр жүйелері тігінен және жан-жағына көптеп таралып, топырақ қабатына жайылып өсе бастайды. Негізгі бастапқы тамыры 1 метрге дейін болады, осы тік тамырдан жайылып таралған көптеген жанама тамырлары топырақтың жоғарғы қабатында (25-30см) орналасады. Осы тамырлардың физилогиялық функциясы қоректік қажеті ертінділерді көптеген ұсақ тамырша түктерімен өзіне сорып, топырақ бетіндегі вегетативтік және генеративтәк мүшелерін қамтамасыздандырады.
Сабақтары. Шырмауық сияқты және қысқа, ұзынды мұртшаларымен жармасып өзіне биік өскен өсімдіктертердің сабақтарымен жоғарылап өсе бастайды немесе бұндай жағдай болмағанда топырақ бетіне жайылып өркендейді. Сабақтары жұмыр-қырлы, қырлы, нәзік, орташа қатты түктерімен қалыптасып өседі. Орталық басты сабақтан бірнеше қатар, біріншіден екінші, екіншіден үшінші сабақтары қалыптасып, осылайша жалғасып, сорттарының ерекшеліктеріне байланысты (3-4 м-ге дейін) өрендей береді. Осылайша сабақтану аз, орташа, көп болуы сорттың ерекшеліктеріне , қоректік алаңның көлеміне, өсіріп-өндіру технологиясының қолайлы жағдайларына байланысты болады. Сабақтанудың түрлері: орталық бір сабақты, көп сабақты (сегізден де көп жанама сабақтар), орташа (5-8 дейін), аз(1-4 дейін). Сабақтарының ұзындығы сортына, өсіру жағдайларына қарай салқындау аймақтарда 1,5 м, ал қоңыржай жылы жақтарда 2-3 м-ге дейін өсіп-өнеді. Сабақтарының ұзындығына қарай 4 топқа бөлінеді: түптісі- 0,1 м, қысқа сабақтысы- 0,1-0,5 м, орташасы- 0,6-1,5 м, ұзын сабақтылары 1,5 м-ден де ұзынырақ болып қалыптасады. Сабақтарының жуандығы: жіңішкесі-0,5 см, ал жуандары-0,5 см-ден жуан. Қысқа сабақтылары ерте піседі, жемістері онша үлкен емес. Сабақтарының жапырақтанулары аз, орташа және көп болып бөлінеді.
Жапырақтануы. Сабағының өсіп-даму кезеңінде жапырақтары кезектесіп қалаптасады. Жапырақ алақандары тұтас, аздап қана қалақтануы болады, жапырақтарының беттері тегіс, аздаған қыртыстары бар, кедір-бұдырланған, шеттері бүтін, тұтас немесе жиектері ара тісі тәрізденіп қалаптасады. Жапырақтарының екі жақ беттері сабақтары сияқтанып түктенеді немесе түксіз де болып өседі. Жапырақтарының сыртқы түр пішіндері әр түрлі сүйірленген, сопақша, бесұшты сопақша болып қалыптасады. Жапырақ алақандарының ұзындығы қысқа (12 см-ге дейін), орташа (12-15 см), ұзын (15 м-ден де ұзын) болады. Жапырақтарының ендері: кішкене (15 см-дей), орташа (15-20 см), енділеу (20 см-ден енді).
Гүлденуі. Қияр дақылы бір үйі бөлек жынысты аталық және аналық гүлдері бөлек-бөлек немесе қос жынысты болып та қалыптасады. Гүлдері жапырақтардың қолтығында, аталық гүлдер бірнешеуден топтасып, аналық гүлдерге қарағанда бір-екі, үш тәулік ерте қалыптасып гүлдейді. Аналық гүлдері жапырақ қолтықтарында біреуден немесе қосақтасып екеуден, анда-санда үшеуден орналасады.
Қазіргі кезеңде негізінен тек аналық гүлдерін қалыптастыратын сорттар мен будандар көптеп шығарылуда, осылардың аналық түрлерін, осындай сорттар мен будандарды жан-жаққа кеңінен, жалпылай шаруашылықта пайдалану қиярдың өнімділігін екі-үш есеге дейін арттырады.
Аталық гүл шоғында тек қана күлте жапырақ болады, осы күлте ішіндегі аталық жынысында тозаңы пісіп жетіліп, аналық гүлді тозаңдандыруға 1-2 тәулікте жетіледі. Осы гүлдер жеміс бермейді, ал аналық гүлдің күлтешесінің астында кішкене болашақ жемісінің негізі болып, жапырақ қолтыңында тығыз орналасады, тап осылайша аталық гүл мен аналығының айырмашылығы көрініп тұрады, бұл заңдылық барлық асқабақ тұқымдастардың өздеріне тән бір ерекшеліктері.
Аталық және аналық гүлдерінің күлтешелері ашық сары аралармен, жәндіктермен айқас тозаңданады. Аталық гүлдері 1-2 тәулікте, ал аналықтары 3-4 тәулікте күлтешелері ашалғаннан кейін семіп кебе бастайды, ал осы кезеңде аналық гүл тозаңданбаса, семіп кеуіп түсіп қалады, егер тозаңданса, болашақ кішкентай жемістерінің 2-3 тәулігін пикули, 4-5 тәулігін корнишон деп аталады. Осы екеуін көкөнісшілер нәзіктігіне қарай уызға теңейді, 9-12 тәуліктен асырмай тағамға жинап тұру қажет, өйтпеген жағдайда қабықтары қатая бастайды.

Негізгі бөлім
2.1 Жылыжайдағы қиярдың аурулары
Жылыжайдағы қиярдың ең қауіпті аурулары - ақ ұнтақ немесе перокоспороз Pseudoperonospora cubensis Rostowz
Бұл аурудың пайда болуының ең басты себебі - жылыжайдағы температураның 9-10°С-қа дейін түсіп кетуі. Ақ ұнтақ ауруы қиярдың тек жапырақтарын ғана зақымдайды, бұл ауру кеңтарласа жапырақтың өзектері ғана қалады. Бұл аурудың пайда болуын қалай білуге болады? Ең алдымен, жапырақтың үстіңгі жағында сары жасыл бұрышты майлы дақ пайда болады, олардың өлшемдері тез өсіп үлкейеді. Дақтың бұрыштық формасы болғандықтан оны көбінесе, бактериоз ауруымен шатастырады. Бірақ бұл аурудың бактериоздан айырмашылығы жапырақтың астыңғы беттерінде дақ түскен жерлерде сұр сия, көгілдір (налет) жолақтар пайда болады. Олар: саңырауқұлақ споралары болып табылады. Егер ылғал тамшы түрінде болса ( жауын, шық, жапырақ арқылы суару), споралар үлкейіп жаңадан көптеген дақтар пайда болып көбейіп, бір - бірімен қосылып кетеді. Ауырған жапырақтар сары қошқыл ( бурый) одан кейін қошқыл түске еніп, соңында солып қурап қалады. Бұл аурумен ауырған өсімдік 8-14 күннің ішінде өліп, алынатын өнімнің көп бөлігі кемиді. Егер бұл ауру өсімдіктің гүлдеу кезінде немесе оның алдында пайда болса, онда қияр мүлде түйін салмайды.
(1-сурет)
Күресу шаралары (жолдары). Ең бірінші, осы ауруға төзімді сорттар мен гибридтерді таңдай білу қажет, екіншіден, ауыспалы егіншілікті дұрыс пайдалана білу қажет. Ауру өсімдіктерді дер кезінде жойып тұру қажет, өйткені жапырақта бұл аурудың инфекциясы 7 жылғадейін сақтатылып, өмір сүре береді. Тұқымды себер алдында температурасы 50°С жылы суда 20 минут ұстап залалсыздандыру қажет. Сонымен қатар топыраққа үнемі минералдық және органикалық тыңайтқыштарды беріп ауруға деген төзімділікті арттыруға болады. Вегетацияның орта кезінде 1,7% нитроаммофоска ертіндісіне немесе микроэлементтер (бор, молибден, мырыш) мен кристалинді беру қажет. Қиярдың жалған ақ ұнтақ ауруын өртпен теңестіреді, сондықтан бұл ауруды бірден алдын алып өшіру керек. Егер қияр жылыжайда өсіп тұрса, онда бұл аурудың инфекциясының күшті таралуына пленкамен поликорбонат қабырғаларында пайда болатын конденсат себеп болады, өйткені өсімдік тұрақты түрде жылыжайлық эффекті күйінде болады. Жылыжайдың температурасы түнде 12°С - тен төмен түсіп кетсе, бұл ауру өршіп шыға келеді. Сондықтан жапырақтарды күніге қарап, бақылап, сары жасыл дақтардың өлшемі 0,5 см және оданда үлкен болса, үстеп қоректендіру мен суаруды бірден тоқтатып бір жетіге дейін оларды қолданбау қажет. Ылғалдылық төмен түскен кезде қиярды топаздың (2 мл*10 л) суға ерітінідісімен немесе хоммен мыстың хлорлы (20 гр*10 л суға) ерітіндісімен бүркіп шашу қажет. Ерітіндінің температурасы 22-24°С-та төмен болмауы қажет. Дәріні жылыжайда шашып болған соң, бірден желдеткішті қосып желдету керек. Жылыжайдағы температуракүндіз 20-25°С, ал түнде 18-21°С болуы шарт. Егер түн суық болса, міндетті түрде газдық пешті қосып жылудың температурасын белгілі бір шекке дейін көтеруді ұйымдастыру қажет.
Ақ ұнтақ ауруы Pseudomonas syringae. Бұл ауру түрі жылыжай мен ашық жерде өсірілетін көкөністерге қатысты. Түнде күн суытқанда жылыжайда температура тым төмен түсіпкетсе пайда болады. Алдымен жапырақтардың үстіңгі бетінде сонан соң ұлғайып астыңғы беттерінде пайда болады.Бұлар саңырауқұлақ споралары - бастапқыда және жеке дақ түрінде пайда болып кейінен ұлғайып, жапырақтар сарғайып, күрең тартып морт сынғыш болып, соңында солып қалады. Жапырақтар зақымданған соң өсуі баяулап, жемістері майда, саны аз болады. Ашық жерлерде бұл ауру қиярдың өнімділігін 50-70 % -ға кемітсе, жылыжайда 100%-ға дейін жойып жібереді. Аурудың асқынуына ауа температурасы мен ылғалдылықтың күрт төмендеуі себеп болады. Сонымен қатар инфекция көзі ретінде осы аурумен зақымданған өсімдік қалдықтары мен топырақ себепші болады. Жауын көп жауып ылғалдылық жоғарылаған кезде және әлсіз жарық пен күндізгі - түнгі температураның күрт өзгерістері кезінде асқынып, өсімдіктер бұл аурумен күресуге әлсіз болады.
(2-сурет)
Күресу шаралары: 1. Өсімдік қалдықтарын топырақтан ұқыпты түрде тазарту қажет. 2. Ауру түрлеріне төзімді сорттар мен гибридтерді пайдалану керек. 3. Ауыспалы егісті қолданып, асқабақ тұқымдастарды 2-3 жылда бір рет егіп тұру қажет. 4. Үнемі суарып, калий тыңайтқышының жоғары концентрациясын беру қажет (2 үлкен ас қасықты калийді 10 л суға ерітіп). 5. Өсімдіктерді мыс купоросының әлсіз ертіндісімен (5 г * 10 литр суға) немесе маргонцовканың сол сияқты концентрациясымен бүрку керек. 6. Осы концентрациядағы ерітінділермен өсімдікті кешке өңдеп шашу қажет. Өңдеуді гүлдеуден бастап 3-4 рет әрбір 10-12 күнде қайталау қажет. 7. Жапырақтарда ақ ұнтақтың кейбір дақтары біліне бастағанда майдаланған. күкіртпен ертеңгі уақытта мақтаға малып алып күйдіру немесе бүрку қажет. 8. Өте асқынған ауру жапырақтарды кесіп, орнын (5г*10 л су) мыс купоросына 50 г коллоидты күкіртті қосып өңдеу қажет.

2.2Қиярды зақымдайтын саңырауқұлақ паразиттері
Жалған ақ ұнтақ - өсімдік жапырағын оның даму фазасының кез келген кезінде зақымдауы мүмкін. Оның инфекциясы топырақта бірнеше жылға дейін сақталады. Бұл аурудың жылыжайдағы басты белгісі - көкшіл,м айлы дақ, уақыт өте бұл дақ қоңыр татып, күйгенге ұқсайды, одан кейін жапырақ кеуіп өліп қалады. Бұл аурудың пайда болуына ең басты себеп, температураның күрт өзгеруі. Бұл аурудың белгілері біліне бастасымен барлық үстеп қоректенудің түрлері мен сауаруды бір аптаға дейін тоқтату қажет. Жылыжайды желдетіп, өсімдіктерді мыс купоросымен өңдеу қажет. Ақ ұнтақ ауруы көбінесе, поликорбинатпен жабылған жылыжайдағы қияр дақылын көп зақымдайды. Ақ ұнтақ көбейіп, жапырақ солып соңында өсімдік өледі. Ауруды қоздырғыштар арамшөптермен гүлдерден жұғады. Дақылдарды суару үшін мұздай суды пайдалануға және өсімдікті бір жерге қайта-қайта егуге болмайды. Ақ ұнтақ түскен жапырақтарды кровян ерітіндісімен мочевинаны араластырып өңдеу керек. Күкірт ерітіндісімен де өңдеуге болады. Өңдеу кезінде барлық есіктер мен терезелер жабық болуы керек. Жылыжай жағдайында қияр дақылын Топаз препаратымен өңдеу тиімді. Өңдеуді жылы күндері жүргізу қажет. Жылыжайда қияр өнімі жиі сарғаяды, оған себеп ыстық, қапырық ауа, сонымен қатар қияр суық температурада да сарғаюы мүмкін. Оның тағы бір себебіі фосфор немесе азоттың және жарықтың жеткіліксіздігі.
Кладоспориоз немесе зәйтүн майлы дақтары - алғашында жапырақтарда қоңыр дөңгелек немесе бұрыштық дақ түрінде пайда болып кебе бастағанда жапырақтар қурап өледі. Жемістерде, сабақпен қалемшелерде дөңгелек тілшікті жасыл-қоңырқұба немесе зәйтүн майының түсі сияқты тілшік пайда болады да, 3-4 күннің ішінде дақ қарайып өлшемі өседі. Жапырақ қисайып-майысып түсі өзгереді де, жемістің дәмдік сапасы нашарлайды. Аурудың зақымдау көзі - топырақта қалған ауру өсімдік қалдықтары, қыстап қалған саңырауқұлақ споралары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.