Мемлекеттік шекара

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

: 1

Кіріспе: Шекара

3: 4

: 1. 1

Кіріспе: Шекара ұғымы

3: 4

: 1. 2

Кіріспе: Шекара түрлері

3: 4

: 1. 3

Кіріспе: Мемлекеттік шекара және оның түрлері

3: 4

: 2

Кіріспе: Шекараны белгілеу

3: 10

: 2. 1

Кіріспе: Делимитация

3: 10

: 2. 2

Кіріспе: Демаркация

3: 10

: 2. 3

Кіріспе: Шекараны орнату

3: 10

: 2. 4

Кіріспе: Регламентация

3: 11

: 2. 5

Кіріспе: Мемлекеттік шекара режимі

3: 11

: 2. 6

Кіріспе: Мемлекеттік шекараны қорғау

3: 12

: 2. 7

Кіріспе: ҚР мемлекеттік шекарасы

3: 14

: 2. 8

Кіріспе: Шекаралық торап

3: 15

: 2. 9

Кіріспе: Мемлекеттік шекара жайлы қызықты фактылар

3: 16

Кіріспе: Қорытынды

Кіріспе: Қолданылған әдебиет тізімі

Мазмұны

Кіріспе

Алғашқы мемлекет пайда бола бастағаннан, алғашқы шекаралар пайда болды. Шынында олар жиі ауысып отырды, соғыста кім женсе жер соныкі. Шекаралар тек ғана жаудан қорғану үшін қолданылмай, одан кейін мемлекеттік територия арқылы өтетін транзит жолдарда кеден салағын алу үшін қорғалады.

Орыс деректерінде шекара «термині» XIV ғасырдың I жартысында пайдаланыла бастаған. 1323 жылы 28 қаңтардағы Ловин ордені мен Новгород арасындағы келісім грамотасында : «Ежелден келе жатқандай, әрқайсында өз шекарасы сақталсын» делінген. Алайда мемлекеттік шекара түсінігі әлдеқайда кейнірек XVIII ғасырдың соңы - XIX ғасырдың басында пайда болды. «Караул», «Күзет» және «Кеден» терминдері Ресейде XVIII ғасырдың басында пайда болды. «Шіркеуіл-славян және орыс тілдерінің сөздігінде» «шекарашы» термині айтылған.

1Шекара

1. 1Шекара

Шекара - қандай да бір субъект немесе объект шегін көрсететін және осы субъектіні немесе объектіні басқалардан ажырытатын сызық.

1. 2Шекара түрлері

Мемлекет аумағындағы шекаралар құрлықтық, теңіздік, ауалық шекара түрлері болып ажыратылады.

1) . құрлықтық шекара белгілі бір мемлекет арасында келісімге сәйкес орнатылады, осы келісімге сәйкес жергілікті жерде белгілінеді. Шартты түрде бұл шаралар жергілікті жердің рельефін ескере отырып жасалады.

2) . теңіздік шекара өзендік, көлдік, теңіздік болып бөлінеді. Өзендік шекара жағалық 2 мемлекет арасындағы келісім бойышна белгілінеді, кеме қатынасы жүретін өзендерде тальвег бойынша белгілінеді немесе бас фарватердің ортасынан, кеме қатынасы жоқ өзендерде өзеннің ортасынан белгіленеді. Көлдерде және басқа су айындарында түзу сызықпен жүргізіледі. Жағалауға шығатын бөлікпен құрлықтық шекара біріктіріледі.

3) . теңіздік шекара ішкі территориялық теңіздің шектерін белгілейді немесе теңіздің екі жағынан жатқан, қарама-қарсы жатқан мемлекет арасындағы шекара. Ішкі шектер жағалық мемлекеттің заңына сәйкес, жалпы принциптер мен халықаралық нормаға сәйкес орнатылады. 1982 жылы БҰҰ-ның теңіздің құқық конвенциясы : әр мемлекет теңіздік шекара енін 12 шақырымнан асырмай белгілеуге құқылы деп жариялайды. Екі мемлекет арасында тең құқылы келісім болуы шарт.

4) . ауалық шекара деп мемлекет кеңістігіндегі шеткі және биіктік шектерді айтады. Шеткі шекара деп вертикалды жазықтықты айтады. Ауалық шекара бойынша ешқандай келісім-шарттар жасалмайды.

1. 3Мемлекеттік шекара

Мемлекеттік шекара - мемлекеттік аумақты белгілейтін шектер немесе бір мемлекеттің құрлықтық территориясын көршілес жатқан мемлекет аумағынан ажырытатын құрлықтық сызық.

Политологиялық тұрғыда шекараны ұлттық егемендік таралатын кеңістіктің шектері ретінде түсіндіреді. Мемлекеттік шекара - белгілі бір елдің құрлықтағы немесе судағы аумағының шегін көрсететін меже.

Мемлекеттік шекара 2 басты функцияны атқарады : елдің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді және елдер арасындағы достық, көршілік қарым-қатынасты орнатады. Мемлекет аралық тәжірибеде орографиялық, геометриялық және географиялық мемлекеттік шекаралар белгілі.

Орографиялық шекара - жергілікті жердің рельефін ескере отырып, көбіне таулы суайрық және өзен арналары бойынша жүргізілетін шекара.

Ашық теңізден аумақтық суларды ажырататын, яғни, аумақтық суларды 2 мемлекет арасын ажырататын сызықтар.

2629430.wm_w_480.1.1_Пограничный_мост_в_Моравии.jpg

1-сурет - Аргентина, Парагвай мен Бразилия арасындағы

орографиялық шекара

Геометриялық шекара - жергілікті жердің рельефін ескермей жүргізілетін шекара.

2-сурет - Канада мен АҚШ арасындағы геометриялық шекара

Географиялық шекара - жерді белгілі бір географиялық координаттар бойынша жүргізіледі. Географиялық шекаралар Африка мен Америкада кездеседі. Онда олар мемлекеттік метрополиялармен колонияларға бекітілген. Ресейде шекара түрлерінің бәрі кездеседі.

3-сурет - Египеттің географиялық шекаралары

Шекараны зерттеу теориясы - лимология деп аталады. Бұл шекараның бір бағыты.

Шекаралық көлдерде шекара көлдің ортасынан немесе түзу сызықпен жүргізіледі, олар құршаның теңіздік шекарамен байланыстырады. Мемлекет территорияны, сонымен қатар халықаралық және аралас режим бойынша шекаралар бөледі.

1) . мемлекеттік деп белгілі бір суверенит шегінде белгіленген территория. Мемлекет территориясы құрамына : шекара шегіндегі құрлық, ішкі және территориялық сулар және су мен құрлық үстіндегі ауа кеңістігі кіреді. Жағалық мемлекет көбінде территориялық сулары бар, жағадан ені 3-12 шақырым.

2) . халқаралық режимдегі территорияларға мемлекет аумағынан тыс, щетте жатқан жер кеңістігі жатады, олар халықаралық құқыққа сәйкес барлық мемлекет арасында және теңіздің терең бөліктері жатады.

Арктикалық аудандардың халықаралық құқықтық режимінде ерекшеліктері бар.

Канада, Ресей және басқа мемлекеттер Арктика аудандарды «поляр секторларына» бөлген. Поляр секторынан мұз даралармен аралдар қай мемлекет жағалауында тұрса, сол мемлекет территориясына кіреді. Поляр секторы - негізгі солтістік шекара болып табылатын кеңістік. Шыңы - Солтустік полюс болса, шеткі шекаралары - меридиандар.

4-сурет - Арктиканың шекаралары

1959 жылы келісім-шартқа сәйкес Арктика барлық мемлекеттердің ғылыми зерттеулері үшін ашық деп айтылған. Ғарыштық кеңістік жердің жатқандықтан оның құқықтық режимі халақаралық ғарыштық құқық принциптері мен нормалары бойынша ажыратылады.

3) . аралас режимді территорияға континетальды қайраң және экономикалық зоңа жатады.

Дүниежүзілік мұхиттың таяз су аудандары XX ғасырдың I жартысында маңызды саяси және құқықтық проблемаға айналды, ол континеттук қайран қойнауынан табиғи байлықтарды игерумен байланысты. Бір деректерге қарағанда материктік қайраң дүниежүзілік мұхит бетінің ½ құрайды. 1982 жылы БҰҰның конвенциясы бойынша теңіз құқығына байланысты континентальдық шельф деп - теңіздер мен мұхиттардың жағаларын жиектеп жататын, су астындағы таяз жазық сыртқы шекарасы құрлықтық шекарадан 200 шақырым алыста орналасады.

shelf_thumb[2].jpg

5-сурет - Мұхиттың шекаралары

Қайран шетінігі тереңдік әдетте 100-200 м-ді құрайды, бірақ жеке жағдайларда 1500-2000 м-ге дейін жетеді (Охот теңізіндегі Оңтүстік Куриль қазаншұңқыры) . Экономикалық зоналарға дүниежүзілік мұхиттың 40 % тиесілі, соның ішінде дүниежізілік балықтың 96 % беретін райондар.

Әлем елдері өздерінің қайраңдарын бөлуде құқықтары шектеулі және сәйкесінше акваторияға байланысты ерікті құқықтары жоқ.

1960 жылы экономикалық зоңаларды құру идеясын латиноамерикалық мемлекеттері алға тартқан еді. 1980 жылға қарай әлемнің басқа да мемлекеттері бұл ойды қолдап, іске асырды.

Экономикалық зоналар - бұл дүниежүзілік мұхиттың территориялық сулары шегіндегі ені 200-ге жуық теңіз шақырымға жететін акваториялық райондар. Жағалық мемлекет пайдалы қазбаларды игеру, балық аулай, ғылыми зерттеу барлау жұмыстарын жүзеге асыра алатын ұлттық юрисдикция аймақтары (теңіз құқығы бойынша БҰҰ конвенция шеңберінде), ал басқа мемлекеттерге навигация және балық аулауға рұқсат берілген.

Балық аулау аймақтары мен қайраңдар мемлекеттік жер аумағынан асып, айтарлықтай оның ресурстық әлеуетін ұлғайтуы мүмкін.

6-сурет - Солтүстік Охот пен Батыс-Камчаткадағы

балық аулау жұмыстары

Ерекше аумақтар режимі - белгілі бір щектелген аумақты немесе кеңістігін пайдалану үшін құқықтық мәртебесі мен рәсімдерін реттейтін халықаралық-құқықтық режимдер. Олар әлемнің кейбір немесе барлық мемлекетер мүддесіне орай орнатылады.

Осылайша, халықаралық кеме жүзетін өзендер, каналдар мен бұғаздар режимдері халықаралық шарлауға үшін пайдаланылады.

Аумақтық режимнің ерекше түрі болып территорияны халықаралық-құқықтық жалға беру, еркін экономикалық аймақтар режимі және т. б. жатады.

2Шекараны белгілеу

2. 1Делимитация

Шекара белгілеудің 2 түрі : делимитациялау және демаркациялау бар.

Делимитация - келіссөздер жүргізу арқылы көршілес мемлекеттер арасындағы шекаралар туралы ортақ ережелерді анықтау.

Делимитациялау қаулысы әдетте бейбіт келісімдер немесе мемлекеттік шекараларын белгілеу немесе өзгерту туралы арнайы келісімдердің ажырамас бөлігі болып табылады.

Делимитациялау кезінде екі жақ - картаа құрастырады, оған қосымша мақала немесе қосымша болуы мүмкін. Келісім шартта көрсетілген жағдайға байланысты шекара сызықтары географиялық картаға делимитациялау құрылымдық бөлігі болып, көрнекті құрал ретінде пайдаланылады. Делимитациялау материалдары шекара анықтаудың келесі сатысы демаркациялаудың негізі болып саналады. «Делимитациялау» термині Халықаралық Ғарыштық құқықта жиі пайдаланылады.

2. 2Демаркация

Демаркация - ол жергілікті жерде көзге көрінетін шекаралық белгілер мен белгіленген мемлекет шекара сызықтары, кей жағдайда басқа белгілер пайда болуы мүмкін, мысалы тас жолды маркировкалау сияқты.

Демаркациялау делимитациялау құжаттарына сүйене отырып жасалады, оған сәйкес комиссиялар қадағалайды.

Демаркация жұмыстарын жүргізу кезінде жергілікті жерде териториялық түсірім және аэрофототүсірім жүргізіледі, соған негізденіп ірі масштабты территориялық карта жасалып, шекаралық белгілер қойылады.

Шекараны демаркациялау бойынша осы арнайы документтер құралады : шекара сызықтарының жүргізілі сипаттау, шекаралық белгілер орнату мен топографиялық координаттар анықтау.

Шекаралық белгілер қозғалыссыз күйінде сақталуын 2 жақ қадағалауы тиіс.

Бұрын демаркацияланған шекаралық сызықтарды қайта құру немесе ауыстыру жұмыстарын ремаркация деп атаған.

2. 3Шекара орнату

Халықаралық құқық нормаларына сәйкес жағалаудағы мелекеттердің ішкі-мемлекеттік шеара ашық теңізге байланыста көршілес елдер арасындағы келісімдер негізінде құрылады.

Мемлекеттер арасындағы шектерді белгілеу делимитациялау барысында кезең-кезеңмен жүзеге асады.

Мысалы, Ресей Федерацияның шекарасының өтуі анықталады:

құрлықта - өзіне тән сызықтар немесе бедері анық көрінетін бағдарлар.

теңізде - Ресей теңізінің сыртқы шекарасы бойынша.
кеме өзендерде - бас фарватер арқылы.
кеме өтпейтін өзендерде - өзеннің дәл ортасынан.
көлде - көлдің екі мемлекеттің шекаралық жағалауын қосатын түзу сызық арқылы.
өзен, көл арқылы өтетін көпірлер, бөгеттер және басқа да құрылымдарда - бұл құрылыстардың ортасынан немесе олардың технологиялық осінең өтеді.

2. 4Шекараны өту регламентациясы

Көптеген елдер шекараны қатаң қадағалайды. Адамдар мен көлік құралдары тек қатаң белгіленген шекара арқылы кесіп өте алады.

Көптеген елдер аумағына ену үшін арнайы рұқсат қағаз - виза керек. Шекарадан өту кезінде адам виза, паспорт және кедендік бақылаудан өтеді.

Кейбір мемлекеттер аумағына кіру үшін виза қажет емес. Бұл жағдай визасыз режим ретінде белгілі.

Кейбір мемлекеттер шекарасында бақылау орнатылмаған, еркін кесіп өтуге болады.

2. 5Мемлекеттік шекара режимі

Мемлекеттік шекара режимі - шекараны өту ретін қадағалайтын ережелер жиынтығы. Мемлекет шекара дауларды шешу, шекара белгілерін жөндеу тәртібін қадағалайды. Мемлекеттік шекара режимі - көршілес жатқан мемлекеттер арасындағы өзара келісім арқылы белгіленеді. Теңіздік шекара режимі мемлекеттің басқармасында біржақты актімен орнатылады. Шекара режимін айқындайтын құжат болып табылады : демаркациялық шекара желісібойынша құжаттар, шарттар, демаркациялық комиссия хаттамалары, шартты карталар, шекара белгілері, эскиздері, келісім-шарттар, шекара режиміне байланысты түрлі мәселелер бойынша келісімдер, конвенциялар, мемлекетті актілер жатады.

Мемлекеттік шекара режимі мынадай сұрақтарды қарастырады :

1) Шекараны жақсы жағдайда ұстап тұру, белгілердің, құралдардың сапасын тексеріп бақылау.

2) Мемлекеттік шекараны құжатар арқыл кесіп өту.

3) Шекара маңыңдағы шаруашылық әрекеттер көрші мемлекетке зиян келтірмеу керек.

4) Шетелдік шекарада орын алған жанжалдарды шешу.

Шекаралық режим - бұл мемлекет шекара аумағына іргелес мемлекеттің құқықтық мәртебесі.

2. 6Мемлекеттік шекараны қорғау

1) . Шекараны қорғау құзыретті органдарды қорғау шаралары, шекараны заңсыз кесіп өтпеуді қадағалау жұмыстары арқылы жүзеге асады.

2) . Мемлекеттік шекараны қорғау жұмыстарын ҚРҰҚК (Қазақстан Республикасы Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті) шекара қызметі жүзеге асырады.

3) . Әуе кеңістігінде мемлекеттік шекараны қорғау ҚР Әуе күштерімен дүзеге асады.

Шекараны қорғау мақсаты - мемлекеттік шекара режимнің сақталуы, шекаралық режимнің және шекаралық пункт режимдерінде заңбұзушылық болдырмау.

Мемлекеттік шекара режимі халықаралық-құқықтық және мемлекет ішілік нормалар жиынтығы ретінде қаралады.

ҚР ҰҚК Шекара қызметі осыған мысал ретінде Каспийдің секторында жағалық шекараны қорғауда абыройлы қызмет етуде.

ҚР мемлекеттік шекарасын қорғау және күзету ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің ажырамас бөлігі. ҚР егемендік алған кезден кейін Қытаймен алып жатқан шекараның тек жалпы 12 %-ын ғана қажетті қорғауда болды. Қалған шекарар бөліктері тек әкімшілік-территориялық карталарда белгіленіп, ашық жатты. Ол кезде жас мемлекет үшін шекараның барлық бөлігін күзетпен қамтамасыз етуге күш те, құрал да жетпеді. Ол кезде құқықтық актілер де қабылданбаған еді.

Шекара әскерлері (шекаралық күзет) - мемлекет шекараны күзету мен қорғауға, елдің егемендігі мен аумақтың тұтастығына қол сұғушылық әрекеттерінің жолын кесуге, мемлекеттік шекара режимін сақтауға арналған арнайы әскер.

Шекара әскерлерінің негізгі міндеттеріне кіреді :

мемлекеттік шекара ұстау ережелерімен қамтамасыз ету.
қарулы басып кіруге тойтарыс беру.
мемлекет шекара режимін азаматтардың, органдардың үсталуын қадағалау.
шекара арқылы физмкалық тұлға және жүктердің заңды түрде өтуін қадағалау.
кеден қызметі мен мемлекет тік қауіпсіздік органдарына қажет жағдайда көмек көрсету.
шекара режимін бұзушыларды табу және ұстау, сонымен қатар мемлекеттік шекараны заңсыз кесіп өтушілерді ұстау.
шекара режимі және оны қорғау барысында мемлекеттің халықаралық міндеттері орындауды қамтамаыз ету.

12

220px-Пограничник_в_Туркестане.jpg

7-сурет - Қазақ шекарашылардың Қытаймен шекарадағы

бақылау мұнарасы

8-сурет - Провинция Гуандун, Чжухае теңізінің жағалауындағы

қытайлардың бақылау мұнарасы

9-сурет - Израиль шекара полиция солдаттары (Магав)

2. 7ҚР Мемлекттік шекарасы

ҚР Мемлекттік шекарасы - Қазақстан территориясындағы құрлықтың, судың, жер қойнауының және әуе кеңістігінің шегін анықтайтын түзу сызық, сол сызық арқылы өтетеін жазықтық. ҚР-ң мемлекттік шекарасы жергілікті аймақтарда нақты көрінетін шекаралық белгілермен белгіленеді. Шекаралық белгілердің түрлері, өлшемдері, олардың сипттамасы мен құру тәртібі ҚР Министрлер кабинеті мен халықаралық шарттар арқылы анықталады. ҚР-ң мемлекеттік шекараға байланысты қабылдаған халықаралық шарттар :

«Достастыққа мүше мемлекеттердің, олардың сыртқы шекарасында тұрақтылық жағдайды қамтамасыз етуіне байланысты ынтымақтастық туралы келісім». Бішкек, 1992 ж. 9 қазан
«Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына мүше- мемлекеттердің егемендік, территорияның мызғымастығы мен қол сұқпаушылығын сақтау жөнінде Декларация», Мәскеу, 1994 ж. 15 сәуір.
«Қазақстан-Қытай мемлекеттік шекаралары жөніндегі ҚР мен ҚХР арасындағы келісім». Алматы, 1994 ж. 21 қазан.
«ҚР мен РФ арасындағы сыртқы шеараны қорғаудағы ынтымақтастық туралы шарт», Мәскеу, 1994 ж. 21 қазан.

«ҚР мен РФ арасындағы сыртқы шеараны БІРЛЕСІП ҚОРҒАУ ЖӨНІНДЕГІ ШАРТ». 1995 ж. 30 шілде
ҚР мен Өзбекстан Республикасы арасындағы «Қазақстан- Өзбекстан шекарасы ҚОРҒАУ ЖӨНІНДЕГІ ШАРТ». 2001 жыл.

Мемлекеттік шекараның жалпы ұзындығы шамамен 13 200 шақырымды құрайды (Каспий теңізіндегі шекараны қоспағанда), оның ішінде:

- Қытай Халық Республикасымен - шамамен 1 782, 75 шақырым;

- Қырғыз Республикасымен - шамамен 1 241, 58 шақырым;

- Өзбекстан Республикасымен - шамамен 2 351 шақырым;

- Түркменстанмен - шамамен 426, 08 шақырым;

- Ресей Федерациясымен - шамамен 7 591 шақырым.

2. 8Шекаралық торап

Шекаралық торап - үш және одан да көп мемлекеттердің шекара сызықтарының түйісу нүктесі. Шекаралық тораптарда көбіне мүсіндер және белгілер қойылады. Кей кезде ол туризм объектісі болып кетеді. Ең көп шекаралық тораптар КНР(16), РФ(14), Австралия(9) және т. б.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.