Індеттану және жұқпалы аурулар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Бүгінгі күні мал ауруларын анықтаумен оны емдеудің алдыңғы шептегі әдістері мен жолдарын табу және практикаға енгізу, сонымен қатар жануарлар мен құстардың ауруларын және шығындарын азайтатын ветеринариялық санитариялық шараларды жүзеге асыру жүйесі іске асырылуда.

Қазақстан Республикасында жүргізілетін ветеринариялық қызметтің негізігі мақсаты шаруашылықтарда ветеринариялық шараларды сапалы әрі уақытылы жүргізіп, жануарларды жұқпалы емес, жұқпалы және паразиттік аурулардан тазарту, қауіпті індеттерден адамды сақтандыру, мал ауруын азайту, шығынға жол бермеу, шаруашылықтарға келтіретін зиянды барынша азайту болып саналады.

Ветеринария саласының экономикалық, биологиялық және медициналық, санитариялық маңызы жоғары. Әлемнің және республикамыздың ветеринария саласындағы жетістіктері де айтуға тұрарлықтай. Көрнекті ғалымдардың жан-жақты жүргізген ғылыми зерттеулерінің нәтижесінде жануарлардың көптеген ауруларын жою әдістері және аурулардан сақтандырудың жолдары ойластырылып табылған.

«Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды тұрақты дамыту, олардың бәсекеге қабілеттілігін көтеру және елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету» бағдарламасы бойынша реттелетін саланы немесе қызмет аясын дамытудың негізгі параметрлері агроөнеркәсіптік кешенді дамыту болып табылады.

II. Негізгі бөлім

2. 1. ШҚО, Жарма ауданы, «Шалабай» ауылдық округінің, табиғаты

және ауа райының ерекшелігі

Шалабай ауылдық округі - Шығыс Қазақстан облысы, Жарма ауданындағы ауыл, ауылдық округ орталығы. Аудан орталығы Қалбатау ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 43 км жерде, Қалба жотасының шығыс беткейінің етегінде Қызылсу-Шар өзенінің жағасындағы дала белдемінде орналасқан. Тұрғыны 1, 1 мың адам (2006) . Іргесі 1932 ж. ет бағытындағы асыл тұқымды ірі қара мал өсіруге арналған зауытты құру негізінде қаланған. 1996 ж. зауыт таралғаннан кейін, оның негізінде ЖШС, бірнеше шаруа қожалықтары құрылды.

$C:\Users\Kuanish Imanshaev\Desktop\Новая папка\IMG-20190430-WA0063.jpg$

1-сурет. «Шалабай» ЖШС.

Тиімділік жағынан қарастырсақ Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданының «Шалабай» ЖШСасыл тұқымды шаруашылығының экономикасына тоқталып отырмыз. Себебі «Шалабай»ЖШС-нің асылтұқымды шаруашылығы қазіргі кездегі Елбасымыздың халық алдына қойған міндетінің бірі малды, оның ішінде қазақтың ақ бас сиырының тұқымын жетілдіруді талап етуде. Сол мақсатта сол шаруашылығына мән беріп отырмыз.

Қуаныш Сүлейменовтің «Шалабай» ЖШС-нің жұмысы ауыз толтырып айтарлықтай. Ол ұсақ қожалықтардың басын біріктіріп, шаруашылығын ұлғайтып, қазақы асыл тұқымды сиыр тұқымын өсірумен айналысып келеді. Соңғы үш жылда осы мақсатта 575 миллион теңгенің инвестициясын игеріп, жетістікке қол жеткізіп отыр. Жалпы, 71 адамға жұмыс орны ашылды.

Қуаныш Серікқазыұлының бұл ұстанған жолы Үкіметтің ұсақ шаруашылықтарды біріктіріп, ірілендіру қажет деген бағдарламасына, мақсат-талабына сәйкес келіп отыр. Бұл тұқымның 3-5 жасар өгіздерінің тірі салмағы 940-960 кг тартады. Әукесі салбыраған, бура сан мұндай асыл тұқымды әр өгіздің өзі қаншалықты ет беретінін есептей беріңіз.

ТОО «Шалабай» асыл тұқымды шаруашылығында сыртқы ортаны қорғау үшін барлық жұмыстар тыянақты, әрі ұқыпты түрде жүргізіледі. Бұған жаңағы малдың астынан шыққан көң, төсеніштері қоқсық ретінде лақтырылмай, арнайы картоп, жеміс-жидек егетін орындарға тыңайтқыш ретінде төгіледі. Сонымен қатар шаруашылық жұмысшыларына осы қалдықтарды дұрыс пайдалану жөнінде үгіт насихат жүргізіледі. Және де осы қалдықтармен су көздерін ластамауы қадағаланып отырады. Маңайда көптеп кездесетін тал, қараған, тобылғы, сексеуіл, шырғай, жыңғыл сияқты өсімдіктердің қажетсіз өртелмеуі қадағаланып отырады. Жайылымдарды өрт қаупінен сақтандыру жұмыстары жүргізіледі. Қорыта келгенде шаруашылықта қоршалған ортаны қорғау толығымен және кешенді түрде қолға алынған.

$C:\Users\Kuanish Imanshaev\Desktop\Новая папка\IMG-20190409-WA0000.jpg$

2-сурет. Шалабай шаруа қожалығындағы асыл тұқымды сиырлар.

Ірі қара малдарын жазықты жерлерде жазғытұрым мезгілдерінде, ал жазда шалғын-шабындық, күзде тұздықты шалғындарда жаяды. Қойларға құрғақ, шөптері қысқа, дөңес, таулы және жазық жерлерді пайдаланады. Жылқылар үшін құрғақ, топырағы тығыз, дөңес жерлердегі шөптері көп, бірақ ұзын емес жайылымдарды пайдаланады. Толағай, Тарбағатай тауларымен қоршалған. Таулы, сай-салалы, өзен сулы аймақ жерінде Қызыл су, қара көл, мөртас және сондай-ақ тағы басқа өзендер ағып жатады, жазық. Ақтық өсетін бірнеше жүздеген гектар жерлері бар.

Кесте-1 «ТОО Шалабай» асыл тұқымды шаруашылығының жарамды жер көлемі 27000га, жайылым көлемі 8000га, шабындық 3000га болады.

Жарамды жер түрлері

Ауданы, га

Жарамды жер түрлері: Жалпы жер ауданы

Ауданы, га: 33500

Жарамды жер түрлері: Егістік жер

Ауданы, га: 3000

Жарамды жер түрлері: Шабындық

Ауданы, га: 19000

Жарамды жер түрлері: Жайылым жер

Ауданы, га: 11000

Жарамды жер түрлері: Өзге жерлер

Ауданы, га: 500

Бұл кестедегі көрсетілген жерде шаруашылық жергілікті халыққа қажетті мәдени өсімдіктер картоп, сәбіз, қызылша одан өнім алынып, біраз мөлшерін сатып пайдаға асырылады.

Шаруашылықтағы жалпы мал саны ірі қара - 1500 бас, ұсақ малдар- 2000 бас, аттар- 450 бас. Мал қыстайтын қыстағы бар. Мал азығын екпе шөп, астық, көк майса беріледі, ал ірі қара малдарына бордақылайтын уақытта кабикором, жем, жмых береді.

Кесте-2. Соңғы үш жыл бойынша шаруашылықтағы мал басының саны

Жылдар

Мал түрі

Қой (бас)

ІҚМ (бас)

Жылқы (бас)

Барлығы

Саулық

Барлығы

Сиыр

Барлығы

Бие

Жылдар: 2016

: 2600

Мал түрі: 1040

1100

300

180

Жылдар: 2017

: 3100

Мал түрі: 1800

1200

1005

410

320

Жылдар: 2018

: 4000

Мал түрі: 3500

1500

1000

450

420

Бұл кестеде « ТОО Шалабай» ЖШС асылтұқымды шаруашылығының малдар санының жылдан жылға өсіп келе жатқанын көрсетеді. Әсіресе қой малының 2011 жылы саулықтардың саны 1040 болса, 2012 жылда екі есеге көбейген, ал 2011 жылы қой малының басының азаю себебі, қыс қатаң болып көп әсерін тигізген. Бұл шаруашылықта мал басының сатылып алынуын, сонымен қатар ол ауруларға қарсы шаралардың дұрыс ұйымдастырылуына байланысты дамуын көрсетеді. Малдарды азықтандыруды ұйымдастыру сапалы өнім алуға көп мүмкіндік береді. Мал азығы қорын дайындау мал шаруашылығын өркендетудің басты міндеті. Қысқы кезде мал азығына шөп, сабан дайындалып сақталады. Ылғалды азықтан сүрлем, тамыр-түйнектерден картоп, жүгері сүрлемі, арпа, сұлы, кебек, күнбағыс күнжарасы дайындалып беріледі. Сонымен қатар ет комбинатында дайындалған ет-сүйек ұны, витаминдер беріледі.

Кесте-3. Тауарлық өнімнің көлемі мен құрылымы

Өнім

2016 ж

2017ж

2018 ж

3 жылға

Түсім

%

Өнім: Мал өнімі, барлығы

2016 ж: 76200

2017ж: 63, 5

2018 ж: 100105

3 жылға: 70, 6

121115

70, 3

99140

Өнім: Соның ішінде сиыр еті.

2016 ж: 49106

2017ж: 44, 4

2018 ж: 65005

3 жылға: 49, 1

70005

50, 1

61372

Өнім: Егін шаруашылығы

2016 ж: 35513

2017ж: 30, 7

2018 ж: 40312

3 жылға: 39, 7

42310

43, 7

39378

Өнім: Барлығы

2016 ж: 185931

2017ж: 100

2018 ж: 234523

3 жылға: 100

264130

100

228194

100

Тауарлық өнімнің көлемі мен құрылымына келетін болсақ барлық тауарлық өнімнің көлемі бойынша егін шаруашылығына қарағанда, мал өнімінің үлес салмағы көбірек болып тұр.

Кесте-4 «Шалабай»ЖШС асылтұқымды шаруашылығының етке мал тапсыруы.

Жылы

Етке тапсырыл

ған мал санының жасы

Етке тапсырылған мал саны(бас)

Бір бас малдың тірідей салмағы

(кг)

Әр бастан алынған таза ет (кг)

45 %

Барлық бастан алынған таза ет(кг)

Жылы: 2016

Етке тапсырылған мал санының жасы: 2 жасар бұқа

Етке тапсырылған мал саны(бас): 17

Бір бас малдың тірідей салмағы(кг): 240

Әр бастан алынған таза ет (кг)45 %: 108

Барлық бастан алынған таза ет(кг): 1836

Жылы: 2017

Етке тапсырылған мал санының жасы: 1-1, 5 бұқа

Етке тапсырылған мал саны(бас):

33

Бір бас малдың тірідей салмағы(кг): 95

Әр бастан алынған таза ет (кг)45 %: 78

Барлық бастан алынған таза ет(кг): 2554

1 центнер тірі салмақтан 45 пайызтаза ет алынады.

1 кг еттің бағасы-1400 теңге.

1836 кг*1400 тг= 2 570 400 теңге.

Кесте-5 «Шалабай»ЖШС асылтұқымды шаруашылығының орташа жылдық сүт алу көрсеткіші.

Жылдар

Сауылған сиыр саны

(бас)

Жыл ішінде сауылған

мерзім (күн)

Бір сиырдан бір күнде сауылған сүт(литр)

Бір сиырдан сауылатын жылдық сүт(литр)

Жыл ішінде барлық сиырдан сауылатын сүт(литр)

Жылдар: 2016

Сауылған сиыр саны(бас): 20

Жыл ішінде сауылғанмерзім (күн): 305

Бір сиырдан бір күнде сауылған сүт(литр): 7

Бір сиырдан сауылатын жылдық сүт(литр): 2135

Жыл ішінде барлық сиырдан сауылатын сүт(литр): 42700

Сүт сауудан алынған табыс:

1 литр сүт 100 теңге бағалағанда

42700 литр*100 теңге =4270 000 теңге

Өнімнің өзіндік құны дегеніміз шаруашылықтағы өнімнің өнім бірлігіне жұмсалатын (азық, еңбек ақы, амортизация және т. б. ) барлық ақшалай шығындар.

Өнімнің өзіндік құнының құрылымы дегеніміз пайыз түрінде көрс

етілетін үлес салмағы.

Кесте-6 Өнімнің өзіндік құны.

Көрсеткіштері

1ц өзіндік құны 1тенгеге шаққанда

Шығын элементтері

Еңбек ақы.

Азық

Амортиз

Жыл ішінде өткізілетін жөндеулер

Басқада

Көрсеткіштері: Жүн

1ц өзіндік құны 1тенгеге шаққанда: 309

Шығын элементтері: 3800

5000

2500

1500

5500

Көрсеткіштері: Тірі салмағының өсуі

1ц өзіндік құны 1тенгеге шаққанда: 119

Шығын элементтері:

5600

3000

1800

4000

Өнім құрылымының өзіндік құнының негізгі шыққан шығындар көрсеткіші кесте бойынша 30-64 % азыққа келеді. Ал еңбек ақыға 14-42 %. Сондықтан шарушылықтағы мал өнімділігінің өсуі өзіндік құнды төмендетедіде, ол азық өндіруді арзандатады және еңбек өнімділігін арттырады.

2. 2. Шаруашылықтың індеттік жағдайы.

Эпизоотияға қарсы шаралардың және басқа профилактикалық шаралардың негізі, ол шаруашылыққа жұқпалы ауруларды енгізбеу болып табылады. Ол үшін барлық шаралар уақытында істеліп отырылуы керек.

Жарма ауданы Шалабай ауылдық округі бойынша «Шалабай» ЖШС -нің індеттік жағдайын тексере келе, жұқпалы аурудан таза деуге болады. Ауылдық малдәрігері қызметі жіті және созылмалы жұқпалы және инвазиялық ауруларды болдырмау үшін нақтылы жұмыстар атқарып отырады. Эпизоотиялық аурулардан тазартудың ең алғашқы талабы- ол уақытында алдын алу шаралар толық жүргізіп отыру болып табылады, Шалабай ауылының жергілікті ветинспектормен бірлесе отырып, шаруашылықта күнтізбелік жоспар жасалып, профилактикалық шаралар жүргізіледі. Жыл сайын уақытында сібір жарасына, қарасанға вакцинация жүргізіледі. Ірі қара малдарды бруцеллез бен лейкозға серологиялық зерттеу арқылы қан сар суын жылына бір рет тексеріледі. Иммунизацияны вакцинация арқылы жүргізеді.

Паразитарлық ауруларға қарсы жылына екі рет дегельминтизацияны аверсект препаратын қолдана отырып жүргізеді .

Мал қораларға жылына екі рет дезинфекция жасалуды көздейді. Бұл жұмыстар толығымен жасалынып отырылады.

Кесте-7 ЖШС «Шалабай» асыл тұқымды қожалығығында жүргізілетін індеттік аурулардың алдын-алу шаралары:

Жүргізілген шаралардың атауы

Өткізілген орыны

Мал түрі.

Бас саны.

Мөлшері, мл

Жүргізілген шаралардың атауы: Пастереллезге қарсы

Өткізілген орыны: Шаруашылықта

Мал түрі.: Бұзау

Бас саны.: 710

Мөлшері, мл: 2, 0

Жүргізілген шаралардың атауы: Сібір жарасына қарсы

Өткізілген орыны: Шаруашылықта

Мал түрі.: Сиыр

Бас саны.: 896

Мөлшері, мл: 1, 0

Жүргізілген шаралардың атауы: Маңқаға қарсы

Өткізілген орыны: Шаруашылықта

Мал түрі.: Жылқы

Бас саны.: 400

Мөлшері, мл: 0, 2

Жүргізілген шаралардың атауы: Туберкулезге қарсы

Өткізілген орыны: Шаруашылықта

Мал түрі.: Сиыр

Бас саны.: 700

Мөлшері, мл: 0, 2

2. 3. Індеттану және жұқпалы аурулар

Індеттану туралы түсінік. Індеттану - індет процессін, жұқпалы аурулардың пайда болу және таралу заңдылықтарын зерттейтін, сол арқылы жұқпалы аурулармен күресу әдістерін қарастыратын ғылым.

Індеттану екі түбірден тұратын қазақтың төл сөзі: індет-жұқпалы аурудың кең ауқымды таралуы, ал тану - білу, яғни ғылым, деген мағына береді. Індеттану батыс тілдерінде «эпизоотология» деп аталады. Ол да екі ұғымның жиынтығы эпизоотия /грекше ері - арасында, zооп - жануар/ және Logos - ғылым. Бұл терминнің шығу төркіні медицинаның саласы эпидемиологияға барып саяды. Эпидемия - жұқпалы аурулардың адамдар арасында кең таралуы.

Індеттану курсында қарастырылған ветеринариялық санитарияның
негізгі әдістері:дезинфекция, дезинсекция және дератизация.

Мен кітап жүзінде оқыған білімімді нығайту мақсатымен І
шаруа қожалығында өндірістік тәжірибені өттім. Қазіргі таңда көптеген
шаруашылықтарға үлкен зиян келтіретін аса жұқпалы ауру бруцеллез кең
таралғандықтан бұл ауруға қарсы профилактика жұмыстарын жоспарлы
түрде жүргізіп отырады. Осындай профилактикалық іс-шаралардың бірі - ірі
қара малдан бруцеллезге қан алу жұмысына қатыстым. Қан алу методикасы:
вакуумді пробиркамен инені күре тамырға кіргізіп, пробиркаға 5-7 мл
көлемде қан ағызып алдым, пробирканы нөмірледім. Осы қан алынған
пробиркаларды зертханаға жібердім.

Тағы біз «ТОО Шалабай» шаруа қожалығында ірі қара аусылына, құтырыққа жоспарлы вакцинация іс - шараларын жэне туберкулез ауруына аллергиялық реакциясын және ұсақ малдарғада аусыл мен құтырыққа қарсы вакцинация жұмыстарын атқардық. Жылқыларды манқаға қарсы тексеру жұмысын тексердік. Ол үшін жылқыларға маллеин препаратын көзге тамыздық.

Егер жұқпалы ауруларға қарсы уақтылы шұғыл шаралар қолданылмаса мал шаруашылығы орасан зор шығынға ұшырайды. Бұл шығынды құрайтындар: мал өлімі және соған байланысты мал басының кемуі, ауырған малды емдеуге кеттетін шығындар және т. б.

$C:\Users\Kuanish Imanshaev\Desktop\Новая папка\IMG-20190430-WA0033.jpg$

3-сурет. Қан алынған пробирканы нөмірлеу

2. 4. Паразитология.

Паразитология - паразиттер /тоғышарлар/ және олар тудыратын паразитарлық / инвазиялық/ аурулар туралы ғылым.

Паразитизм өте көп бір организмнің екінші организмдегі қоректік көзі және мекен жайы ретінде пайдаланады.

Паразитологияның мақсаты инвазиялық ауруларды уақытында анықтап, тиімді емдеу және алдын-алу шараларын ұйымдастыру.

Паразитология (parasites-паразит және logos-ілім деген герек сөздерінен) - паразиттерді, сондай-ақ олар тудыратын адам, жануарлар және өсімдіктер ауруларын, осы кеселдерімен күрес шараларын жан-жақты зерттейтін кешенді ғылым. Паразитизм өте көп бір организмнің екінші организмдегі қоректі көзі және мекен жайы ретінде пайдаланылады. Паразитологияның мақсаты инвазиялық ауруларды уақытында анықтап, тиімді емдеу және алдын алу шараларын ұйымдастыру. [5] [6]

ЖШС « ТОО Шалабай» асыл тұқымды қожалығында шыбын шіркей және кенелерге қарсы аэрозольдік дәрілік заттармен профилактикалық іс шараларын жүргізеді. Қазіргі таңда шаруашылықтарда ірі қара малының телязиозы, қой мен ешкінің диктиокаулезі, жылқы параскаридозы, мониезиоз, қой ценурозы көптеп кездеседі. Осы аталаған ауруларға қарсы ұдайы дегельминтизация жүргізіліп отыруы керек.

Кесте-8 ЖШС «Шалабай» асыл тұқымды қожалығығында жүргізілетін паразитарлық аурулардың алдын-алу шаралары:

Мал түрі және саны.

Қолданылған препараттар.

Мөлшері.

Мал түрі және саны.: Қой. Саны:356

Қолданылған препараттар.: Ивермек.

Мөлшері.: 50 кг-1 мг

Мал түрі және саны.:

Ірі қара.

Саны:856

Қолданылған препараттар.: Аверсек.

Мөлшері.: инвектормен 0. 1мл-100кг

Мал түрі және саны.:

Ит.

Саны:5

Қолданылған препараттар.: Празиквал.

Мөлшері.: 1 таблеткадан

Мал түрі және саны.:

Ірі қара.

Саны:856

Қолданылған препараттар.: Телязиоз гелі.

Мөлшері.: 2 тамшы

«ТОО Шалабай» шаруа қожалығында құрт ауруларына қарсы профилактикалық іс-шараларын жүргіздік. Онда біз Неацидол, Феносал, Мебендозол, Тотияин дәрілік заттарын қолдандық. Шалабай шаруа қожалығында жылына екі рет паразитологиялық шаралар ұйымдастырылады.

Біз шаруашылыққа қойларды қырқу басталған кезде бардық. Онда арнайы ток станокпен қырқады екен. Бұл малдың жеке гигиенасы. Қотырламауына және тез көтерілуіне оң әсер етеді.

2. 5. Жұқпалы емес аурулар.

Жануарлар жұқпалы аурулардан гөрі жұқпалы емес аурулармен көп ауырады. Жұқпалы емес аурулардан малдың 90% өлім-жітімге ұшыраса, жұқпалы аурудан небәрі 10% ғана ұшырайды. Жұқпалы емес аурулар сырттан келген малдан жұқпайды, керісінше шаруашылықтың өз ішінде азықтандыру тәртібінің бұрмалануы, а зықтың жеткіліксіздігі, құнарсыз азықпен азықтандыру немесе дұрыс күтпеу сияқты қолайсыз жағдайлардың салдарынан ғана пайда болады.

«ТОО Шалабай» шаруа қожалығында малдарды топ-топқа бөліп алып бірнеше кун диспансеризация жасадық. Ветеринарлық талаптарға сай барлық жұмыстар атқарылды. Сондай ақ малдарды бір-бірден таразыдан өткізіп, салмағын тексеріп, журналға тірі салмағын жазып қойдық. Кездескен ауру малдарды станокка тұрғызып емдедік.

$C:\Users\Kuanish Imanshaev\Desktop\Новая папка\IMG-20190430-WA0019.jpg$

4-сурет. Қоражай

P1000358

5-сурет. Мал салмағын өлшеу.

2. 6. Мал дәрігерлік жұмысты ұйымдастыру.

Мал дәрігерлік істі ұйымдастыру мен экономикасына мал дәрігерлік
заңдылықтың, мал дәрігерлік статистиканың, ветеринариялықтағы

бухгалтерлік есептің, мал дәрігерлік санитарлық жұмыстың ветеринарлық жабдықтаудың, мал дәрігерлік құрылыстың, мал дәрігерлік іс жүргізу жұмысының негізгі ережелері кіреді.

" Шалабай " шаруа қожалығында мал дәрігері, бірнеше қойшы, 38 жұмысшы адам жұмыс істейді. Шаруашылықта малдарды тасымалдауға арналған автокөлік бар, шөп таситын тракторлар комбайндар, касимсоттар бар.

Мал дәрігерлік қызметкерлердің негізгі міндеті ауыл шаруашылық өндірісінің шығынын неғұрлым азайтьш, ауыл шаруашылық өнімдерін сапалы өндіріп дұрыс сақтап, жоғары бағамен сатылуына ықпал ету. Сондықтан малдәрігерлік істі дұрыс жоспарлау өте маңызды. Жоспар бойынша дұрыс ұйымдастырылған іс материалдық және қаржылық кұралдың тиімді пайдаланып жұмсалуына жұмыс күшінің оңтайлы жұмсалуына әсер етеді және жоғарғы экономикалық эффектілікпен қамтамасыз етеді.

Малдәрігерлік жоспарлаудың объектілері:

1. Инфекциялық және инвазиялық аурулардың алдын- алу шараларын өткізу.

2. Ішкі жұқпалы емес аурулардың алдын- алу шараларын өткізу. З. Малдәрігерлік шараларды материалдық және техникалық қамтамасыз ету, қаржыландыру.

2. 7. Ветеринарлық гигиена.

Зоогигиена пәні - малдың денсаулыгын сақтап, одан аз шығын мен мол өнім салуға бағытталған ғылым. Бұл пән:

Малдарға туғызатын жағдайдың (қамау, айдау, байлау) денеге әсері.
Күн сәулесі ауа, топырақ, су азықтардың құрамдары мен денеге тигізетін әсері.
Қора бөлшектерінің қасиеттері және тазалау, желдету жұмыстарының денеге әсерін оқытады.
Малдарды, жас төлдерді аурулардан сақтандыру жолдарын, әсіресе адам мен малға ортақ жолдарын сақтандыру әдісі.

Сыртқы ортаны, ауа, су, топырақ, сақтандыру шараларын оқытады.

ТОО"Шалабай " асыл тұқымды қожалығының мал тұратын баздарының ұзындығы -300 м, ені-10м, биіктігі-2м . Осы базда 2 үлкен қақпа мен 4 кіші есік бар, ауа алмастыратын 9 құбыр бар.

Өндірістік тәжірибе өткен кезде мен баздағы қи ою және әктеу жұмыстарына қатыстым. Шаруашылықта мал тұрағын әктау дезинфекциялауда бір жақсы көзі болып саналады. Сондай-ақ дезинсекция, дератизация- кемірушілерге қарсы зоокумаринді қолдандық.

Дезинфекциялау үш сатыдан тұрады :

Механикалық тазалау.
4 пайызды каустикалық содамен деинфекциялау.
Ақтау.

Өндірістік тәжірибе өткен кезде мен қорада әктеу жұмыстарына қатыстым. Шаруашылықта әктеу дезинфекцияның бір жақсы көзі болып саналады.

Сондай-ақ шаруашылықта көң қиды залалсыздандыру мақсатында дезинфекциялық жұмыстар. Шыбын шіркейлерге қарсы дезинсекция ал кемірушілерге қарсы дератизациялық шаралар жүйелі түрде жасалып отырады.

Қи ою мұнда қолмен жүргізіледі және белгілі бір орынға жиналады және жеке малдың гигиенасын сақтау үшін ұсақ малдарды қырқу жұмыстарын жүргіздік. Қырқу біткен соң сол жерді тазалап, әктеу жұмысын жүргіздік.

2. 8. Ветеринариялық хирургия.

Хирургия - медицина ғылымының үлкен бір саласы. Хирургия сөзінің мағынасы грек тілінен аударғанда, "хиер" қол және "ерго" әсер ету. Хирургия операция жасау жолымен емделетін дерттерді зерттейді және ондай операцияның әдіс тәсілдері мен техникасын хирург мал дәрігерлердің күнделікті іс тәжірибесі арқылы жетілдіре отырып, жүзеге асырады. Хирургияның тарихы сонау замандардан басталады. Хирургия әсіресе грецияда күшті дамыған. Гректің атақты ғалымы Гиппократтың хирургия жөнінде жазған еңбектері осы күнге дейін сақталған.

«Шалабай» шаруа қожалығында өндірістік тәжірибені өткен кезде хирургияға әр түрлі хирургиялық ауруларды кездестірдім. Мысалы: аяқ сыну, сіңір созылу, шиқан, жарық, әртүрлі жарақаттарға медициналық көмек көрсеттім. Бұл жұмысты малдәрігерімен бірге жасадым. Қойдың тұяқ ауруы айырманы емдедік. Өліеттенген жерін тұяғымен қоса кесіп тастадық та дегать жағып, құрттағандарына карален жағып емдік шаралар жұргіздік.

Ірі қара малдарында әр -түрлі көз аурулары кездесті. Мал дәрігерімен бірге ноғалаға қарсы Аутогемотерапиялық ретробульварлық новокаин блокадасын жүргіздік. Сонымен қатар үшінші қабақ астындағы шеміршекті кесу жұмыстарын көріп үйрендік. Үшінші қабақ астындағы шеміршекті қысқыш кайшымен қысып алып айландырып отырып шеміршекті бері шығарып алдықта скальпельмен кесіп тастадық. Орнын калий перманганатымен шайып залалсыздандырдық та себінді сеуіп қойдық.

6-сурет.

7-сурет. Көздің үшінші қабағындағы шеміршекті кесу.