Сүт безінің анатомиясы және физиологиясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3
1 Әдебиетке шолу 4
1.1 Сүт безінің анатомиясы және физиологиясы 4
1.1.1 Сүт безінің қан тамырлары 5
1.1.2 Сүт безінің лимфа тамырлары 5
1.1.3 Сүт безінің жүйке жүйесі 6
1.2 Желінсау ауруы 7
1.2.1 Желінсауды жіктеу 10
1.2.2 Ірінді желінсау 10
2 Өзіндік зерттеу 11
2.1 Желін абсцессінің этиологиясы 11
2.2 Клиникалық белгілері 12
2.3 Патогенезi 13
2.4 Желінсауды балау 14
2.5 Емдеу 18
2.6 Желінсаудың алдын алу 19
Қортынды 22
Қолданылған әдебиеттер тізімі 23
Қосымшалар 24

Кіріспе

Желінсау (Mastitis) - сүт безінің қабынуы, лактация, іске қосу және құрғақ кезінде пайда болуы мүмкін. Осы аурумен келтірілген экономикалық залал 12-ден астам шығын санатынан тұрады, олардың ішінде сүт өнімділігінің төмендеуі, жануарларды мерзімінен бұрын іріктеу, сүттің технологиялық қасиеттерінің нашарлауы, бұзауларды толық алмау, Сондай-ақ диагностика мен емдеуге арналған шығындар жетекші орын алады.
Желінсау (сүт безінің қабынуы) 70-90% жағдайда анық білінетін клиникалық белгілерінсіз (жасырын ағым) өтеді. Желінсаумен ауырған малдарда сүт өнімділігі орташа есеппен 10% - ға төмендейді, ал сиырлардың 75% - ы желін атрофияланады. Сондықтан желінсаудің алдын алу аса тиімді, ол ауруға бейім барлық факторларды ескере отырып кешенді жүргізілуі тиіс.
Осы аурумен келтірілген экономикалық шығын тікелей және жанама залалдар туғызады. Олардың негізгілері: сүт өнімділігінің төмендеуі, бұзау аурушаңдығының артуы, сүт және сүт өнімдері сапасының нашарлауы, бедеулік, сиырлар санының артуы және желінсауға қарсы іс-шараларды ұйымдастыру дұрыс жүргізілмеуі.
Желінсау сүтінің барлық сауылған сүтке зиянды әсерін болдырмау үшін Қазақстан Республикасының ветеринарлық заңнамасымен "желінсаумен зақымданған төрт бөліктен алынған сүтті қолмен беру, жеке ыдысқа жинау және жою"қарастырылған.

1 Әдебиетке шолу
1.1 Сүт безінің анатомиясы және физиологиясы

Сүт безі (glandula lactifera) немесе желін (uber) екі бөлімнен тұрады - оң жақ және сол жақ. Сиырдың сүт безінің әрбір бөлімі тағыда екіге бөлінеді: алдыңғы және артқы, әрбір бөлімшелері емшекпен аяқталады. Сүт безі жұқа, нәзік жүнсіз терімен қапталған, емшектердің терісінде түгі болмайды.
Сүт безі құрсақ қабырғасына жанасып орналасқан, оны осындай қалпында ілмек байламдары ұстап тұрады, бұл байламдар сары құрсақ фасциясының жалғасы болып табылады. Аталған байлам желінді екі жартыға бөліп, оларды ішкі жағынан қаптайды. Сүт безінің сыртынан кұрсақ қабырғасының жалғасы болып келетін сыртқы-беттік фасция орналасады да, желінді жанынан ұстап тұратын байламға айналады. Беттік фасцияның астында сүт безінің өзіндік фасциясы орналасады, одан көптеген белбеулер басталып желін ұлпасына арып енеді, одан әрі желін аралығына және альвеолаларына өтіп, сол жерде желін безінің дәнекер ұлпалы негізін түзейді, онда сүт альвеолалары және арналары орналасқан. Өзіндік фасциясының бөлімдерінде сүт безінің қан және лимфа тамырлары мен нерв тылшақтары орналасқан (1-суретте көрсетілген).
Сүт желін безінін альвеолаларында түзіледі, олар d=0,1-0,4 мм қуысты құрлымдар, қабырғасы үш қабыттан тұратын безді клегей эпителилерінен, миоэпителиалдық торшалардан және шыны тәрізді жағалаудан тұрады.
Безді - клегей эпителий альвеоланы ішкі жағынан қаптайды сол жерде сүт түзіледі. Өзінің қызметін орындау бырысында олардың пішіні - көлемі өзгеріп тұрады: тыныштық күйде - куб тәрізді, сүт түзелетін кезде - цилиндр тәрізді, ал сауылғаннан кейін жалпақ болады. Миоэпителиалдық торшалардың жиырлуына байланысты сүт альвеолалардан өтіп, сүт шығару жолдарына түседі. Шыны тәрізді жағалау дәнекер ұлпаларынан тұрады және альвеолалардың сыртқы қабатын құрайды.
Әрбір альвеоладан шығару арнасы басталады, олардың қабырғасының құрылысы альвеоланікіндей, бірақ сүттін секрециясы тек лактация кезеңінде күшейеді.
Бірнеше альвеолалардың арналары бірігіп сүт арнасын құрайды, ал бірнеше сүт арналары бірігіп сүт жолдарың қалыптастырады. Сүт жолдары цистернаға түседі. Сүт арнасы цилиндр тәрізді эпителиймен қапталған, ал сүт жолдарымен, цистерналары - екі қабат цилиндр тәрізді эпителиймен қапталған. Сүт каналымен сүт жолдары қабатында тегіс бұлшық ет талшықтары орналасқан (2-суретте көрсетілген).

Сүт безінін төрт бөлімінде бір-бір сүт цистерналары орналасқан ол емшек үрпісі түбінен сақиналы қатпармен сондағы қуысты, жоғарғы безді бөлімге және төменгі емшек бөліміне бөледі. Сүт цистернасы емшектің ұшынан сүт арнасы арқылы ашылады, олардың ұзындығы 0,5-1,4 см (сиырда).
Альвеолалар, шығару арналары, сүт арналары, сүт жолдары және цистерналары, сүт безінің сүт жиналатын қуысын қалыптастырады, сонымен сауу уақытының қарсанында сүт 100%-ға дейін жиналады.
1.1.1 Сүт безінің қан тамырлары

Сүт безі сыртқы жыныс артериялары және аралық артериялары арқылы қанмен қамтамасыз етіледі.
Сыртқы жыныс артериясы (a. Pudenda exterha) құрсақ қуысынан шаб каналы арқылы шығады. Осы артериядан сүт безінің негізінен алдынғы және артқы желін артериялары тарайды, ал желіннің түбіне қарай алдынғы және артқы желін артерияларына бөлінеді.
Аралық артерия ішкі жыныс артериясынын жамбас сүйегінің қуысына өткен жерінен басталып, шонданай ойысын айналып, желінге қарай төмен түседі.
Сүт безінің вена қан тамырлары артериялармен қоса орналасып, бірдей болып бөлінеді және аталуы да бірдей, тек артерияның орнына веналық тамырлар деп аталады, бұдан басқа сүт безінің алдынғы жағына қарай тері асты кұрсақтық сүт венасы өтеді, олар желіннің алдынғы венасымен желін негізінін венасының қосылуынан пайда болады (3- суретте көрсетілген).

1.1.2 Сүт безінің лимфа тамырлары

Бетінде және тереңде жатқан болып екіге бөлінеді. Бетінде жатқан тамырлар тері астында орналасады, олар тері тамырларынан және сүт безі фасциаларынан жиналған лимфа сүйығын, желін үстіндегі лимфа түйініне апарады. Ал тереңде жатқан лимфа тамырлары, лимфаны сүт альвеолаларынан жинап,тереңде жатқан шаб лимфа түйіндеріне желін үсті түйінен айнала кетіп апарады (4-суретте көрсетілген).

1.1.3 Сүт безінің жүйке жүйесі

Сүт безінің иннервациясы - сыртқы ең жүйкесі, мықын-шапқұрсақ асты және аралық жүйке талшықтарымен иннервацияланады.
Сыртқы ең жүйкесі шаб арнасы арқылы құрсақ қуысынан өтіп, сүт безінін ішкі жағында бірнеше талшықтарға бөлінеді және қан тамырларын қуалай орналасады.
Желін емшектері сыртқы ен жүйкесінің талшықтарымен иннервациаланады және әр үрпісіне жеке жүйке талшығы алдынғы, артқы жағынан барып түседі (5- суретте көрсетілген).
Қойдың, ешкінің, мегежіннің және бие сүт безінің құрлымдық ерекшеліктері
Қой және ешкінің желін безі екі бөлімнен тұрады және олардың арасында желінаралық ойпаты жақсы көрінеді. Желіннің әрбір бөлімі бір емшекпен аяқталады. Сүт цистернасына 6-12-ке дейін әртүрлі көлемдегі сүт жолдары ашылады. Сүт цистернасы сыртқы ортамен емшек арнасы арқылы қатнаста болады, олардың ұзындығы 0,5-0,8 см болып,емшек үрпісінің ұшында ашылады.
Мегежіннің желін безі 8-20 безді пакеттерден тұрады, олар қарынның ақ сызығының оң және сол жағында екі қатар болып орналасады, әрбір қатарында 4-10 безді пакеттер болады. Әрбір безді пакетте 2 немесе үш безден орналасады, соған сәйкес цистерналар болады,олардың әрқайсысы емшек үрпісінің ұшынан өз бетінше емшек арнасы арқылы ашылады.
Биенің желін безі екі бөлімнен тұрады олардың әрқайсысы сырттан байқалмайтын шекара арқылы екі, кейде үш бөлімге бөлінеді, әрқайсысы өз алдына жеке без болып қалыптасқан. Осыған сәйкес әр бөлімшенің санына қарай емшек үрпісі 2,немесе 3 сүт цистернасын түзейді соған байланысты емшек арналары қалыптасып, емшек үрпісінің ұшынан ашылады.
Сиырдың желіні симметриялы екі жақ (оң жақ және сол жак) жартыдан алдыңғы және артқы ширектерден тұрады. Әp6ip ширегі жеке өз алдына емшекпен аякталады. Желіннің сыртын жұқа, жұмсақ тepi қаптап жатады, тepi асты ұлпадан кейін сыртқы фасция орналасқан. Сыртқы фасция желіннің әp6ip жартысын сыртынан каптап кeлiп астыңғы жағынан 6ipiriп кетеді де, желіннің көтеріп тұратын сінірінед айналады.
Сырткы фасциядан жeлiн паренхимасын алдыңғы және артқы ширектері, одан ары қарай ұсак бөлшектерге бөліп жататын қалкандар тарайды. Жeлiн паренхимасы альвеолалардан тұрады. Альвеола шар тәрізді куыстар, оның кабырғасы 6ip кабат безді эпителийден кұралған. Альвеолдың сыртын миоэпителиальді тор қоршап тұрады. Әрбip альвеолдан ұсак сүт жолдары шығады, олар 6ip-6ipiмен қосылып келіп орта диаметрлі, содан соң ipi диaмeтpлi сүт жолдарын кұрайды. Бірнеше ipi сүт жолдары сол ширектің сүт цистернасына ашылады. Сут цистернасы ұзындығы 1 см емшек арнасымен аяқталады.
Емшек жұмсак, цилиндр пішінді ұзындығы 5-10 см болады және төмен салбырап тұрады. Желін қан тамырларына өте бай ағза, оны негізінен сыртқы сарпай артериялары мен сарпай аралық артериялары қамтамасыз eтедi, осы аттас веналар және тepi асты кұрсак венасы бар. Емшек Tepiciнeн басталған сыртқы және терең паренхимадан шығатын ішкі лимфа тамырлары жeлiн үcтi лимфа түйініне келіп тоғысады.
Жeлiн жүйке жүйесі сыртқы жыныстық жүйкесі және мықын-қарын жүйкeci мен сарпай аралық жүйкеден тұрады. Бұл жүйке талшықтары желін тepiciнe, әрбір альвеолаға қан тамырларына дейін тарайды.
Биенің желіні eкi жартыдан тұрады, екі емшегі болады. Желіннің әр жартысы алдыңғы және артқы ширекке бөлінеді, бірақ ол сыртынан білінбейді. Әp6ip ширегінің өз альвеолалары мен сүт жолдары емшектен 2-3 арна болып шығады.
Түйенің желіні eкi жартыдан және алдыңғы, артқы ширектерден тұрады, қысқа төрт емшегі болады.
Кой, ешкінің желіні eкі жартыдан тұрады, ширекке белінбейді, Ешкінің емшектері койдың емшектеріне қарағанда ұзындау кeлeдi.
Meгeжiннiң сүт 6eзi құрсақтың екі жағында катарласа тізбектеліп, 8-12 жұп болып орналаскан. Әр бөлігінің өзінің жеке емшегі, әр емшегінің ұшында 2-3 арнасы болады.
Ит-мысыктың желіні де карынньң астыңғы жағына eкi қатар болып орналасқан 10 бөліктен тұрады. Сүт канның кұрамындағы заттардан альвеолалардан кұралады, ал жиналған сүтті шығару альвеолдар мен сүт жолдарының сыртындағы миоэпителийдің жиырылуымен icкe асады

1.2 Желінсау ауруы

Ірі қара мал желінсаудің пайда болу себептері қазіргі уақытта аяғына дейін зерттелмеген. Бұл мәселе бойынша мүлдем қарама-қарсы көзқарастар бар, соның салдарынан онымен күрес бойынша мүлдем өзге, кейде тіпті әртүрлі іс-шаралар ұсынылады. Алайда, бір факторларға артықшылық бере отырып және басқаларын тастай отырып, аурудың шынайы себептерін анықтауға және онымен күресу шараларын ұсынуға болмайды. Бұған контагиозды стрептококкты желінсаумен күрес жөніндегі іс-шаралардың пайдасыздығы дәлел болып табылады.
Мысалы, Э. X. Ридала (1964), және Ю. Ю. Веллесте (1967) т.б. желінсаужің негізгі себебінің басталуы жұқпалы екенін мойындайды, ал аурудың өзі тіпті контагиозды деп санайды.
В. И. Мутовин (1974) қарсы пікірді ұсынды. Атап айтқанда, ол желінсау этиологиясында басты рөл (шамамен 80% жағдай) сиырларды азықтандыру, ұстау және сауу, жарақаттар мен босанғаннан кейінгі асқынулар орын алады деп санайды. Негізгі мән азықтандыруға беріледі, ал микроағзаларға қосымша рөл берілді. Мұндай пікірді Д. Д. Логвинов(1979) және т.б. ұстанады.
Г. С. Григорян (1967) айткандай, сау сиырға іріңді-катаральды желінсаумен ауырған сиырдын ауруынан алынған сүт безінің қуысына 0,3 -- 0,8 мл сүт енгізу арқылы іріңді-катаральды желінсаушақыруға болатынын көрсетті. Сау сиырдың сүт цистернасына стафилококктар мен стрептококтардың таза түрін енгізу, көп жағдайда іріңді-катаральды желінсаутудырған жоқ. Азықтандыру, көптеген өсімдіктер жануарлар ағзасының бірқатар физиологиялық функцияларына көпжақты әсер етеді. Алайда тұрақты қорада ұстау жағдайында, әсіресе монокормды пайдалану кезінде, жануарлар қажетті шөптерді өз бетімен табуға мүмкіндігі болмаған кезде, оларда көптеген ауруларға қарсы тұру төмендейді, сүттің бактерицидтік фазасы күрт қысқарады, жиі желінсау пайда болады (Н. М. Носков, 1978).
Төлдегеннен кейін қандағы А витамині төмен сиырлар (әсіресе үш апта ішінде) желінсау ауруына бейім (l.a. Nohnston және т. б., 1983).
Ұстаудың технологиясы, атап айтқанда, сабан төсенішімен жабылған орын мен кеңістіктің өлшемдері, байлау жүйесі, тіректер арасындағы қалқалар және еден түрі емізіктердің, желінсаудің зақымдануына себеп болуы мүмкін.
Жануардың өнімділігі. Т. О. Jones (1986) және т.б. деректері бойынша, жоғары сүт өнімділігі, сүттегі май мен ақуыздың төмен құрамы сиырлардың желінсауға бейім екенін байқауға болады.
Ғалымдардың көпшілігі сауу апараты кезінде желінсаулардың пайда болуының негізгі себебі-жүйедегі қысымның тұрақсыз болуы. Әсіресе, бұл "бос" сауу кезінде қауіпті, ол кезде сүт бөлу тоқтатылады.
Сиырдың желінсаумен ауруының ықтималдығы көптеген факторларға байланысты: ұстау шарттары, азықтандыру жағдайлары, жануардың жеке ерекшеліктері, алдын алу іс-шараларын сәтті өткізу.
Сиыр қорасында қанағаттанғысыз болған жағдайдажелінсаутудыратын патогенді микроағзалар дамуы мүмкін. Оларға стафилококк, стрептококтардың әр түрлі түрлері, колиформды бактериялардың 100-ден астам түрі жатады, олар сауу аппараттары арқылы және ауа-тамшы жолымен оңай беріледі.
Жеткіліксіз, теңгерілмеген азықтандыру иммунитетті төмендетеді және аурулардың, оның ішінде желінсаудің барлық спектрін тудыруы мүмкін. Сонымен қатар, төлдеуден кейін теріс энергетикалық теңгерімі (энергия тапшылығы) бар сиырлар үшін желінсау ауруы қаупі жоғары екендігі тәжірибелік жолмен дәлелденді.
Жануарлардың жеке ерекшеліктеріне олардың физиологиялық жай-күйі (соңғы аптадағы сиырлар өте сезімтал), жасы (лактация саны), ағзаның жалпы жағдайы (иммунитет әлсіреген жағдайда ауру қаупі артады), тұқым қуалаушылық жатады.
Ғалымдардың соңғы зерттеулері, сондай-ақ желіннің құрылысының кейбір ерекшеліктері мен желінсау ауруы арасындағы байланысты растайды. Бағалау критерийлері болып кератин зат емізік арналарында өндірілетін кератин затының саны, емізік ұшындағы кератинді бляшалардың мөлшері мен нысаны, сауылғаннан кейін емізік каналы диаметрінің өзгеруі табылады.
Голландия ғалымдары кератин - балауыз тәріздес заттың, емізік резеңке каналының ішкі бетін жабатын - желінсаудің дамуына үлкен әсер ететінін дәлелдеді. Кератин қоршаған ортаның желініне кіретін микроағзалардың жолындағы бөгет болып табылады. Сауу кезінде кератин (шамамен 40%) өлшенген жасушалармен және белсенді бактериялармен бірге жуылады. Сауылғаннан кейін кератин саны тез қалпына келеді, бұл емізік каналы эпителийінің қорғаныс функциясын қалыпты болады. Тиісінше, бұл заттың жетіспеушілігі микроағзаларға желіннің тініне терең еніп, қабынуға мүмкіндік береді. Алайда, кератиннің артық болуы да қажет емес, өйткені бұл сүт сапасын нашарлатады. Сонымен қатар кератин желінсау тудыратын бактерияларды көбейту үшін қоректік орта болып табылады.
Егер емізіктер тегіс емес сақиналары болса, олардың кедір-бұдырлы бетінде стандартты гигиеналық процедуралар кезінде (желіннің жуылуы) нашар жойылатын бактериялар көп ұсталады. Нәтижесінде микроағзалар желінге еркін еніп кетуі мүмкін.
Желінсауларды кең таралуы сауу апаратының ережелерін бұзғанда байқалады: сауу стакандарын ұзақ уақыт ұстап тұруы, пульсацияның тым жылдам немесе тұрақсыз ырғағы, тұрақты емес қысым, ескі, дөрекі, пайдалануы емізік резеңкені (1-Кесте көрсетілген).
Бұдан басқа клиникалық зерттеулердің нәтижелерін де пайдалану керек.

1.2.1 Желінсауды жіктеу

Ағзаның резистенттілігіне байланысты, ауру тудыргыш себептердің сипатына байланысты желіндегі кабыну үрдісі әртүрлі деңгейде өтуі мүмкін.
А. П. Студенцов кабыну үрдістерін сипаттай келіп желінсауды былай жіктейді:
1. Серозды желінсау
2. Катаральді желінсау: а)цистерна мен сүт жолдарының катары э)алъвеола катары
3. Фибринозды желінсау
4. Іріндi желінсау: а)Ірінді-катаральді желінсау; э) желінсау абцессі; б)желін флегмонасы.
5. Геморагиялық желінсау
6. Keйбip ауруларға тән желінсаулар:а) желін аусылы, э) желін актиномикозы б) желін туберкуллезі
7. Желінсаудың асқынулары: а) желін индурациясы, э) желін гангренасы.
Клиникалық өтуіне қарай желінсауды жіті (acuto) (10 тәулікке дейінгі), созылмалы (chronica) (2-3 аптадан асып кеткенде) және жасырын (latentus), (субклиникалык) желінсау деп белінеді.

1.2.2 Ірінді желінсау

Ірінді желінсау (Mastitis parulenta). Іріндеткіш стрептококктар мен, стафилококктардың катысуымен катаральді және фибринозды желінсаулар ipiңді желінсауға ауысады. Желіннің ауырған бөлігі үлкейген, терісі қатты керіліп, ұстағанда ауырады, қызуы көтеріледі, ұстағанда ауырады, қызуы көтерілген. Сауып көргенде сүттің орнына азғана ірінді экссудат бөлініп шығады.Малдың жалпы жағдайы нашар, күйзелісте, тамыр соғуы, тыныс алуы жиілеп, жемшөпке қарамай тұрып қалады, дене қызуы 40[0]С көтерілед. Бірнеше күннен кейін жіті процесс созылмалы түрге ауысады да, желіннің паренхимасы біртіндеп өліп, орнына дәнекер ткань пайда болады.Сондықтан желіннің ауырған бөлігі кішірейіп қатая түседі, кейбір жерлерінде ірің толған былқылдаған қуыстар бар екендігі білінеді. Малдың клиникалық жағдайы дұрыстала бастайды.
Себептері Желін абсцессі іріңді-қатаралды желінсаудың асқынуынан болады, ол кезде кейбір сүт жолдарына экссудатпен бітеліп қаладыда шығуға мүмкіншілік болмайды да іріңді ошақтардын пайда болуына жағдай тұындайды. Кейбір кезде ішкі мүшелердегі алғашқы сепсис ошақтарынан пиемия процесстері кезінде метостаз жолдарымен абсцесстер пайда болып жатады. Желін абсцесстерінің тікелей себептері: желін ұлпаларының бүтіндігінін бұзылу ы, оған әкеп соктыратын желіннің ұрылып - соғылуы, жаншылып жарақаттануы, гемотомалар, лимфа экстравазаттар және басқада жарақтардың іріңді індетпен асқынуы.
2 Өзіндік зерттеу
2.1 Желін абсцессінің этиологиясы

Желіннің абсцессі (Abscessus uberis). Егер микробтар сүт жолдары немесе гематогенді жолмен таралса, желіндерде тары дәнінен бұршаққа дейінгі үлкен мөлшерде ірің пайда болады. Олар жайылып немесе оның бір немесе бірнеше учаскелерінде топтастырылып (Mastitis purulenta disseminata) көбейеді. Жаңғақ мөлшері және одан да көп ұлғая отырып, олар желіннің паренхимасын бұзады, кейін абсцесстің көп немесе аз мөлшері участкілерін құрайды (Abscessus uberis).
Кейде абсцесс метастаздардың салдарынан немесе зақымданудан, қан құйылудан және сүт безінің басқа да зақымдануынан кейін ретенциялық киста асқынуы ретінде қалыптасады. Абсцесстер үлкен мөлшерге жетуі мүмкін, желіннің төрттен бір бөлігін көп іріңмен толтырад.
Абсцесс деп ipілi-ұсақты көптеген ipiң толған қуыстардың пайда болуын айтады. Ол куыстар желін паренхимасының беткі кабатында да, өте тереңде орналасуы да мүмкін. Ұстап сипап көргенде, олар былқылдақ түйіндер ретінде білінеді, тіптi, инемен тесіп көруге де болады. Сыртқы қабатында жакын орналаскан куыстарды тіліп-жарып іріңді эксудатты шығарып жіберіп, ішін жуып-құрғатып, антимикробты дәрілер себеді тереңде орналасқан қуыстарды инемен тесіп, ipiңін сорып шығарып, орнына антимикробты ерітінділер жібереді (этакридин, лактат, ихтиол ерітінділері). ағзаның жалпы тонусын көтеруге венаға глюкоза мен хлорлы кальцийдің ерітіндісін косып жібереді, аутогемотерапия да пайдалы.
Желіннің ауырған бөлігі немесе жартысы үлкейген, өте қатты, ыстык, ауырсынгғандықтан қол тигізбейді, дене температурасы кетерілген, жемшөпке қарамайды, мал күйзелісте, ақсаңдап жүре алмайды. Патологиялық үрдіс өте қарқынды жүретіндіктен сепсиске айналып кeтyi мүмкін.
Желін абцестері (Abcessus uberus) жайылымда бағылатын сиырлар арасында кездесетін, ұзаққа созыла өтетін сырқат. Желінде іріңдіктердің (абсцестердің) пайда болуымен сипатталады.Ауруды В.peogenes қоздырады. Сүт өзектеріндегі ірі көлемді іріңдіктермен басталған қабыну одан әрі мүше паренхимасын зақымдайды. Паренхимадағы іріңдіктер онша үлкен болмайды, дәнекер өрмемен қапшықтанады. Іріңдіктердің ішіндегісі жасыл түсті, сасық иісті, қою немесе сұйық болады.
Желін абцестеріне шошқа да шалдығады. Сырқат мүшенің жарақаттануына байланысты туындайды немесе оған басқа бір мүшедегі іріңді ошақтан келеді.
Әдетте желінсаулар сәтті аяқталып, мал жазылып кетуі де, ауру ұзаққа созылып мүшені индурацияға ұшыратуы да мүмкін. Соңғысы албвеолар мен бөлікшелер аралығында, сүт өзектерін қоршай дәнекер өрменің өсіп-өнуімен, паренхиманың атрофияға ұшырауы мен сипатталады. Желін нығызданады, оның тілік беті ақшыл тартады, көлемі молайған строма айқын көрінеді( 6-суретте көрсетілген).

2.2 Клиникалық белгілері

Желіннің көп бөлігі қатты үлкейеді, тіндер ісініп, ауырады, тері гиперемирленген, жергілікті температура жоғарылайды, лимфа түйіндері ұлғаяды.
Желін абцесстері жеке дара кейбір кезде көптеген болып кездеседі. Көптеген абсцесстер кезінде желіннің ұлғайған бөлімшесінде бет жақтарында және теренінде ісінген, ауыршан, ыстық, солқылдақ ісіктер сезіледі. Абсцесстердің пісіп-жетілуіне байланысты сүт жолдарының қуысына жарылып ағып түседі де іріңді кеңістіктер жиі пайда болады. Жаңа пайда болған және көптеген желін абсцесстері кезінде малдың жалпы жағдайы төмендейді. Дене температурасы 41оС дейін көтеріледі. Ауру малдың тәбеті, кекіруі, күйіс қайыруы, руминациясы мүлдем жойылады.
Әрі қарай созылмалы түріне айналғанда малдың жалпы жағдайы жақсарып, тәбеті пайда болып, дене температурасымен асқорту жүйесінің қызметтері қалыптасады. Желіннің зақымданған бөлімшесінің көлемі кішірейіп қатайады, іріңді-қатаралды экссудатының көлемі азайады.
Патологиялық процестерде симметриялылығы және желін конфигурациясы өзгереді. Қабыну процесінің орналасуы мен сипатына байланысты желін кез-келген бетінен немесе оның жекелеген учаскелерінде пайда болады. Сонымен, зақымданған желіннің (зақымданған ширектердің) ұлғаюы өткір өтетін желінсау, сондай-ақ ісіну және фурункулез кезінде болады. Сүт безінің ісінуі кезінде желінсаумен айырмашылығы суық, ал басқаннан кейін саусақпен ұзақ түзелемейтін ойық қалады. Созылмалы іріңді-катаральды желінсау кезінде, керісінше, зақымданған ширектің көлемінде азаю байқалады.
Жергілікті температураның 37-40°С дейін көтерілуі желінсау, флегмоне, абсцесстер, фурункулез, әртүрлі зақымданулар, жіті дерматиттер және желіннің геперемиясы кезінде, төмендеуі -- сероздық ісіну және гангрен кезінде байқалады.
Желінсау кезінде ісіну, флегмоне, көптеген абсцесстер, фурункулез байқалады .

2.3 Патогенезi

Желінсауды қоздырғыш микробтар қан арқылы басқа ағзалардан келіп түскенде қабыну үрдici желінді түгелдей камтуы мумкін, әpi өте ауыр өтеді. Егер де инфекция лимфогенді жолмен тараған болса, патологиялық үрдіс тері асты ұлпасы мен альвеола аралық дәнекер ұлпадан серозды желінсау ретінде басталып, кейіннен алвеолаға ауысуы мүмкін, ягни кабыну үрдісі серозды- катаральді желінсаудан флегмонаға ауысады.
Инфекция лактогенді жолмен өткенде немесе цистернада бұрыннан болған сапрофитті микрофлора өзінің уыттылығын көрсете бастаса, қабыну үрдісі цистерна мен сүт жолдарының, одан кейін альвеолалардың кілігейлі қабатының қабынуымен сипатталады. Әдетте мұндай жағдайда қабыну үрдісі желіннің 6ip ширегімен ғана шектеледі.
Желінсау кезінде патологиялық үрдic 6ip түрден екінші түрге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.