Аткарушы билік органдарының түрлері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 159 бет
Таңдаулыға:

Ф. 7. 03-03

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. АУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

«Конституциялық, кеден және халықаралық құқық» кафедрасы

5В030100 - «Құқықтану» мамандығы бойынша

«Қазақстан Республикасы әкімшілік құқығы» пәнін

оқытуға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Шымкент, 2014 ж

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

М. . ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

“Заңтану және халықаралық қатынастар” факультеті

«Конституциялық, кеден және халықаралық құқық» кафедрасы

Жарылқапова Г. П.

5В030100 - «Құқықтану» мамандығы бойынша

«Қазақстан Республикасы әкімшілік құқығы» пәнін

оқытуға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Шымкент, 2014 ж.

ӘОЖ 341. 343.

ББК 60. 90. (2) 8

Құрастырған: аға оқытушы Жарылкапова Г. П.

5В030100 - «Құқықтану» мамандығы бойынша «Қазақстан Республикасы әкімшілік құқығы» пәнінен жоғарғы оқу орнының студенттеріне студенттің өзіндік жұмысын жүргізуге арналған әдістемелік нұсқау.

Шымкент: ОҚМУ, 2014. - 22 бет.

Әдістемелік нұсқау 5В030100 - құқықтану мамандығы бойынша типтік бағдарламаға және мемлекеттік стандартына сәйкес құрастырылған және СӨЖ жүргізу үшін барлық мәліметтер қамтылған.

Аннотация: Әкімшілік құқықтың ұғымдары мен институттарын, атқару билігінің жүзеге асырылу механизмін оқытып, әкімшілік құқықтың субъектілерінің кұқықтық мәртебесін, әкімшілік қызметтің нысандары мен өдістерін, мемлекеттік басқарудағы жауапкершілікті қарастырып, сонымен бірге әкімшілік іс, мемлекеттік басқарудағы заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету, мемлекеттік басқарудың салалары мен аумақтарындағы (немесе кеністіктеріндегі, шеңберіндегі) әкімшілік құқыктық реттеудің сараптамасын уйрету.

Рецензент: Есеналиев А. Е. - з. ғ. к. М. Әуезов атындағы ОҚМУ «Конституциялық, кеден және халықаралық құқық» кафедрасының заң ғылымдарының кандидаты

Рецензент: А. А. Исмайлов - з. ғ. к., М. Әуезов атындағы ОҚМУ «Конституциялық, кеден және халықаралық құқық» кафедрасының заң ғылымдарының кандидаты

Әдістемелік нұсқау «Конституциялық, кеден және халықаралық құқық» кафедрасында қаралып, басылымға ұсынылған «27»_08_ 2014 ж., хаттама № 1

Әдістемелік нұсқауды «Заңтану және халықаралық қатынастар» факультетінің әдістемелік коммисиясы мақұлдаған «30»_08_ 2014 ж., хаттама №1

М. Әуезов атындағы ОҚМУ оқу- әдістемелік кеңесімен басылымға ұсынылды,

(хаттама № ___ « ___» 2014ж. ) .

Басылымға жауапты Жарылкапова Г. П.

Мазмұны

1. Түсіндірме беретін жазба . . . 6

2. Пәннің мазмұны . . . 7

3. Негізгі бөлім . . . 8

1тақырып. Әкімшілік құқықтың пәні мен әдістері . . . 8

2 тақырып. Азаматтардың әкімшілік құқықтык мәртебесі . . . 15

3тақырып. Атқарушы билік органдарының әкімшілік құқықтық мәртебесі . . . 19

4 тақырып. Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік-құқықтық мәртебесі . . . 36

5 тақырып. Кәсіпорындар мен мекемелердің, үйымдардың әкімшілік-

құкықтық мәртебесі . . . 42

6 тақырып. Атқарушы билікті жүзеге асырудың әкімшілік-құқықтық нысандары. 58

7тақырып. Атқарушы билікті жүзеге асырудың окімшілік-кұқыктык әдістері . . . 61

8 тақырып. Әкімшілік мәжбүрлеу . . . 64

9 тақырып. Әкімшілік жауапкершілік . . . 71

10 тақырып. Әкімшілік процессуалдық қызмет . . . 83

11тақырып. Мемлекеттік басқару аясындағы заңдылықты бақылау және

қадағалау . . . 86

12 тақырып. Әкімшілік-құқықтық режимдер . . . 88

13 тақырып. Экономика аясын әкімшілік құқықтық реттеу . . . 93

14тақырып. Әлеуметтік-мәдени саланы әкімшілік-құқықтық реттеу . . . 100

15 тақырып. Әкімшілік-саяси саланы әкімшілік-құқықтық реттеу . . . 102

16 тақырып. Кеден ісін ұйымдастырудың әкімшілік-құқықтық негіздері . . . 107

4. Семинар сабақтарының үлгі тақырыптары . . . 111

5. Студенттердің өзіндік жұмысының үлгі тақырыптары . . . 114

6. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі . . . 123

Түсіндірме беретін жазба

Әкімшілік құкық мемлекеттің құкықтык циклдің алдыңғы қатарлы қүкық салалары мен ғылымдарынын бірі болып табылады. Бұл өз алдына оқытушыларға пэннің аса маңызды бөлімдерін жүйелі әрі тереңірек окытуда жауапты міндет жүктейді.

«Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығы» пәні мақсатының мазмүнына мыналар енеді: әкімшілік құқықтың үғымдары мен институтгарын, атқару билігінің жүзеге асырылу механизмін окыту; әкімшілік құқықтың субъектілерінің құқықтык мәртебесін, әкімшілік қызметтің нысандары мен әдістерін, мемлекеттік басқарудағы жауапкершілікті карастыру; сонымен бірге әкімшілік іс, мемлекеттік басқарудағы заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету, мемлекеттік басқарудың салалары мен аумақтарындағы (немесе кеңістіктеріндегі, шеңберіндегі) әкімшілік құқықтық реттеудің сараптамасы.

Әкімшілік құқық мемлекет және құқық теориясы, конституциялык құқық, қаржы құқығы, қылмыстык құқык, кеден құқығы сияқты пәндерімен тығыз байланысты екендігін айтып кеткен жөн. Бұл байланыс Қазақстан Республикасының әкімшілік құқығы пәнінің ерекшелігімен анықталады. Аталған түсінігін меңгеру барысында мемлект және құқық теориясының көптеген сипаттарын меңгеру қажет; әкімшілік құқықтың субьектілерінің құқықтық жағдайын зерттеу кезінде, ең алдымен, конституциялық нормаларды зерттеу керек; басқарудағы жауапкершілік туралы тақырыптарды қарастыру барысында кылмыстық құқық курсының тиісті ережелерін анализдеу қажет; кеден ісі саласында басқаруды ұйымдастыруды зерттеу кезінде кеден құқығы курсының тиісті ережелерін білу қажет.

Осыған сәйкес студенттер негізгі ұғымдар мен әкімшілік құқықтан институты бойынша теориялык біліммен жабдықталуға, оларды игеруге тиіс және алынған білімдерді дұрыс қолдануды, әкімшілік құқықтық нормативтік түпнұсқаларын оқуда тиісті бағыт-бағдар жасауды білуі қажет.

Студент оқу дәрістерімен қатар, ҚР заңнамасын, монографиялык әдебиеттерді білуге тиіс. Оқу материалын тестік меңгерудің көрсеткіші болып әкімшілік құқықтық қатынастардыан туындайтын мәселелерді саралау кезінде өздігінен логикалық қорытынды шығару табылады.

«Әкімшілік құқық» пәнінің әрбір тарауының тақырыбы білім берудің блоктік-рейтингтік бақылау жүйесінің әр түрлі нысандарда қолданылуы мүмкін (ағымдық және аралық) . Оқытушының калауынша, олар ауызша жауап алу, реферат, баяндама және коллоквиум түрінде айқындалуы мүмкін.

ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі жарияланғаннан кейінгі уақытта Қазақстан Республиканың экономикалык, саяси және құқықтық жүйелері елеулі түрде өзгерді. Осындай жағдайларда әкімшілік құқық -құқық жүйенің негіздеуші саласы ретінде жаңа түрін алады. Егеменді Қазақстанның жаңа максаттарына сәйкес экономикалык, саяси құқықтык және әлеуметтік-мәдени салаларының әкімшілік құқықтық институттарын қайтадан қарастыру мүмкіндігі туындап отыр; құқықтық мемлекет идеялары, билікті бөлу, адамның құқықтары және бостандықтарының басымдылығын қарастыру кезінде әкімшілік құқығының проблемаларын ескеру қажет.

Мемлекет ролінің, мемлекеттік басқарудың мәні, нысаны және әдістерінің өзгеруі әкімшілік құқықтық жалпы және ерекше бөлімдерінін құралымы мен мазмұның сын көзбен қарауын қажет етеді. Заңнаманың жаңаруы және оның тұрақты түрде өзгеріп отыруы әкімшілік құқықтық нормалар мен институттардың мазмұнына әсер ететін маңызды деректердің бірі болып табылады.

«Әкімшілік құқық» оқу курсының бағдарламасы әрекет етуші заңнамаға, әкімшілік құқықтың ғылымының негізгі ережелер мен қорытындыларына сәйкес құрылды.

Ұсынылып отырған бағдарлама мемлекеттік стандарт негізінде жасалып. заң оқу орындарында және «Кеден ісі» мамандығы бар институттарда «Әкімшілік құқық» курсын оқыту үшін оқу жұмыс бағдарламаларын жасауға негіз бола алады.

Негізгі бөлім

1-тақырып Әкімшілік құқықтың пәні мен әдістері.

Жоспар:

Әкімшілік құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар түрлері.
Әкімшілік құқықтың әдісі.
Әкімшілік-құқықтық нормалар, олардың түсінігі, құрылымы.
Әкімшілік құқықтың қайнар көздері.
Әкімшілік құқықтық қатынастар: түсінігі, құрылымы, мазмұны.
Әкімшілік құқықтың жүйесі.

Әкімшілік құқық атқарушы билік органдарының (Үкімет, министрлер мен ведомстволар, өзге де орталық атқарушы органдар, әкімияттар, сондай-ақ басқа да жергілікті атқарушы органдар) қызметін ұйымдастырумен байланысты қатынастарды реттейді, олардың құрылымын, өкілеттіктері мен құзіретін, сонымен бірге олардың арасындағы өзара іс-қимылдарын анықтайды. Әкімшілік құқықпен сондай-ақ мемлекеттік билік органдарының азаматтармен жэне өздерінің кұзіреттеріне сәйкес мемлекеттік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл жасауы барысында туындаған қатынастары, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылықпен байланысты қатынастар реттеледі.

Әкімшілік құқық жалпы әмбебеп жинақталған актінің болмауымен сипатталады, мұның соңғысы құқықтың осы саласымен реттелетін қатынастар құрамының күрделі болуына байланысты. Әкімшілік құқықтың қайнар көздері болып Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі, әкімшілік-құкықтық қатынастары нормалары бар жэне осы қатынастарды реттейтін өзге де заң актілері, сондай-ақ Қазақстан Республикасы қатысушысы болатын халықаралық-құқықтық келісімдер болып табылады.

Әкімшілік құқық мемлекеттік билік органдарының билік-өкім басқару өкілеттіктерімен сипатталады. Заңның негізінде және олардың құзіретіне сәйкес қабылданатын шешімдер орындау үшін міндетті болып табылады. Ол өзінің ішкі мазмұны жағынан олардың ерік беру - шешімдер жолданатын адамдардың белсенді іс-әрекеттеріне құқық беру; тыйым салу -белгілі бір әрекеттер жасаудан тартыну талабы, нұсқаулар, яғни белгілі бір әрекеттер жөнінде адамдарға міндеттер жүктеу сипатында болуы мүмкін. Бұл өз кезегінде, әкімшілік құқық саласының ерекшелігін дәлелдейді, бұл әкімшілік құқықтық қатынастар субъектілері жағдайының бірдей маңызды болмайтынынан көрінеді. Алайда, осыған қарамастан, әкімшілік-құқықтық қатынастарға қатысушылар, мұның азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылар үшін сипатта болатынындай тең болып табылмайды. бұл ұғым азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды құқықтары мен бостандықтарына қысым жасалады деген сөз емес. Әкімшілік заңнамасында осы қатынастарға барлық қатысушылардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау кепілдіктері айтылады, олар азаматтар мен заңды тұлғалардың, олардың арасындағы қатынастарындағы мемлекеттік органдар мен уәкілетті адамдардың шешімдері мен әрекеттеріне шағым беру мүмкіндігіндей кұзіретін айқын реттеуден көрінеді.

Сонымен әкімшілік құқық Қазақстан Республикасы құқық жүйесінің құрамды буыны болып табылады. Әкімшілік құқықтың тағы бір маңызы мынада: қаржы, банк, кеден, салық құқығы және басқалары сияқты құқық салаларының жаңа ииституттарын кұру процессінде әкімшілік-құқықтық нормалар басқарушы, әдістемелік орталық рольді атқарады, және олардың орнығуына, кешенді институттар мен дербес салалар болып бөлініп шығуына көмектеседі. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заннаманың міндеті адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, халықтың денсаулығын, санитарлық-эпидемиоло-гиялық саулығын, қоршаған ортаны, коғамдық имандылықты, меншікті, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, белгіленген тәртіпте жүзеге асыратын мемлекеттік билікті, ұйымдардың заңмсн қорғалатын құқықтары мен бостандықтарын әкімшілік құқық бұзушылықтан қорғау, сондай-ақ олардың жасалуының алдын алу.

Қазақстан Республикасының «әкімшілік құқығы» мемлекеттік басқарудың негіздерімен байланысты мәселелерді қамтиды, атқарушы өкіметтің жүйесін ашады, сонымен қатар жеке адамдардың мемлекетті басқарудағы рөлін көрсетеді. Ол экономиканы мемлекеттік басқарудың құқықтық, әлеуметтік дамуы мен мәдениеттің, әкімшілік-саяси құрылымдардың, Қазақстан Республикасы салааралық мемлекеттік басқарудың негіздерін, сонымен қатар басқармалық қызметте заңдылықты қамтамасьп ету нысандары (формалары) мен әдістерін оқытуды қарастырады.

Қазақстан Республикасының «әкімшілік құқығы» мемлекеттік басқару жүйесі мен бұл саладағы қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеу механизміне түсінік береді.

Әкімшілік құқық- Қазақстан Республикасы құқық жүйесіндегі негізгі саланың бірі. Белгілі құқықтанушы Алексеевтің ойынша құқық миссиясы терең кажеттіліктерден туындаған.

Олар:

- азаматтық қағидаларды (принциптерді) қалыптастыру.

- басқарудағы түрлі мүдделердің ескерілуін қамтамасыз ету.

- автономды тұлғаның дербес мәртебесін (статусын) сақтау.

Бұлардың бірі әкімшілік құқыққа да қатысты. Қоғамдық санада әкімшілік құқық атқарушы биліктің күштеу құралы ретінде қалыптасқан. Әкімшілік құқық конституциялық қылмыстық құқықтар секілді дербес құқық саласы болып табылады. «Әкімшілік» сөзі латынша «басқару» мағынасында, сондықтан бұл саланы көбінс «баскару құқығы» деп те атайды. Сонымен әкімшілік құық дегеніміз мемлекеттік басқару саласында, атқарушы мемлекеттік органдар қызметін жүзеге асыру процессінде қаллыптасатын қоғамдық катынастарды реттейтін заң саласы.

Әкімшілік құқықтық реттеу мемлекеттік басқару аясында карастырылады, сонымен қатар әкімшілік құқық тұрғысынан басқару мазмұнындағы қатынастар мәселесі көтеріледі.

Әкімшілік кұқық жалпы қоғамдық қатынастарды, оның ішінде әкімшілік құқықтық реттелуін қарастырып, тәжірибеде әкімшілік-құқықтық нормалардың орындалуын тақылайды және мемлекеттік басқаруда объектілер мен субъектілердің құқықтық мәртебесін белгілеп, басқарудың құқықтық әдістері мен нормаларын және олардың жүргізілу тәртібін айқындап, сонымен қатар басқарушы мен басқарылушы тараптардың қызметін реттейді.

Әкімшілік құқықтың негізгі мақсат-міндеттері:

- қоғамның, мемлекеттік аппараттың, азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі басты құрал ретінде әкімшілік биліктің тиімді қызмет етуіне жағдай жасау.

- атқарушы билікті демократиялық ұйымдастыру.

- атқарушы биліктің қалыптасуымен байланысты адамадар мен олардың бірлестіктерінің құқықтары мен бостандықтарының нығаюына оң әсер ету.

- азаматтар мен қоғамды - атқарушы биліктің бір жақты озбырлығынан қорғау.

- қоғамдық қатынастарды реттеу, нығайту,

- Конституция талаптарына сай немесе қоғамдық даму заңдарына сай жаңа қоғамдық қатынастарды қалыптастыру.

- әкімшілік нормалармен, өзге де құқық салаларымен реттелген қоғамдық қатынастарды қорғау.

- қоғам, мемлекет, азаматтар мүддесіне сай емес басқару саласындағы қатынастарды ығыстыру.

Әкімшілік құқық - оқу пәні және ғылым ретінде. Қазіргі әкімшілік құқық - құқық саласы ретінде құқық жүйесіндс жеткілікті деңгейде жеке тұлға құқығын нығайтатын және оны әкімшілік үстемдіктен қорғайтын нормалар пайда болған кезде қалыптасты. Әкімшілік құқық жәй ғана атқарушы биліктің еркін ғана білдіріп қоймай, сонымен қатар үлкен құбылыс болып саналады. Әкімшілік құқық - өте маңызды, әрі күрделі сала, өйткені мемлекеттік әкімшіліктің қоғамдық мәні зор. Басқару қоғамның барлық саласында бар және оның қызмет көлемі үлкен, мазмұны әр қилы.

Әкімшілік құқық - құқықтық нормалар мен институтардың біртұтас жүйесі. Оларды біріктіретін қағидалары (принциптері), мақсаттары, реттеу әдістері және пәні. Әкімшілік құқық әлеуметтік мүддеге қызмет ете отырып өзге құқық салалары секілді өзінің зандық басымдықтары ретінде азаматтардың кұқықтары мен бостандықтарын қарастырады. Қазақстан Республикасының Конституциясында азаматтардың бұлжымас-абсолюттік құқық-тарының концепциясы айқындалған.

Әкімшшік құқықтың басты мақсаты - мемлекеттік билік аппаратын заң мүддесіне қызмет етіп, оның талаптарын орындауға бағыттау. Құқық салалары өзара пәні, құқықтық реттеу әдістері бойынша ажыратылады. Зандық әдебиеттерде әкімшілік құқықтың ғылым немесе пән ретінде қатынасы әлі де таластар тудыруда. Әкімшілік құқық пәні дегеніміз оның нормаларымен реттелетін қатынастар жүйесі. Әкімшілік құқық Қазақстан Республикасының құқық жүйесіндегі жеке сала ретінде қоғамдьқ қатынастардың ерекше тобын реттейді. Олар мемлекеттік басқару саласында пайда болып, дамып, жойылатын қатынастар. Мұндай қатынастар әр қилы, әрі әкімшілік құқық пәнін құрайды. Бұлар басқарушылық қатынастар деп аталады.

Әкімшілік құқық пәні шартты түрде екі бөлімнен тұрады:

1. Аппарат ішілік қатынастар. Мұнда мемлекеттік органдардағы аппарат ішілік жұмыс әдістерін және формаларын, қызметін ұйымдастыру нығайтылады.

2. Әкімшілік биліктің түрлі ұйымдармен, мекемелермен, азаматтармен қатынасы.

Әкімшілік құқық пәні астарында басқару мазмұнындағы қатынастар жатыр. Бұл қатынастардың түрлері:

- басқару органдары арасындағы көлбеу (вертикальды) қатынас (Қазақстан Республикасы Үкіметі және Мининистрлік)

- басқару органдары арасындагы бағынушылық қатынас (аудандық әкімшілік және жергілікті орган)

- басқару органдарының өздеріне бағынышты ұйым, бірлестіктермен қатынасы (завод және министрлік) .

Әкімшілік құқық пәнімен қоса әкімшілік құқық ғылымына тоқталып өтер болсақ, әкімшілік құқық ғылымы заң ғылымының негізгі бөлігі болып саналады. Ол әкімшілік құқықтың даму заңдылықтарын зерттейді. Әкімшілік құқық ғылым ретінде

әкімшілік-құқықтық құбылыстар туралы ұғымдар, категориялар және түжырымдар жүйесі болып табылады.

Әкімшілік құқық ғылымы мемлекеттік басқару сфсрасындағы қатынастарды реттейтін құқықтық нормаларды зерттеп, мемлекеттік басқару аппаратының құқықтық реттелу заңдылығын қарастырады. Ол басқару қатынастарын талдап, мәнін ашып және тәжірибеде әкімшілік-құқықтық нормалардың кең қолданылуын дәріптейді. Әкімшілік құқық ғылымы мемлекеттік басқару объектілері мен субъектілерінің мәртебесін, басқарудың құқықтық формалары мен әдістерін, мемлекеттік басқарудағы заңдылықты, тәртіпті қамтамасыз ету тәсілдерін, әкімшілік процесс мәнін қарастырып, осылардың ғылыми жақтары бойынша мәселелерді қозғайды.

Осы зандылықтарды терең, әрі жан-жақты талдау нәтижесінде әкімшілік-құқықтық нормаларды өзгертуге, реттеуге, бастысы олардың тиімділігін көтеруге бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстар, сілтемелер жатқызылады. Әкімшілік құқық ғылымының да құқық саласы сияқты өзіндік жүйесі бар және олар әкімшілік-құқықтық институттар арасындағы ішкі байланыстар ішінде қалыптасқан. Әкімшілік құқық ғылымы сондай-ақ әкімшілік құқықтың даму заңдылықтарын және оның өзге де теориялық мәселелерін қарастырады. Жоғарғы деңгейде дамыған әлсуметтік, демократиялық елдерде әкімшілік құқық қоғам дамуының ерекшелігін, деңгейін және басқару органдары қызметінің шынайылығын көрсетеді. Қорытындылай келе . әкімішілік құқық дегеніміз Қазақстан Республикасының әкімшілік-құқықтық нормаларымен жэне нормативтік-құқыктық актілермен бскітілген, жалпыға міндетті нормалар жүйесі.

2. Әкімшілік құқықтың әдісі.

Әкімшілік құқықтық әдіс - ол императивті (өктем) билік әдісі, өйткені әкімшілік құқықта теңдік жоқ, әрқашан бір субъект үстем болады. Мысалы: Әкімшілік → азамат. Императивті әдістің үш түрі бар:

Рұқсат беру әдісі- яғни субъектіге белгілі бір әрекеттерді ерікті түрде жасауға рұқсат беру. (Жеке кәсіпкерлікке рұқсат берілген)
Тыйым салу әдісі, яғни субъектілерден белгілі бір әрекеттерді жасамауын талап ету. Мысалы: Жол қозғалысында қызыл шамға жүруге болмайды.
Позитивті міндеттеу әдісі- яғни субъектіден міндетті мінез құлықты жасауды талап ету.

3. Әкімшілік-құқықтық нормалар, олардың түсінігі, құрылымы.

Басқа құқық салалары сияқты, әкімшілік құқық та заңды нормалардан тұрады. Жалпы пән мен әдістерді біріктіру нәтижесінде әкімшілік-құқықтық нормалар институты құрылып, осы негізде толық бекітілген салааралық жүйе калыптасады. «Әкімшілік норма» түсінігі негізінен мынадай мағынада қолданылады:

1) заңды ережелермен басқару.

2) жариялық мүдде негізінде бекітілген ережелер арқылы басқару-

Қазақстан Республикасы Конституциясында көрсетілгендей «мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы - халық, халық билікті тікелей республикалык референдум және еркін сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай-ақ өз билігін жүзеге асыруды мемлекеттік органдарға береді». (ҚР Конституциясы 3-бап, 1, 2 - тармақ) . Әдебиетте «билік» түсінігініц мәні - құқық негізінде өз еркін басқа субъектілер арқылы орындату. Ертеде әкімшілік құқықтық нормалар жалпы міндеттеуші сипатта болып, билікті белгілі бір орталықтан басқару керек деген пікірге келді, себебі мемлекет қызметі біртұтас жүйе деп саналды. Атқарушы биліктің институттарын құруда белгілі бір мақсатқа жету үшін әкімшілік құқықтық нормалар көмегімен модельді ситуациялар туындайды. Яғни:

- субъектілердің құқықтары мен кепілдіктерін құқық көмегімен бекіту мен дамытуды талап ету;

- өркенниетті нысанда даулы конфликтілерді шешу негізінде билік құрылымын күшейту (мысалы, соттық реформаны жүргізу барысында сот ролі мен ықпалын күшейту) .

Әкімшілік-құқықтық нормалар дегеніміз - міндетті немесе кейде ерікті түрде мемлекеттік басқару органдарымен қабылданган, ( яғни. атқарушы және заңды) атқарушы билік саласында қоғамдық қатынастарды реттеуші ереже.

Әкімшілік-құқықтық нормалардың түрлері. Әкімшілік құқық нормалары белгілі бір критерияларға байланысты жіктеліп (классификацияланып), бірнеше түрлерге бөлінеді.

Әкімшілік құқық нормаларының ең күрделі түсінігі, яғни мәні мен мазмұнын ашатын негізгі критерилер мыналар:

а) мазмұны;

б) субъектілердің мінез-құлқына әсер ететін әдістер;

в) белгілі бір мақсатты тағайындау;

г) белгілі бір ортада қолданылуы;

д) заңды күші;

г) қолданылу шегі (белгілі бір аймаққа, уақытқа, субъектілер тобына қолданылуы) .

Әкімшілік құқық нормалары мазмұны бойынша:

1. материалдық (қаржылық) нормалар

2. процессуалды болып екіге бөлінеді.

Материалдық нормалар - азаматтардың әкімшілік-құқықтық мәртебесін, атқарушы билік органы мен ұйымдарды біріктіретін ережелер. Мысалы: атқарушы билік органдары субъектілерінің қоғамға, тұлғаларға көрсететін заңды түрдегі құзіреті.

Процессуалды нормалар - мемлекетпен бекітіліп, санкцияланған материалдық нормаларды жүзеге асыру барысында және мемлекепік басқару органдарының жаңа императивті актілерді шығарумен сипатталады. Процессуалды нормалардың материалдық нормалардан айырмашылығы:

а) өзінің тағайындалуымен, яғни материалдық нормалар субъектілерінің әкімшілік-кұқықтық мәртебесін тағайындаса, ал проссуалдық нормалар олардың орындалуы мен міндеттелуін заңды түрде жүзеге асырады;

б) талап ету, яғни процессуалды нормалар, ең алдымен материалдық нормалардың орындалуын талап етеді;

в) іске асыру, ягни әкімшілік-құқықтық материалдық нормалардың қабылдануын, олардың жүзеге асырылуын талап ету арқылы іске асыру.

Процсссуалды нормалар материалдық нормалар сияқты классификациялау дәрежесіне байланысты жіктеледі. Мысалы:

заңды күшіне байланысты, белгілі бір ортаға, яғни салаға байланысты және т. б.

Субъектілердің мінез-құлқына әсер ететін әдістер:

1. міндеттеуші;

2. тыйым салушы ;

3. өкілдік беруші әкімшілік-құқықтық нормалар болып бөлінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.