Сорапты станциялардың құрылымы және жабдықталуы
Дәріс №1
Тақырыбы: Кіріспе.
Дәріс мақсаты: Бұл тақырыптың мақсаты курстың мазмұны мен міндетін және түсініктер мен анықтамаларды, курстың негізгі тапсырмасын ашу болып табылады.
Кілтті сөздер: технология, инженерлік жүйелер, тепло-газо-электро жабдықтар,
трансформаторлар, нормалар және т.б.
Негізгі сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Инженерлік жүйелер тұрғын ғимараттар мен өндіріс орындарын электр және жылуэнергиясымен, газбен және канализациямен, байланыс жүйесімен қамтамасыз етеді.
2. Инженерлік жүйелер ыңғайлы көлікпен және жоғарғы сапаға сай ғимараттар мен қондырғылармен жабдықталған қазіргі индустриялды құрылыспен, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай сумен қамтамасыз ету жүйесі болып табылады.
3. Инженерлік жүйелер мен желілер экономикалық және әлеуметтік мағынаға ие.
1. Инженерлік жүйелер тұрғын ғимараттар мен өндіріс орындарын электр және жылуэнергиясымен, газбен және канализациямен, байланыс жүйесімен қамтамасыз етеді. Жылу беру жүйесі, жылумен қамтамасыз ету, вентиляция және ауаны концентрлеу көмегімен өндірісте, тұрғын және қоғамдық ғимаратта адамға және техникалық үрдістерге қайтымсыз шарттармен қамтасыз етіледі. Жылу беру вентиляциясы дегеніміз - жасанды ауа-райының инженерлік жүйелерінің ғылыми және техникалық негіздері берілітін оқу тәртібі.
Бұл жүйелердің құрылысы және олардың жеке элементтері жоғарғы дәрежедегі қиындықпен сипатталады: схемалардың көптүрлілігі, олардың жұмысын қадағалау және келтіру үшін қолданылатын күрделі механизмдер мен құрылғылар. Бұл жүйелердің әрқайсысы жылу беру және вентеляция мамандығының жеке оқу курстарында оқытылатын пән болып табылады.
Жылу беру және вентеляция жүйелерінің негізгі міндеттері ғимараттарды қамтамасыз ету.
Жұмыскерлер үшін ғимараттарда қажетті санитарлық-гигиеналық талаптарды ұйымдастыру технологиялық үрдістердің талаптарында көрсетілуі тиіс.
Ғимараттарда бір жыл көлемінде белгілі орта параметрлерін сақтау конструкцияның көп жұмыс істеуі үшін қажет. Бұл көбінесе салыстырмалы түрдегі төмен температура кезінде ауаның жоғарғы ылғалдылығы тән көптеген ғимараттар мен сумен қамту және канализация жүйесіне қажет. Бұндай жағдайлар конструкцияның белгіленген уақытынан бұрын бұзылуына алып келеді. Қазіргі уақытта ғимараттардың ұзақ қызмет етуі және панельден, басқа да жаңа құрылыс материалдарын пайдалану арқылы ірі элементтерден жасалған қондырғылар актуалды сұрақтар ретінде қарастырылуда. Кең көлемдегі толық құралған құралыстардың жеңісі құрылыс жылутехникалары, жылу беру және вентиляциядағы сұрақтардың дұрыс шешімдерімен байланысты. Біздің мемлекетте жылу беру және вентиляциялық тапсырмалардың шешімдері мемлекет көлеміндегі ерекше әр түрлі климатпен қиындатылады. Біздің мемлекетте басқа мемлекетпен салыстырғанда, жылу беру мен вентиляцияны пайдалану уақыты үлкен.
Қазіргі уақытта көптеген қалалар жылумен қамтамасыз етудің тармақталған жүйесін пайдаланады. Жылумен қамтамасыз етудің алыс қашықтықтағы дәл жүйесі құрастырылуда. Құрылыс практикасында жылу берудің және вентиляцияның көптеген түрлері қолданылады. Электр және газды жылу беру(газды инфрақызыл сәулелендірушілер) жүйесі қолданысқа енуде. Соңғы жылдырды кондинционерлердің өндірістік шығарылуы артуда. Көптеген ірі қоғамдық ғимараттар мен өндіріс орындары ауаны кондиционерлеу жүйесімен қамтамасыз етілген. Орталық салқындату, жылу мен суықтың арзан көздерін анықтау мен қолдану жұмыстары жүргізілуде.
Кондиционерлеу жүйесінде озондау, ауаны иондау, және т.б. қолданылады.
Тұрғын орындарының жобалау кезіндегі қызмет көрсетудің кешенді жүйелерін дұрыс ұйымдастыруды 5 негізгі топты қызмет көрсету кәсіпорындары мен ұйымдары қарастырады: әкімшідік-қоғамдық, әлеуметтік-мәдени, емдеу-сауықтыру, сауда- тұрмыстық, көпшілік демалу. Тұрғын орындарының негізгі инженерлік жабдықтарының түрлері сумен қамту жүйесі, канализация, электрлік жылу беру жабдықтары болып табылады. Қалаларды сумен қамту жабдықтарына су қабылдағыштар, көтерілімнің және су берудің сорапты станциясы, тазалау құрылғылары, суды айдау резервуарлары, су қалдықтары, су құбырының бөлу жүйесі, ал канализация жабдықтарына тазарту жабдықтары, су қоймаларына шығарулар, басты коллекторлар және канализация желісі жатады. Электрмен қамту жабдықтарына жылу және су электростанциялары, төмендетілген подстанциялар, трансформаторлық пункттар және жоғарғы мен төменгі қуаттағы электрлік желілер жатады. Жылу беру жабдықтарына жылуэлектрстанциялары, жылу беру және жылулық желілер кіреді. Газбен қамту жабдықтарына жоғарғы, орта және төменгі қысымдағы газгольдерлі станциялар, газреттегіш пункттер, газбөлгіш станциялар және газ желілері жатады. Инженерлік желілер қалалық магистральді, көшелік және шағын аудандық желілерді бөлетін, негізгі қала сыртындағы магистральдар, үйге ену және жалғанулар болып бөлінеді.
Жер асты желілердің элементтері болып сумен қамту, канализация, бензо-газды және мұнайлы құбырлар, жоғарғы және төменгі қуатты ток кабельдері табылады.
2. Инженерлік жүйелер ыңғайлы көлікпен және жоғарғы сапаға сай ғимараттар мен қондырғылармен жабдықталған қазіргі индустриялды құрылыспен, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай сумен қамтамасыз ету жүйесі болып табылады.
Тұрғын орындарының транспорттық схемасы магистальдардың қадамын, яғни арасындағы рұқсат етілген аралығын, сонымен қатар желінің тығыздығын, қисықсызықтық коэффицентін және жоспардағы экономикалық және градоқұрылыстық шешімнің мақсатқа сай транспорттық түйіннің қиындық дәрежесін ескеруі тиіс.
Көше және жол тораптары - қалалардың жоспарлы құрылысында неғұрлым берік және капиталды элемент. Көшелік жүйелерді өзгерту және жеке көшенің көлемі үлкен шығындарға алып келеді. Кейде үлкен қалаларды қайтадан құру кезінде кіші көлемдегі магистральдарды үлкейтугетура келеді. Бұның салдарынан көшелік жүйені және оны құрайтын элементтерді келешекте қалай дамитынын негізге ала отырып жоспарлау керек. Магистральдардың және көшелердің мақсатқа сайырақ келетін шешімдері үшін қаланың үлкен жоспарында барлық бағытағы тарнспорттың және жаяу жүргіншілердің қозғалыс схемасына негізделген нұсқаларды жекелеп алдын-ала қарастыру ұсынылады.
Транспорттық схеманы кешенді жоспарлау және экономикалық қалалық құрылыс есебіндегі болжаудың тиімді шешіміне жету үшін электрондық есептеу машинасын қолдану керек. Қалалық территориялардың қолданылуының экономикалық негізгі талаптары тұрғын орындарын қамту және инженерлік дайындық кезіндегі аз шығынға алып келеді. Бұл тапсырмалар өз кезегінде тереторияның табиғи және санитарлық-техникалық жағдайының неғұрлым жағымдысын және көлемі мен формасының кішісін дұрыс таңдаумен шешіледі. Қалалық территорияларды дұрыс пайдалану құрылыстыстың құнымен қатар
қалалық қамту жүйелерінің әр түрлі элементтерін эксплуатациясымен байланысты келешектегі шығындарын төмендетеді. Қалалық территорияларды дұрыс қолдануды өндірістік және тұрғын аудандар үшін территорияның неғұрлым гигиеналық, техникалық және архитектуралық көрсеткіштеріне сай дұрыс және кешенді таңдаудан бастау керек. Кейін жобалаудың барлық кезеңінде функционалды шекаралау, қабат таңдау кезінде қалалық территорияны дұрыс пайдалануды қамтамасыз ету керек. Тұрғын орындары мен оның санитарлық және қалалық құрылыс талаптарға сай өндіріс аудандарын дұрыс таңдалса, оның инженерлік жабдықтау мен қамтуға аз шығын кетеді.
3. Инженерлік жүйелер мен желілер экономикалық және әлеуметтік мағынаға ие.
Ауданды жобалаудың әлеуметтік-экономикалық тапсырмаларына мыналар жатады: барлық экономикалық аудан территорияларында бар болатын табиғи шикізаттық, энергетикалық, сулы, орманды және басқа да байлықтар мен ресурстардың мақсатты және экономикалық қолануға негізделген бүкіл мемлекеттік қызығушылық; дұрыс орналастыру мен өндірістік және басқа да кәсіпорындар және тұрғын орындарды жабдықтайтын құралдардың перспективті дамуын тиімді және оптималды жоспарлы ұйымдастыру.
Дәріс № 2
Дәрістің тақырыбы: Инженерлік жүйелердің жіктелуі және олардың қоршаған орта мен тұрғындардың денсаулығына әсері.
Дәрістің мақсаты: мәселенің жағдайы, курстың мақсаты мен міндеттері.
Тірек сөздер: ғимарат және құрылыс, экология, қоршаған орта.
Негізгі сұрақтар:
1. Инженерлік жүйелердің даму тарихы, байланыс және жабдықтау, ғылымдардың жіктелуі, ғылыми-техникалық прогресс және ғылыми-техникалық революция.
2. Мәселенің жағдайы, курстың мақсаты мен міндеттері.
3. Экология саласындағы заманауи ғылыми-техникалық жетістіктер.
1. Инженерлік жүйелердің даму тарихы, байланыс және жабдықтау, ғылымдардың жіктелуі, ғылыми-техникалық прогресс және ғылыми-техникалық революция.
Мақсаттылығы мен үнемділігіне сай инженерлік сызба түрінде құрастырылған, елді-мекен аумағын инженерлік дайындаудағы негізгі шаралар міндетті қала құрылысты құжаттар болып табылады. Елді-мекен аумағын инженерлік меңгеруге қатысты шараларға: тік жоспарлауды камтитын аумақты құрылыс салуға дайындау және жерүсті суларын бұрып жіберу, жолдарды жайландыру, көгалдандыру, сондай-ақ санитарлы-техникалық сұрақтарды шешу (су құбырлары, канализация, электрлік, жылулық және газдандыру және жерасты желілері құрылыстарын орналастыру. Инженерлік дайындау жобасында инженерлік құрылғылардың заманауи түрлерінің қолданылуын және аумақтың үнемділігі мен оларды жүзеге асыруға болатын аумақтың оңайлығын, көркемділігін есепке ала отырып басты назарда ұстау қажет.
Тұрғын аудандары мен ықшам аудандардың жаңа құрылысы мен қайта құруда жерасты желілерінің инженерлік құрылғы желілеріне қосылу мүмкіндіктерін ескерген жөн, сонымен қатар жеткілікті негіз болған жағдайда елдімекендерді топтық орналастыру жүйесін қосу ұсынылады.
Инженерлік дайындауға қатысты барлық шараларды құрылыс салу кезектілігін және көшелер мен жолдарды салу, құрылыс алаңының инженерлік құрылғыларын есепке ала отырып құрастыру қажет.
Инженерлік дайындау мен аумақтарды көркемдеуге қатысты жұмыстарды жобаны жоспарлау және құрылыс салуды құрастырумен бір уақытта және құрылыс жұмыстарының бастапқы айналымдарына дейін жүзеге асыру қажет.
Елді- мекендерді инженерлік құралдандырудың негізгі түрлері- канализация, электр- жылу- газбен жабдықтау, сумен жабдықтауды орнату. Қалалардың сумен жабдықтау түрлеріне: тазалау құрылғылары, су қабылдағыштар, су көтеру және беру сорғыш станциялары, су айдағыш сұйыққоймалар, су құбырлары желілерін ажыратушы су бұрғыштар, канализация құрылғыларына: тазалағыш құрылғылар, басты канализациялық желі мен басты коллекторларды суқоймаларға шығару жатады.
Электрмен жабдықтау құрылғылары өз ішінде жылулық және сумен жабдықтау станцияларын, аласарту кіші бекеттерін, трансформаторлық пункт, жоғарғы және төменгі қуатты электр желілерін қамтиды.
Жылумен жабдықтау құрылғыларына: жылу электр станциялары, жылыту, қазан және жылылық желілері кіреді.
Газбен жабдықтау құрылғыларына: төменгі, орташа және жоғарғы қысымдағы газгольдерлі станциялар, газды желілер және газ реттегіш пункттер, гз таратқыш станциялар жатады. Инженерлік желілерді: қалалық магистральді; көшелік және ықшам аудандық желілер; үй енгізілімдері мен қосылуларға, негізгі қала маңы магистральдарына бөледі.
Инженерлі жерасты желілерінің элементтері-сумен жабдықтау, канализация құбырлары, бензиндік, газды және мұнай құбырлары, жоғарғы қуатты тоқ кабельдері.
Іздеулердің техникалық сұрақтарына мыналар жатады: жер бедері мен гидрогеологиялық және басқа да инженерлік шаруашылықтардың, сондай-ақ пайдалы зерттеу және құрылыс материалдары, елді мекендер мен кәсіпорындарды орналастыруға жарамды аудандарды анықтау, көліктік қызмет көрсету мінездемесі, елді-мекен, кәсіпорын және көліктерді меңгеру, көгалдандырудың, су кеңістігінің және т.б болу ерекшеліктері мінездемелерімен аудан қорларын және табиғи шарттарды меңгеру.
Қала және кенттердегі қоршаған ортаға зиянды және жағымсыз иісті заттектер бөлмейтін, сондай-ақ жоғарғы деңгейлі шу, діріл, электромагниттік сәуле туғызбайтын өнеркәсіптік кәсіпорындардың құрылыс жұмыстары барысында тұрғын үй құрылысы арасында орналастырылатын жиынтық өндірістік- селитебтік аймақтарды ұйымдастыруға рұқсат етіледі. Өнеркәсіптік (өндірістік) аймақтарды санитарлық және технологиялық талаптарды, көліктік және жаяу жүргінші байланыстарына қолайлы ұйымдар мен олардағы еңбек етушілер орындарымен, кәсіпорындардағы жұмысбастыларды есепке ала отырып бөлу қажет.
Бұл аймақтарды транзиттік теміржол жолдары және жалпы желінің автокөліктік жолдары деп ажыратуға болады.
Өнеркәсіптік аудандар, инженерлік- экономикалық кәсіпорындар және тораптар үшін аумақ таңдаудағы ең маңызды қала құрылысы сұрақтары: өндірістік талаптарды есепке ала отырып оларды тиімді орналастыру: жерасты кеңістігін пайдалану мүмкіндігі. Инженерлі-техникалық және қала құрылысы шарттарын және кәсіпорын үшін таңдап алынатын аумақ көрсеткіштерін салыстыру барысында ерекше көңілді ЭЕМ көмегімен мүмкін болатын шешімдердің бірнеше нұсқасын салыстыруды негізге ала отырып, экономикалық көрсеткіштерге бөлген жөн.
Күрделі қаржы жұмсалымы нәтижесіне қол жеткізу үшін нұсқаларды салыстыру барысында мыналарды қарастыру ұсынылады: аумақты игеруге кеткен ең аз мөлшерлі шығын және оның тиімді пайдаланымы, ірілендірілген қуатты құрылғыларды және ең үздік жетілдірілген технологиялық процесстерді қолдану, көліктік, инженерлік және өзге де шаруашылық түрлерін бір жүйеге біріктіру. Өнеркәсіптік кәсіпорындар немесе кәсіпорын топтары үшін арнайы тағайындалған техникалық белдіктерде инженерлік желілердің біріктірілген жүйесін жобалайды. Желі төсемдері сызбасын таңдауды (жерасты немесе жер үсті, құрлықтық) құрылыс және пайдалану құнын есепке ала отырып техникалық-экономикалық есептеулермен, сондай-ақ жөндеу жұмыстары кезінде қауіпсіздік пен жайлылықты қамтамасыз етуді негіздеу қажет. Инженерлік желілерді орналастыруды байланыстың қиыстырылған жоспары құрайды, ол ең аз ауқымды аумақтарды игеру үшін және ғимараттар мен құрылыстарды қиыстыру үшін қызмет етеді.
Әртүрлі белгілеудегі желілерді орналастыру барысында қиыстырылған төсемдерді жалпы коллекторларды, каналдар немесе сәйкес санитарлық және өртке қарсы талаптар мен пайдаланым қауіпсіздігі ережелерін ұстану, траншеяда қолдану ұсынылады.
Жер үсті инженерлік желілер габариті мен байланыс (мачты, жекелеген үлдіріктер), көліктік және байланыстық эстакада орналастырылымы адамдар мен көліктердің қозғалысын тарылтпау, құрылыс және жөндеу процестері кезінде іргелес ғимараттардың іргетасына әсер етпеуі қажет. Олар бекітілген габариттерден шықпауы, сондай-ақ теміржол бағыттарымен, автокөліктік жолдар мен электр желілерімен қиылыспауы тиіс. Адамзат пен қоғамның өз бетінше сақталуы тіршілік ортасының ішкі жай күйімен қоса сыртқы жай күйіне байланысты, яғни тәуелді. Жаңа кезеңде қарама-қайшы тенденциялар арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз ету мәселесі тұр: бір жағынан артетабиғи ортаның сапасын көтеру қажеттілігін, екінші жағынан ғимараттар, инженерлік жүйелер, құрылыстар түріндегі жасанды әлем арқылы бұл сапаны табиғи физикалық және моральді тозық есебінен жоғалтады.
Тұрғын үй қоры көлемінің ұлғаюы мен тұрғын үй құрылысы көлемінің біруақытта өсуі тұрғын ғимараттарға ағымдағы, күрделі жөндеулер жүргізу, қайта құрулар мен жаңартулар арқылы олардың сапасын көтеру және қолдау міндетін жүктейді.
Бұл ретте жаңа мәселелер туындайды. Бір жағынан- жасанды ортаны қалпына келтіруге жұмсалатын шығынды төмендетуге тұрғын үй ғимараттары мен инженерлік жүйелер элементтерін , олардың пайдалы қорларын өндіре отырып, айтарлықтай ұзақ пайдалану арқылы қол жеткізу ұсынылады. Екінші жағынан- қоршаған орта параметрлері және пайдаланылым жағдайының әсерімен ғимараттар, табиғи түрде айтарлықтай шекте ауытқып отыратын рұқсат етілген шекті тозық мәнін анықтау үшін оларды толық бақылаудың жүйесін ұйымдастыру қажет, яғни тұрғын үй қорының сапа мониторингі жүйесін ұйымдастыру қажет. Осылайша, тұрғын үй ғимараттарының пайдаланылым тозығы және инженерлік жүйелердің зерттеулерін, әсіресе әртүрлі аудандарда жекелеген элементтер мен тораптардың тоқтаусыз жұмысының ұзақ та айтарлықтай ауытқуы орын алатын ірі қалаларда маңызды деп санау қажет. Пайдаланылым тозығының лагтарда шашылуы айтарлықтай мөлшерді қамтиды, ал бұл дегеніміз- заманауи жағдайда жоспарлы-ескерту жөндеулерінің бірегей жүйесін пайдалану экономикалық жағынан тиімсіз екендігін байқатады. Бұл ретте нақты ғимараттар, элементтер және жүйелердің деректі тозықтары бойынша бас тартуларды қалпына келтіру мерзімдерін белгілеу орынды болып табылады. Деректі бас тартулар бойынша бұл қалпына келтірулердің нәтижесі ғылыми- негізделген зерттеулер мен тұрғын үй қоры жай күйінің толық бақылауы бойынша мониторинг ұйымының принциптерін жасап шығаруды қажет етеді.
2. Мәселенің жай-күйі, курстың мақсаты мен міндеттері.
Қала аумағында және өнеркәсіп орналасқан орындарда атмосфералық ауа, суайдындар, жерасты сулары ластанады және табиғат қорғау шаралары жүргізілмеген жағдайда барлық елді-мекендер табиғи қоршаулардың барлық түрінің жай күйі нашарлайды. Бұл ретте, қала қаншалықты ірі болса, ондағы экологиялық тепе-теңдікке қол жеткізу де соншалықты қиын.
Табиғи ортаны қорғау жөніндегі заңда жағымды табиғи ортаны қорғау мен дамыту бойынша жасыл сілем, топырақ жамылғысы және ауа ортасының бүлінуіне, су кеңістігінің атқарымдық пайдалану режимінің бұзылуына жол бермейтін шаралар қарастырылған. Елді-мекендердің бас жоспарында және аудандық жоспарлау сызбасында жоғары қала аймағында және одан тыс шегіндегі қорғалуға тиісті сапалы табиғи ландшафт учаскелерін резерке сақтау қажет. Қалалардың ауа бассейнін зиянды шығарындылардан және өндірістің әртүрлі ағындарынан сақтап қалу мақсатында кәсіпорындарда құрылғылардың жетілдірілуін қарастыру қажет. Олар өз кезегінде зиянды газдарды немесе санитарлық талаптар бойынша рұқсат етілген концентрацияға дейін апаратын зиянды қоспалары бар шығарындыларды атмосфералық ауаға шығармайды.
Сонымен қатар ашық суайдындар мен сумен жабдықтаудың жерасты көздерін, кәсіпорындардан шығарылатын зиянды ағындармен топырақты ластауға жол берілмеуі тиіс. Жоспарлауда, құрылыс салу және елді-мекендерді сәулеттендіру барысында қоршаған жасыл сілемдерден озондалуын есепке ала отырып олардың аумағының желдетуін қарастыру қажет. Табиғат қорғау жөніндегі заң көгалдандыру және жер өңдеу құрылғылары арқылы табиғи жағдайдар кешенін байыту және жақсартуды, сонымен қатар елді-мекендер мен табиғат аймақтарын суландыру, сондай-ақ сәулеттендіруге қатысты өзге де инженерлік шаралар қарастырады. Оларды аудындық жоспарлау сызбалары мен елді-мекендердің бас жоспарында қарастыру қажет.
Елді-мекендердің саниралық жағдайын жақсарту, ауаны озондау мақсатында қалада және қала маңы аймағы алаңдарында жасыл желек отырғызуды кеңейту қажет: жаңа пактер, саябақтар, гүлбақ, жележолдар салу, қорғау аймақтары мен орман-бақтар салу, оларды қорғау мен дамуын қамтамасыз ету. Бұл міндеттерді шешу үшін зияндылық бөлетін және шу тудыратын, сондай-ақ елді мекендерді оқшаулайтын санитарлы-қорғау аймағын ұйымдастыру, өндірістік, энергетикалық, көліктік кәсіпорындар мен құрылғылардың жоспарлы және тиімді және өзге де өзара орналастырылымы қажет.
Елді-мекендердің, өндірістік кәсіпорындардың, көлік тораптарының және көліктік желіліердің, инженерлік байланыс, аудандық маңызға ие құрылыстардың дамуы үшін олардың аудандық жоспарлау сызбасын құрастыруда ұсынылатын заманауи талаптарға сәйкестілігін анықтау қажет. Сонымен қатар технология бойынша тиімділікке қол жеткізу үшін жоспарлы жұмыстардың олардың түзетулері бойынша көлемі мен әдістерін анықтау қажет. Бүгінгі таңда жүзеге асырылып отырған еліміздің экономикалық аудандардың көлемді аумақтарында топтық таратудың қала құрылысы жүйесі жиынтық қорғауды жоспарлы түрде, сонымен қатар табиғи ресурстардың және ауа кеңістігінің тазалығын дамыту мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Атмосфералық ауаны қорғауға, табиғи орта жай күйінің және ланшафттың сапалы жағдайын қамтамасыз ету қатысты бұл міндеттердің салдары, жалпы алғанда елді-мекендерді сауықтыру- маңызды әрі міндетті талап болып табылады, оны өндірістік кәсіпорындар мен елді- мекендер құрылысы және жобалауы кезінде уақытылы есепке алып ескеру қажет.
Қала аумақтарын пайдалану экономикасының негізгі талаптары ең аз мөлшерлі олардың меңгерілімі мен инженерлік дайындығы және елді-мекендердің сәулеттендірілу шығындарына жұмсалады.
Бұл міндеттер табиғи және аумақтың түрі жағынан ықшам және көлемі жағынан шағын санитарлы-техникалық жай күйі бойынша ең жақсы, жайлы және уақытылы таңдау жасаған жағдайда шешімін табады.
3. Экология саласындағы заманауи ғылыми-техникалық жетістіктер
Өндірістік кәсіпорындардың тиімді орналастырылымын қоспағанда қалаларда санитарлы-гигиеналық сау жай күйді құру үшін шығарындыларды толықтай тазалауды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін шараларды жүзеге асыру қажет.
Қала, аудан, ауыл тұрғындарының және көркем табиғи орта тіршілігі үшін жайлы, таза жағдайды қамтамасыз ету - қала құрылысының негізгі міндеті болып табылады. Осыған байланысты қалаларда және өзге де елді-мекендерде және табиғатта демалу орындары мен оларды сәулеттендіру, сондай-ақ табиғи ортаға, ланшафтқа ықыласты қарым-қатынас, жаңа және қайту құрылу елді-мекендерінің жағдайларын жақсартуға қатысты шараларды жүзеге асыру қажеттілігі бірнеше рет үкімет және партия өз жарлықтарында атап көрсетті. Гигиеналық сапаны жақсарту мен елді- мекендердегі ауа кеңістігінің тазалығыны қамтамасыз ету үшін қала маңы аймақтарын қосымша көгалдандыру қажет. Ағаш егуден өзге табиғи ландшафтты байыту үшін топырақ қорғау отырғызылымдары болып табылатын гүлзарлар мен тал-шіліктерді қолдану ұсынылады. Елді-мекендерде таза микроклимат құруда олардың аумағы мен қала маңы аймақтарында жасыл-желек отырғызу айтарлықтай маңызға ие. Әсіресе қала аумағы ланшафын түрлендіретін және микроклиматты жақсартатын жағалаулық, суайдын көгалдандыруларын қарастыру қажет. Табиғи ортаны сауықтыруға қатысты шараларға жаға аумағын инженерлік сәулеттендіру, шалшықтануды және шағын суайдындарды жою немесе оларды тазалаудан кейін және ағын суларға айналдыру және т.б
Елді-мекендерде қорғауға топырақ және жерасты сулары да жатады. Топырақ және жерасты сулары өндірістік кәсіпорындардың ақаба сұйықтықтарымен, үйінді және т.б.мен ластанбауы тиіс. Елді-мекендердегі ауа бассейнінің тазалығы елді-мекендер аумағын функционалдық зоналаумен қамтамасыз етіледі. Олар өнеркәсіптік кәсіпорындар мен тұрғын үй аймағын өндірістің
(тұрғын үй құрылысы шектен тыс тығыздығына жол бермейтін, олардың өзара қорғау аймақтары, қала аумағын суландыру мүмкіндігі) санитарлы жіктелуіне сай өзара орналастыруға жағдай жасайды. Нормалармен қарастырылған бұл талаптар сондай-ақ өнеркәсіптік және азаматтық ғимараттар мен олардың аумағын сәулеттендіруді пайдалану кезінде елді-мекендер құрылысы мен жобалануы барысында міндетті болып саналады. Елді-мекендердің табиғи ортаны тиімдірек қорғау және табиғи ландшафты, оның аумақтарын, сондай-ақ оларға іргелес қала маңындағы аймақтарын байыту үшін ауа ортасын қорғау мен оларды ландшафтық қайта жасаудың ерекше жоспарын құрастыру ұсынылады. Жалпылама түрде бұндай алғышарттарды жалпы алғанда барлық аудан аумағында байытылған ландшафты құру жөніндегі оңтайлы шешімді шығара отырып, экономикалық аудандардың аудандық жоспарлау сызбаларында алдын ала қарап шығу ұсынылады.
№3-шi дәріс
Дәрістің тақырыбы: Халық көп шоғырланған елді мекенде және өндіріс орындарындағы инженерлік жүйелер
Дәрiстiң мақсаты: Сумен жабдықтау көздері және олардың классификациясын талқылау
Тірек сөздер: су жүйелерінің құрлысы, су тұтыну, су құбырлары.
Негiзгi мәселелер:
1. Су тартқыштардың түрлерi. Санитарлық - ауыз суды техникалық бағалау.
2. Меншiктi шығындар және коэффициенттер, су тұтынудың нормалары және тәртiптерi
су тұтынудың бiр қалыптылығы, су тұтынудың тәртiбі және графигі.
3. Шаруашылық жүйелері - ауыз су, өртке қарсы және өндiрiстiк сумен жабдықтаулар.
4. Су өткiзетiн жүйелердiң ғимараттары және пайдалануы. Берiлiс жүйесi және судың үлестiрiлулерi.
1. Су тартқыштардың түрлерi. Санитарлық - ауыз суды техникалық баға.
Сол сияқты да, күннің сағаттаптарына да шаруашылық - ауыз су тұтыну бiр қалыпты
күндік бойынша. Тербелiстiң сақшылары шамамен графикпен елестете алады
абсциссаларды өстер сағындыр күннің сағаттары бойынша бөлiп шығарып қойған, ординаталардың өстерi бойынша - тұтынылатын шама және әрбiр тәулiктiк су тұтынудағы пайыздарындағы судың берулерi. Барлық сақшыларды сомада шығындар 100% құрауы керек, яғни объекттiң тәулiктiк су тұтынуы. Су тұтынудың тербелiстерi есептеулердегi коэффициенттермен есепке алынады
Күн, Кс бiр қалыптылықтар.Qлардан кейiн тәулiк және Q с тиiстi шығындарда белгi қояды күніне және сағатқа сулар.
Жатқызылған күнге тұрғын тұтынылатын (елді мекенге ) қалалар суды бiр тұрғынға, бiлдiрiлетiнi литрлердегi, нормамен шаруашылық - ауыз суды тұтыну деп аталады . Бұл халық көп шоғырланған елді мекендегі нормалары сәйкес қабылдауға ұсынылады
II-31-74-шi ҚНжЕ.
үлкен жылдар және курорттардың су тұтынудың нормалары үшiн жеке-жеке бекiтiледi. Мысалы, су тұтынуды Мәскеуде 600 л-ден астам адамға құрайды , үлкен Еуропа қалаларының су тұтынуы едәуiр жоғары. Парижде 290 л тұтынады , 235 лiн Лондон, су тұтынуды норманың 275 лiн Стокгольм жанында дифференциалдайды
тұрмыстық, қоғамдық және өнеркәсiптiк сумен жабдықтау.
Тәулiктiк шығын%-шi
қаладағы суды тәулiктiк тұтынуды график сурет.
Қазiргi су құбырларының қалпына келтiрулерiнiң жанында болашаққа байланысты
су тұтынуды норманың уық орынының сәулеттендiруi мүмкiн өзгерiстер
II-31-74-шi ҚНжЕ бойынша қабылдау.
Молар суды (орташа жылда) есептi тәулiктiк шығын ба?сут ) елдi мекендегi мұқтаждықтың хозяйственнопитьевыесiне формула бойынша анықтау керек.
Qтәу, ср= q ж* N100
қайда: qж - 1 тұрғынның су тұтынуын норма, лсут; тұрғындардың N-есептi саны.
Ең үлкен және ең кiшi су тұтынудың суткиiне суының есептi шығындары.
Ктәу, мах* Q Qтәумах= тәулiк, ср;
Q тәулiк, Ктәу, мin* Q мin= тәулiк, ср;
Су тұтынуды тәулiктiк бiр қалыптылықтың коэффициентi, есепке алатын құрылыс
кәсiпорындардың тұрғындар, жұмыс тәртiбi, ғимараттардың сәулеттендiруi, өзгерiс сахаралық жылдың маусымдары және аптаның күндерi бойынша су тұтынулар, тең қабылдау керек
Ктәу, мах= 1, 1-1, 3
Ктәу, мin=0, 7-0, 9.
Молар q-дың суының шығындары есептi сақшылар ма тәусағ ) формулалар бойынша анықталады:
qч,мах= Ксағ,мах * Qтәу,мах24;
qч,мin= Ксағ,мin* Qтәу,мin24;
Кчтың су тұтынуды бiр қалыптылығының сақшысы коэффициент анықтау керек
өрнектер:
Ксағ,мах= αмах* β;
Ксағ,мin= αмin* β;
мұндағы: α- тәртiп ғимараттардың сәулеттендiруiн дәреже есепке алатын коэффициент
қолданылған жергiлiктi шарттар тағы басқалар кәсiпорындардың жұмыстары
αмах=1, 2-1, 4 αмin=0, 4-0, 6 β- тұрғындардың елдi мекенiндегi сан есепке алатын коэффициент.
Qдың суын максимал секундтық шығыны, (лс ) сермеу формула бойынша анықталады:
qс, мах= Q ч, мах3, 6
Көшелер, жүрiп өтулер, аудандар және көгалдандырылған отырғызуларды суарға су тұтыну
халық шоғырланған елді мекен немесе өнеркәсiптiк кәсiпорындарға байланысты есептеп шығарады аумақты жабулаулар, оның суарының әдiсi, отырғызуларды түрдiң түрi, климаттық және 1 моларға 0, 3-0, 6 литрлардың өлшемдерiндегi басқа шарттары ма? тәуліктік суарылатын аудандар.
Шаруашылық - ауыз су тұтыну және қызметшiлермен өнеркәсiптiкке кәсiпорындар 45 л адамға есептеуден ауысымға қосымша анықтайды 2, 5 түбегейлi жылу шығаруы бар мақсаттардағы бiр қалыптылықтар коэффициентпен және 25 л цехтар 3, 0-шi бiр қалыптылықтың коэффициентi бар ауысымына 1 адам қалған жағдайларда.
Шаруашылық - ауыз су тұтынуды анықтауда өнеркәсiптiк кәсiпорындар душтарды қабылдауға суды жұмсауларды ерекше есепке алады. Өндiрiстердегi адамның ерекше санитарлық тәртiп талап ететiн шамданған ластанулары, 40 л қабылдайды
Өндiрiстiк мұқтаждықтар үшiн сулар шығынның анықтауында есепке алынады өнiммен тiкелей жақын болу үшiн су тұтыну қағаз фабрика, терi зауыты, тоқыма өнеркәсiптiң кәсiпорыны тағы басқалар. ол үшiн мақсаттар әр түрлi сапаның суы керек бола алады, кейде - сондай болып сапалар, сонымен қатар кәсiпорын шаруашылық - iшiрлiк мұқтаждықтар үшiн азық-түлiк өнеркәсiптер, сапаның аласалауымен - аппаратураның сууы немесе өнiм үшiн кәсiпорындар.
Өнiммен бұл сулар қоспағанда авария моменттерiн жанаспайды, тек қана оның температурасы өзгередi.
№ 4 дәріс
Дәрістің тақырыбы: Су құбыры желілерінің конструкциясы
Дәрістің мақсаты: Сумен жабдықтау жүйелерінің түйіндерін, компоненттерін және элементтерін зерттеу
Маңызды сөздер: арматура, құбырлар, коллекторлар мен крандар, құдықтар мен камералар, желдету желілері.
Негізгі мәселелер:
А) Сумен жабдықтау жүйелерінің торлық түйіндеріне, элементтеріне және компоненттеріне қойылатын талаптар.
Б) Материалдар және тұрбалардың жалғануы.Торлық құбырлар салу тереңдігі мен қалануы, арматура.
Ішкі су құбырларының берілісі - қалалық су құбыры орталығынан су өлшеу торабына дейінгі тармақталу. Су құбырларының берілістері материалдардың тоттануына, коррозиясына тұрақты материалдардан жасалады.
Ішкі су құбырларының сақиналық желісі сыртқы сақина желілеріне 2 берілістен кем емес құбырлармен жалғануы тиіс.
Екі немесе одан да көп берілістер құрылғысында оларды сыртқы сақина желісінің түрлі бөлігіне жалғаған жөн.Қалалық тораптағы су құбырларының бір бөлігінен су алған жағдайда - олар ысырмалармен (задвижки) бөлінген болу керек. (сызба)
Су құбырларын қалалық су желісіне қарай еңіспен (уклон) орналастырады ( і = 0,003 - 0,005).
Сызба. Ғимараттағы беріліс құрылымының сызбанұсқасы.
а)қиғаш беріліс; б)екі беріліспен сақиналау; в) сол секілді сораптармен; г), д) ЦТП-ға екі су.
1-беріліс, 2-сыртқы желіге беріліс ойымы, 3-ысырма, 4- кері клапан, 5-су өлшейтін түйін, 6-бөлгіш ысырма, 7-бір ордағы (траншея) беріліс, 8-өрт сораптары, 9-айналма,сақиналы желі, 10-тұғырықты желі, 11-қалалық су құбырының желісі.
Көлденең және тік жазықтық бұрылыстары орнындағы берілістерде пайда болатын күштер тұрбалардың жалғануын қабылдамаған жағдайда тіреуіштерді орнату қарастырылады.
Жертөлелер немесе техникалық төлелер қабырғалары мен берілістер қиылысқан жерлерде а) құбырларды ғимараттың мүмкін болатын құлауынан; б) жертөле бөлмелерін атмосфералық жауын-шашындар мен жер асты суларынан қорғаған жөн.
Су пайдаланудың жайлы шарттарын су беру көлемін шексіз үлкейтумен қамтамасыз етуге болмайды. Күрделі мәселені тек суды тиімді пайдалану мен үнемдеудің көмегімен ғана шешуге болады.
Ең алдымен, су тұтынуды қатаң есепке алу керек. Осы мақсатта су өлшегіштерді пайдаланады. Су беретін құбырларға су шығынының өлшегіштерін бекітеді (счетчик).
Су шығынын өлшегіштердің 2 түрі ажыратылады: шығын өлшегіштер және су есептегіштер.
Шығын өлшегіштер - бір мезеттегі ағып өтетін су шығыны мәнін өлшеушілер.
Су есептегіштер - екі есептеу аралығындағы уақытта түрлі жылдамдықпен өткен барлық судың жиынтығын өлшегіштер.
Жұмыс органдарының конструкциясына тәуелді есептегіштердің 2 тобы ажыратылады: турбиналы және қанатты.
Шапшаң су есептегіштердің әрекеті су есептеуіш арқылы ағып өтетін ағынмен қозғалысқа келетін қанатты немесе турбиналы есептегіштердің айналым сандарын өлшеуге негізделген. Қанатты немесе турбиналы есептегіштердің айналым саны ағып өтетін су көлемімен пара-пар. Қанаттың және турбинаның өсі, беріліс тетік көмегімен, циферблаттарға су санының мәнін жіберетін редуктормен және есептік тетікпен жалғанған.
Тангенциалдық турбинасы бар су есептегіштері үшін қанатты деген атау кең таралған, ал аксиал турбинасы бар есептеуіштерді турбиналы деп атайды.
Қанатты су есептегіштердің айналу өсі тік болады. Олар шартты өтудің шағын көлемімен ( 10 мм-ден 50 мм-ге дейін) шығарылады. Турбиналы су есептегіштердің айналу өсі көлденең және 50 мм-ден 250 мм-ге дейінгі диаметрде шығарылады.
Су шамасын өлшейтін тораптар
Су есептегіштерін СНиП 2.04.01.-85 ережелеріне сәйкес орнатады,пайдаланады. Су есептегіштерін су өлшейтін тораптарға орнатады. Су өлшейтін тораптардың 2 түрі бар: қарапайым және қоршама линиялы.
Су өлшейтін тораптардың құрамына бұранда (ысырма), бақылау түсірме крандары, манометр, фильтрлер кіреді.
Су есептеуіштерді циферблатты жоғары қаратып, құбырлардың көлденең учаскелерінде орнатады. Олар үнемі сумен толып тұрулары тиіс және оларды ішіне ауа жиналмайтындай етіп орнату керек.
Сыртқы су құбыры желілерінің құрылғысы үшін шойыннан, болаттан,асбестцементтен, темір бетоннан,пластмассадан, ағаш, шыны материалдардан жасалған құбырлар қолданылады.
Асфальттанған, шойын кең қоныш тұрбаларын 50-ден 1000 мм-ге дейінгі диаметрде даярлайды. Шойын тұрбалары мен фасон бөліктерінің артықшылығы - шойын құбырының ұзақ сақталуына көмектесетін каррозияға қарсы тұрақтылығы. Тұрбаларды жалғаған кезде бір тұрбаның тегіс аяғы екінші кең қоныш тұрбаға енгізіледі. Олардың арасындағы сақиналық кеңістік шайырланған бұйымдармен толтырылады, кейіннен оны цементпен соғып шығарады. Кей жағдайларда қолданылатын кең қонышты резеңке сақиналармен толтыру тұрбалардың жалғануын су өтпейтін, кішкене созылуларды жіберіп алатын, ластануға душар етеді.
Құрыштан жасалған тұрбаларды қысым 1 МПа-дан асып кеткен жағдайда қолданады, тұнба және жер қыртысының теңселу мүмкін болғанда, жұмыстың өндіріс орнынан алшақ болған жағдайда қолданады, себебі ауыр шойынға қарағанда жеңілірек құрыштан жасалған тұрбаларды тасымалдау арзанға түседі.
Құрыш тұрбаларды жалғауды автогендік немесе электр дәнекерлеумен өндіреді. Фасонды бөліктерін тұрбалардың кесінділерінен, біріккен және ойылған дәнекерлеуден орындайды.Құрыш тұрбаларды коррозиядан қорғау үлкен мәнге ие. Қазіргі таңда қорғаушы бет ретінде таушайырларды, сонымен бірге күлдерді (қағазбен сіңірілген асбестті талшық) қолданады.
Асбестцементті тұрбаларды 50-ден 1000 мм-ге дейінгі диаметрде шығарады. Цилиндрлік тұрбалар асбестцементті муфталар құралдарымен жалғанады. Фасонды бөліктер стандартты, шойын қолданады.
Асбестцементті тұрбалардың артықшылығы: олар шойынға қарағанда едәуір жеңіл, коррозияға қарсы, жеңіл өңделеді, жылулық өткізбейді, электрлік ток әсерін қабылдамайды, олардың ішкі беті тегіс болып келеді. Асбестцементті тұрбалардың кемшілігі - оларды тасымалдау мен қалауды қиындататын соққылар мен майысуларға төмен беріктілігі.
Темірбетон тұрбаларын арын канализациясының су құбырлары үшін қолданады. Оларды зауыт шарттарында 300-1500 мм диаметрмен 0,6 МПа қысым үшін центрден тепкіш әдіспен даярлайды. Темірбетон тұрбалары алдын ала кернеулі бақылауда істейді.
Тұрбаларды жасау материалдары ретінде винипласт, полиэтилен және т.б. пластикалық материалдар қызмет көрсете алады. Құрыш тұрбаларына қарағанда пластмасса тұрбалары үлкен химиялық шыдамдылыққа ие. Сонымен бірге электролиттік коррозия қатынасында да тұрақты. Олар 40°С-тан жоғары емес температурада механикалық тұрақтылықты көрсетеді. Пластмасса тұрбаларының жылу өтімділігі құрыш тұрбаларының жылу өтімділігіне қарағанда аз. Бұл тұрбалардың сызықтық кеңейту коэффициенті құрыш тұрбаларының сызықтық кеңейту коэффициентінен 7-8 мәрте асады, осы үшін өтемдеуіштерді (компенсатор) орнату қажет. Пластмасса тұрбаларының қабілетін өткізгенде олардың қызмет ету мерзімінің үлкеюіөзгермейді.
Су құбырлары желісінің арматурасын ысырмалар, кері клапандар, ауалық вантуздар, су бөлетін калонкалар,крандар және өрт гидранттары құрайды.
Ысырмалар желі бөлігін ажырату үшін қолданылады. Оларды жапқанда бір объекттің сумен жабдықталуы тоқтау үшін орнатады. Қазіргі уақытта шпинделдің айналуында ашатын және жабылатын тұрбалардың дисктерін біртіндеп көтерумен және түсірумен ескерілетін жапқыштар тұндырған ысырмалар (1-сурет) көп қолданылады.
Кері клапан суды тек бір бағытта өткізу үшін корпус ішіне орналастырылатын бұрылысты клапаннан тұрады. Судың кері қозғалысында клапан судың қысымымен қысатын ұяға түседі. Кері клапандарды судың кері қозғалысы рұқсат етілмейтін желі учаскелерінде орнатады.
Сурет. Кері клапан
1-корпус, 2-клапан қақпағы, 3-корпустың жапқышы, 4-тұтқыш (рычаг), 5-байпас.
Ауалық вантуз құбыр ішіндегі жиналған ауаны автоматты түрде шығару үшін желінің асқын нүктелерінде орнатылады.
Сурет. Су өткізетін арматура
Көшедегі су құбырлар крандарын немесе калонкаларын үйге су құбырының берілісі болмаған жағдайда орнатады. Оларды алып тасталған тұтынушының жолын ескере отырып, баған әсерінің радиусын 100 м-ден аспайтындай есеппен қояды.
Өрт гидранттары сыртқы өрт сөндіру кезінде су беру қызметін атқарады. Оларды көшеде немесе ауладағы желіде 100 м-ден кем емес қашықтықта ғимарат қабырғасынан 5-25 м қашықтықта орнатылады. Гидранттар жер беті және жер асты болып бөлінеді.
Өрт гидрантын өрт сөндіру тіреуіндегі құдықтарда орнатады. Гидрантты әрекетке келтіру үшін корпустың жоғарғы бөлігіндегі қақпағын лақтырып тастайды. Су құбырын жобалауды құрастыру кезінде фасонды бөліктер мен арматуларды белгілеумен су құбыры желісінің түйіндерін тәптіштеулерін орындайды.
Өзендер мен арқалықтардың су өткізу сызығының қиылысуларын орындайды:
1. Дюкер түріндегі екі құбырлардан, әдетте құрыштан жасалған, өзеннің түбіне 1 м тереңдетілген. Дюкер жыра арқылы өткенде жеке болуы мүмкін, яғни бір құбырмен басылған.
2. Көпір арқылы жылу өткізбейтін материалмен зорықтырылған қорапта. Өзенді қию әдісі туралы сұрақ әрбір жағдайда кеме шаруашылығын жүргізетін органдармен келісілуі керек.
Бітірілген су құбыры желісінің сынауларын траншеялардың ашық күйінде су қысымдарымен және олардың төгіндісінен кейін өткізеді. Тұрбаның сыналып отырған учаскесін тұрбаның жоғарғы аяғы арқылы ауаны шығара отырып, сумен толтырады, кейіннен сынауға дейін гидравликалық пресспен қысымын жоғарылатады. Желіні залалсыздандырып, салқын сумен жуып шығады.
№ 5 дәріс
Тақырыбы: Сорап және сорапты станциялар.
Дәрістің мақсаты: Сораптың техникалық және конструкторлық қасиеттерін игеру.
Тірек сөздер: сорап, сорапты станциялар.
Негізгі сұрақтар:
1.Сорап түрлері, олардың техникалық және конструкторлы қасиеттері.
2.Сораптың жұмыстық мінездемесі. Орналасу сызбасы және гидромашиналар құрылымы, сiңетiн және арынды сызықтар, сонымен қатар ауыстырып қосу.
3.Сорапты станциялардың құрылымы және жабдықталуы.
Сорапты станциялар белгілері бойынша су ағынды және канализациялық болып бөлінеді. Көптеген түрлері болғандықтан станция жыбдықтарының бастысын қарастырамыз. Станция 2ге бөлінеді: тереңдетілген және тереңдетілмеген.
Тереңдетілген сорапты станцияны жобалаған кезде оларды ары қарайғы қарастыру мүмкіндігін ескерген жөн. Сорапты станция су құбырының үздіксіз әрекетін қамтамасыз ететін резервті агрегаттары болуы тиіс. Екі немесе оданда көп сораптар болған жағдайда әрбір жоғарғы қысымдағы өртке қарсы су құбырының өрт сорабы өзіндік соратын линиясы болуы тиіс.
Сорап электрін қосу үшін қалқымалы және қалқымалы емес деңгей өлшейтін автоматты прибор жабдықтары керек. Жұмыстың принципі реле қалқының деңгейін, су деңгейінің өзгеруімен бірінші жағдайдан келесі жағдайға қарама-қарсы ауыстырылуын қарастырады. Қалтқы жіңішке тығыздалған ілулі, ол жүкпен тең және қалтыққа қарағанда аз болады. Сильфондық реленің деңгейлік құрылымы схемасы б-суретте көрсетілген. Құрал бүрмелі жұқа құбырдан тұрады, ол су құбырымен байланысқан. Сильфонның жоғары жағына рычак бекітілген, сұйық температурасы тартылады әртүрлі болады. Рычагты сильфонның ішкі қысымы көлемге байланысты тұйықталады немесе электірлік цептің контактылы сызықты иелерін бөледі, солай электр қозғаушы сораптарға келтіріледі. Қысымды бақылау үшін түтік тәрізді серіппелі монометірлік реле қолданылады, жабдықталған электірлік байланысушымен. (в сурет)
Қазіргі уақытта контактылық монометрлер шығарылуда, олар элктірлік цептің 380 в дейінгі кернеулігін басқарылады.
Реле сызбасы.
Сорапты станциялар түрлері:
Сорапты станция типі мен конструкциялық таңдау үшін алдын ала олардың өткізу қабілетін анықтау керек және оларды пайдаланудың санитарлық гидрологиялық және басқада жағдайларын білу керек. Жоба ұйымдастырудың қасында сорапты станциялар жобасы түрлері жасалған, оларды қысқы температуралық, грунд суларының 2 түрлі тереңдіктегі келтіруші коллекторлар салушы. Шағын және орташа сорапты станциялар жобасы тәулігіне 80000 м3 дейін ағызымды суды беру үшін жасалады. Бұл станция көлденең сораптар орнатылады ірі станциялар тәлігіне ағызымды сулардың 100-320мың м3 мөлшерін беру үшін жасалады. Сорапты станциялар 3 көлденең сорапты ФГ маркісімен 8131 болады, сорапты станциялар үлкен көлемді жіберу қабілеті көлденең сорапты, олардың әрқайсысы 2700 м3 сағ береді және кернеуді жетілдіреді-26,5 м.н Сарқынды суларды көтеру үшін отандық және шетелдік тәжірибеде шүмекті көтеруде кішігірім биіктік қолданылады, ол жер асты камерасының сенімділігімен ерекшеленеді. Тұтынушығы салқын және ыстық судың берілуінде 2 қағидалық схемасы бар. 1 схемада (сурет а) суды қыздыру және жергілікті газдық немесе электірлік су қыздыру қарастырылады. Су енгізу құбыры әр пәтерде орнатылған қыздырылған су құрылымға түседі.
2 схемада (сурет б) орталық суды қыздырушы және тек сол арқылы ыстық судың букіл ғимараттағы арнайы құбырлармен таралуы.
1 схеманың артықшылығы жоғарғы сенімділік, құбырлық желінің аз кернеулігі және жұмыста үзілістің болуы; кемшілігі- қуатты газдық құралдың қолданудағы қауіпті оқыс жағдайдың болуы, газдық жылытқыштың қандай болуына байланысы. 2 схема су қондырылуының жақсы пайдалануын және жұмыстың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді, бірақ бұл жағдайда құбырдың кернеулігі артады және жылу жоғалтулар үлкейеді. Осы сияқты жүйелер жылуторына тәуелді, алдын алу жөндеулерінің және тұрғындар үшін жұмыстағы үзілісің жағымсыздығы.
Орталықтандырылған суды қыздыру мен ( схема б) және жергілікті су қыздырғыштарын (а) қолданылатын ғимаратты ыстық және салқын сумен қамтамасыз ету схемасы.
1-су өлшеуіш тораб ; 2- салқын су торабы; 3- ыстық су торабы; 4- су қыздырғыш; 5- жергілікті су қыздырғыш; 6- церкуладциялық тораб.
Салқын және ыстық су құбырының негізгі элементтері:
1. Қалалық су құбырын ішкі су құбырымен жалғайтын құбырлар.
2. Су өлшейтін торабтар
3. Арынды көтеру қондырғылары
4. Жүйедегі арынды реттеу құрылғылары
5. Су қыздырғыштыр
6. Салқын су құбырларының магистралды және тарататын торабы
7. Ыстық су құбырының берілуі
8. Циркуляциялық сораптар
9. Су бөлетін ысырма арматуралары
10. Өрт крандары
11. Суғаратын құбырлармен крандар
Ішкі су құбырларының негізгі элементтері.
1-қалалық құбырға жалғасуы;2-су құбыры;3-су көрсеткіш;4-арынды арттыратын қондырғылар;5-жүйелі сеттің таралу қондырғылары;6-су қыздырғыштар;7-температураны бақылаушы қондырғылар;8-салқын судың магистральді жәнетаратқыш торабы;9-ыстық су беретін құбырлар;10-ыстық судың церкуладциялық торабы;11-су бөлетін және реттегіш арматуралар;12-өрт крандары;13-өрт стояктары;14-церкуладциондық сорап;15-су шашатын құбыр;
Ғимараттың су құбырларының торабы магистральбіқұбырдан,стояктан жәнепәтер аралық құбырлардан тұрады.Магистральді құбырлардың орналасуына байланысты жоғарғы және төменгі схемалары ажыратылады.Төменгі ажырау кезінде құбырды жер төлеге немесе техникалық еден астына орналастырса, тұрғын ғимараттар құрылысы өте ыңғайлы және кең қолданылады. Ал жоғарғы ажырау кезінде құбыр ғимараттардың жоғарғы бөлігінен жүргізіледі. Осындай ажырау аймақтық су құбырына тән. Құбырдың магистралі төменгі аймақтағы техникалық қабатқа орнатылады. Әдетте жоғарғы ажыраулар қысым түсіретін ыдысы бар жүйелерге тән мысалы моншалар мен кір жуғыш орындарда. Су құбырлары жүйесінін төменгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Кіріспе.
Дәріс мақсаты: Бұл тақырыптың мақсаты курстың мазмұны мен міндетін және түсініктер мен анықтамаларды, курстың негізгі тапсырмасын ашу болып табылады.
Кілтті сөздер: технология, инженерлік жүйелер, тепло-газо-электро жабдықтар,
трансформаторлар, нормалар және т.б.
Негізгі сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Инженерлік жүйелер тұрғын ғимараттар мен өндіріс орындарын электр және жылуэнергиясымен, газбен және канализациямен, байланыс жүйесімен қамтамасыз етеді.
2. Инженерлік жүйелер ыңғайлы көлікпен және жоғарғы сапаға сай ғимараттар мен қондырғылармен жабдықталған қазіргі индустриялды құрылыспен, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай сумен қамтамасыз ету жүйесі болып табылады.
3. Инженерлік жүйелер мен желілер экономикалық және әлеуметтік мағынаға ие.
1. Инженерлік жүйелер тұрғын ғимараттар мен өндіріс орындарын электр және жылуэнергиясымен, газбен және канализациямен, байланыс жүйесімен қамтамасыз етеді. Жылу беру жүйесі, жылумен қамтамасыз ету, вентиляция және ауаны концентрлеу көмегімен өндірісте, тұрғын және қоғамдық ғимаратта адамға және техникалық үрдістерге қайтымсыз шарттармен қамтасыз етіледі. Жылу беру вентиляциясы дегеніміз - жасанды ауа-райының инженерлік жүйелерінің ғылыми және техникалық негіздері берілітін оқу тәртібі.
Бұл жүйелердің құрылысы және олардың жеке элементтері жоғарғы дәрежедегі қиындықпен сипатталады: схемалардың көптүрлілігі, олардың жұмысын қадағалау және келтіру үшін қолданылатын күрделі механизмдер мен құрылғылар. Бұл жүйелердің әрқайсысы жылу беру және вентеляция мамандығының жеке оқу курстарында оқытылатын пән болып табылады.
Жылу беру және вентеляция жүйелерінің негізгі міндеттері ғимараттарды қамтамасыз ету.
Жұмыскерлер үшін ғимараттарда қажетті санитарлық-гигиеналық талаптарды ұйымдастыру технологиялық үрдістердің талаптарында көрсетілуі тиіс.
Ғимараттарда бір жыл көлемінде белгілі орта параметрлерін сақтау конструкцияның көп жұмыс істеуі үшін қажет. Бұл көбінесе салыстырмалы түрдегі төмен температура кезінде ауаның жоғарғы ылғалдылығы тән көптеген ғимараттар мен сумен қамту және канализация жүйесіне қажет. Бұндай жағдайлар конструкцияның белгіленген уақытынан бұрын бұзылуына алып келеді. Қазіргі уақытта ғимараттардың ұзақ қызмет етуі және панельден, басқа да жаңа құрылыс материалдарын пайдалану арқылы ірі элементтерден жасалған қондырғылар актуалды сұрақтар ретінде қарастырылуда. Кең көлемдегі толық құралған құралыстардың жеңісі құрылыс жылутехникалары, жылу беру және вентиляциядағы сұрақтардың дұрыс шешімдерімен байланысты. Біздің мемлекетте жылу беру және вентиляциялық тапсырмалардың шешімдері мемлекет көлеміндегі ерекше әр түрлі климатпен қиындатылады. Біздің мемлекетте басқа мемлекетпен салыстырғанда, жылу беру мен вентиляцияны пайдалану уақыты үлкен.
Қазіргі уақытта көптеген қалалар жылумен қамтамасыз етудің тармақталған жүйесін пайдаланады. Жылумен қамтамасыз етудің алыс қашықтықтағы дәл жүйесі құрастырылуда. Құрылыс практикасында жылу берудің және вентиляцияның көптеген түрлері қолданылады. Электр және газды жылу беру(газды инфрақызыл сәулелендірушілер) жүйесі қолданысқа енуде. Соңғы жылдырды кондинционерлердің өндірістік шығарылуы артуда. Көптеген ірі қоғамдық ғимараттар мен өндіріс орындары ауаны кондиционерлеу жүйесімен қамтамасыз етілген. Орталық салқындату, жылу мен суықтың арзан көздерін анықтау мен қолдану жұмыстары жүргізілуде.
Кондиционерлеу жүйесінде озондау, ауаны иондау, және т.б. қолданылады.
Тұрғын орындарының жобалау кезіндегі қызмет көрсетудің кешенді жүйелерін дұрыс ұйымдастыруды 5 негізгі топты қызмет көрсету кәсіпорындары мен ұйымдары қарастырады: әкімшідік-қоғамдық, әлеуметтік-мәдени, емдеу-сауықтыру, сауда- тұрмыстық, көпшілік демалу. Тұрғын орындарының негізгі инженерлік жабдықтарының түрлері сумен қамту жүйесі, канализация, электрлік жылу беру жабдықтары болып табылады. Қалаларды сумен қамту жабдықтарына су қабылдағыштар, көтерілімнің және су берудің сорапты станциясы, тазалау құрылғылары, суды айдау резервуарлары, су қалдықтары, су құбырының бөлу жүйесі, ал канализация жабдықтарына тазарту жабдықтары, су қоймаларына шығарулар, басты коллекторлар және канализация желісі жатады. Электрмен қамту жабдықтарына жылу және су электростанциялары, төмендетілген подстанциялар, трансформаторлық пункттар және жоғарғы мен төменгі қуаттағы электрлік желілер жатады. Жылу беру жабдықтарына жылуэлектрстанциялары, жылу беру және жылулық желілер кіреді. Газбен қамту жабдықтарына жоғарғы, орта және төменгі қысымдағы газгольдерлі станциялар, газреттегіш пункттер, газбөлгіш станциялар және газ желілері жатады. Инженерлік желілер қалалық магистральді, көшелік және шағын аудандық желілерді бөлетін, негізгі қала сыртындағы магистральдар, үйге ену және жалғанулар болып бөлінеді.
Жер асты желілердің элементтері болып сумен қамту, канализация, бензо-газды және мұнайлы құбырлар, жоғарғы және төменгі қуатты ток кабельдері табылады.
2. Инженерлік жүйелер ыңғайлы көлікпен және жоғарғы сапаға сай ғимараттар мен қондырғылармен жабдықталған қазіргі индустриялды құрылыспен, санитарлық-гигиеналық талаптарға сай сумен қамтамасыз ету жүйесі болып табылады.
Тұрғын орындарының транспорттық схемасы магистальдардың қадамын, яғни арасындағы рұқсат етілген аралығын, сонымен қатар желінің тығыздығын, қисықсызықтық коэффицентін және жоспардағы экономикалық және градоқұрылыстық шешімнің мақсатқа сай транспорттық түйіннің қиындық дәрежесін ескеруі тиіс.
Көше және жол тораптары - қалалардың жоспарлы құрылысында неғұрлым берік және капиталды элемент. Көшелік жүйелерді өзгерту және жеке көшенің көлемі үлкен шығындарға алып келеді. Кейде үлкен қалаларды қайтадан құру кезінде кіші көлемдегі магистральдарды үлкейтугетура келеді. Бұның салдарынан көшелік жүйені және оны құрайтын элементтерді келешекте қалай дамитынын негізге ала отырып жоспарлау керек. Магистральдардың және көшелердің мақсатқа сайырақ келетін шешімдері үшін қаланың үлкен жоспарында барлық бағытағы тарнспорттың және жаяу жүргіншілердің қозғалыс схемасына негізделген нұсқаларды жекелеп алдын-ала қарастыру ұсынылады.
Транспорттық схеманы кешенді жоспарлау және экономикалық қалалық құрылыс есебіндегі болжаудың тиімді шешіміне жету үшін электрондық есептеу машинасын қолдану керек. Қалалық территориялардың қолданылуының экономикалық негізгі талаптары тұрғын орындарын қамту және инженерлік дайындық кезіндегі аз шығынға алып келеді. Бұл тапсырмалар өз кезегінде тереторияның табиғи және санитарлық-техникалық жағдайының неғұрлым жағымдысын және көлемі мен формасының кішісін дұрыс таңдаумен шешіледі. Қалалық территорияларды дұрыс пайдалану құрылыстыстың құнымен қатар
қалалық қамту жүйелерінің әр түрлі элементтерін эксплуатациясымен байланысты келешектегі шығындарын төмендетеді. Қалалық территорияларды дұрыс қолдануды өндірістік және тұрғын аудандар үшін территорияның неғұрлым гигиеналық, техникалық және архитектуралық көрсеткіштеріне сай дұрыс және кешенді таңдаудан бастау керек. Кейін жобалаудың барлық кезеңінде функционалды шекаралау, қабат таңдау кезінде қалалық территорияны дұрыс пайдалануды қамтамасыз ету керек. Тұрғын орындары мен оның санитарлық және қалалық құрылыс талаптарға сай өндіріс аудандарын дұрыс таңдалса, оның инженерлік жабдықтау мен қамтуға аз шығын кетеді.
3. Инженерлік жүйелер мен желілер экономикалық және әлеуметтік мағынаға ие.
Ауданды жобалаудың әлеуметтік-экономикалық тапсырмаларына мыналар жатады: барлық экономикалық аудан территорияларында бар болатын табиғи шикізаттық, энергетикалық, сулы, орманды және басқа да байлықтар мен ресурстардың мақсатты және экономикалық қолануға негізделген бүкіл мемлекеттік қызығушылық; дұрыс орналастыру мен өндірістік және басқа да кәсіпорындар және тұрғын орындарды жабдықтайтын құралдардың перспективті дамуын тиімді және оптималды жоспарлы ұйымдастыру.
Дәріс № 2
Дәрістің тақырыбы: Инженерлік жүйелердің жіктелуі және олардың қоршаған орта мен тұрғындардың денсаулығына әсері.
Дәрістің мақсаты: мәселенің жағдайы, курстың мақсаты мен міндеттері.
Тірек сөздер: ғимарат және құрылыс, экология, қоршаған орта.
Негізгі сұрақтар:
1. Инженерлік жүйелердің даму тарихы, байланыс және жабдықтау, ғылымдардың жіктелуі, ғылыми-техникалық прогресс және ғылыми-техникалық революция.
2. Мәселенің жағдайы, курстың мақсаты мен міндеттері.
3. Экология саласындағы заманауи ғылыми-техникалық жетістіктер.
1. Инженерлік жүйелердің даму тарихы, байланыс және жабдықтау, ғылымдардың жіктелуі, ғылыми-техникалық прогресс және ғылыми-техникалық революция.
Мақсаттылығы мен үнемділігіне сай инженерлік сызба түрінде құрастырылған, елді-мекен аумағын инженерлік дайындаудағы негізгі шаралар міндетті қала құрылысты құжаттар болып табылады. Елді-мекен аумағын инженерлік меңгеруге қатысты шараларға: тік жоспарлауды камтитын аумақты құрылыс салуға дайындау және жерүсті суларын бұрып жіберу, жолдарды жайландыру, көгалдандыру, сондай-ақ санитарлы-техникалық сұрақтарды шешу (су құбырлары, канализация, электрлік, жылулық және газдандыру және жерасты желілері құрылыстарын орналастыру. Инженерлік дайындау жобасында инженерлік құрылғылардың заманауи түрлерінің қолданылуын және аумақтың үнемділігі мен оларды жүзеге асыруға болатын аумақтың оңайлығын, көркемділігін есепке ала отырып басты назарда ұстау қажет.
Тұрғын аудандары мен ықшам аудандардың жаңа құрылысы мен қайта құруда жерасты желілерінің инженерлік құрылғы желілеріне қосылу мүмкіндіктерін ескерген жөн, сонымен қатар жеткілікті негіз болған жағдайда елдімекендерді топтық орналастыру жүйесін қосу ұсынылады.
Инженерлік дайындауға қатысты барлық шараларды құрылыс салу кезектілігін және көшелер мен жолдарды салу, құрылыс алаңының инженерлік құрылғыларын есепке ала отырып құрастыру қажет.
Инженерлік дайындау мен аумақтарды көркемдеуге қатысты жұмыстарды жобаны жоспарлау және құрылыс салуды құрастырумен бір уақытта және құрылыс жұмыстарының бастапқы айналымдарына дейін жүзеге асыру қажет.
Елді- мекендерді инженерлік құралдандырудың негізгі түрлері- канализация, электр- жылу- газбен жабдықтау, сумен жабдықтауды орнату. Қалалардың сумен жабдықтау түрлеріне: тазалау құрылғылары, су қабылдағыштар, су көтеру және беру сорғыш станциялары, су айдағыш сұйыққоймалар, су құбырлары желілерін ажыратушы су бұрғыштар, канализация құрылғыларына: тазалағыш құрылғылар, басты канализациялық желі мен басты коллекторларды суқоймаларға шығару жатады.
Электрмен жабдықтау құрылғылары өз ішінде жылулық және сумен жабдықтау станцияларын, аласарту кіші бекеттерін, трансформаторлық пункт, жоғарғы және төменгі қуатты электр желілерін қамтиды.
Жылумен жабдықтау құрылғыларына: жылу электр станциялары, жылыту, қазан және жылылық желілері кіреді.
Газбен жабдықтау құрылғыларына: төменгі, орташа және жоғарғы қысымдағы газгольдерлі станциялар, газды желілер және газ реттегіш пункттер, гз таратқыш станциялар жатады. Инженерлік желілерді: қалалық магистральді; көшелік және ықшам аудандық желілер; үй енгізілімдері мен қосылуларға, негізгі қала маңы магистральдарына бөледі.
Инженерлі жерасты желілерінің элементтері-сумен жабдықтау, канализация құбырлары, бензиндік, газды және мұнай құбырлары, жоғарғы қуатты тоқ кабельдері.
Іздеулердің техникалық сұрақтарына мыналар жатады: жер бедері мен гидрогеологиялық және басқа да инженерлік шаруашылықтардың, сондай-ақ пайдалы зерттеу және құрылыс материалдары, елді мекендер мен кәсіпорындарды орналастыруға жарамды аудандарды анықтау, көліктік қызмет көрсету мінездемесі, елді-мекен, кәсіпорын және көліктерді меңгеру, көгалдандырудың, су кеңістігінің және т.б болу ерекшеліктері мінездемелерімен аудан қорларын және табиғи шарттарды меңгеру.
Қала және кенттердегі қоршаған ортаға зиянды және жағымсыз иісті заттектер бөлмейтін, сондай-ақ жоғарғы деңгейлі шу, діріл, электромагниттік сәуле туғызбайтын өнеркәсіптік кәсіпорындардың құрылыс жұмыстары барысында тұрғын үй құрылысы арасында орналастырылатын жиынтық өндірістік- селитебтік аймақтарды ұйымдастыруға рұқсат етіледі. Өнеркәсіптік (өндірістік) аймақтарды санитарлық және технологиялық талаптарды, көліктік және жаяу жүргінші байланыстарына қолайлы ұйымдар мен олардағы еңбек етушілер орындарымен, кәсіпорындардағы жұмысбастыларды есепке ала отырып бөлу қажет.
Бұл аймақтарды транзиттік теміржол жолдары және жалпы желінің автокөліктік жолдары деп ажыратуға болады.
Өнеркәсіптік аудандар, инженерлік- экономикалық кәсіпорындар және тораптар үшін аумақ таңдаудағы ең маңызды қала құрылысы сұрақтары: өндірістік талаптарды есепке ала отырып оларды тиімді орналастыру: жерасты кеңістігін пайдалану мүмкіндігі. Инженерлі-техникалық және қала құрылысы шарттарын және кәсіпорын үшін таңдап алынатын аумақ көрсеткіштерін салыстыру барысында ерекше көңілді ЭЕМ көмегімен мүмкін болатын шешімдердің бірнеше нұсқасын салыстыруды негізге ала отырып, экономикалық көрсеткіштерге бөлген жөн.
Күрделі қаржы жұмсалымы нәтижесіне қол жеткізу үшін нұсқаларды салыстыру барысында мыналарды қарастыру ұсынылады: аумақты игеруге кеткен ең аз мөлшерлі шығын және оның тиімді пайдаланымы, ірілендірілген қуатты құрылғыларды және ең үздік жетілдірілген технологиялық процесстерді қолдану, көліктік, инженерлік және өзге де шаруашылық түрлерін бір жүйеге біріктіру. Өнеркәсіптік кәсіпорындар немесе кәсіпорын топтары үшін арнайы тағайындалған техникалық белдіктерде инженерлік желілердің біріктірілген жүйесін жобалайды. Желі төсемдері сызбасын таңдауды (жерасты немесе жер үсті, құрлықтық) құрылыс және пайдалану құнын есепке ала отырып техникалық-экономикалық есептеулермен, сондай-ақ жөндеу жұмыстары кезінде қауіпсіздік пен жайлылықты қамтамасыз етуді негіздеу қажет. Инженерлік желілерді орналастыруды байланыстың қиыстырылған жоспары құрайды, ол ең аз ауқымды аумақтарды игеру үшін және ғимараттар мен құрылыстарды қиыстыру үшін қызмет етеді.
Әртүрлі белгілеудегі желілерді орналастыру барысында қиыстырылған төсемдерді жалпы коллекторларды, каналдар немесе сәйкес санитарлық және өртке қарсы талаптар мен пайдаланым қауіпсіздігі ережелерін ұстану, траншеяда қолдану ұсынылады.
Жер үсті инженерлік желілер габариті мен байланыс (мачты, жекелеген үлдіріктер), көліктік және байланыстық эстакада орналастырылымы адамдар мен көліктердің қозғалысын тарылтпау, құрылыс және жөндеу процестері кезінде іргелес ғимараттардың іргетасына әсер етпеуі қажет. Олар бекітілген габариттерден шықпауы, сондай-ақ теміржол бағыттарымен, автокөліктік жолдар мен электр желілерімен қиылыспауы тиіс. Адамзат пен қоғамның өз бетінше сақталуы тіршілік ортасының ішкі жай күйімен қоса сыртқы жай күйіне байланысты, яғни тәуелді. Жаңа кезеңде қарама-қайшы тенденциялар арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз ету мәселесі тұр: бір жағынан артетабиғи ортаның сапасын көтеру қажеттілігін, екінші жағынан ғимараттар, инженерлік жүйелер, құрылыстар түріндегі жасанды әлем арқылы бұл сапаны табиғи физикалық және моральді тозық есебінен жоғалтады.
Тұрғын үй қоры көлемінің ұлғаюы мен тұрғын үй құрылысы көлемінің біруақытта өсуі тұрғын ғимараттарға ағымдағы, күрделі жөндеулер жүргізу, қайта құрулар мен жаңартулар арқылы олардың сапасын көтеру және қолдау міндетін жүктейді.
Бұл ретте жаңа мәселелер туындайды. Бір жағынан- жасанды ортаны қалпына келтіруге жұмсалатын шығынды төмендетуге тұрғын үй ғимараттары мен инженерлік жүйелер элементтерін , олардың пайдалы қорларын өндіре отырып, айтарлықтай ұзақ пайдалану арқылы қол жеткізу ұсынылады. Екінші жағынан- қоршаған орта параметрлері және пайдаланылым жағдайының әсерімен ғимараттар, табиғи түрде айтарлықтай шекте ауытқып отыратын рұқсат етілген шекті тозық мәнін анықтау үшін оларды толық бақылаудың жүйесін ұйымдастыру қажет, яғни тұрғын үй қорының сапа мониторингі жүйесін ұйымдастыру қажет. Осылайша, тұрғын үй ғимараттарының пайдаланылым тозығы және инженерлік жүйелердің зерттеулерін, әсіресе әртүрлі аудандарда жекелеген элементтер мен тораптардың тоқтаусыз жұмысының ұзақ та айтарлықтай ауытқуы орын алатын ірі қалаларда маңызды деп санау қажет. Пайдаланылым тозығының лагтарда шашылуы айтарлықтай мөлшерді қамтиды, ал бұл дегеніміз- заманауи жағдайда жоспарлы-ескерту жөндеулерінің бірегей жүйесін пайдалану экономикалық жағынан тиімсіз екендігін байқатады. Бұл ретте нақты ғимараттар, элементтер және жүйелердің деректі тозықтары бойынша бас тартуларды қалпына келтіру мерзімдерін белгілеу орынды болып табылады. Деректі бас тартулар бойынша бұл қалпына келтірулердің нәтижесі ғылыми- негізделген зерттеулер мен тұрғын үй қоры жай күйінің толық бақылауы бойынша мониторинг ұйымының принциптерін жасап шығаруды қажет етеді.
2. Мәселенің жай-күйі, курстың мақсаты мен міндеттері.
Қала аумағында және өнеркәсіп орналасқан орындарда атмосфералық ауа, суайдындар, жерасты сулары ластанады және табиғат қорғау шаралары жүргізілмеген жағдайда барлық елді-мекендер табиғи қоршаулардың барлық түрінің жай күйі нашарлайды. Бұл ретте, қала қаншалықты ірі болса, ондағы экологиялық тепе-теңдікке қол жеткізу де соншалықты қиын.
Табиғи ортаны қорғау жөніндегі заңда жағымды табиғи ортаны қорғау мен дамыту бойынша жасыл сілем, топырақ жамылғысы және ауа ортасының бүлінуіне, су кеңістігінің атқарымдық пайдалану режимінің бұзылуына жол бермейтін шаралар қарастырылған. Елді-мекендердің бас жоспарында және аудандық жоспарлау сызбасында жоғары қала аймағында және одан тыс шегіндегі қорғалуға тиісті сапалы табиғи ландшафт учаскелерін резерке сақтау қажет. Қалалардың ауа бассейнін зиянды шығарындылардан және өндірістің әртүрлі ағындарынан сақтап қалу мақсатында кәсіпорындарда құрылғылардың жетілдірілуін қарастыру қажет. Олар өз кезегінде зиянды газдарды немесе санитарлық талаптар бойынша рұқсат етілген концентрацияға дейін апаратын зиянды қоспалары бар шығарындыларды атмосфералық ауаға шығармайды.
Сонымен қатар ашық суайдындар мен сумен жабдықтаудың жерасты көздерін, кәсіпорындардан шығарылатын зиянды ағындармен топырақты ластауға жол берілмеуі тиіс. Жоспарлауда, құрылыс салу және елді-мекендерді сәулеттендіру барысында қоршаған жасыл сілемдерден озондалуын есепке ала отырып олардың аумағының желдетуін қарастыру қажет. Табиғат қорғау жөніндегі заң көгалдандыру және жер өңдеу құрылғылары арқылы табиғи жағдайдар кешенін байыту және жақсартуды, сонымен қатар елді-мекендер мен табиғат аймақтарын суландыру, сондай-ақ сәулеттендіруге қатысты өзге де инженерлік шаралар қарастырады. Оларды аудындық жоспарлау сызбалары мен елді-мекендердің бас жоспарында қарастыру қажет.
Елді-мекендердің саниралық жағдайын жақсарту, ауаны озондау мақсатында қалада және қала маңы аймағы алаңдарында жасыл желек отырғызуды кеңейту қажет: жаңа пактер, саябақтар, гүлбақ, жележолдар салу, қорғау аймақтары мен орман-бақтар салу, оларды қорғау мен дамуын қамтамасыз ету. Бұл міндеттерді шешу үшін зияндылық бөлетін және шу тудыратын, сондай-ақ елді мекендерді оқшаулайтын санитарлы-қорғау аймағын ұйымдастыру, өндірістік, энергетикалық, көліктік кәсіпорындар мен құрылғылардың жоспарлы және тиімді және өзге де өзара орналастырылымы қажет.
Елді-мекендердің, өндірістік кәсіпорындардың, көлік тораптарының және көліктік желіліердің, инженерлік байланыс, аудандық маңызға ие құрылыстардың дамуы үшін олардың аудандық жоспарлау сызбасын құрастыруда ұсынылатын заманауи талаптарға сәйкестілігін анықтау қажет. Сонымен қатар технология бойынша тиімділікке қол жеткізу үшін жоспарлы жұмыстардың олардың түзетулері бойынша көлемі мен әдістерін анықтау қажет. Бүгінгі таңда жүзеге асырылып отырған еліміздің экономикалық аудандардың көлемді аумақтарында топтық таратудың қала құрылысы жүйесі жиынтық қорғауды жоспарлы түрде, сонымен қатар табиғи ресурстардың және ауа кеңістігінің тазалығын дамыту мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Атмосфералық ауаны қорғауға, табиғи орта жай күйінің және ланшафттың сапалы жағдайын қамтамасыз ету қатысты бұл міндеттердің салдары, жалпы алғанда елді-мекендерді сауықтыру- маңызды әрі міндетті талап болып табылады, оны өндірістік кәсіпорындар мен елді- мекендер құрылысы және жобалауы кезінде уақытылы есепке алып ескеру қажет.
Қала аумақтарын пайдалану экономикасының негізгі талаптары ең аз мөлшерлі олардың меңгерілімі мен инженерлік дайындығы және елді-мекендердің сәулеттендірілу шығындарына жұмсалады.
Бұл міндеттер табиғи және аумақтың түрі жағынан ықшам және көлемі жағынан шағын санитарлы-техникалық жай күйі бойынша ең жақсы, жайлы және уақытылы таңдау жасаған жағдайда шешімін табады.
3. Экология саласындағы заманауи ғылыми-техникалық жетістіктер
Өндірістік кәсіпорындардың тиімді орналастырылымын қоспағанда қалаларда санитарлы-гигиеналық сау жай күйді құру үшін шығарындыларды толықтай тазалауды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін шараларды жүзеге асыру қажет.
Қала, аудан, ауыл тұрғындарының және көркем табиғи орта тіршілігі үшін жайлы, таза жағдайды қамтамасыз ету - қала құрылысының негізгі міндеті болып табылады. Осыған байланысты қалаларда және өзге де елді-мекендерде және табиғатта демалу орындары мен оларды сәулеттендіру, сондай-ақ табиғи ортаға, ланшафтқа ықыласты қарым-қатынас, жаңа және қайту құрылу елді-мекендерінің жағдайларын жақсартуға қатысты шараларды жүзеге асыру қажеттілігі бірнеше рет үкімет және партия өз жарлықтарында атап көрсетті. Гигиеналық сапаны жақсарту мен елді- мекендердегі ауа кеңістігінің тазалығыны қамтамасыз ету үшін қала маңы аймақтарын қосымша көгалдандыру қажет. Ағаш егуден өзге табиғи ландшафтты байыту үшін топырақ қорғау отырғызылымдары болып табылатын гүлзарлар мен тал-шіліктерді қолдану ұсынылады. Елді-мекендерде таза микроклимат құруда олардың аумағы мен қала маңы аймақтарында жасыл-желек отырғызу айтарлықтай маңызға ие. Әсіресе қала аумағы ланшафын түрлендіретін және микроклиматты жақсартатын жағалаулық, суайдын көгалдандыруларын қарастыру қажет. Табиғи ортаны сауықтыруға қатысты шараларға жаға аумағын инженерлік сәулеттендіру, шалшықтануды және шағын суайдындарды жою немесе оларды тазалаудан кейін және ағын суларға айналдыру және т.б
Елді-мекендерде қорғауға топырақ және жерасты сулары да жатады. Топырақ және жерасты сулары өндірістік кәсіпорындардың ақаба сұйықтықтарымен, үйінді және т.б.мен ластанбауы тиіс. Елді-мекендердегі ауа бассейнінің тазалығы елді-мекендер аумағын функционалдық зоналаумен қамтамасыз етіледі. Олар өнеркәсіптік кәсіпорындар мен тұрғын үй аймағын өндірістің
(тұрғын үй құрылысы шектен тыс тығыздығына жол бермейтін, олардың өзара қорғау аймақтары, қала аумағын суландыру мүмкіндігі) санитарлы жіктелуіне сай өзара орналастыруға жағдай жасайды. Нормалармен қарастырылған бұл талаптар сондай-ақ өнеркәсіптік және азаматтық ғимараттар мен олардың аумағын сәулеттендіруді пайдалану кезінде елді-мекендер құрылысы мен жобалануы барысында міндетті болып саналады. Елді-мекендердің табиғи ортаны тиімдірек қорғау және табиғи ландшафты, оның аумақтарын, сондай-ақ оларға іргелес қала маңындағы аймақтарын байыту үшін ауа ортасын қорғау мен оларды ландшафтық қайта жасаудың ерекше жоспарын құрастыру ұсынылады. Жалпылама түрде бұндай алғышарттарды жалпы алғанда барлық аудан аумағында байытылған ландшафты құру жөніндегі оңтайлы шешімді шығара отырып, экономикалық аудандардың аудандық жоспарлау сызбаларында алдын ала қарап шығу ұсынылады.
№3-шi дәріс
Дәрістің тақырыбы: Халық көп шоғырланған елді мекенде және өндіріс орындарындағы инженерлік жүйелер
Дәрiстiң мақсаты: Сумен жабдықтау көздері және олардың классификациясын талқылау
Тірек сөздер: су жүйелерінің құрлысы, су тұтыну, су құбырлары.
Негiзгi мәселелер:
1. Су тартқыштардың түрлерi. Санитарлық - ауыз суды техникалық бағалау.
2. Меншiктi шығындар және коэффициенттер, су тұтынудың нормалары және тәртiптерi
су тұтынудың бiр қалыптылығы, су тұтынудың тәртiбі және графигі.
3. Шаруашылық жүйелері - ауыз су, өртке қарсы және өндiрiстiк сумен жабдықтаулар.
4. Су өткiзетiн жүйелердiң ғимараттары және пайдалануы. Берiлiс жүйесi және судың үлестiрiлулерi.
1. Су тартқыштардың түрлерi. Санитарлық - ауыз суды техникалық баға.
Сол сияқты да, күннің сағаттаптарына да шаруашылық - ауыз су тұтыну бiр қалыпты
күндік бойынша. Тербелiстiң сақшылары шамамен графикпен елестете алады
абсциссаларды өстер сағындыр күннің сағаттары бойынша бөлiп шығарып қойған, ординаталардың өстерi бойынша - тұтынылатын шама және әрбiр тәулiктiк су тұтынудағы пайыздарындағы судың берулерi. Барлық сақшыларды сомада шығындар 100% құрауы керек, яғни объекттiң тәулiктiк су тұтынуы. Су тұтынудың тербелiстерi есептеулердегi коэффициенттермен есепке алынады
Күн, Кс бiр қалыптылықтар.Qлардан кейiн тәулiк және Q с тиiстi шығындарда белгi қояды күніне және сағатқа сулар.
Жатқызылған күнге тұрғын тұтынылатын (елді мекенге ) қалалар суды бiр тұрғынға, бiлдiрiлетiнi литрлердегi, нормамен шаруашылық - ауыз суды тұтыну деп аталады . Бұл халық көп шоғырланған елді мекендегі нормалары сәйкес қабылдауға ұсынылады
II-31-74-шi ҚНжЕ.
үлкен жылдар және курорттардың су тұтынудың нормалары үшiн жеке-жеке бекiтiледi. Мысалы, су тұтынуды Мәскеуде 600 л-ден астам адамға құрайды , үлкен Еуропа қалаларының су тұтынуы едәуiр жоғары. Парижде 290 л тұтынады , 235 лiн Лондон, су тұтынуды норманың 275 лiн Стокгольм жанында дифференциалдайды
тұрмыстық, қоғамдық және өнеркәсiптiк сумен жабдықтау.
Тәулiктiк шығын%-шi
қаладағы суды тәулiктiк тұтынуды график сурет.
Қазiргi су құбырларының қалпына келтiрулерiнiң жанында болашаққа байланысты
су тұтынуды норманың уық орынының сәулеттендiруi мүмкiн өзгерiстер
II-31-74-шi ҚНжЕ бойынша қабылдау.
Молар суды (орташа жылда) есептi тәулiктiк шығын ба?сут ) елдi мекендегi мұқтаждықтың хозяйственнопитьевыесiне формула бойынша анықтау керек.
Qтәу, ср= q ж* N100
қайда: qж - 1 тұрғынның су тұтынуын норма, лсут; тұрғындардың N-есептi саны.
Ең үлкен және ең кiшi су тұтынудың суткиiне суының есептi шығындары.
Ктәу, мах* Q Qтәумах= тәулiк, ср;
Q тәулiк, Ктәу, мin* Q мin= тәулiк, ср;
Су тұтынуды тәулiктiк бiр қалыптылықтың коэффициентi, есепке алатын құрылыс
кәсiпорындардың тұрғындар, жұмыс тәртiбi, ғимараттардың сәулеттендiруi, өзгерiс сахаралық жылдың маусымдары және аптаның күндерi бойынша су тұтынулар, тең қабылдау керек
Ктәу, мах= 1, 1-1, 3
Ктәу, мin=0, 7-0, 9.
Молар q-дың суының шығындары есептi сақшылар ма тәусағ ) формулалар бойынша анықталады:
qч,мах= Ксағ,мах * Qтәу,мах24;
qч,мin= Ксағ,мin* Qтәу,мin24;
Кчтың су тұтынуды бiр қалыптылығының сақшысы коэффициент анықтау керек
өрнектер:
Ксағ,мах= αмах* β;
Ксағ,мin= αмin* β;
мұндағы: α- тәртiп ғимараттардың сәулеттендiруiн дәреже есепке алатын коэффициент
қолданылған жергiлiктi шарттар тағы басқалар кәсiпорындардың жұмыстары
αмах=1, 2-1, 4 αмin=0, 4-0, 6 β- тұрғындардың елдi мекенiндегi сан есепке алатын коэффициент.
Qдың суын максимал секундтық шығыны, (лс ) сермеу формула бойынша анықталады:
qс, мах= Q ч, мах3, 6
Көшелер, жүрiп өтулер, аудандар және көгалдандырылған отырғызуларды суарға су тұтыну
халық шоғырланған елді мекен немесе өнеркәсiптiк кәсiпорындарға байланысты есептеп шығарады аумақты жабулаулар, оның суарының әдiсi, отырғызуларды түрдiң түрi, климаттық және 1 моларға 0, 3-0, 6 литрлардың өлшемдерiндегi басқа шарттары ма? тәуліктік суарылатын аудандар.
Шаруашылық - ауыз су тұтыну және қызметшiлермен өнеркәсiптiкке кәсiпорындар 45 л адамға есептеуден ауысымға қосымша анықтайды 2, 5 түбегейлi жылу шығаруы бар мақсаттардағы бiр қалыптылықтар коэффициентпен және 25 л цехтар 3, 0-шi бiр қалыптылықтың коэффициентi бар ауысымына 1 адам қалған жағдайларда.
Шаруашылық - ауыз су тұтынуды анықтауда өнеркәсiптiк кәсiпорындар душтарды қабылдауға суды жұмсауларды ерекше есепке алады. Өндiрiстердегi адамның ерекше санитарлық тәртiп талап ететiн шамданған ластанулары, 40 л қабылдайды
Өндiрiстiк мұқтаждықтар үшiн сулар шығынның анықтауында есепке алынады өнiммен тiкелей жақын болу үшiн су тұтыну қағаз фабрика, терi зауыты, тоқыма өнеркәсiптiң кәсiпорыны тағы басқалар. ол үшiн мақсаттар әр түрлi сапаның суы керек бола алады, кейде - сондай болып сапалар, сонымен қатар кәсiпорын шаруашылық - iшiрлiк мұқтаждықтар үшiн азық-түлiк өнеркәсiптер, сапаның аласалауымен - аппаратураның сууы немесе өнiм үшiн кәсiпорындар.
Өнiммен бұл сулар қоспағанда авария моменттерiн жанаспайды, тек қана оның температурасы өзгередi.
№ 4 дәріс
Дәрістің тақырыбы: Су құбыры желілерінің конструкциясы
Дәрістің мақсаты: Сумен жабдықтау жүйелерінің түйіндерін, компоненттерін және элементтерін зерттеу
Маңызды сөздер: арматура, құбырлар, коллекторлар мен крандар, құдықтар мен камералар, желдету желілері.
Негізгі мәселелер:
А) Сумен жабдықтау жүйелерінің торлық түйіндеріне, элементтеріне және компоненттеріне қойылатын талаптар.
Б) Материалдар және тұрбалардың жалғануы.Торлық құбырлар салу тереңдігі мен қалануы, арматура.
Ішкі су құбырларының берілісі - қалалық су құбыры орталығынан су өлшеу торабына дейінгі тармақталу. Су құбырларының берілістері материалдардың тоттануына, коррозиясына тұрақты материалдардан жасалады.
Ішкі су құбырларының сақиналық желісі сыртқы сақина желілеріне 2 берілістен кем емес құбырлармен жалғануы тиіс.
Екі немесе одан да көп берілістер құрылғысында оларды сыртқы сақина желісінің түрлі бөлігіне жалғаған жөн.Қалалық тораптағы су құбырларының бір бөлігінен су алған жағдайда - олар ысырмалармен (задвижки) бөлінген болу керек. (сызба)
Су құбырларын қалалық су желісіне қарай еңіспен (уклон) орналастырады ( і = 0,003 - 0,005).
Сызба. Ғимараттағы беріліс құрылымының сызбанұсқасы.
а)қиғаш беріліс; б)екі беріліспен сақиналау; в) сол секілді сораптармен; г), д) ЦТП-ға екі су.
1-беріліс, 2-сыртқы желіге беріліс ойымы, 3-ысырма, 4- кері клапан, 5-су өлшейтін түйін, 6-бөлгіш ысырма, 7-бір ордағы (траншея) беріліс, 8-өрт сораптары, 9-айналма,сақиналы желі, 10-тұғырықты желі, 11-қалалық су құбырының желісі.
Көлденең және тік жазықтық бұрылыстары орнындағы берілістерде пайда болатын күштер тұрбалардың жалғануын қабылдамаған жағдайда тіреуіштерді орнату қарастырылады.
Жертөлелер немесе техникалық төлелер қабырғалары мен берілістер қиылысқан жерлерде а) құбырларды ғимараттың мүмкін болатын құлауынан; б) жертөле бөлмелерін атмосфералық жауын-шашындар мен жер асты суларынан қорғаған жөн.
Су пайдаланудың жайлы шарттарын су беру көлемін шексіз үлкейтумен қамтамасыз етуге болмайды. Күрделі мәселені тек суды тиімді пайдалану мен үнемдеудің көмегімен ғана шешуге болады.
Ең алдымен, су тұтынуды қатаң есепке алу керек. Осы мақсатта су өлшегіштерді пайдаланады. Су беретін құбырларға су шығынының өлшегіштерін бекітеді (счетчик).
Су шығынын өлшегіштердің 2 түрі ажыратылады: шығын өлшегіштер және су есептегіштер.
Шығын өлшегіштер - бір мезеттегі ағып өтетін су шығыны мәнін өлшеушілер.
Су есептегіштер - екі есептеу аралығындағы уақытта түрлі жылдамдықпен өткен барлық судың жиынтығын өлшегіштер.
Жұмыс органдарының конструкциясына тәуелді есептегіштердің 2 тобы ажыратылады: турбиналы және қанатты.
Шапшаң су есептегіштердің әрекеті су есептеуіш арқылы ағып өтетін ағынмен қозғалысқа келетін қанатты немесе турбиналы есептегіштердің айналым сандарын өлшеуге негізделген. Қанатты немесе турбиналы есептегіштердің айналым саны ағып өтетін су көлемімен пара-пар. Қанаттың және турбинаның өсі, беріліс тетік көмегімен, циферблаттарға су санының мәнін жіберетін редуктормен және есептік тетікпен жалғанған.
Тангенциалдық турбинасы бар су есептегіштері үшін қанатты деген атау кең таралған, ал аксиал турбинасы бар есептеуіштерді турбиналы деп атайды.
Қанатты су есептегіштердің айналу өсі тік болады. Олар шартты өтудің шағын көлемімен ( 10 мм-ден 50 мм-ге дейін) шығарылады. Турбиналы су есептегіштердің айналу өсі көлденең және 50 мм-ден 250 мм-ге дейінгі диаметрде шығарылады.
Су шамасын өлшейтін тораптар
Су есептегіштерін СНиП 2.04.01.-85 ережелеріне сәйкес орнатады,пайдаланады. Су есептегіштерін су өлшейтін тораптарға орнатады. Су өлшейтін тораптардың 2 түрі бар: қарапайым және қоршама линиялы.
Су өлшейтін тораптардың құрамына бұранда (ысырма), бақылау түсірме крандары, манометр, фильтрлер кіреді.
Су есептеуіштерді циферблатты жоғары қаратып, құбырлардың көлденең учаскелерінде орнатады. Олар үнемі сумен толып тұрулары тиіс және оларды ішіне ауа жиналмайтындай етіп орнату керек.
Сыртқы су құбыры желілерінің құрылғысы үшін шойыннан, болаттан,асбестцементтен, темір бетоннан,пластмассадан, ағаш, шыны материалдардан жасалған құбырлар қолданылады.
Асфальттанған, шойын кең қоныш тұрбаларын 50-ден 1000 мм-ге дейінгі диаметрде даярлайды. Шойын тұрбалары мен фасон бөліктерінің артықшылығы - шойын құбырының ұзақ сақталуына көмектесетін каррозияға қарсы тұрақтылығы. Тұрбаларды жалғаған кезде бір тұрбаның тегіс аяғы екінші кең қоныш тұрбаға енгізіледі. Олардың арасындағы сақиналық кеңістік шайырланған бұйымдармен толтырылады, кейіннен оны цементпен соғып шығарады. Кей жағдайларда қолданылатын кең қонышты резеңке сақиналармен толтыру тұрбалардың жалғануын су өтпейтін, кішкене созылуларды жіберіп алатын, ластануға душар етеді.
Құрыштан жасалған тұрбаларды қысым 1 МПа-дан асып кеткен жағдайда қолданады, тұнба және жер қыртысының теңселу мүмкін болғанда, жұмыстың өндіріс орнынан алшақ болған жағдайда қолданады, себебі ауыр шойынға қарағанда жеңілірек құрыштан жасалған тұрбаларды тасымалдау арзанға түседі.
Құрыш тұрбаларды жалғауды автогендік немесе электр дәнекерлеумен өндіреді. Фасонды бөліктерін тұрбалардың кесінділерінен, біріккен және ойылған дәнекерлеуден орындайды.Құрыш тұрбаларды коррозиядан қорғау үлкен мәнге ие. Қазіргі таңда қорғаушы бет ретінде таушайырларды, сонымен бірге күлдерді (қағазбен сіңірілген асбестті талшық) қолданады.
Асбестцементті тұрбаларды 50-ден 1000 мм-ге дейінгі диаметрде шығарады. Цилиндрлік тұрбалар асбестцементті муфталар құралдарымен жалғанады. Фасонды бөліктер стандартты, шойын қолданады.
Асбестцементті тұрбалардың артықшылығы: олар шойынға қарағанда едәуір жеңіл, коррозияға қарсы, жеңіл өңделеді, жылулық өткізбейді, электрлік ток әсерін қабылдамайды, олардың ішкі беті тегіс болып келеді. Асбестцементті тұрбалардың кемшілігі - оларды тасымалдау мен қалауды қиындататын соққылар мен майысуларға төмен беріктілігі.
Темірбетон тұрбаларын арын канализациясының су құбырлары үшін қолданады. Оларды зауыт шарттарында 300-1500 мм диаметрмен 0,6 МПа қысым үшін центрден тепкіш әдіспен даярлайды. Темірбетон тұрбалары алдын ала кернеулі бақылауда істейді.
Тұрбаларды жасау материалдары ретінде винипласт, полиэтилен және т.б. пластикалық материалдар қызмет көрсете алады. Құрыш тұрбаларына қарағанда пластмасса тұрбалары үлкен химиялық шыдамдылыққа ие. Сонымен бірге электролиттік коррозия қатынасында да тұрақты. Олар 40°С-тан жоғары емес температурада механикалық тұрақтылықты көрсетеді. Пластмасса тұрбаларының жылу өтімділігі құрыш тұрбаларының жылу өтімділігіне қарағанда аз. Бұл тұрбалардың сызықтық кеңейту коэффициенті құрыш тұрбаларының сызықтық кеңейту коэффициентінен 7-8 мәрте асады, осы үшін өтемдеуіштерді (компенсатор) орнату қажет. Пластмасса тұрбаларының қабілетін өткізгенде олардың қызмет ету мерзімінің үлкеюіөзгермейді.
Су құбырлары желісінің арматурасын ысырмалар, кері клапандар, ауалық вантуздар, су бөлетін калонкалар,крандар және өрт гидранттары құрайды.
Ысырмалар желі бөлігін ажырату үшін қолданылады. Оларды жапқанда бір объекттің сумен жабдықталуы тоқтау үшін орнатады. Қазіргі уақытта шпинделдің айналуында ашатын және жабылатын тұрбалардың дисктерін біртіндеп көтерумен және түсірумен ескерілетін жапқыштар тұндырған ысырмалар (1-сурет) көп қолданылады.
Кері клапан суды тек бір бағытта өткізу үшін корпус ішіне орналастырылатын бұрылысты клапаннан тұрады. Судың кері қозғалысында клапан судың қысымымен қысатын ұяға түседі. Кері клапандарды судың кері қозғалысы рұқсат етілмейтін желі учаскелерінде орнатады.
Сурет. Кері клапан
1-корпус, 2-клапан қақпағы, 3-корпустың жапқышы, 4-тұтқыш (рычаг), 5-байпас.
Ауалық вантуз құбыр ішіндегі жиналған ауаны автоматты түрде шығару үшін желінің асқын нүктелерінде орнатылады.
Сурет. Су өткізетін арматура
Көшедегі су құбырлар крандарын немесе калонкаларын үйге су құбырының берілісі болмаған жағдайда орнатады. Оларды алып тасталған тұтынушының жолын ескере отырып, баған әсерінің радиусын 100 м-ден аспайтындай есеппен қояды.
Өрт гидранттары сыртқы өрт сөндіру кезінде су беру қызметін атқарады. Оларды көшеде немесе ауладағы желіде 100 м-ден кем емес қашықтықта ғимарат қабырғасынан 5-25 м қашықтықта орнатылады. Гидранттар жер беті және жер асты болып бөлінеді.
Өрт гидрантын өрт сөндіру тіреуіндегі құдықтарда орнатады. Гидрантты әрекетке келтіру үшін корпустың жоғарғы бөлігіндегі қақпағын лақтырып тастайды. Су құбырын жобалауды құрастыру кезінде фасонды бөліктер мен арматуларды белгілеумен су құбыры желісінің түйіндерін тәптіштеулерін орындайды.
Өзендер мен арқалықтардың су өткізу сызығының қиылысуларын орындайды:
1. Дюкер түріндегі екі құбырлардан, әдетте құрыштан жасалған, өзеннің түбіне 1 м тереңдетілген. Дюкер жыра арқылы өткенде жеке болуы мүмкін, яғни бір құбырмен басылған.
2. Көпір арқылы жылу өткізбейтін материалмен зорықтырылған қорапта. Өзенді қию әдісі туралы сұрақ әрбір жағдайда кеме шаруашылығын жүргізетін органдармен келісілуі керек.
Бітірілген су құбыры желісінің сынауларын траншеялардың ашық күйінде су қысымдарымен және олардың төгіндісінен кейін өткізеді. Тұрбаның сыналып отырған учаскесін тұрбаның жоғарғы аяғы арқылы ауаны шығара отырып, сумен толтырады, кейіннен сынауға дейін гидравликалық пресспен қысымын жоғарылатады. Желіні залалсыздандырып, салқын сумен жуып шығады.
№ 5 дәріс
Тақырыбы: Сорап және сорапты станциялар.
Дәрістің мақсаты: Сораптың техникалық және конструкторлық қасиеттерін игеру.
Тірек сөздер: сорап, сорапты станциялар.
Негізгі сұрақтар:
1.Сорап түрлері, олардың техникалық және конструкторлы қасиеттері.
2.Сораптың жұмыстық мінездемесі. Орналасу сызбасы және гидромашиналар құрылымы, сiңетiн және арынды сызықтар, сонымен қатар ауыстырып қосу.
3.Сорапты станциялардың құрылымы және жабдықталуы.
Сорапты станциялар белгілері бойынша су ағынды және канализациялық болып бөлінеді. Көптеген түрлері болғандықтан станция жыбдықтарының бастысын қарастырамыз. Станция 2ге бөлінеді: тереңдетілген және тереңдетілмеген.
Тереңдетілген сорапты станцияны жобалаған кезде оларды ары қарайғы қарастыру мүмкіндігін ескерген жөн. Сорапты станция су құбырының үздіксіз әрекетін қамтамасыз ететін резервті агрегаттары болуы тиіс. Екі немесе оданда көп сораптар болған жағдайда әрбір жоғарғы қысымдағы өртке қарсы су құбырының өрт сорабы өзіндік соратын линиясы болуы тиіс.
Сорап электрін қосу үшін қалқымалы және қалқымалы емес деңгей өлшейтін автоматты прибор жабдықтары керек. Жұмыстың принципі реле қалқының деңгейін, су деңгейінің өзгеруімен бірінші жағдайдан келесі жағдайға қарама-қарсы ауыстырылуын қарастырады. Қалтқы жіңішке тығыздалған ілулі, ол жүкпен тең және қалтыққа қарағанда аз болады. Сильфондық реленің деңгейлік құрылымы схемасы б-суретте көрсетілген. Құрал бүрмелі жұқа құбырдан тұрады, ол су құбырымен байланысқан. Сильфонның жоғары жағына рычак бекітілген, сұйық температурасы тартылады әртүрлі болады. Рычагты сильфонның ішкі қысымы көлемге байланысты тұйықталады немесе электірлік цептің контактылы сызықты иелерін бөледі, солай электр қозғаушы сораптарға келтіріледі. Қысымды бақылау үшін түтік тәрізді серіппелі монометірлік реле қолданылады, жабдықталған электірлік байланысушымен. (в сурет)
Қазіргі уақытта контактылық монометрлер шығарылуда, олар элктірлік цептің 380 в дейінгі кернеулігін басқарылады.
Реле сызбасы.
Сорапты станциялар түрлері:
Сорапты станция типі мен конструкциялық таңдау үшін алдын ала олардың өткізу қабілетін анықтау керек және оларды пайдаланудың санитарлық гидрологиялық және басқада жағдайларын білу керек. Жоба ұйымдастырудың қасында сорапты станциялар жобасы түрлері жасалған, оларды қысқы температуралық, грунд суларының 2 түрлі тереңдіктегі келтіруші коллекторлар салушы. Шағын және орташа сорапты станциялар жобасы тәулігіне 80000 м3 дейін ағызымды суды беру үшін жасалады. Бұл станция көлденең сораптар орнатылады ірі станциялар тәлігіне ағызымды сулардың 100-320мың м3 мөлшерін беру үшін жасалады. Сорапты станциялар 3 көлденең сорапты ФГ маркісімен 8131 болады, сорапты станциялар үлкен көлемді жіберу қабілеті көлденең сорапты, олардың әрқайсысы 2700 м3 сағ береді және кернеуді жетілдіреді-26,5 м.н Сарқынды суларды көтеру үшін отандық және шетелдік тәжірибеде шүмекті көтеруде кішігірім биіктік қолданылады, ол жер асты камерасының сенімділігімен ерекшеленеді. Тұтынушығы салқын және ыстық судың берілуінде 2 қағидалық схемасы бар. 1 схемада (сурет а) суды қыздыру және жергілікті газдық немесе электірлік су қыздыру қарастырылады. Су енгізу құбыры әр пәтерде орнатылған қыздырылған су құрылымға түседі.
2 схемада (сурет б) орталық суды қыздырушы және тек сол арқылы ыстық судың букіл ғимараттағы арнайы құбырлармен таралуы.
1 схеманың артықшылығы жоғарғы сенімділік, құбырлық желінің аз кернеулігі және жұмыста үзілістің болуы; кемшілігі- қуатты газдық құралдың қолданудағы қауіпті оқыс жағдайдың болуы, газдық жылытқыштың қандай болуына байланысы. 2 схема су қондырылуының жақсы пайдалануын және жұмыстың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді, бірақ бұл жағдайда құбырдың кернеулігі артады және жылу жоғалтулар үлкейеді. Осы сияқты жүйелер жылуторына тәуелді, алдын алу жөндеулерінің және тұрғындар үшін жұмыстағы үзілісің жағымсыздығы.
Орталықтандырылған суды қыздыру мен ( схема б) және жергілікті су қыздырғыштарын (а) қолданылатын ғимаратты ыстық және салқын сумен қамтамасыз ету схемасы.
1-су өлшеуіш тораб ; 2- салқын су торабы; 3- ыстық су торабы; 4- су қыздырғыш; 5- жергілікті су қыздырғыш; 6- церкуладциялық тораб.
Салқын және ыстық су құбырының негізгі элементтері:
1. Қалалық су құбырын ішкі су құбырымен жалғайтын құбырлар.
2. Су өлшейтін торабтар
3. Арынды көтеру қондырғылары
4. Жүйедегі арынды реттеу құрылғылары
5. Су қыздырғыштыр
6. Салқын су құбырларының магистралды және тарататын торабы
7. Ыстық су құбырының берілуі
8. Циркуляциялық сораптар
9. Су бөлетін ысырма арматуралары
10. Өрт крандары
11. Суғаратын құбырлармен крандар
Ішкі су құбырларының негізгі элементтері.
1-қалалық құбырға жалғасуы;2-су құбыры;3-су көрсеткіш;4-арынды арттыратын қондырғылар;5-жүйелі сеттің таралу қондырғылары;6-су қыздырғыштар;7-температураны бақылаушы қондырғылар;8-салқын судың магистральді жәнетаратқыш торабы;9-ыстық су беретін құбырлар;10-ыстық судың церкуладциялық торабы;11-су бөлетін және реттегіш арматуралар;12-өрт крандары;13-өрт стояктары;14-церкуладциондық сорап;15-су шашатын құбыр;
Ғимараттың су құбырларының торабы магистральбіқұбырдан,стояктан жәнепәтер аралық құбырлардан тұрады.Магистральді құбырлардың орналасуына байланысты жоғарғы және төменгі схемалары ажыратылады.Төменгі ажырау кезінде құбырды жер төлеге немесе техникалық еден астына орналастырса, тұрғын ғимараттар құрылысы өте ыңғайлы және кең қолданылады. Ал жоғарғы ажырау кезінде құбыр ғимараттардың жоғарғы бөлігінен жүргізіледі. Осындай ажырау аймақтық су құбырына тән. Құбырдың магистралі төменгі аймақтағы техникалық қабатқа орнатылады. Әдетте жоғарғы ажыраулар қысым түсіретін ыдысы бар жүйелерге тән мысалы моншалар мен кір жуғыш орындарда. Су құбырлары жүйесінін төменгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz