АО "КазАвтоТранс" кәсіпорынында тәжірибеден өту

Кіріспе
1 Кәсіпорынның қажеттілігі және оның негізгі өндірістік бөлімшелері
2 Парктегі жылжымалы құрамалардың түрлері
3 ВАЗ . 2109 жеңіл автомобилінің құрылысы
4 МАЗ . 503 жүк автомобильдерінің құрылысы
5 ВАЗ . 2109 жеңіл автомобильдеріне техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру
6 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігінің кәсіпорынға қатысты ережелері
7 Көлік жөндеуші ретінде жұмыс істеу
8 Кәсіпорында жылжымалы құраммен жұмыс жасау кезіндегі ережелер
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Автомобиль көлігі - әр түрлі механизмдер мен агрегаттардан тұратын күрделі құрылыс. Өздігінен жүретін ең алғашқы көлік 1769 жылы Нико¬лас Джозеф Кагнот (Nicholas Joseph Cugnot) ойлап тапқан бу автомобилі болды. Ол сол кездегі Францияның соғыс министрі Этье¬н-Француаның (Etienne-Francois) ар¬тил¬лериялық құрылғыларды тасу үшін берген тапсырмасы бойынша шығарылды. Сол кезде Кагнот пен әскери механик Брезин ең алғашқы автомобильді париждік Арсеналда құрастырып шығарған. Оны қозғалысқа келтіру үшін олар двигатель мен бу бөшкесін алдыңғы дөңгелектердің үстіңгі жағына қойып, тісті дөңгелектерді тарту үшін екі поршень қолданған. Бұл көліктің ең жоғарғы жылдам¬дығы 4 км/сағ болғанымен, 5 тон¬наға дейінгі жүкті тарта алатын. Ке¬йін төрт орынды жолаушыларға арналған нұсқасы шыққан. Кагнот¬тың параходының басты мәселесі тежегіші болды, сондықтан 1771 жылы бірнеше төтенше жағдайдан кейін жоба жабылған екен.
Көлік мемлекеттік және халықаралық еңбек бөлінісінің материалдық негізін кұрайды. Барлық байланыс жолдары, көлік кәсіпорындары мен көлік құралдары дүниежүзілік көлік жүйесіне бірігеді. Көлік жүйесін дамытудың, әсіресе аумағы ете үлкен елдер үшін маңызы ерекше. Сондықтан көлік жүйесінің салаларын дамытуға бұл елдер көп қаржы жұмсайды. Ғылыми-техникалық революция көліктің барлық түрлерінің карқынды дамуына негіз болды. Бұл көліктер жылдамдығының артуынан, олардың жүк көтеру және тасымалдау мүмкіншіліктерінің кеңеюінен айқын көрінеді.
Көлік қатынасы жоғары дамыған елдерде жақсы жолға қойылған. Шығыс Еуропа елдері мен Ресейдің көлік жүйесі жолдардың жиілігі мен сапасы, жүк айналымының мөлшері жөнінен Батыс Еуропа елдері мен АҚШ-тан әлдеқайда төмен дәрежеде тұр. Дамушы елдер бойынша осы заманғы көлік жүйелері барлық елдерде дамытудың, жаңа ашылыстардың басын қосып жатыр.
Қазақстанның көлік саласындағы саяси бағдар – алдымен мемлекет пен қоғамның алдында тұрған маңызды, өмірлік мәні бар тапсырмалардың оң шешім табуына бағытталған: сенімді қауіпсіздікті қамтамасыз ету, тұрақты түсім беретін экономиканы дамытуға ең жоғары деңгейде қолайлы жағдай жасау, тұрғындардың тұрмыстық деңгейін көтеру болып табылады.
Қазақстан үшін басым мәнге ие болған мәселелердің бірі – көлік жүйесін, ішкі және әлемдік нарыққа еркін кіруін қамтамасыз ететін бағытта дамыту болып табылады.
Қазақстанның көліктік жүйесінің одан әрі дамуының маңызды көрсеткіші оның қазіргі көліктік торабын дұрыс пайдалана біліп, оның географиялық орналасу артықшылығын пайдаланып, маңайдағы мемлекеттерге қысқа жол таба білу болып табылады. Бірақ Қазақстанның көліктік жүйесі тезірек дүниежүзілік деңгейге көтерілуі үшін, оның көліктік тармағын түгелдей жаңарту қажет болады.

1 Автокөлік қозғалтқыштары (2 бөлім): Шатров М.Г.: Москва «Транспорт»
2 Автокөліктің құрылысы: Передерий В.П.: «Форум Инфра-М», 2011 – 288 бет.
3 ВАЗ-2109, ВАЗ-2108 автокөліктерінің құрылысы: Вершигора В. А., Игнатов А. П., Новокшонов К. В., Пятков К. Б., Яметов В. А.: «Третий Рим», 2000 – 96 бет.
4 ВАЗ-2109 автокөлігінің құрылысы және жөңдеу жұмыстары: Мультимедиялық видеокітап, 2009 – 130 МБ.
5 ВАЗ-2109 автокөлігіне техникалық қызмет көрсету: Мультимедиялық видеокітап, 2009 – 600 МБ.
6 МАЗ автокөліктері: Высоцкий М.С.: Москва «Транспорт», 328 бет.
7 МАЗ автокөліктерін жөңдеу: Пасов В.З., Малишевский И.И.: Москва «Транспорт», 1971.
8 Автокөлік кәсіпорындарында еңбекті қорғау: Салов А.И.: Москва «Транспорт», 1985.
9 АҚ «ҚазАвтоКөлік» кәсіпорын мәліметі.
10 vaz2109.inf.ua сайтының материалдары.
11 www.automan.ru сайтының материалдары.
12 www.contiteh.ru сайтының материалдары.
13 www.autosoft.ru сайтының материалдары.
14 club2109.ru сайтының материалдары.
15 www.kz.all.biz сайтының материалдары.

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 9
1 Кәсіпорынның қажеттілігі және оның негізгі өндірістік бөлімшелері
10
2 Парктегі жылжымалы құрамалардың түрлері 12
3 ВАЗ – 2109 жеңіл автомобилінің құрылысы
14
4 МАЗ – 503 жүк автомобильдерінің құрылысы 19
5 ВАЗ – 2109 жеңіл автомобильдеріне техникалық қызмет көрсетуді
ұйымдастыру
22
6 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігінің кәсіпорынға қатысты
ережелері
26
7 Көлік жөндеуші ретінде жұмыс істеу 28
8 Кәсіпорында жылжымалы құраммен жұмыс жасау кезіндегі ережелер 29
Қорытынды 30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 31

Кіріспе

Автомобиль көлігі - әр түрлі механизмдер мен агрегаттардан тұратын
күрделі құрылыс. Өздігінен жүретін ең алғашқы көлік 1769 жылы Николас
Джозеф Кагнот (Nicholas Joseph Cugnot) ойлап тапқан бу автомобилі болды. Ол
сол кездегі Францияның соғыс министрі Этьен-Француаның (Etienne-Francois)
артиллериялық құрылғыларды тасу үшін берген тапсырмасы бойынша шығарылды.
Сол кезде Кагнот пен әскери механик Брезин ең алғашқы автомобильді париждік
Арсеналда құрастырып шығарған. Оны қозғалысқа келтіру үшін олар двигатель
мен бу бөшкесін алдыңғы дөңгелектердің үстіңгі жағына қойып, тісті
дөңгелектерді тарту үшін екі поршень қолданған. Бұл көліктің ең жоғарғы
жылдамдығы 4 кмсағ болғанымен, 5 тоннаға дейінгі жүкті тарта алатын. Кейін
төрт орынды жолаушыларға арналған нұсқасы шыққан. Кагноттың параходының
басты мәселесі тежегіші болды, сондықтан 1771 жылы бірнеше төтенше
жағдайдан кейін жоба жабылған екен.
Көлік мемлекеттік және халықаралық еңбек бөлінісінің материалдық негізін
кұрайды. Барлық байланыс жолдары, көлік кәсіпорындары мен көлік құралдары
дүниежүзілік көлік жүйесіне бірігеді. Көлік жүйесін дамытудың, әсіресе
аумағы ете үлкен елдер үшін маңызы ерекше. Сондықтан көлік жүйесінің
салаларын дамытуға бұл елдер көп қаржы жұмсайды. Ғылыми-техникалық
революция көліктің барлық түрлерінің карқынды дамуына негіз болды. Бұл
көліктер жылдамдығының артуынан, олардың жүк көтеру және тасымалдау
мүмкіншіліктерінің кеңеюінен айқын көрінеді.
Көлік қатынасы жоғары дамыған елдерде жақсы жолға қойылған. Шығыс Еуропа
елдері мен Ресейдің көлік жүйесі жолдардың жиілігі мен сапасы, жүк
айналымының мөлшері жөнінен Батыс Еуропа елдері мен АҚШ-тан әлдеқайда төмен
дәрежеде тұр. Дамушы елдер бойынша осы заманғы көлік жүйелері барлық
елдерде дамытудың, жаңа ашылыстардың басын қосып жатыр.
Қазақстанның көлік саласындағы саяси бағдар – алдымен мемлекет пен
қоғамның алдында тұрған маңызды, өмірлік мәні бар тапсырмалардың оң шешім
табуына бағытталған: сенімді қауіпсіздікті қамтамасыз ету, тұрақты түсім
беретін экономиканы дамытуға ең жоғары деңгейде қолайлы жағдай жасау,
тұрғындардың тұрмыстық деңгейін көтеру болып табылады.
Қазақстан үшін басым мәнге ие болған мәселелердің бірі – көлік жүйесін,
ішкі және әлемдік нарыққа еркін кіруін қамтамасыз ететін бағытта дамыту
болып табылады.
Қазақстанның көліктік жүйесінің одан әрі дамуының маңызды көрсеткіші
оның қазіргі көліктік торабын дұрыс пайдалана біліп, оның географиялық
орналасу артықшылығын пайдаланып, маңайдағы мемлекеттерге қысқа жол таба
білу болып табылады. Бірақ Қазақстанның көліктік жүйесі тезірек
дүниежүзілік деңгейге көтерілуі үшін, оның көліктік тармағын түгелдей
жаңарту қажет болады.

1 Кәсіпорынның қажеттілігі және оның негізгі өндірістік бөлімшелері

Кәсіпорын – қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес
өндірістік-шаруашылық бірлік, яғни заңды тұлға құқығы берілген шаруашылық
жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі
нысаны. Ол әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда алу
мақсатымен еңбек ұжымын пайдалана отырып, өнім өндіреді, жұмыстарды
орындайды, қызметтер көрсетеді және өндіріс құрал-жабдығы мен басқа да
мүлікке меншік нысандарына қарамастан заңды тұлға ретінде және шаруашылық
есеп принципіне сүйеніп әрекет етеді.
АҚ ҚазАвтоКөлік компаниясының орындайтын қызмет түрлері:
автотасымалдаулар (сурет 1.1), аз партиялы жүктерді автотасымалдау,
ауырсалмақты габаритті емес жүктерді автотасымалдау, автокөліктің жол серік
жүктелетін автотасымалдаулар.

Сурет 1.1 Халықаралық тасымал ұйымдастыратын жүк автокөлігі

АҚ ҚазАвтоКөлік компаниясы Қазақстанда және жақын шетел елдеріне
құрылыстық, ауылшаруашылық және тағы басқа жүктерді тасымалдаумен
айналысады. АҚ ҚазАвтоКөлік компаниясында Республика бойынша 19 филиалы
бар. Қазіргі күнге дейін АҚ ҚазАвтоКөлік компаниясында 1000-нан астам
эксплуатациялық автокөліктерімен қамтамасыздандырылған, автокөлік парктері
бар. АҚ ҚазАвтоКөлік компаниясы өзінің филиалдарында жабық және ашық
алаңдарда орналасқан өндірістік базалары орын алды. Олар автокөліктің
жөңдеуін, қызмет көрсетуін қамтамасыз етеді. АҚ ҚазАвтоКөлік компаниясы
жұмыстарын әрқашан үлкейтілген жұмыс салаларында орындайды. АҚ
ҚазАвтоКөлік компаниясы өз жұмыстарын жүк тасымалдаумен ғана шектемей
қосымша прицептерді шығару өндірісімен, жүк автокөліктеріне техникалық
қызмет көрсетуі және жөңдеуді орындайтын жұмыстармен айналысады. [15]

2 Парктегі жылжымалы құрамалардың түрлері

АҚ ҚазАвтоКөлік бірлестігінде Евро-1, Евро-2 (сурет 2.1) Камаз жүк
автокөліктері орын алды. Оған қосымша тіркемелер және жартылай тіркемелер
орналасқан. Борттық автокөліктер, еврофуралар, самосвалдар және отырықшы
тартқыштар да кездеседі. Бұл көліктер өндірістік, құрылыстық, ауыл-
шаруашылық, тұтыну тауарларын және әр түрлі жүктерді тасымалдауға арналған.

Сурет 2.1 Камаз жүк автокөлігі

Автомобиль көліктерінің жылжымалы құрамасы автокөліктер, автокөлік-
тартқыштар және тіркемелер болып бөлінеді. Автокөліктің орындайтын
тасымалдарына байланысты әрбір тасымал түрі өзінің сипатына байланысты
белгілі бір көлік түрімен тасымалданады.
Тағайындау міндеттеріне байланысты автокөліктер бөлінеді: транспорттық –
жүкті және жолаушыларды тасымалдауға арналған (жүк көліктер, жеңіл көліктер
және автобустар); арнайы – автокөліктің жылжымалы құрамасы жатпайтын,
арнайы бір жұмыстарды орындауға бағытталған көліктер (автопогрузчиктер,
автокрандар, санитарлы, өртті және тағы басқалары).
Жүк автокөліктері толық салмаққа, кузов түріне және өтімділікке
байланысты бөлінеді.
Толық салмақ бойынша мыналарға бөлінеді:
- жеңіл автокөліктердің 1,2 т дейін шасси түрінде құрылады. Олар
байланыс жүйесінде, сауда желісінде аз партиялы жүктерді
тасымалдауға арналған;
- жүк көтергіштігі 1,2 т-дан 2,0 т-ға дейін, бұл көліктер сауда
мекемелерінде, кәсіпорындарда және ауыл шаруашылықта аз көлемді
жүктерді тасымалдауға арналған;
- жүк көтергіштігі 2,0 т-дан 8,0-ға дейін, орташа жүк айналымдағы
мекемелер мен кәсіпорындардағы салмақты жүктерді тасымалдауға
арналған;
- жүк көтергіштігі 8,0 т-дан 14,0 т-ға дейін, үлкен өндірістік
кәсіпорындардың құрылыстық материалдарын және отынды қатты
жамылғысы бар жолдарда тасымалдауға арналған;
- жүк көтергіштігі 14,0 т-дан 40,0 т-дан жоғары, кең өндірістерде
және үлкен құрылыстарда үлкен жүк ағымдарда қызмет көрсетеді. Олар
кәбінесе жолдардан тыс тасымалдарда жұмыс атқарады.
Кузов түріне байланысты жүк автокөліктері былай бөлінеді:
- ортақ пайдаланымды көліктер, олар ашық платформалы шалқаятың
бортты, таралардағы және үйілмелі жүктерге арналған;
- мамандырылған автокөліктер, оларда арнайы кузов түрі болады.
Олардың автосамосвалдар, торфовоздар, зерновоздар, цементовоздар,
бензин цистерналары, май цистерналары, рефрижераторлар,
автофургондар және тағы басқа түрлері кездеседі.
Өтімділігіне байланысты жүк автокөліктері жолды және үлкейтілген
өтімділікті, яғни жолсыз жерлерге арналған болып бөлінеді. [15]

3 ВАЗ – 2109 жеңіл автомобилінің құрылысы

ВАЗ-2109 (сурет 3.1) автокөлігінің кузовы бес есікті комбихэтчбек
түріндегі, жұмыс көлемі 1,5 л 21083 қозғалтқышымен жұмыс атқаратын,
қозғалтқыш қуаты 69 ат күшінен құралған алдыңғы жетекті жеңіл автокөлікке
жатады.
ВАЗ-2109 автокөлігі 1988 жылы өндіріле басталды. Ол ВАЗ-2108 автокөлігін
жаңғырту мақсатында артқы екі есіктің пайда болуымен шығарылды.

1 - радиатор; 2 - қозғалтқыш; 3 - карбюратор; 4 – қосымша дөңгелек; 5 -
глушитель; 6 – барабанды тежегіш; 7 – артқы салпыншақтың бағанасы; 8 –
артқы салпыншақтың балкасы; 9 – жаңармай багі; 10 - резонатор; 11 - рулдік
механизм; 12 – дискті тежегіш; 13 – амортизаторлы бағана.

Сурет 3.1 ВАЗ – 2109 автокөлік бөлшектерінің орналасуы

Автокөлік бөлшектерінің орналасуы ең бастысы күш агрегатының тігінен
және көлденең орналасуымен сипатталады. Күш агрегатынан айналу моменті
алдыңғы дөңгелектерге біліктің көмегімен беріледі.
Күш агрегатының трансмиссиясыз алдыңғы дөңгелектермен байланысы,
салонның және багаждың сыйымдылығын автокөліктің габаритті өлшемдерін
өзгертпей қамтамасыз етті. Артқы мостта карданды беріліс болмағандықтан,
онда өнделген газдардың шығару жүйесі, беріліс қорабының басқару приводы
және тұрақ тежегіш приводы орналасады. Жаңармай багі артқы орындықтың
астыңда, ал қосымша дөңгелек багажниктін жерден төмен бөлігінде орын алды.
Алдыңғы басқару дөңгелектері автокөліктің тайғанауы кезінде жоғары
тұрақтылығын сақтайды. Тарту күші алдыңғы басқару дөңгелектеріне
түскендіктен, ол жақсы басқаруды, маневрлікті және өтімділікті
қамтамасыздандырады. Әсіресе тайғақ, мұзды жолдарда.
Кузовтың клин түріндегі формасы көліктің аэродинамикалық сипаттамасын
жақсартты, яғни көліктің қозғалыс кезінде ауа қарсылығын төмендетеді. Оған
кузовтың сыртқы қабатының түзулігі, алдыңғы және артқы шыңыларының иілу
бұрышы әсер етеді.
Аэродинамикалық қарсылықтың аздылығы тиімді қозғалтқыш және шайқалуға
қарсылығы төмендеген шиналардың орналасуы жаңармай жұмсалуының тиімділігін
жоғарлатты. Жаңармай жұмсалуымен автокөлік салмағы тығыз байланысты.
Көліктің 1 кг салмағына 100 км жолда 20 г жаңармай жұмсалады. Көлік
салмағының азаюына алдыңғы привод, кузов және жеңіл жабдықтар қолданылуы
әсер етті.
Көлікте алдыңғы дөңгелектерде Мак-Ферсон салпыншағы қолданылған.
Салпыншақтың негізгі элементі телескопиялық гидравликалық бағана.
Амортизаторлы бағананың цилиндрлі пружина жиынтығымен үстінгі бөлігі
үстінді тірек арқылы кузовқа бекітіледі, ал астынғы бөлігі бұрылу
жұдырығымен және шарлы шарнир арқылы көлдеңен рычагпен қосылады. Бұл
салпыншақта пружина бұрылу құрылғысының ось үстінде орналасқан, ол екі
рычагты салпыншаққа қарағанда аз жүктелген. Салпыншақ аз салмақты, ыңғайлы
және дөңгелектің үлкен жүрісін қамтамасыздандырады.
Артқы дөңгелектер салпыншағы тік бір-бірімен байланысқан амортизаторлы
және пружиналы рычагтардан құралған. Бұндай құрылыс стабилизаторы бар
салпыншақтың тәуелсіз мінезділігімен және жайлылығымен түсіндіріледі.
Қозғалтқыш. Көлікте жаңа, көлдеңен орналасуға ыңғайланған қозғалтқыш
орналасқан. Оптималды процесстің жануы, газ бөлу фазалары, іштен жану
камерасының және газ каналдар формасының таңдалуы қозғалтқыштың 9,9 дейін
сығылу дәрежесіне әкелді. Жаңа карбюратор мен жану жүйесі қозғалтқыштың
тиімділігін жоғарлатты. Қозғалтқыш екі цилиндрлі басы бар үш блок
цилиндрлерден, екі поршеньнен және екі коленвалдан құралған.
Қозғалтқыштың суыту жүйесі сұйықты жабық түрдегі сұйықтықтың
циркуляциясымен жүреді. Суытатын сұйықтық насосы блок цилиндрлердің алдыңғы
бөлігінде орналасқан және қозғалысқа таратқыш вал приводының белдігі арқылы
жүзеге асырылады. Радиатор алюминийден жасалған, пласмасс бачоктармен
жабдықталған.
Қозғалтқыштың майлау жүйесі ішкі тағылмалы шестярнялары бар май
насосынан құралған. Май насосы коленвалдың алдыңғы бөлігінде орналасқан
және оның ешқандай қосымша приводтары болмайды.
Қоректену жүйесінің ерекшеліктері:
- жаңармай багі 43 л дейін үлкейтілген;
- жаңармай беретін трубопроводта тазартқыш фильтр орналастырылған;
- карбюраторға қысымның кіруі кезінде артық қалған жаңармайды қайтадан
бакке қайтаратын жаңармай бұтағы орналастырылған;
- қозғалтқыштың әр түрлі режимінде жұмыс атқарғанда қоспаның тиімділігін
арттыратын жаңа карбюратор орын алды;
- қозғалтқыштың пайдалануы кезінде улылықтың төмендеуіне және қолдану
ыңғайлылығын арттыру үшін карбюратордың диафрагментті құрылғысы
қойылды;
- ауа беретін жүйенің термотұрақтылығы жақсартылды.
ВАЗ-2109 автокөлігінің габариттік өлшемі сурет 3.2-де берілген.
Автокөліктің техникалық мінездемесі кесте 3.1 қысқа түрінде көрсетіледі.

Сурет 3.2 ВАЗ – 2109 автокөлігінің габариттік өлшемі

Кесте 3.1
ВАЗ – 2109 автокөлігінің техникалық мінездемесі

Көрсеткіштер Анықтамасы
Жалпы мәлімет
Жүргізушімен қоса орындықтың саны 5
Тасымалданатын жүк салмағы, кг:
бір жолаушымен 275
төрт жолаушымен 50
Прицеппен жүктелетін салмақ, кг:
тежегішсіз 500
тежегішпен 750
Асынған салмағы, кг 920
Максимал жылдамдығы, кмсағ 148

Кесте 3.1 жалғасы
Орыннан екпін алу уақыты 100 кмсағ 16
дейін, сек
Тоқтау жолы 80 кмсағ жылдамдығында,
м:
жұмыс тежегіші қолданғанда 38
қосымша тежегіш қолданғанда (бір 85
контур)
Максималды көтерілуі, % 36
Жаңармай жұмсалуы:
90 кмсағ жылдамдығында 5,8
120 кмсағ жылдамдығында 7,9
қалалық циклде 8,6
Қозғалтқыш
Модель 2108
Түрі Төрт цилиндрлі бензинді қатарлы
Цилиндрлердің жұмыс істеу тәртібі 1-3-2-4
Цилиндр диаметрі х поршень, мм 76х71
Жұмыс көлемі, см3 1295
Қысу степень 9,9
Номиналды қуаты, кВт (а.к) бұрылу 47,5 (64,6) 5600
жиілігі, мин
Айналу моменті, Н-м бұрылу жиілігі, 94,83400
мин
Жүріс бөлігі
Дөңгелектер Дискті штампталған
Шиналар Радиалды камерасыз
Шиналардың өлшемі 15580R13, 16570R13

Қозғалтқыштың жану жүйесі электронды байланыссыз. Байланыссыз датчик
жанудың датчик таратқышында Холл эффектісінде құрылған. Электронды жану
жүйесі аз обороттарда қозғалтқыш жұмысын және тиімділігін жоғарлатады.
Трансмиссия – іліністен, басты беріліс пен дифференциалмен қосылған
беріліс қорабынан және алдыңғы дөңгелектер приводынан құралған агрегаттан
тұрады.
Ілініс – диафрагментті пружинасы бар бір дискілі, құрғақ. Фрикционалды
жапсырмалардың тозуына тұрақтылығы үлкейтілінген. Ілініс приводы троссты,
сервомеханизмсіз. Приводта саңылау болмайды, іліністің өшіру подшипнигі
әрдайым диафрагментті пружинаға 50-70 Н күшімен қысылып тұрады.
Беріліс қорабы еківалды сызбада жасалған. Бес сатылы болады, кейде төрт
сатылы кездеседі. Ол басты беріліспен және дифференциалмен қосылған.
Беріліс қорабында қолданылатын азбайлағыш мотор майы беріліс кезінде айналу
моментінің жоғалуын азайтып, қысқы кезде автокөліктің орнынан қозғалуын
жеңілдетеді.
Рульдік басқару – шестярна-рейкалы рульдік механизмінен құралған.
Рульдік тарту рульдік механизимнің ортанғы бөлігіне қосылады, бұл рульдік
привод құрылысын жеңілдетті, себебі екі шарлы шарнир ғана қолданылады.
Тежеу жүйесі – контурлардың диагоналды бөлінуінде екі контурлы сызбамен
орындалған. Бір контур алдыңғы сол және артқы оң дөңгелектердің тежеу
механизмдеріне қызмет көрсетеді, ал екіншісі – алдыңғы оң, артқы сол
дөңгелектерге жұмыс атқарады. Тежеу приводына вакуумды күшейткіш және тежеу
күштерінің қысым реттегіші қосылады. [3], [2]

4 МАЗ – 503 жүк автомобильдерінің құрылысы

МАЗ – 503 самосвалы (сурет 4.1) 1965 жылдан бастап Минск автокөлік
зауытында шығарыла басталды.

Сурет 4.1 МАЗ – 503 жүк автокөлігі

Қозғалтқыш. Қозғалтқыштың ЯМЗ-236 түрі қолданылды. Ол төрт тактілі, V
түрінде орналасқан алты цилиндрден құралған, дизелді қозғалтқыш.
Цилиндрлердің жұмыс істеу қатары: 1 – 4 – 2 – 5 – 3 – 6. Цилиндрлердің
жұмыс көлемі 11,15 л; цилиндр диаметрі 130 мм; қысылу дәрежесі 16,5 тең. Әр
цилиндрде шығу және кіру клапондары болады. Цилиндр гильзалары ылғалды,
цилиндр қақпақтары екеу болады, екі цилиндр қатарларына орнатылады.
Коленвал төрт тіректерден құралады. Қозғалтқыштың номиналды қуаты 180 ат
күші; номиналды жылдамдық 2100 айнмин; максималды айналу моменті 68 кГ.м
тең. Қоспа бүрку арқылы пайда болады. Тарату валы екі қатар цилиндрлерге
ортақ келеді. Поршенді жүктелмелі насос жоғары қысымды алты плунжерлі отын
насосының корпусында орналасқан. Ол 1 – 4 – 2 – 5 – 3 – 6 қатарымен жұмыс
атқарады. Форсункалары жабық, көп тесікті сепкіштен тұрады. Отын фильтрлері
қатал және жіңішке тазалатқышты, фильтр қақпағында қайта жіберетін жиклер
болады.
Майлау жүйесі – аралас. Қысым арқылы коленвалдың шатун подшипниктері,
тарату валының подшипниктері, шатун басының үстінгі втулкалары, май
насосының аралық шестернясы, штанг тіректері, итергіш втулкалары майланады.
Ал бүрку арқылы тісті берілістер, тербеліс подшипниктері, цилиндр айналары
және тарату валының жұдырықтары майланады. Майлау жүйесінің қысымы
номиналды жүріс кезінде 4-7 кГсм, ал зая жүріс кезінде 1 кГсм құрайды.
Май фильтрлері – қатал, металл сеткалы элементтен құралған фильтр;
жіңішке, реактивті приводты фильтр болып бөлінеді.
Майдың суыту жүйесі – қозғалтқышта орналаспаған май радиаторынан тұрады.
Суыту жүйесі – жабық, сұйықты, суытатын сұйықтықтың циркуляциясымен
жүреді. Қозғалтқыш жұмыс режимінің ардайым жылулығын сақтайтын
термостатикалық құрылғымен жабдықталған.
Іске қосу құрылғысы – электрлі стартер СТ-103, 24 в.
Қозғалтқыштың габаритті өлшемдері: ұзындығы – 1020 мм, беріліс қорабымен
және ілініспен бірге алынған ұзындық – 1844 мм, ені – 1041 мм, биіктігі –
1195 мм.
Күштік беріліс. Ілініс – фрикционды, құрғақ, екі дисклі.
Беріліс қорабы – механикалық, бес жылдамдықты, 2-3 және 4-5
берілістерінде синхронизаторы бар үш жүрісті болып келеді.
Карданды вал – біреу, ашық, валдың ортанғы бөлігі түтік тәріздес.
Шарнирлары инелі подшипникті болады.
Басты беріліс – спиралді тісті, екі конусты, шестернялы.
Дөңгелекті беріліс – цилиндрлі тік тісті шестерналы (ортанғы, үш
сателлит және басты ішкі іліністі шестерня) болады. Артқы мосттың беріліс
саны 8,28.
Дифференциал – конусты, төрт сателлиттан құралған. Жартылай осьтер
толықтай босатылған. Артқы мосттың картері құйып жасалынған.
Басқару механизмдері. Рульдік механизм – винтті, аударылмалы шарикті
гайкарейкалы болып келеді. Рульдік механизмнің беріліс саны – 23,6. Рульдік
басқаруда гидравликалық күшейткіш болады.
Аяқты тежегіш – колодкалы барлық дөңгелектерге жүктелінеді.
Пневматикалық, резеңкелі диафрагмалары бар тежеу камералар приводынан
құралған.
Ауа компрессоры – екі цилиндрлі, бастарында сұйықты суытқыш орнатылған.
Қол тежегіші – орталықтандырылған, колодка түрінде жасалған. Артқы
мосттың басқармалы шестернясында орналасады.
Моторлы тежегіш – компрессионды, газ шығаратын тотық жүйеде айналмалы
жапқышпен қамтамасыздандырылған.
Жүріс бөлігі. Автокөлік салпыншағы – алдыңғы салпыншақта төрт тігінен
орналасқан жартылай эллиптикалы алдыңғы және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.