Шет тілі сабақтарында ертегілер оқытуда қолданылатын тиімді әдістер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Матайбай Маржан
ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРҒА ШЕТ ТІЛІН МЕҢГЕРТУДІҢ ТИІМДІ
ЖОЛДАРЫ
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
5B011900-Шетел тілі: екі шетел тілі
Алматы, 2018
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Шетел тілін оқыту әдістемесі кафедрасының
меңгерушісі
_____________ Е.Қ.Нұрланбекова
____ _____________ 2018
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРҒА ШЕТ ТІЛІН МЕҢГЕРТУДІҢ ТИІМДІ
ЖОЛДАРЫ
5B011900 - Шетел тілі: екі шетел тілі
Орындаған
409 топ
Матайбай Маржан
Ғылыми жетекші
магистр аға оқытушы
Б.Қ.Қошқарбаева
Алматы, 2018
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР ҚОЛДАНА ОҚЫТУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ
1.1 Шет тілін меңгерту әдістері, тәсілдері және құралдары туралы ұғым ... .6
1.2 Шет тілі сабақтарында ертегілер оқытуда қолданылатын
тиімді
әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..15
1.3 Оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудағы жұмбақтар қолдану туралы
көзқарасқа сүйеніп жіктелген
әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
1.4 Шет тілін оқытудада ертегілер мен жұмбақтар қолдана оқытудың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.ШЕТ ТІЛІН ОҚЫТУДА ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР АРҚЫЛЫ ОҚЫТУДЫҢ ТИІМДІ
ӘДІСТЕРІ
2.1 Ертегілер мен жұмбақтар арқылы оқытуда ойын әдісін
қолдану ... ... ... ...34
2.2 Шет тілі сабақтарында ағылшын тілін ертегілер арқылы
меңгерту сабақтарының
нұсқалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..43
2.3 Оқушыларды тәрбиелеу барысында ағылшын халық ертегілерімен
жұмыс жасаудың тиімді
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .56
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
Кіріспе
Қазақстан әлемдік қауымдастыққа екпіндеп басып келеді және өзінің
алдына жоғары даму мақсатын қояды. Әлем барынша әртүрлі және көптілді болып
келеді, және көптеген оқушылар бір тілден артық тіл қолданатын ортаға
түседі. Уақыт талабына сай, аясы тар мақсаттағы сапалы білім емес, шет
тілдерді үйренуге дәл осындай қырынан қарау керек.
Мектеп оқушыларын тәрбиелеуде ана тілімен тең және басқа шетелдік
тілдерде білім үлкен рөл атқарады. Еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаев
айтқандай: Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын жоғары
білімді ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: Қазақ тілі-мемлекеттік тіл, орыс
тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі-жаһандық экономикаға
ойдағыдай кірігу тілі.
Еліміз егеменді ел болғалы бері келелі де ауқымды өзгерістер жүруде.
Саяси, экономикалық, қаржылық т.б. салалардағы секілді білім беру саласы да
мұндай өзгерістерден тыс қалған жоқ. Себебі мемлекетті нығайту, көркейту
үшін өмірге жаңаша көзқарастағы, білімді, жан-жақты дамыған ұрпақ тәрбиелеу
қажеттігі туындады. Сондықтан қандай халықтың даму стратегиясын алып
қараса, онда өскелең жас ұрпақты елін сүйетін отаншыл, саналы, тәрбиелі
етіп шығару - оның басты бағдарларының бірі. Қазіргі жас- ертеңгі халық
тағдырын шешетін азамат. Білім беру ұйымдарының алдында күрделі міндет тұр.
Ол саналы ойлайтын ертеңгі күні қоғамда өз орнын табатын жеке тұлғаны
тәрбиелеп шығару.
Мектепте оқушылардың жан-жақты дамуы үшін ертегілер мен жұмбақтардың
ролі ерекше. Ертегілер - жалпы адамзат мәдениетінің бірегей феномені, оның
қайнар көзі мен шыңы. Мәдениет феномені ретінде ертегілерді оқытады,
дамытады, тәрбиелейді, әлеуметтендіреді, көңіл көтертеді, дем алдырады,
сонымен қатар, ол сықақтап, күлдіріп, кез-келген әлеуметтік мәртебенің
шартты екендігін көрсетеді
Ұлы оқытушы В.Сухомлинский Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
шығармашылықсыз, қиялсыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды дейді,
демек оқушылармен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, бір-біріне деген
қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерді
тәрбиелеуге болады. Ертегілер оқушыларды қоршаған ортамен таныстыру, тіл
дамыту, табиғатпен таныстыру, бейнелеу өнері сабақтарында жанды-жансыз
табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу мен сыйластық
сияқты адамгершілік сапалары қалыптастырылады
Ертегі Оқушы үшін - нағыз өмірдің жақсы жақтарын әсірелеп көрсететін
түрі. Егер тәрбиеші ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол оқушыларға ықпал
жасауға мүмкіндік алады. А.П.Усова былай деп атап көрсетті: Оқушылардың
өмірі мен іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыру - оларды тәрбиелеу деген сөз.
Тәрбиенің тиімді процесі ойын және ойынның өзара қарым-қатынастары
формаларында жүзеге асырылатын себебі сол, Оқушы мұнда өмір сүруді
үйренбейді, өз өмірімен тіршілік етеді.
Ертегілер оқушылар өмірін ұйымдастырудың формасы ретінде пайдалана
отырып алдымен солардың ортақ мүддесін бағыттап және дамытып отыру,
оқушылар ұжымын топтастыруға күш салу керек. А.С.Макаренко ойынның оқушылар
өмірін ұйымдастырудағы ролін жоғары бағалай келіп, тәрбиешінің ролі туралы
былай деп жазды: Мен де оқытушы ретінде олармен аздап ойнауға тиіспін.
Егер мен тек қана үйретіп, талап етіп, айтқанымды істетіп тұрсам, онда мен,
бәлкім, пайдалы, бірақ жақындығы жоқ бөгде күш қана боламын. Мен міндетті
түрде аздап ойнауға тиіспін және мен өзімнің барлық әріптестерімнен осыны
талап еттім.
Өзектілігі:Шет тілін оқытуда ертегілер мен жұмбақтар шет тіліне
бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуын арттыру.
Оқушының өмірге қадам басардағы алғашқы қимыл-әрекетін қалыптастыруда
ертегілердің рөлі зор, ал, жұмбақттар балының ьанымы мен ой өрісін
кеңітеді. Сондықтан да оның мәні ерекше. Жас Оқушының өмірді тануы, еңбекке
қатынасы, психологиялық ерекшеліктері осы ертегілер мен жұмбақтар тыңдап,
жаттаумен қалыптасады.
Зерттеу нысаны:Шет тілін үйрету барысында қолданылатын ертегілер мен
жұмбақтар.
Зерттеу пәні:Ертегілер мен жұмбақтар арқылы ағылшын тілін
меңгертуді дамыту әдістемесі.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Ертегілер мен жұмбақтар арқылы
тәрбиеленушілердің ағылшын тілін үйренуге деген ықыласын арттырып, сол
тілде сөйлеуге үйрету.
Жұмысымның мақсаты келесі міндеттерді орындау:
- оқушының өз күшіне сенімділігін нығайту және дұрыс мотивация құру; -
ағылшын тілінің ертегілер мен жұмбақтары арқылы тілдік бірліктермен
танысу, оқушылардың тілдік құзыреттілігін дамыту;
- мектеп оқушыларының сөйлеу мүмкіндігі мен қажеттілігін ескере отырып,
ағылшын тілінде оқушының өздігінен ертегілер мен жұмбақтары арқылы шет
тілін меңгертудің тиімділігін дәлелдеу;
- ертегілер мен жұмбақтар және нақты қарым-қатынас жағдайында қарапайым
деңгейде арқылы шет тілін меңгертудің тиімді әдістерін қарастыру;
- ағылшын тілінде ертегілер мен жұмбақтар оқу арқылы сөйлеу мазмұнын
түсінуге үйретудің әдістемесін ұсыну;
- жұмбақтар шешу арқылы оқушылардың зейін, ойлау, есте сақтау қабілеттерін
дамыту;
- ертегілер мен жұмбақтар арқылы шет тілінде сөйлеу және тыңдату: ауызша
сөйлеу дағдысының негізін дамытудың тиімділігін тәжірибе жүзінде дәлелдеу.
- ағылшын халық ертегісінің оқушы тәрбиесіндегі рөлін және ықпалын анықтау
және оның оқушыға жақсы әсер ету әдістерін анықтау;
-ағылшын халық ертегілерімен жұмыс жасау әдістерінің мүмкіндіктері және
өзгешеліктерін анықтау.
Зерттеу көздері: Шет тілін оқытуда оқытудың жаңа технологияларын
қалыптастыру мен енгізуге бағытталған, мерзімді басылымдарда жарияланған
әлеуметтік зерттеу нәтижелері; шет мемлекеттерде (АҚШ, Германия, Канада,
Франция, Ресей) білім беру жүйесін ақпараттандырудың, оқыту үдерісінде
ақпараттық технологияларды пайдаланудың іс-тәжірибелері; зерттеу тақырыбына
байланысты психологиялық және оқытушыикалық әдебиеттер.
Зерттеу әдістері: Қарастырылып отырған тақырып жөніндегі ақпараттық,
ғылыми және әдістемелік әдебиетті талдау, теориялық талдау, сауалнамалар,
сұхбаттар, сұрақ-жауап, жинақтап қорытындылау, оқу үдерісінде Интернет
ресурстарды пайдалану кезіндегі оқушылардыңәрекетін сырттан бақылау,
оқытушының сабақта әртүрлі ертегілер мен жұмбақарды пайдалану тәжірибесін
зерттеп білу, оқытушыикалық тәжірибе жасау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер оқытудың мазмұнына, формасына,
әдістеріне қарай ертегілер мен жұмбақтар жүйелі пайдаланудың дидактикалық
негіздері анықталып, оқыту үдерісіне енгізілсе, онда оқытудың теориялық
және практикалық денгейі жоғарылап, білім сапасының артуына қол жеткізуге
болады, соның нәтижесінде, оқушылардыңкоммуникативтік, тілді меңгеру
белсенділігі артады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
- шет тілдік білім беру бағдарламасында тиімді болып саналатын ертегілер
мен жұмбақтарды тиімді пайдаланудың теориялық негіздемесі ұсынылды;
- шетел тілін үйретудегіертегілер мен жұмбақтарды тиімді пайдаланудың
жүйелі түрде қолданудың жаңа мүмкіндіктері талданды;
- шетел тілі сабағында ертегілер мен жұмбақтарды қолданудың тиімділігін
көтеретін әдістердің жаңа нұсқаларын жасауға талпыныс жасалды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Зерттеудің нәтижелері мен
пайымдаулары ертегілер мен жұмбақтарды тиімді пайдалануарқылы шетел тілін
оқытудың тиімді жолдарын анықтау мен Интернет ресурстардың оқыту
үдерісіндегі жаңа мүмкіндіктерін айқындау мақсатында жүргізіліп жатқан
жұмыстарға ой қосуы мүмкін.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Зерттеу барысында қол жеткен
нәтижелер ертегілер мен жұмбақтарды тиімді пайдаланумектептердегі шетел
тілі сабақтарында, тіл үйрету курстарында оқуды ақпараттандыру мақсатында
қолданылуы мүмкін. Атап айтқанда, эксперимент нәтижелері мен қорытындыларын
тілдік материалдар болып саналатын: ертегілер мен жұмбақтарды тиімді
пайдалануәдістемесін дәстүрлі және дәстүрлі емес сабақ барысында
пайдалануға болады.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1.АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР ҚОЛДАНА ОҚЫТУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ
1.1 Шет тілін меңгерту әдістері, тәсілдері және құралдары туралы ұғым
Қазіргі Қазақстандық қоғам көпұлттық, көптілділік және көпмәдинеттілік
жағдайда. Сондықтан осы қоғамға бейімделген көп тілді меңгерген мәдениетті
тұлға қалыптастыру - өзекті мәселелердің бірі. Тіл мәселесін сөзге тиек ете
отырып, Н.Ә.Назарбаев Қазақстандықтардың жаңа ұрпағы ең кем дегенде үш
тілді біліп, Ағылшын, орыс және ағылшын тілдерін еркін білу тиіс екендігін
айтты [2]. Сонымен қатар ағылшын тілін кеңінен білмейінше, ұлттың бәсекеге
шынайы қабілеттілігі туралы айту қиын болатындығын ескерте отырып, барлық
ата-аналарды оқушыларын үш тілде оқытуға шақырды.
Шет тілін меңгертуде оқу құралдарының маңыздылығы өте жоғары.
Әдістемелік құралдың практикалық пайдалылығы - оқушыларға тілдердің
үштұғырлығын үйрету көптілді тұлғаның негізін қалыптастырудағы алдын-ала
маңызды кезеңдерінің бірі ретінде қарастырылуында болып табылады. Тілдердің
үштұғырлығы әдістемелік құралының мазмұны негізінде оқушылардың үйреніп
жатқан тілдерінде сөздердің, дыбыстардың, сөйлемдердің дұрыс айтылуы
қалыптасады, сөздік қоры жинақталады, ана тіліндегі және басқа тілдегі
сөзді түсіну мен қабылдау және жеңіл диалог құруға қатысу біліктері
қалыптасады.
Әдістемелік құралдың практикалық маңыздылығы оқушылардың заманауи
қоғамдағы жалпы қолданылатын тілдердің негізін меңгерумен шарттастырылады.
Тек қана ана тілі емес, сонымен қатар ұлтаралық қарым-қатынастағы шет
тілдерінің ауыз екі сөйлеу тілін меңгеру тұлғаның зияткерлік, эмоционалдық
және адамгершілік дамуымен тығыз байланысты.
Тілдік дағдыларды дамытудың негізгі мазмұны мектептеұйымдарда
тәрбиелеу мен оқыту әдістемелік құралының Қатынас білім беру саласында
анықталады. Қатынас білім беру саласының мақсаты - үйретілетін тілдердің
ауызша және ауызша емес құралдармен қоршаған ортадағы адамдармен қарым-
қатынас жасауға қабілетті көптілді тұлғаны тәрбиелеу болып табылады.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері бойынша қойылатын негізгі талаптар:
жалпы уақыттың 5-10 минуты үш тілде жүргізілетін жалпы дамытушы лексикалық
түрлерге (сергіту кезеңдері, санамақтар, дидактикалық ойындар, тілдік және
фонетикалық дайындықтарға, тақпақтар мен ұйқастырмаларға) бөлінеді.
Тәжірибеде қолданылып жүрген барлық кезеңде тілді үйрету әдістемелері
ата-аналарға үйде өз оқушысымен дербес айналысуға көмектеседі.
Заттық-дамытушы орта тілдік кеңістікке ену үшін Кадыргалиева С.И.
Есбергенова Г. пікірлері бойынша :
- таспа, диск және басқа да тасымалдағыштарда музыкалық аудио материалды;
- сөздік, үстел үстіндегі баспа ойындары, құралдар, кітаптарды;
- жағдайға байланысты, рөлдік, лексикалық мазмұны бар сахналандырылған
ойындарды;
- ертегілерді сахналау, тақпақтарды мәнерлеп оқуда оқушылар өздерінің
жетістіктерін көрсете алатын ертеңгіліктер мен мерекелерпайдаланылады [4].
Мектепте оқыту тұжырымдамасының негізін қалайтын кезеңдер оқытудың
әдістемелерін, тәсілдерін, үлгілері мен құралдарының спектрін кеңінен
қолдануға әкеледі. Бұл ретте оқушылардың жеке, сонымен қатар, олардың жалпы
мәдени дамуы мен микро әлеуметтік ортасы - отбасының ерекшеліктері
ескеріледі [5].
Верещагина И.Н.,Рогова Г.В. Шет тілін оқытудың негізгі тәсілдері:
а) оқушыларға таныс емес тілде үлкендердің тіліне еліктеуі;
б) көру, есту және әсем бейнелерді құру. Нәтижесінде, ұйымдастырылған оқу
іс-әрекетінде оқытудың ауызша емес құралдарының басымдылығы (суреттер,
заттардың графикалық бейнелері мен сөйлемдердің құрылымдары, музыка);
в) оқу-дидактикалық ойындарды қолдану;
г) жұмбақтар;
д) өз ойын білдіріп, өзін-өзі бағалауды арттырудағы психологиялық
кедергілерді болдырмайтын ертегілер мен шағын әдеби шығармаларды драмалау
[6, 7].
Жұмыс ұстанымдары Витлин Ж.Л. еңбегінде көрсетілген еді:
1. Мадақтаудың түрлі құралдарын қолдану, ауызша және материалдық.
2. Оқушының тілдік қабілетін арттыратын оқытушы пен оқушылар арасындағы оң
қарым-қатынастарды қалыптастыру.
3. оқыту үдерісінде оқытушытің сөйлеу тілінің оқушының жаңа үйреніп жатқан
тілде 90% болуы.
4. Лексиканы жүйелі енгізу: лексикалық тапсырмаларды арттырып, біртіндеп
бекіте отырып 3 сөзден бастау. Соңында күнделікті өмірде жинақталған сөздік
қорын арттыру.
5. Оқушылардың қысқа мерзімді есін ескере отырып, әрдайым алдыңғы өткен
материалға қайта оралып, оны келесі қайталауларға енгізу.
6. Сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған дұрыс тілдік құрылымдарға үйрету.
7. Жұптық және топтық үйретулерге айрықша ықылас бөлу. Бұл топта қолайлы
психологиялық ахуал құруға және тілдік кедергілерді жоюға көмектеседі.
8. Оқытушының сұрақтары мен бұйрықтарына әсерінің жылдамдығын дамытады
[8,12].
Қарым-қатынас адамның көңіл күйі мен эмоционалдық күйін анықтауға,
өзінің ішкі дүниесін түсіну тәсілдерімен өзін-өзі нормаларын меңгеруге
бағытталады. Бұл жастағы оқушыларға айналасындағы адамдардың тілдеріне сын
көзбен бағалау қарым-қатынасы мен өз ойының нақтылығын қадағалау
қабілеттерін дамыту тән. Бұл оқушылар сөздердің дыбысталуы мен мағынасына,
оның дыбыстық түріне, тілдегі сөздердің тіркестері мен қабысуларын
қызығушылықпен таниды.
Әңгімелесушілердің назарын өздеріне аударудағы мектептеересек жастағы
оқушылардың талпынысы өзінің тілін мәнерлі, бейнелі етудегі әрекеттерінен
байқалады. Оқушылар тілдің дауыс ырғағының құралдарымен қолданумен ғана
емес, сонымен қатар, тілге тән эпитет, теңеу, метафора секілді мәнерлілік
құралдарын меңгеруге қабілетті болады. Оқушылардың тілінде елеулі дербес
ерекшеліктер білінеді.
Әңгімелесу барысында (оқытушының көмегімен) қойылған сұрақтың
сипатына қарай сөйлем түрлерін қолданады. Ересектер мен құрбыларына өтініш,
алғыс, реніш, шағым түріндегі сыпайы қарым-қатынас үлгілерін үйренеді.
Өзінің және құрбыларының тіліндегі қателер мен олқылықтарды анықтап, оларды
түзей алады.
Зимняя И.А., Сахарова Т.Е. өз еңбектерінде оқушылар тұрмыстық
сөздікті, табиғат пен тұрмыстық заттардың атауларын, олардың қасиеттері мен
сапаларын, құрылымын, материалы мен оның ерекшеліктерін білдіретін сөздерді
дұрыс және нақты қолдануды белсенді меңгерулері тиіс. Нысанның пішіні,
өлшемі мен басқа да белгілерін білдіретін сөздерді меңгеруді жалғастыруы
керек деп тұжырымдаған [9, 17].
Оқушылар өзіне таныс заттардың қасиеті мен сапасын анықтауға қажетті
зерттеу әрекеттерін дербес қолданып, оларды атаулары тиіс (сипау, үрлеу,
умаждау, қолында өлшеу, иіскеу және т.б.).
Оқушылар сөздік жұмыстардың жетекші мазмұны жалпылаудың тегі мен
түрлерін, жалпылауды білдіретін сөздерді түсініп қолдану болып табылады.
Сөздердің ұғымдық мазмұнын меңгеру оқушыларға сөздердің ауыспалы.
басқаша айтылған мағынадағы сөздерді түсініп, қолданудағы жаңа деңгейге
өтуге мүмкіндік береді. Түрлі мамандықтағы адамдардың еңбегімен таныстыру
барысында олардың сөздігі заттар мен еңбек құралдарының, жұмысқа қажетті
техниканың, еңбек іс-әрекеттері және олардың орындалу сапасының атауларымен
толықтырылады.
Мектепте оқушылар дыбыстарды дұрыс айтуға және сөздерге дыбыстық
талдау жасау іскерліктеріне үйретіледі. Олар ана тілінің барлық дыбыстарын
анық, дұрыс айта білулері тиіс. Күнделікті сөйлесу барысында дыбыстарды
дұрыс айта білуге жаттығады.
Ертегі, жұмбақ, өлеңдерді оқып, әдеби шығармаларды мазмұндау
барысында оқушылар түрлі дауыс ырғағының құралдарымен қолдана білуі тиіс:
сарын, сөйлеу ырғағы, қисынды екпін. Бұл құралмен оқушылар өзіне туған емес
(орыс және ағылшын) тіліндеріндегі өлеңдерді оқу және әдеби шығармаларды
мазмұндау барысында да қолданулары тиіс.
Оқушылар алдына қойылған коммуникативтік жағдайға байланысты
білімдік және тұрмыстық әрекеттерді айқындайтын тіл материалының
әдістемелік құралына орай, алдын ала дайындықсыз ойындағысын жеткізуі тиіс.
Өзінің пікірін айтуда тілдік тұрғыдан дұрыс рәсімделген, мөлшері 3
сөз тіркесінен кем болмауы тиіс. Пікір айту сипаттамадан (сурет, бұйым,
ертегілер кейіпкерлерінің әлпеті және т.б.), оқиғадан (дос, отбасы мүшесі,
үй жануары және т.б.) тұруы мүмкін.
Оқытудың негізгі принциптері: қызықтылық, жүйелілік, түйіндемелік,
қолжетімділік, көрнекілік және шынайы қарым-қатынас болуы тиіс [10].
Тілдің үш тұғырлығының дамуы курсының аяқталуымен оқушылар лексика-
грамматикалық құрылымдардың зерттелген тыңдалым машықтарын меңгеруі керек,
берілген тақырып бойынша айқын сөйлеу, оқып жатқан тілдерде өлеңдер мен
тақпақтарды білу.
5-6 сөйлемнен құралған заттарды сипаттайтын шағын ертегілер, жеке
тәжірибеден оқиғалар құрастыру; әдеби шығармалардан түсінгенін айту,
суреттер бойынша мәтін құрастыру. Ойыншықтар, суреттер бойынша баяндамалық
ертегілер шығару, жұмбақтар мен салыстырмалы жұмбақтар құрастыру.
Оқушылардың коммуникативтік қабілеттерін дамыту барлық салаларда жүзеге
асады, бірақ мектепте басты оқытудың түрі оқушылардың сөйлеу қабілетін
дамыту бойынша ұйымдастырылған оқыту қызметі болып табылады. Қатынас
білім саласы құрылымының әрекеті әр түрлі өзара байланыстағы сөйлеу
жұмысының, сөздікті жетілдіру және жандандыру, грамматикалық сөйлеу
тіркесін қалыптастыру, дыбыстық сөйлеу мәдениетін және т.с.с. тарауының
процессі ретінде белгіленеді. Осы кезеңде, мектептежаста, байланысты
монолог сөзін дамыту негізгі мақсат болып табылады. Оқытылудағы тілдердің
дұрыс айтылуын қалыптастыру барысында есту қабілеті және фонематикалық
қабылдау, сөйлеу аппаратының моторикасы, яғни сөйлеу мүшелерінің
қозғалғыштығының айырықша мәнділігі бар. Көптілде айтылуын қалыптастыруға
фонематикалық есту қабілеті міндетті шарт болып табылады.
Сараланған дыбысты қабылдау қабілеті акустикалық және артикуляциялық
дағдыларды дамыту барысында қалыптасады. Ағылшын, орыс, ағылшын тілінде
дыбыс шығару біртіндеп қалыптасады. Олар 3 кезең арқылы өтеді:
1) артикуляциялық аппаратты дайындау;
2) тұйықталған дыбыстың айтылуын нақтылау;
3) буындарда, сөздерде және фразалық сөйлеуде буындарды бекіту [11].
Бірінші кезең сөйлеу аппаратын артикуляциялық қимылдарға дайындауға
бағытталған. Бұл шараны арнайы дыбыстық сөйлеу мәдениетін және Ағылшын,
ағылшын тілінде сөйлеуді оқыту бойынша ұйымдастырылған оқу қызметінде іске
асыру қажет. Күнделікті тәртіптік сәт уақытында, таңғы гимнастика, жуыну
барысында артикуляциялық аппаратты шынықтыру үшін жаттығулар орындауға
болады. Дыбысты зерттеу үдерісінің құрылымы фонетикалық қабілетін дамыту
әдістемеге кірістірілген Қатынас білім саласында ана тілінде оқыту және
тәрбиелеу әдістемелік құралында толық сипатталған.
Барлық оқушылар игеруге міндетті негізгі лексикалық қормен қатар
игерілетін белгілі рецептивті лексиканың көлемі: күнделікті әдетті
айтылатын сөздер, ұйқастырмаларда және тыңдалымға арналған мәтіндерде
кездесетін лексика.
Жаңа сөздерді саралап айтуды жөндеу, тек таза сөйлеу және
жаңылтпаштарды қолдану арқылы жүзеге асады.
Сөйлеудің дұрыс ырғағы мен екпінін қалыптастыруда сөйлеу тынысы ерекше
орын алады. Сөйлеу тынысы тыныстық гимнастиканың барысында дамиды. Тыныс
гимнастикасында әр түрлі сюжетті жаттығулар қолданылады: (Сағат Ұшақ
Сорап және т.б.). Тыныс гимнастикасы әр түрлі ойын жаттығулар түрінде
өтеді. Оқушылар мақта шарларын, қағаз сызықшаларын, шарларды үрлейді, сабын
көпіршіктерін жібереді және т.б.
Тілдердің үштұғырлығының дамуы барысында келесі ерекшеліктерді ескеру
қажет:
- оқытудағы тілдердің сөз әрекетін белсенді түсіну және айту процессі
ретінде қалыптасуы керек;
- оқыту әдістемесі қызмет принципіне (қолда бар қызығушылық, қойылған
мақсатқа сәйкес теңбе-тең тәсілдер мен мақсаттарды қолдану) негізделуі
керек;
- қарапайым пікір айту машықтарын қалыптастыру үшін сөз таңдау, оның
өзгеруі, сәйкес ойын жеткізу сөйлемдерін таңдау қажет;
- мектепте оқушыларды сөйлеу жағдайындағы бағытталу машықтары және
оқытылып жатқан тілдегі қарым-қатынасқа оқыту қажет [8].
Тіл үштұғырлығына кіретін тілдер ұйымдастырылған күрделі жүйені
құрайды. Жаңа сөздерді сөйлеуде пайдалану кезінде оларды игеру және қарым-
қатынас жасау тек белгілі сөздік қордың жинақталуы мен есте сақталу
жағдайында ғана мүмкін.
Сөздік жұмыс тілдер үштұғырлығын оқытудың алғашқы кезеңінде басым
болып табылады, себебі тілдерді тәжірибеде игеру алдын ала бейтарап
сөздікті жинақтаусыз мүмкін емес. Белсенді сөздікке жаңа сөздерді енгізу:
ойыншықтар, нақ пішін, табиғи заттар, сюжеттік суреттер, фотосурет,
оқушырға көрнекілікке сүйене отырып, бейнелерді көру нәтижелі болып
табылады. Жаңа сөздердің айтылуы мінсіз, айқын, ашық болуы тиіс.
Меңгерудегі тілге енгізілетін жаңалықтар келесі кезеңдерден өту қажет:
оқытушытің үлгісіне сүйене отырып жаңадан естіген сөздерді елестетіп
қалыптастыра білу; сөйлеу кезінде оларды тану және түсіну.
Оқытылу барысына жаңа сөздер мен сөз тіркесі қосылғанда өз ретімен
енгізілуі қажет. Жаңа сөздер алғашқы рет енгізілсе, оқушылардың назарын
оларға және ерекше айтылуына аудару қажет. Бірақ оқушылар жаңалықтарды
шамадан тыс қабылдамауына көңіл бөлу керек.
Белсенді сөйлеуде пайдаланылатын сөздер біртіндеп енгізілуі керек және
жүйелі түрде қайталанып тұру қажет. Белсенді сөздікті толықтыру фразалық
сөйлеуді біртіндеп күрделендіру арқылы жүзеге асу қажет.
Мағыналы мәтінді, тақпақтар, өтірік өлеңдер, санамақтардың екпін мен
мәнерлеп айтылуына аса назар аудару қажет.
Айтылу жағынан сөйлеуін жетілдіру, есту ықыласын дамыту, есту арқылы
сөйлеуін жетілдіру үшін мынадай әр түрлі тәсілдер қолданылады:
- оқыту тіліндегі оқытушытың үлгісіне қарап дыбыс және сөздерді дұрыс айту;
- кейіпкер және бұйымдарды келтіру барысында дұрыс екпінді қолдану;
-бұйымдар мен кейіпкерді сахналау кезінде дұрыс екпін пайдалану;
- қажетті мәнерлі құралдар таңдау үшін оқушыларға қарастырылған сұрақтар;
- сөйлемдерді әр түрлі екпінмен (қуана, ренжулі, немқұрайлы) айту бойынша
шығармашылық тапсырмалар;
- жеке сөздер, сөйлем, логикалық екпін қоюлары, дауыс ырғағын және күшін
өзгертуді (қосылып, жекеше) қайталау үшін жаттығулар;
- рөлмен оқу [11, 28].
Жаттау немесе жатқа оқу кең қолданылады (ертеңгілікте орындау,
сәбилердің алдында көңіл көтеру, туыстардың сыйлығына және т.б.). Осы
жаттығулар Оқушының күш-қуатын жұмылдырады, әрі басқа тілде өз қалауынша
айтуға ықыласын арттырады.
Оқушының қабылдау ерекшеліктерін ескере отырып, оқытушытен
жеңілдеткен түрде еске сақтау тәсілдерін қолдану талап етіледе. Оқушылармен
лексикалық мәліметті нақты бекіту үшін, оны бірнеше рет қайталау қажет.
Оқушының сөздік қорын толықтыру үшін, қайталау барысында тек белгілі ғана
емес, жаңа лексиканы пайдалану қажет.
Бастапқы кезеңде орыс тілінде оқытылып жатқан топтардың Ағылшын,
ағылшын тілдерін оқыту барысында лексикалық, грамматикалық және фонетикалық
дағдыны қалыптастыруына үлкен назар аудару қажет. Осы дағдылар болмаса
сөйлеу өнері айтарлықтай сапалы болмайды, оқушылар дұрыс айтуды және
оқытудағы тілдердің сөйлеу қалыптылығын сақтай алмайды.
Күнделікті, әртүрлі тұрмыстық жағдайда ұйымдастырылған оқу қызметі
процессінде және дидактикалық ойын барысында өздігінен әртүрлі сөздіктерді
қолдануда жүзеге асады. Маңызды тілдесуді ұйымдастыруды, оқушылардың
сөйлеуге назарын аудару, сөздік қорына, Оқушының жинақталған сөз құрамы
байлығын пайдалану оқытушытың рөлі болып табылады.
Театр әрекеті, сүйікті ертегілердің ерекше үзінділерін сахналау,
кейіпкерлер диалогін пайдалану орыс және ағылшын тілдерін үйренуді
белсендіруге, грамматикалық құрылымды және жүйелі сөздің дамуына мүмкіндік
туғызады.
Мектеп оқушысымен (орыс және ағылшын) тілдерді үйрену барысында
тілдің үштұғырлығы жағдайында дыбыс мәдениетін меңгеру – оқушылардың
белсенді сөздік қорын толықтыру барысын анағұрлым қарқындатады, тіл
байланысын кеңейтеді.
Оқытылып жатқан тілдердің дыбыстарын дұрыс айтуды қалыптастыруға
оқыту барысында сөйлеу жаттығуларын өткізу қарастырылған. Мұндай жаттығуға
дыбысты жеке сөздің, сөйлемнің ішінде айтылуы кіреді. Оқытушы оқушыларды
әрбір үйретілетін дыбыстың артикуляциясымен таныстыруға және оның барлық
оқушылармен дұрыс айтылуын қадағалауға міндетті.
Тілдің үштұғырлығын дамытудағы жұмысты дұрыс ұйымдастыру және дұрыс
жоспарлау үшін оқушылардың сөйлеу мүмкіндіктерін дамыту мен байытудың жалпы
жағдайын анық білу қажет [12].
Оқытудағы жетістік көбінесе оқушылармен жұмыс жасаудың құрылымына
тәуелді. Оқытудың басында (2-3 минут) Оқушыны Ағылшын және ағылшын
тілдерінде еркін қызықты араласатын күйге түсіретін, кернеу мен
шығармашылықты шешетін оқыту-ойнату әрекеттерін жүзеге асырған дұрыс.
Оқушылардың белсенділігін арттыру үшін олардың Ағылшын және ағылшын
тілдерінде күлімдеп, жақсы рең білдіріп, : Жақсы!, Жарайсың!, Дұрыс!
және т.б. сөздермен мадақтап отырған дұрыс.
Ұйымдастырылған оқыту әрекетінде оқушылардың фонематикалық есту
қабілетін, сөйлеу қабілеттері мен дағдыларын, қарапайым сөйлеу талдауын
дамытуға бағытталған 2-3 минуттық фонетикалық жаттығуды (Фонетикалық
минут) өткізу қажет. Фонетикалық минут келесі ойындар ретінде өткізілуі
мүмкін. Мысалы:
1. Fairy TalesStories (6): Fairy Tales Activities
read about the fairy tales, add the number and write the title then match
the 3 parts.
page 2: bookmarks. Cut and paste the correct description and title on each
bookmark.
Ертегілерді суретпен жұмыспен істеу арқылы балалардың қызығушылығын
арттыра аламыз.
Әдіс – оқу-тәрбие жұмыстарының алдында тұрған міндеттерді дұрыс
орындау үшін мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу үшін қолданатын
тәсілдері. Әдіс арқылы мақсатқа жету үшін істелетін жұмыстар ретке
келтіріледі. Оқыту әдістері танымға қызығушылық туғызып, оқушының ақыл-ойын
дамытады, ізденуге, жаңа білімді түсінуге ықпал етеді. Оқытуда ең басты
нәрсе – оқушылардың танымдық жұмыстары. Оқыту әдістері ең анық фактілерді
білуді қамтамасыз етеді, теория мен тәжірибенің арасын жақындатады.
Мысалы:
Page 1: read about the fairy tales, add the number and write the title then
match
the 3 parts. page 2: bookmarks. Cut and paste the correct description and title
on
each bookmark. It wasnґt my intention to write a series when I prepared the 1st
then the 2nd fairy tales ws... but thanks to your kind comments it has become
one!
REINVENTING FAIRY TALES –
Several activities based on the viewing of four fabulous cartoons by the
great Tex Avery. These cartoons (great oldies that you can find on youtube)
are different versions of "Little Red Riding Hood" and "Three Little Pigs".
The worksheet includes follow-up activities.
Тәсіл – оқыту әдісінің элементі. Жоспарды хабарлау, оқушылардың
зейінін сабаққа аудару, оқушылардың мұғалім көрсеткен іс-қимылдарды
қайталауы, ақыл-ой жұмыстары тәсілге жатады. Тәсіл оқу материалын түсінуге
үлес қосады.
Оқыту тәсілдерінің түрлері:
- ой, зейін, ес, қабылдау, қиялды жақсарту тәсілдері;
- мәселелі жағдаят тудыруға көмектесетін тәсілдер;
- оқушылардың сезімдеріне әсер ететін тәсілдер;
- жеке оқушылар арасындағы қарым-қатынасты басқару
тәсілдері [13].
Сонымен тәсілдер оқыту әдістерінің құрамына кіреді, әдістің
жүзеге асуына көмектеседі.
Оқыту әдістерінің басты қызметі - оқыту, ынталандыру, дамыту,
тәрбиелеу, ұйымдастыру.
Fairy Tales Stories (12): The (Bear...) Princess and the Dragon - 2 pages
The Princess and the Dragon - I donґt know the story but I wanted to use
these sweet graphics purchased from Graphic Garden so I wrote a little
story:))) The dragon is friendly because... too cute!! :))) Pupils read the
story, match the two parts, answer the questions and find the sentence in
the text for each picture. Have a nice Wednesday!:
Оқыту құралдары - білім алу, іскерлікті жасау көзі. Олар: көрнекі
құралдар, оқулықтар, дидактикалық материалдар, техникалық оқыту құралдары
Fairy Tales Speaking Cards
Speaking cards to talk about the fairy tales: Cinderella, Snow White, Little
Mermaid and Jasmine. printable version included.
Оқушылар сөзден, кітаптан, көрнекіліктен, тәжірибелік жұмыстардан
білім алады. Осыны ескеріп 20-30 жылдарда Ахметов Н. К., Хайдаров Н. Ж.
сөздік, тәжірибелік, көрнекілік әдістерін ұсынады. Қазір компьютерлік
жүйелер арқылы білім алу мүмкіндігі бар [12].
М.А.Данилов (1899-1973), Б.П.Есипов (1899-1967) дидактикалық мақсатқа
жету үшін қолданылатын әдістерді топтастырды. Олар: білім алу, іскерлік
және дағдыларды қалыптастыру, білімді қолдану, шығармашылық іс-әрекет,
бекіту, білім, іскерлік, дағдыларды тексеру. Аталған авторлардың пікірлері
бойынша оқыту әдісі - дидактикалық мақсатқа жету үшін оқушылардың іс-
әрекетін реттеп, ұйымдастыру тәсілдері. Бұл саралауда әдістер оқытудың
алдында тұрған міндеттермен сәйкестендірілген.
Қасенова Д.А. оқыту әдістерін оқушылардың танымдық жұмыстарының түріне
қарай топтастырған. Авторлар оқушыларға ақыл-ой жұмысының, өз бетімен білім
алудың жолдарын көрсетеді.
Оқытушының басшылығымен жұмыс істейтін оқушылардың танымдық белсенділігі
әртүрлі [13].
Репродуктивтік әдіс арқылы оқушы "дайын" білімдерді есінде сақтап,
кейін қатесіз айтып бергенмен, оның ақыл-ой белсен ділігі төмен болады.
Эвристикалық әдіс арқылы ақыл-ой жұмысы күшейеді, оқушы білімді өзінің
танымдық іс-әрекеті арқылы алады. Бұл әдіс бастауыш мектептерге де
таралған. Бірақ сабақты тұрақты түрде мәселелік, эвристикалық, зерттеу
әдістерімен өткізу мүмкін бола бермейді. Конышева А. В. оқу-танымдық іс-
әрекетті ынталандыру әдістерін топтады. Ол іс-әрекет 3 бөліктен:
ұйымдастыру, ынталандыру, бақылаудан тұратынын атап көрсетіп, әдістерді оқу-
танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау әдістері деп бөледі
[14]. Мысалы :
FAIRY TALES PICTIONARY
...PLEASE, READ IT CAREFULLY BEFORE TAKING IT TO YOUR CLASSROOMЁ...The elves
and the shoemaker The fisherman and his wife Golden goose The golden bird
Snow white Red riding hood The valiant tailor The frog prince...
Конышева А. В. оқыту әдісіне сәйкес келетін оқу әдістерін і іріктеген.
Оқыту әдістері: а) ақпарат беру әдісі, ә) түсіндіру әдісі, б) ынталандыру
әдісі, в) тәжірибелік әдіс [14].
Бинарлық әдістер бір-бірімен тығыз байланысты оқыту мен оқудың
тәсілдерін (хабарлау, міндеттер қою, мұғалімнің тапсырма беруі, оқушылардың
тыңдауы, жаттығулар орындауы, есептер шығаруы, мәтінді оқуы, т.б.)
қолдануды талап етеді. Мысалы, мұғалім оқушыларға фактілер мен ережелерді
хабарлайды, заттарды көрсетеді, фактілердің мәнін түсіндіреді, оларға
сұрақтар қояды. Егер оны тәсілдердің арасында түсіндіру тәсілдері, дәлірек
айтсақ фактілерді талдау, салыстыру, хабарлау, т.б басым болса, онда оқыту
әдісін түсіндірмелі деп атауға болады. Мылалы:
FAIRY TALES
...PLEASE, READ IT CAREFULLY BEFORE TAKING IT TO YOUR CLASSROOMЁ...The elves
and the shoemaker The fisherman and his wife Golden goose The golden bird
Snow white Red riding hood The valiant tailor The frog prince Brother and
sister Mother hulda Spirit in glass bottle Hansel and Gretel Rapunzel
Sleeping beauty The white snake Godfhater death Rumpels...
Коти Т.Ю. eгер негізгі тәсіл - ақпараттарды, фактілерді ұсынумен
шектелсе, (мысалы: мұғалім оқушыларға ережелерді жаттауды ұсынады, бірақ
ереженің мәнін түсіндірмей, оны жаттау тәсілін айтады), онда оқыту әдісі
ақпараттық- хабарлау, немесе оны жай ғана хабарлама әдісі деп атайды.
Осыған сәйкес бірінші жағдайда оқушылар заттарды бақылап, фактілерді есінде
сақтайды, мұғалімнің түсіндіргенін тындайды және ой елегінен өткізеді,
сұрақтарға жауап іздейді. Бұл жерде оқу әдісі репродуктивтік, дәлірек
айтсақ жаңа ережені оқушылар дайын күйінде меңгереді (оқушылар фактілерді
талдап, ережелер шығармайды) [15].
Мысалы: Wordsearch FAIRY TALES
...please, read it carefully before taking it to your classroomё...beauty –
wife – two - mother bottle - one brother - shoemaker cinderell a – valiant -
red elves - king eyes - sleeping fisherman – rumpelstiltskin frog - old
glass – snake - king godfather – tailor - thumb golfen - snow goose -
rapunzel gretel – three – prince - hulda hansel -...
Егер оқыту әдісі хабарлау әдісі болса, оқудың негізгі тәсілі жаттау,
оқушылардың үлгі бойынша жұмыс істеуі. Мұндай оқу әдісін шартты түрде
орындаушылық деп атаймыз. Сондықтан оқушының кітаппен жұмысы оқу әрекетінің
тәсілі болып табылады. Егерде оқушы мәтінді талдаса, түсінгенін өз сөзімен
айтса, онда кітаппен жұмыс оқу әдісі болып табылады. Егер монологтық
баяндау әдісі қолданылса, онда мұғалім ертегілейді, ғылымның дайын
қорытындыларын, ережелерін, фактілерін хабарлап оқиғаларды суреттейді, іс-
әрекеттің үлгілерін көрсетеді және оқушыларға тапсырмалар береді.
Grammar Fairy Tale "Who Is Stronger"
"Once upon a time there were..." I wrote this grammar tale to help students
make questions and negatives in the Past and Present Simple. Students read
the tale and then do exercise to practice this material.
Ертегілерді оқыту барысында, оқушылар мұғалімнің көмегімен "жаңалық"
ашады, бірақ негізінен оқушылар өз бетімен жұмыс істейді. Зерттеу әдісін
қолданғанда мұғалім оқушыларға тәжірибелік сипаттағы тапсырмалар (тәжірибе
жүргізу, қосымша ақпарат, фактілерді жинап оларды өз бетімен талдау және
қортындылау, өз ойын дәлелдеуге керекті материалдарды жинау, т.б) береді.
Оқушылар оларды өз бетімен орындайды, бірақ бұдан мұғалімнің басшылығы
керек емес деген сөз тумайды.
1.2 Шет тілі сабақтарында ертегілер оқытуда қолданылатын тиімді
әдістер
Оқыту әдістерін тандау әдетте сабаққа оқу материалының мазмұнын
таңдаған кезде жүреді. Ол дидактикалық мақсатқа, оқушылардың білім
деңгейіне мұғалімнің өзінің дайындық деңгейіне байланысты.
Ертегі – оқу материалын ауызша баяндау. Қасенова Д.А. "Сөзден әдемілеп
ертегі шығару өнері үй салу өнеріне үқсас" дейді [13]. Сөз өнерінің айшықты
болуы сөздің дұрыстығына, тілдің анықтығына, дәлдігіне, көркемділігіне, тіл
тазалығына байланысты екенін дәлелдеп, алмастыру, кейіптеу, бейнелеу
(ұқсату), әсірелеу тәсілдерінің мәнін ашады. Вронская И. В oқытудың
баяндау, ертегі, түсіндіру әдістеріне ерекше мән беріп, тұрмыс-салтқа, әдет-
ғұрыпқа байланысты тақырыптарды әсерлі баяндаудың тәсілдерін көрсетіп берді
[16]. Ол "Оқушыны толық жауап беруге әдеттендіру керек", - дейді. Сөйтіп,
оқытушы көркемдеп оқытудың жаңаша жолдарын ұсынып, мұғалімдерден соны іс-
әрекеттерді талап етеді. "Оқушылар дұрыс оқи алмай, қиналған жерде мұғалім
өзі оқып, көрсету лайық", - дейді [16].
Осы бағытта ертегілер мен жұмбақтар оқыту арқылы тиімді әдістерге
тоқталамыз:
Сөздік әдісі мектептің барлық сатыларында қолданылып, ертегінің
сипаты, көлемі, ұзақтығы өзгереді. Ертегі арқылы жаңа білімді хабарлау үшін
оған кейбір талаптар қойылады. Олар:
- ертегінің оқушылардың адамгершілігіне әсер етуі;
- ертегіде дәлелді және ғылыми фактілердің болуы;
- ой пікірдің дұрыстығын дәлелдейтін жарқын және нанымды
мысалдардың, фактілердің жеткіліктілігі;
- ертегінің жүйелілігі болуы керек;
- ертегінің әсерлілігі;
- тілінің қарапайымдылығы және түсініктілігі;
- мұғалімнің фактілер, оқиғаларға берген бағасының болуы [16].
Түсіндіру – жеке ұғым, құбылыстарды, құралдар, көрнекі құралдардың
жұмыс істеу әдіс-тәсілдерін ауызша баяндау. Мысалы, шет тілі сабағында жаңа
мәтінді өтер алдында оқушыларға жаңа сөздердің мағынасы түсіндіріледі.
Мұғалім оқушыларға таныс емес құралдарды немесе басқа көрнекі құралдарды
сабаққа алып келіп, жаңа материалды түсіндірмес бұрын оларды оқушыларға
түсіндіреді.
Түсіндіру әдісі жаңа тақырыпты түсіндіргенде жиі қолданылады, бірақ
бекіту кезінде оқушылар білімді дұрыс меңгермегенде де қолданылады.
Түсіндіру әдісіне қойылатын талаптар:
- сұрақтарды дәл және аңық тұжырымдау;
- себеп-салдар байланысын ашып, дәлелдер келтіру;
- салыстыру, қатар қою, ұқсату, жарқын мысалдар қолдану;
- жүйелілік [16, 28].
Түсіндіру – оқыту әдісі ретінде әр жастағы оқушылар тобымен жұмыста
кең қолданылады. Бірақ орта және жоғары сатыларда оқу материалының
күрделеніп, оқушылардың ақыл-ой жұмысының мүмкіндіктері өскенде бұл әдіс
оқушылармен жұмысқа қарағанда көбірек қолданылады. Мысалы: Қызыл телпек
ертегісін төмендегі жоспармен түсіндіріп, материалдарды бірте-бірте
күрделену арқылы түсіндіруге болады:
Little Red Riding Hood – Қызыл телпек
Vocabulary groups include:
- Animals (in the forest, wolf)
- Food (apples, cakes)
- Landscape (trees, lakes, forest)
- Senses (hear, see, touch)
Parts of the body (ears, eyes, nose, hands, teeth)
Sample repetitive text:
- “What big eyes you have!”
- “They help me to see you better.”
Possible language areas:
- “What have you got in your basket?”
- “I’ve got two apples.”
Әңгімелесу – оқытудың диалогтық әдісі, мұғалім оқушыларға мұқият
ойластырылған сұрақтарды жүйелі қою арқылы олардың жаңа оқу материалын
меңгеруіне жағдай жасап, бұрын оқылған материалдарды қалай меңгергенін
тексереді. Әңгімелесу - дидактикалық әдістің ескі түрі, оны Сократ шебер
түрде қолданған, сондықтан әңгімелесу әдісін Сократ әдісі деп атайды.
Әңгімелесуді ертегіні оқып, әбден түсініп болған соң орындауға болады.
Қызыл телпек ертегісі бойынша төмендегі тапсырмаларды беруге болады:
Post-reading activities
1. Draw a picture of your favourite character
2. Act out a scene from the story
3. Re-write the end of the story (this can be done on paper or orally)
4. Make up a group or class fairy tale. Use different characters from
several fairy tales.
5. Point to flashcards of scenes from the story to identify characters or
events.
6. Gradually uncover a flashcard from the story. The children have to say
what they see.
Оқу материалының мазмұны, оқушылардың шығармашылық танымдық қызметіне
қарай дидактикалық процестегі Әңгімелесу әдісінің көптеген түрлері бар.
Олар: кіріспе, немесе сабақты ұйымдастыратын ертегі, жаңа білімді
қалыптастыру (сократ, эвристикалық), жинақтаушы, жүйелеуші және бекітуші
ертегілер арқылы оқушылардың іс-әрекеттің жаңа түріне, жаңа білімді тануға
дайындық деңгейі анықталады.
Әңгімелесу әдісі. Оқушыны жаңа білімді алуға белсене қатыстырып, оны
білім алу әдістеріне, мұғалім қойған сұрақтарға өз бетімен жауап беруге
үйретеді. Эвристикалық Әңгімелесу барысында мұғалім оқушылардың білімі мен
тәжірибесіне сүйеніп, олардың жаңа білімді түсінуін, қорытынды жасауын
жеңілдетеді. Бірлескен іс-әрекет арқылы оқушылар өздері еңбектеніп, ойланып
жаңа білім алады.
Білімді жинақтайтын, бекітетін ертегі оқушылардан теориялық
білімдерін, оны қолдану тәсілдерін жүйелеуге бағытталған. Оқушы өз білімін
жаңа оқу және ғылыми мәселелерді шешуге қолданады.
Әңгімелесу барысында мұғалім сұрақты бір оқушыға (жеке Әңгімелесу) немесе
барлық сынып оқушыларына (жаппай) қояды. Әңгімелесудің бір түрі - оқушымен
Әңгімелесу. Оны сыныппен, оқушылардың жеке топтарымен өткізуге болады,
әсіресе жоғары сынып оқушылары өз пікірлерін айтып, сұрақтар қойып, мұғалім
ұсынған тақырыпты талқылайды. Әңгімелесудің нәтижесі көп жағдайда
сұрақтардың дұрыс қойылуына байланысты.
Әңгімелесу әдісінің артықшылықтары:
- ес пен тілді дамытуы;
- оқушылардың оқу-танымдық қызметін белсенді етуі;
- оқушылардың білімінің белгілі болуы;
- үлкен тәрбиелік күші бар.
Әңгімелесу әдісінің кемшілігі:
- уақыттың көп кетуі (оқушы дұрыс жауап бермеуі мүмкін, оны басқа
оқушылар естіп, есінде сақтап қалады.
Оқу пікірталастары оқытудың сөздік әдістерінің ішінде елеулі орын
алады. Оның оқыту процесіндегі ең басты қызметі - танымдық қызығушылықты
ынталандыру, оқушыларды қандай да мәселе бойынша түрлі ғылыми көзқарастарды
белсенді түрде талдауға қатыстыру, басқа жеке тұлғанық және өзінің
көзқарастарының негіздерін түсінуге жағдай жасау. Пікір-сайыс өткізу үшін
оқушылардың дайындығы, талданатын мәселе бойынша кем дегенде екі ңарама-
қарсы көзқарас болу керек. Мысалы Күл қыз ертегісін оқушыларға оқытып,
әңгімелкеннен кейн пікір талас ретінде төмендегі жоспар бойынша тапсырмалар
орындата аламыз:
Cinderella – Күл қыз
Vocabulary groups include:
- Family (sisters, step-mother, father, god-mother)
- Clothes (glass slippers, dress)
- Adjectives (big, small, ugly, beautiful)
- Telling the time (midnight, early, late)
Sample repetitive text:
- “She tried on the slipper but it was too big.”
- “She tried on the slipper but it was too small.”
- “She tried on the slipper and it was just right.”
- “She waved her magic wand and puff turned the pumpkin into
a carriage.”
- “She waved her magic wand and puff turned the rags into a
beautiful dress.”
Possible language areas:
Past simple (tried on, waved, turned) *remember to let the children notice
the difference. You don’t need to give them a lecture on the different
uses, and forms of the past tense!
Білімсіз өткен пікір сайыс жүйесіз мәселеден ауытқып, нәтижесіз өтеді.
Оқу пікірсайыстары оқушылардың өз ойларын анық және дәл тұжырымдау
іскерлігінің болуын, дәйекті дәлелдерді құрастыра білуін талап етіп, оларды
ойлауға, өз пікірінің дұрыстығын дәлелдеуге, ой жарыстыруға үйретеді.
Мұғалім сөз мәнерінің үлгісі болып, оқушылардың ой-пікірлерін тыңдап, оған
әдепті түрде түзетулер енгізіп, өз пікірінің ақиқаттығына таласпай, соңғы
сөзді айтуға құқығы бар екендігін оқушылардың естеріне салуы қажет.
Оқу пікірталасы негізгі мектептің жоғары сыныптарында, ішінара, орта
мектептің бастауыш сыныптарында қолданылады.
Жақсы өткізілген пікір сайыс оқушыларға білім және тәрбие береді,
мәселені терең түсінуге, өз пікірін қорғауға, басқалардың пікірімен
санасуға үйретеді [18]. Кітаппен және оқулықтармен жұмыс – оқытудың маңызды
әдісі. Бастауыш сыныптарда кітаппен жұмыс сабақта мұғалім басшылығымен
жүзеге асады. Одан әрі оқушылар кітаппен жұмыс істеуге өздері үйренеді.
Баспа материалдарымен өз бетімен жұмыстың кейбір тәсілдері бар. Олар:
- конспектілеу - кітаптың мазмұнын қысқа баяндау;
- ертегінің қарапайым және күрделі жоспарын жасау. Жоспар құру үшін
мәтінді оқып болған соң оны бөліктерге бөліп, әр бөлікке атау беру керек;
Оқушылар үшін білім көзі – бақылау, мұғалім сөзі, баспа материалдары.
Оқулықтар, оқу құралдары, ғылыми – көпшілік әдебиеттер және журналдардан
оқушылар түрлі ақпараттар алып, сабақта алған білімдерін бекітуге,
кеңейтуге және тереңдетуге мүмкіндік алады, өз бетімен білім алу
әдістерімен қаруланады. Кітаппен жұмыс әдісін меңгеру үшін ең алдымен оның
тәсілдері меңгеріледі.
Кітаппен жұмыс істеу тәсілдерін меңгеруде бастауыш мектепте
қолданылатын, көп уақыт алатын статикалық оқу үлкен рөл атқарады. Мұндай
оқудың мақсаты мәтінді түсіндіру, оқушыларға мәтінді толық меңгерту, оған
ертегінің негізгі идеясын ұқтыру. Жаңа ақпаратты түсінудің құнды әдісі –
мәтінді талдау.
Мұғалім кітаптар мен журналдарды тақырыпқа сай қолданады. Осы өздік
жұмыстың жиі қолданылатын тәсілдері:
1. Белгілі бір ақпарат алу және оны бекіту мақсатымен кітапты оқып шығу.
Осы мақсатқа жету үшін, мұғалім оқушыларға қысқа мерзім ішінде мәтінді
қалай түсінуге болатындығын айтады. Әдетте, оқушылар мәтінді бір рет оқып
шыққан соң, оны талдап, ертегінің жоспарын жасайды.
2. Түсініксіз сөйлем және сөздердің мағынасын сөздік немесе энциклопедия
арқылы ашып, қосымша әдебиеттерден ақпараттар алып, керекті мәліметтерді
конспектілеп, оқығанын өз сөзімен айтып көреді. Мұғалім оқушыларды
ертегідегі негізгі ойды бөлуге үйрету керек. Жоспар жасау үшін мәтіндер бір-
бірімен өзара байланысты бөліктерге бөлінеді де, әр бөлікке атау беріледі.
3. Қосымша әдебиеттерді қолдану үшін оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу
қабілеті болуы керек. Оқушылардың кітаптар мен журналдарды сыни тұрғыдан
оқуының да үлкен маңызы бар. Идеялардың матрицасы - әртүрлі авторлардың
еңбектеріндегі біртекті ойлар мен құбылыстарға салыстырмалы сипаттама беру
[18].
Оқытуда қолданылатын көрнекілік әдістер.Көрнекілік әдісі. Әл-Фараби
"Оқытудың негізгі әдісі - көрнекілік" деп, оның мақсаттарын, тәсілдерін
(түсіндіру, әсерлендіру, есте қалдыру) ұсынады. Оқу материалын меңгеру көп
жағдайда оқыту процесінде қолданылатын көрнекі құралдарға және техникалық
құралдарға байланысты.
Көрнекілік әдісі оқытудың сөздік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Матайбай Маржан
ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРҒА ШЕТ ТІЛІН МЕҢГЕРТУДІҢ ТИІМДІ
ЖОЛДАРЫ
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
5B011900-Шетел тілі: екі шетел тілі
Алматы, 2018
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Шетел тілін оқыту әдістемесі кафедрасының
меңгерушісі
_____________ Е.Қ.Нұрланбекова
____ _____________ 2018
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРҒА ШЕТ ТІЛІН МЕҢГЕРТУДІҢ ТИІМДІ
ЖОЛДАРЫ
5B011900 - Шетел тілі: екі шетел тілі
Орындаған
409 топ
Матайбай Маржан
Ғылыми жетекші
магистр аға оқытушы
Б.Қ.Қошқарбаева
Алматы, 2018
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР ҚОЛДАНА ОҚЫТУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ
1.1 Шет тілін меңгерту әдістері, тәсілдері және құралдары туралы ұғым ... .6
1.2 Шет тілі сабақтарында ертегілер оқытуда қолданылатын
тиімді
әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..15
1.3 Оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудағы жұмбақтар қолдану туралы
көзқарасқа сүйеніп жіктелген
әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
1.4 Шет тілін оқытудада ертегілер мен жұмбақтар қолдана оқытудың
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
2.ШЕТ ТІЛІН ОҚЫТУДА ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР АРҚЫЛЫ ОҚЫТУДЫҢ ТИІМДІ
ӘДІСТЕРІ
2.1 Ертегілер мен жұмбақтар арқылы оқытуда ойын әдісін
қолдану ... ... ... ...34
2.2 Шет тілі сабақтарында ағылшын тілін ертегілер арқылы
меңгерту сабақтарының
нұсқалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..43
2.3 Оқушыларды тәрбиелеу барысында ағылшын халық ертегілерімен
жұмыс жасаудың тиімді
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .56
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 71
Кіріспе
Қазақстан әлемдік қауымдастыққа екпіндеп басып келеді және өзінің
алдына жоғары даму мақсатын қояды. Әлем барынша әртүрлі және көптілді болып
келеді, және көптеген оқушылар бір тілден артық тіл қолданатын ортаға
түседі. Уақыт талабына сай, аясы тар мақсаттағы сапалы білім емес, шет
тілдерді үйренуге дәл осындай қырынан қарау керек.
Мектеп оқушыларын тәрбиелеуде ана тілімен тең және басқа шетелдік
тілдерде білім үлкен рөл атқарады. Еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаев
айтқандай: Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын жоғары
білімді ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: Қазақ тілі-мемлекеттік тіл, орыс
тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі-жаһандық экономикаға
ойдағыдай кірігу тілі.
Еліміз егеменді ел болғалы бері келелі де ауқымды өзгерістер жүруде.
Саяси, экономикалық, қаржылық т.б. салалардағы секілді білім беру саласы да
мұндай өзгерістерден тыс қалған жоқ. Себебі мемлекетті нығайту, көркейту
үшін өмірге жаңаша көзқарастағы, білімді, жан-жақты дамыған ұрпақ тәрбиелеу
қажеттігі туындады. Сондықтан қандай халықтың даму стратегиясын алып
қараса, онда өскелең жас ұрпақты елін сүйетін отаншыл, саналы, тәрбиелі
етіп шығару - оның басты бағдарларының бірі. Қазіргі жас- ертеңгі халық
тағдырын шешетін азамат. Білім беру ұйымдарының алдында күрделі міндет тұр.
Ол саналы ойлайтын ертеңгі күні қоғамда өз орнын табатын жеке тұлғаны
тәрбиелеп шығару.
Мектепте оқушылардың жан-жақты дамуы үшін ертегілер мен жұмбақтардың
ролі ерекше. Ертегілер - жалпы адамзат мәдениетінің бірегей феномені, оның
қайнар көзі мен шыңы. Мәдениет феномені ретінде ертегілерді оқытады,
дамытады, тәрбиелейді, әлеуметтендіреді, көңіл көтертеді, дем алдырады,
сонымен қатар, ол сықақтап, күлдіріп, кез-келген әлеуметтік мәртебенің
шартты екендігін көрсетеді
Ұлы оқытушы В.Сухомлинский Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
шығармашылықсыз, қиялсыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды дейді,
демек оқушылармен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, бір-біріне деген
қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерді
тәрбиелеуге болады. Ертегілер оқушыларды қоршаған ортамен таныстыру, тіл
дамыту, табиғатпен таныстыру, бейнелеу өнері сабақтарында жанды-жансыз
табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу мен сыйластық
сияқты адамгершілік сапалары қалыптастырылады
Ертегі Оқушы үшін - нағыз өмірдің жақсы жақтарын әсірелеп көрсететін
түрі. Егер тәрбиеші ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол оқушыларға ықпал
жасауға мүмкіндік алады. А.П.Усова былай деп атап көрсетті: Оқушылардың
өмірі мен іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыру - оларды тәрбиелеу деген сөз.
Тәрбиенің тиімді процесі ойын және ойынның өзара қарым-қатынастары
формаларында жүзеге асырылатын себебі сол, Оқушы мұнда өмір сүруді
үйренбейді, өз өмірімен тіршілік етеді.
Ертегілер оқушылар өмірін ұйымдастырудың формасы ретінде пайдалана
отырып алдымен солардың ортақ мүддесін бағыттап және дамытып отыру,
оқушылар ұжымын топтастыруға күш салу керек. А.С.Макаренко ойынның оқушылар
өмірін ұйымдастырудағы ролін жоғары бағалай келіп, тәрбиешінің ролі туралы
былай деп жазды: Мен де оқытушы ретінде олармен аздап ойнауға тиіспін.
Егер мен тек қана үйретіп, талап етіп, айтқанымды істетіп тұрсам, онда мен,
бәлкім, пайдалы, бірақ жақындығы жоқ бөгде күш қана боламын. Мен міндетті
түрде аздап ойнауға тиіспін және мен өзімнің барлық әріптестерімнен осыны
талап еттім.
Өзектілігі:Шет тілін оқытуда ертегілер мен жұмбақтар шет тіліне
бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуын арттыру.
Оқушының өмірге қадам басардағы алғашқы қимыл-әрекетін қалыптастыруда
ертегілердің рөлі зор, ал, жұмбақттар балының ьанымы мен ой өрісін
кеңітеді. Сондықтан да оның мәні ерекше. Жас Оқушының өмірді тануы, еңбекке
қатынасы, психологиялық ерекшеліктері осы ертегілер мен жұмбақтар тыңдап,
жаттаумен қалыптасады.
Зерттеу нысаны:Шет тілін үйрету барысында қолданылатын ертегілер мен
жұмбақтар.
Зерттеу пәні:Ертегілер мен жұмбақтар арқылы ағылшын тілін
меңгертуді дамыту әдістемесі.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Ертегілер мен жұмбақтар арқылы
тәрбиеленушілердің ағылшын тілін үйренуге деген ықыласын арттырып, сол
тілде сөйлеуге үйрету.
Жұмысымның мақсаты келесі міндеттерді орындау:
- оқушының өз күшіне сенімділігін нығайту және дұрыс мотивация құру; -
ағылшын тілінің ертегілер мен жұмбақтары арқылы тілдік бірліктермен
танысу, оқушылардың тілдік құзыреттілігін дамыту;
- мектеп оқушыларының сөйлеу мүмкіндігі мен қажеттілігін ескере отырып,
ағылшын тілінде оқушының өздігінен ертегілер мен жұмбақтары арқылы шет
тілін меңгертудің тиімділігін дәлелдеу;
- ертегілер мен жұмбақтар және нақты қарым-қатынас жағдайында қарапайым
деңгейде арқылы шет тілін меңгертудің тиімді әдістерін қарастыру;
- ағылшын тілінде ертегілер мен жұмбақтар оқу арқылы сөйлеу мазмұнын
түсінуге үйретудің әдістемесін ұсыну;
- жұмбақтар шешу арқылы оқушылардың зейін, ойлау, есте сақтау қабілеттерін
дамыту;
- ертегілер мен жұмбақтар арқылы шет тілінде сөйлеу және тыңдату: ауызша
сөйлеу дағдысының негізін дамытудың тиімділігін тәжірибе жүзінде дәлелдеу.
- ағылшын халық ертегісінің оқушы тәрбиесіндегі рөлін және ықпалын анықтау
және оның оқушыға жақсы әсер ету әдістерін анықтау;
-ағылшын халық ертегілерімен жұмыс жасау әдістерінің мүмкіндіктері және
өзгешеліктерін анықтау.
Зерттеу көздері: Шет тілін оқытуда оқытудың жаңа технологияларын
қалыптастыру мен енгізуге бағытталған, мерзімді басылымдарда жарияланған
әлеуметтік зерттеу нәтижелері; шет мемлекеттерде (АҚШ, Германия, Канада,
Франция, Ресей) білім беру жүйесін ақпараттандырудың, оқыту үдерісінде
ақпараттық технологияларды пайдаланудың іс-тәжірибелері; зерттеу тақырыбына
байланысты психологиялық және оқытушыикалық әдебиеттер.
Зерттеу әдістері: Қарастырылып отырған тақырып жөніндегі ақпараттық,
ғылыми және әдістемелік әдебиетті талдау, теориялық талдау, сауалнамалар,
сұхбаттар, сұрақ-жауап, жинақтап қорытындылау, оқу үдерісінде Интернет
ресурстарды пайдалану кезіндегі оқушылардыңәрекетін сырттан бақылау,
оқытушының сабақта әртүрлі ертегілер мен жұмбақарды пайдалану тәжірибесін
зерттеп білу, оқытушыикалық тәжірибе жасау.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер оқытудың мазмұнына, формасына,
әдістеріне қарай ертегілер мен жұмбақтар жүйелі пайдаланудың дидактикалық
негіздері анықталып, оқыту үдерісіне енгізілсе, онда оқытудың теориялық
және практикалық денгейі жоғарылап, білім сапасының артуына қол жеткізуге
болады, соның нәтижесінде, оқушылардыңкоммуникативтік, тілді меңгеру
белсенділігі артады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
- шет тілдік білім беру бағдарламасында тиімді болып саналатын ертегілер
мен жұмбақтарды тиімді пайдаланудың теориялық негіздемесі ұсынылды;
- шетел тілін үйретудегіертегілер мен жұмбақтарды тиімді пайдаланудың
жүйелі түрде қолданудың жаңа мүмкіндіктері талданды;
- шетел тілі сабағында ертегілер мен жұмбақтарды қолданудың тиімділігін
көтеретін әдістердің жаңа нұсқаларын жасауға талпыныс жасалды.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Зерттеудің нәтижелері мен
пайымдаулары ертегілер мен жұмбақтарды тиімді пайдалануарқылы шетел тілін
оқытудың тиімді жолдарын анықтау мен Интернет ресурстардың оқыту
үдерісіндегі жаңа мүмкіндіктерін айқындау мақсатында жүргізіліп жатқан
жұмыстарға ой қосуы мүмкін.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Зерттеу барысында қол жеткен
нәтижелер ертегілер мен жұмбақтарды тиімді пайдаланумектептердегі шетел
тілі сабақтарында, тіл үйрету курстарында оқуды ақпараттандыру мақсатында
қолданылуы мүмкін. Атап айтқанда, эксперимент нәтижелері мен қорытындыларын
тілдік материалдар болып саналатын: ертегілер мен жұмбақтарды тиімді
пайдалануәдістемесін дәстүрлі және дәстүрлі емес сабақ барысында
пайдалануға болады.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1.АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДАҒЫ ЕРТЕГІЛЕР МЕН ЖҰМБАҚТАР ҚОЛДАНА ОҚЫТУДЫҢ
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ
1.1 Шет тілін меңгерту әдістері, тәсілдері және құралдары туралы ұғым
Қазіргі Қазақстандық қоғам көпұлттық, көптілділік және көпмәдинеттілік
жағдайда. Сондықтан осы қоғамға бейімделген көп тілді меңгерген мәдениетті
тұлға қалыптастыру - өзекті мәселелердің бірі. Тіл мәселесін сөзге тиек ете
отырып, Н.Ә.Назарбаев Қазақстандықтардың жаңа ұрпағы ең кем дегенде үш
тілді біліп, Ағылшын, орыс және ағылшын тілдерін еркін білу тиіс екендігін
айтты [2]. Сонымен қатар ағылшын тілін кеңінен білмейінше, ұлттың бәсекеге
шынайы қабілеттілігі туралы айту қиын болатындығын ескерте отырып, барлық
ата-аналарды оқушыларын үш тілде оқытуға шақырды.
Шет тілін меңгертуде оқу құралдарының маңыздылығы өте жоғары.
Әдістемелік құралдың практикалық пайдалылығы - оқушыларға тілдердің
үштұғырлығын үйрету көптілді тұлғаның негізін қалыптастырудағы алдын-ала
маңызды кезеңдерінің бірі ретінде қарастырылуында болып табылады. Тілдердің
үштұғырлығы әдістемелік құралының мазмұны негізінде оқушылардың үйреніп
жатқан тілдерінде сөздердің, дыбыстардың, сөйлемдердің дұрыс айтылуы
қалыптасады, сөздік қоры жинақталады, ана тіліндегі және басқа тілдегі
сөзді түсіну мен қабылдау және жеңіл диалог құруға қатысу біліктері
қалыптасады.
Әдістемелік құралдың практикалық маңыздылығы оқушылардың заманауи
қоғамдағы жалпы қолданылатын тілдердің негізін меңгерумен шарттастырылады.
Тек қана ана тілі емес, сонымен қатар ұлтаралық қарым-қатынастағы шет
тілдерінің ауыз екі сөйлеу тілін меңгеру тұлғаның зияткерлік, эмоционалдық
және адамгершілік дамуымен тығыз байланысты.
Тілдік дағдыларды дамытудың негізгі мазмұны мектептеұйымдарда
тәрбиелеу мен оқыту әдістемелік құралының Қатынас білім беру саласында
анықталады. Қатынас білім беру саласының мақсаты - үйретілетін тілдердің
ауызша және ауызша емес құралдармен қоршаған ортадағы адамдармен қарым-
қатынас жасауға қабілетті көптілді тұлғаны тәрбиелеу болып табылады.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері бойынша қойылатын негізгі талаптар:
жалпы уақыттың 5-10 минуты үш тілде жүргізілетін жалпы дамытушы лексикалық
түрлерге (сергіту кезеңдері, санамақтар, дидактикалық ойындар, тілдік және
фонетикалық дайындықтарға, тақпақтар мен ұйқастырмаларға) бөлінеді.
Тәжірибеде қолданылып жүрген барлық кезеңде тілді үйрету әдістемелері
ата-аналарға үйде өз оқушысымен дербес айналысуға көмектеседі.
Заттық-дамытушы орта тілдік кеңістікке ену үшін Кадыргалиева С.И.
Есбергенова Г. пікірлері бойынша :
- таспа, диск және басқа да тасымалдағыштарда музыкалық аудио материалды;
- сөздік, үстел үстіндегі баспа ойындары, құралдар, кітаптарды;
- жағдайға байланысты, рөлдік, лексикалық мазмұны бар сахналандырылған
ойындарды;
- ертегілерді сахналау, тақпақтарды мәнерлеп оқуда оқушылар өздерінің
жетістіктерін көрсете алатын ертеңгіліктер мен мерекелерпайдаланылады [4].
Мектепте оқыту тұжырымдамасының негізін қалайтын кезеңдер оқытудың
әдістемелерін, тәсілдерін, үлгілері мен құралдарының спектрін кеңінен
қолдануға әкеледі. Бұл ретте оқушылардың жеке, сонымен қатар, олардың жалпы
мәдени дамуы мен микро әлеуметтік ортасы - отбасының ерекшеліктері
ескеріледі [5].
Верещагина И.Н.,Рогова Г.В. Шет тілін оқытудың негізгі тәсілдері:
а) оқушыларға таныс емес тілде үлкендердің тіліне еліктеуі;
б) көру, есту және әсем бейнелерді құру. Нәтижесінде, ұйымдастырылған оқу
іс-әрекетінде оқытудың ауызша емес құралдарының басымдылығы (суреттер,
заттардың графикалық бейнелері мен сөйлемдердің құрылымдары, музыка);
в) оқу-дидактикалық ойындарды қолдану;
г) жұмбақтар;
д) өз ойын білдіріп, өзін-өзі бағалауды арттырудағы психологиялық
кедергілерді болдырмайтын ертегілер мен шағын әдеби шығармаларды драмалау
[6, 7].
Жұмыс ұстанымдары Витлин Ж.Л. еңбегінде көрсетілген еді:
1. Мадақтаудың түрлі құралдарын қолдану, ауызша және материалдық.
2. Оқушының тілдік қабілетін арттыратын оқытушы пен оқушылар арасындағы оң
қарым-қатынастарды қалыптастыру.
3. оқыту үдерісінде оқытушытің сөйлеу тілінің оқушының жаңа үйреніп жатқан
тілде 90% болуы.
4. Лексиканы жүйелі енгізу: лексикалық тапсырмаларды арттырып, біртіндеп
бекіте отырып 3 сөзден бастау. Соңында күнделікті өмірде жинақталған сөздік
қорын арттыру.
5. Оқушылардың қысқа мерзімді есін ескере отырып, әрдайым алдыңғы өткен
материалға қайта оралып, оны келесі қайталауларға енгізу.
6. Сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған дұрыс тілдік құрылымдарға үйрету.
7. Жұптық және топтық үйретулерге айрықша ықылас бөлу. Бұл топта қолайлы
психологиялық ахуал құруға және тілдік кедергілерді жоюға көмектеседі.
8. Оқытушының сұрақтары мен бұйрықтарына әсерінің жылдамдығын дамытады
[8,12].
Қарым-қатынас адамның көңіл күйі мен эмоционалдық күйін анықтауға,
өзінің ішкі дүниесін түсіну тәсілдерімен өзін-өзі нормаларын меңгеруге
бағытталады. Бұл жастағы оқушыларға айналасындағы адамдардың тілдеріне сын
көзбен бағалау қарым-қатынасы мен өз ойының нақтылығын қадағалау
қабілеттерін дамыту тән. Бұл оқушылар сөздердің дыбысталуы мен мағынасына,
оның дыбыстық түріне, тілдегі сөздердің тіркестері мен қабысуларын
қызығушылықпен таниды.
Әңгімелесушілердің назарын өздеріне аударудағы мектептеересек жастағы
оқушылардың талпынысы өзінің тілін мәнерлі, бейнелі етудегі әрекеттерінен
байқалады. Оқушылар тілдің дауыс ырғағының құралдарымен қолданумен ғана
емес, сонымен қатар, тілге тән эпитет, теңеу, метафора секілді мәнерлілік
құралдарын меңгеруге қабілетті болады. Оқушылардың тілінде елеулі дербес
ерекшеліктер білінеді.
Әңгімелесу барысында (оқытушының көмегімен) қойылған сұрақтың
сипатына қарай сөйлем түрлерін қолданады. Ересектер мен құрбыларына өтініш,
алғыс, реніш, шағым түріндегі сыпайы қарым-қатынас үлгілерін үйренеді.
Өзінің және құрбыларының тіліндегі қателер мен олқылықтарды анықтап, оларды
түзей алады.
Зимняя И.А., Сахарова Т.Е. өз еңбектерінде оқушылар тұрмыстық
сөздікті, табиғат пен тұрмыстық заттардың атауларын, олардың қасиеттері мен
сапаларын, құрылымын, материалы мен оның ерекшеліктерін білдіретін сөздерді
дұрыс және нақты қолдануды белсенді меңгерулері тиіс. Нысанның пішіні,
өлшемі мен басқа да белгілерін білдіретін сөздерді меңгеруді жалғастыруы
керек деп тұжырымдаған [9, 17].
Оқушылар өзіне таныс заттардың қасиеті мен сапасын анықтауға қажетті
зерттеу әрекеттерін дербес қолданып, оларды атаулары тиіс (сипау, үрлеу,
умаждау, қолында өлшеу, иіскеу және т.б.).
Оқушылар сөздік жұмыстардың жетекші мазмұны жалпылаудың тегі мен
түрлерін, жалпылауды білдіретін сөздерді түсініп қолдану болып табылады.
Сөздердің ұғымдық мазмұнын меңгеру оқушыларға сөздердің ауыспалы.
басқаша айтылған мағынадағы сөздерді түсініп, қолданудағы жаңа деңгейге
өтуге мүмкіндік береді. Түрлі мамандықтағы адамдардың еңбегімен таныстыру
барысында олардың сөздігі заттар мен еңбек құралдарының, жұмысқа қажетті
техниканың, еңбек іс-әрекеттері және олардың орындалу сапасының атауларымен
толықтырылады.
Мектепте оқушылар дыбыстарды дұрыс айтуға және сөздерге дыбыстық
талдау жасау іскерліктеріне үйретіледі. Олар ана тілінің барлық дыбыстарын
анық, дұрыс айта білулері тиіс. Күнделікті сөйлесу барысында дыбыстарды
дұрыс айта білуге жаттығады.
Ертегі, жұмбақ, өлеңдерді оқып, әдеби шығармаларды мазмұндау
барысында оқушылар түрлі дауыс ырғағының құралдарымен қолдана білуі тиіс:
сарын, сөйлеу ырғағы, қисынды екпін. Бұл құралмен оқушылар өзіне туған емес
(орыс және ағылшын) тіліндеріндегі өлеңдерді оқу және әдеби шығармаларды
мазмұндау барысында да қолданулары тиіс.
Оқушылар алдына қойылған коммуникативтік жағдайға байланысты
білімдік және тұрмыстық әрекеттерді айқындайтын тіл материалының
әдістемелік құралына орай, алдын ала дайындықсыз ойындағысын жеткізуі тиіс.
Өзінің пікірін айтуда тілдік тұрғыдан дұрыс рәсімделген, мөлшері 3
сөз тіркесінен кем болмауы тиіс. Пікір айту сипаттамадан (сурет, бұйым,
ертегілер кейіпкерлерінің әлпеті және т.б.), оқиғадан (дос, отбасы мүшесі,
үй жануары және т.б.) тұруы мүмкін.
Оқытудың негізгі принциптері: қызықтылық, жүйелілік, түйіндемелік,
қолжетімділік, көрнекілік және шынайы қарым-қатынас болуы тиіс [10].
Тілдің үш тұғырлығының дамуы курсының аяқталуымен оқушылар лексика-
грамматикалық құрылымдардың зерттелген тыңдалым машықтарын меңгеруі керек,
берілген тақырып бойынша айқын сөйлеу, оқып жатқан тілдерде өлеңдер мен
тақпақтарды білу.
5-6 сөйлемнен құралған заттарды сипаттайтын шағын ертегілер, жеке
тәжірибеден оқиғалар құрастыру; әдеби шығармалардан түсінгенін айту,
суреттер бойынша мәтін құрастыру. Ойыншықтар, суреттер бойынша баяндамалық
ертегілер шығару, жұмбақтар мен салыстырмалы жұмбақтар құрастыру.
Оқушылардың коммуникативтік қабілеттерін дамыту барлық салаларда жүзеге
асады, бірақ мектепте басты оқытудың түрі оқушылардың сөйлеу қабілетін
дамыту бойынша ұйымдастырылған оқыту қызметі болып табылады. Қатынас
білім саласы құрылымының әрекеті әр түрлі өзара байланыстағы сөйлеу
жұмысының, сөздікті жетілдіру және жандандыру, грамматикалық сөйлеу
тіркесін қалыптастыру, дыбыстық сөйлеу мәдениетін және т.с.с. тарауының
процессі ретінде белгіленеді. Осы кезеңде, мектептежаста, байланысты
монолог сөзін дамыту негізгі мақсат болып табылады. Оқытылудағы тілдердің
дұрыс айтылуын қалыптастыру барысында есту қабілеті және фонематикалық
қабылдау, сөйлеу аппаратының моторикасы, яғни сөйлеу мүшелерінің
қозғалғыштығының айырықша мәнділігі бар. Көптілде айтылуын қалыптастыруға
фонематикалық есту қабілеті міндетті шарт болып табылады.
Сараланған дыбысты қабылдау қабілеті акустикалық және артикуляциялық
дағдыларды дамыту барысында қалыптасады. Ағылшын, орыс, ағылшын тілінде
дыбыс шығару біртіндеп қалыптасады. Олар 3 кезең арқылы өтеді:
1) артикуляциялық аппаратты дайындау;
2) тұйықталған дыбыстың айтылуын нақтылау;
3) буындарда, сөздерде және фразалық сөйлеуде буындарды бекіту [11].
Бірінші кезең сөйлеу аппаратын артикуляциялық қимылдарға дайындауға
бағытталған. Бұл шараны арнайы дыбыстық сөйлеу мәдениетін және Ағылшын,
ағылшын тілінде сөйлеуді оқыту бойынша ұйымдастырылған оқу қызметінде іске
асыру қажет. Күнделікті тәртіптік сәт уақытында, таңғы гимнастика, жуыну
барысында артикуляциялық аппаратты шынықтыру үшін жаттығулар орындауға
болады. Дыбысты зерттеу үдерісінің құрылымы фонетикалық қабілетін дамыту
әдістемеге кірістірілген Қатынас білім саласында ана тілінде оқыту және
тәрбиелеу әдістемелік құралында толық сипатталған.
Барлық оқушылар игеруге міндетті негізгі лексикалық қормен қатар
игерілетін белгілі рецептивті лексиканың көлемі: күнделікті әдетті
айтылатын сөздер, ұйқастырмаларда және тыңдалымға арналған мәтіндерде
кездесетін лексика.
Жаңа сөздерді саралап айтуды жөндеу, тек таза сөйлеу және
жаңылтпаштарды қолдану арқылы жүзеге асады.
Сөйлеудің дұрыс ырғағы мен екпінін қалыптастыруда сөйлеу тынысы ерекше
орын алады. Сөйлеу тынысы тыныстық гимнастиканың барысында дамиды. Тыныс
гимнастикасында әр түрлі сюжетті жаттығулар қолданылады: (Сағат Ұшақ
Сорап және т.б.). Тыныс гимнастикасы әр түрлі ойын жаттығулар түрінде
өтеді. Оқушылар мақта шарларын, қағаз сызықшаларын, шарларды үрлейді, сабын
көпіршіктерін жібереді және т.б.
Тілдердің үштұғырлығының дамуы барысында келесі ерекшеліктерді ескеру
қажет:
- оқытудағы тілдердің сөз әрекетін белсенді түсіну және айту процессі
ретінде қалыптасуы керек;
- оқыту әдістемесі қызмет принципіне (қолда бар қызығушылық, қойылған
мақсатқа сәйкес теңбе-тең тәсілдер мен мақсаттарды қолдану) негізделуі
керек;
- қарапайым пікір айту машықтарын қалыптастыру үшін сөз таңдау, оның
өзгеруі, сәйкес ойын жеткізу сөйлемдерін таңдау қажет;
- мектепте оқушыларды сөйлеу жағдайындағы бағытталу машықтары және
оқытылып жатқан тілдегі қарым-қатынасқа оқыту қажет [8].
Тіл үштұғырлығына кіретін тілдер ұйымдастырылған күрделі жүйені
құрайды. Жаңа сөздерді сөйлеуде пайдалану кезінде оларды игеру және қарым-
қатынас жасау тек белгілі сөздік қордың жинақталуы мен есте сақталу
жағдайында ғана мүмкін.
Сөздік жұмыс тілдер үштұғырлығын оқытудың алғашқы кезеңінде басым
болып табылады, себебі тілдерді тәжірибеде игеру алдын ала бейтарап
сөздікті жинақтаусыз мүмкін емес. Белсенді сөздікке жаңа сөздерді енгізу:
ойыншықтар, нақ пішін, табиғи заттар, сюжеттік суреттер, фотосурет,
оқушырға көрнекілікке сүйене отырып, бейнелерді көру нәтижелі болып
табылады. Жаңа сөздердің айтылуы мінсіз, айқын, ашық болуы тиіс.
Меңгерудегі тілге енгізілетін жаңалықтар келесі кезеңдерден өту қажет:
оқытушытің үлгісіне сүйене отырып жаңадан естіген сөздерді елестетіп
қалыптастыра білу; сөйлеу кезінде оларды тану және түсіну.
Оқытылу барысына жаңа сөздер мен сөз тіркесі қосылғанда өз ретімен
енгізілуі қажет. Жаңа сөздер алғашқы рет енгізілсе, оқушылардың назарын
оларға және ерекше айтылуына аудару қажет. Бірақ оқушылар жаңалықтарды
шамадан тыс қабылдамауына көңіл бөлу керек.
Белсенді сөйлеуде пайдаланылатын сөздер біртіндеп енгізілуі керек және
жүйелі түрде қайталанып тұру қажет. Белсенді сөздікті толықтыру фразалық
сөйлеуді біртіндеп күрделендіру арқылы жүзеге асу қажет.
Мағыналы мәтінді, тақпақтар, өтірік өлеңдер, санамақтардың екпін мен
мәнерлеп айтылуына аса назар аудару қажет.
Айтылу жағынан сөйлеуін жетілдіру, есту ықыласын дамыту, есту арқылы
сөйлеуін жетілдіру үшін мынадай әр түрлі тәсілдер қолданылады:
- оқыту тіліндегі оқытушытың үлгісіне қарап дыбыс және сөздерді дұрыс айту;
- кейіпкер және бұйымдарды келтіру барысында дұрыс екпінді қолдану;
-бұйымдар мен кейіпкерді сахналау кезінде дұрыс екпін пайдалану;
- қажетті мәнерлі құралдар таңдау үшін оқушыларға қарастырылған сұрақтар;
- сөйлемдерді әр түрлі екпінмен (қуана, ренжулі, немқұрайлы) айту бойынша
шығармашылық тапсырмалар;
- жеке сөздер, сөйлем, логикалық екпін қоюлары, дауыс ырғағын және күшін
өзгертуді (қосылып, жекеше) қайталау үшін жаттығулар;
- рөлмен оқу [11, 28].
Жаттау немесе жатқа оқу кең қолданылады (ертеңгілікте орындау,
сәбилердің алдында көңіл көтеру, туыстардың сыйлығына және т.б.). Осы
жаттығулар Оқушының күш-қуатын жұмылдырады, әрі басқа тілде өз қалауынша
айтуға ықыласын арттырады.
Оқушының қабылдау ерекшеліктерін ескере отырып, оқытушытен
жеңілдеткен түрде еске сақтау тәсілдерін қолдану талап етіледе. Оқушылармен
лексикалық мәліметті нақты бекіту үшін, оны бірнеше рет қайталау қажет.
Оқушының сөздік қорын толықтыру үшін, қайталау барысында тек белгілі ғана
емес, жаңа лексиканы пайдалану қажет.
Бастапқы кезеңде орыс тілінде оқытылып жатқан топтардың Ағылшын,
ағылшын тілдерін оқыту барысында лексикалық, грамматикалық және фонетикалық
дағдыны қалыптастыруына үлкен назар аудару қажет. Осы дағдылар болмаса
сөйлеу өнері айтарлықтай сапалы болмайды, оқушылар дұрыс айтуды және
оқытудағы тілдердің сөйлеу қалыптылығын сақтай алмайды.
Күнделікті, әртүрлі тұрмыстық жағдайда ұйымдастырылған оқу қызметі
процессінде және дидактикалық ойын барысында өздігінен әртүрлі сөздіктерді
қолдануда жүзеге асады. Маңызды тілдесуді ұйымдастыруды, оқушылардың
сөйлеуге назарын аудару, сөздік қорына, Оқушының жинақталған сөз құрамы
байлығын пайдалану оқытушытың рөлі болып табылады.
Театр әрекеті, сүйікті ертегілердің ерекше үзінділерін сахналау,
кейіпкерлер диалогін пайдалану орыс және ағылшын тілдерін үйренуді
белсендіруге, грамматикалық құрылымды және жүйелі сөздің дамуына мүмкіндік
туғызады.
Мектеп оқушысымен (орыс және ағылшын) тілдерді үйрену барысында
тілдің үштұғырлығы жағдайында дыбыс мәдениетін меңгеру – оқушылардың
белсенді сөздік қорын толықтыру барысын анағұрлым қарқындатады, тіл
байланысын кеңейтеді.
Оқытылып жатқан тілдердің дыбыстарын дұрыс айтуды қалыптастыруға
оқыту барысында сөйлеу жаттығуларын өткізу қарастырылған. Мұндай жаттығуға
дыбысты жеке сөздің, сөйлемнің ішінде айтылуы кіреді. Оқытушы оқушыларды
әрбір үйретілетін дыбыстың артикуляциясымен таныстыруға және оның барлық
оқушылармен дұрыс айтылуын қадағалауға міндетті.
Тілдің үштұғырлығын дамытудағы жұмысты дұрыс ұйымдастыру және дұрыс
жоспарлау үшін оқушылардың сөйлеу мүмкіндіктерін дамыту мен байытудың жалпы
жағдайын анық білу қажет [12].
Оқытудағы жетістік көбінесе оқушылармен жұмыс жасаудың құрылымына
тәуелді. Оқытудың басында (2-3 минут) Оқушыны Ағылшын және ағылшын
тілдерінде еркін қызықты араласатын күйге түсіретін, кернеу мен
шығармашылықты шешетін оқыту-ойнату әрекеттерін жүзеге асырған дұрыс.
Оқушылардың белсенділігін арттыру үшін олардың Ағылшын және ағылшын
тілдерінде күлімдеп, жақсы рең білдіріп, : Жақсы!, Жарайсың!, Дұрыс!
және т.б. сөздермен мадақтап отырған дұрыс.
Ұйымдастырылған оқыту әрекетінде оқушылардың фонематикалық есту
қабілетін, сөйлеу қабілеттері мен дағдыларын, қарапайым сөйлеу талдауын
дамытуға бағытталған 2-3 минуттық фонетикалық жаттығуды (Фонетикалық
минут) өткізу қажет. Фонетикалық минут келесі ойындар ретінде өткізілуі
мүмкін. Мысалы:
1. Fairy TalesStories (6): Fairy Tales Activities
read about the fairy tales, add the number and write the title then match
the 3 parts.
page 2: bookmarks. Cut and paste the correct description and title on each
bookmark.
Ертегілерді суретпен жұмыспен істеу арқылы балалардың қызығушылығын
арттыра аламыз.
Әдіс – оқу-тәрбие жұмыстарының алдында тұрған міндеттерді дұрыс
орындау үшін мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу үшін қолданатын
тәсілдері. Әдіс арқылы мақсатқа жету үшін істелетін жұмыстар ретке
келтіріледі. Оқыту әдістері танымға қызығушылық туғызып, оқушының ақыл-ойын
дамытады, ізденуге, жаңа білімді түсінуге ықпал етеді. Оқытуда ең басты
нәрсе – оқушылардың танымдық жұмыстары. Оқыту әдістері ең анық фактілерді
білуді қамтамасыз етеді, теория мен тәжірибенің арасын жақындатады.
Мысалы:
Page 1: read about the fairy tales, add the number and write the title then
match
the 3 parts. page 2: bookmarks. Cut and paste the correct description and title
on
each bookmark. It wasnґt my intention to write a series when I prepared the 1st
then the 2nd fairy tales ws... but thanks to your kind comments it has become
one!
REINVENTING FAIRY TALES –
Several activities based on the viewing of four fabulous cartoons by the
great Tex Avery. These cartoons (great oldies that you can find on youtube)
are different versions of "Little Red Riding Hood" and "Three Little Pigs".
The worksheet includes follow-up activities.
Тәсіл – оқыту әдісінің элементі. Жоспарды хабарлау, оқушылардың
зейінін сабаққа аудару, оқушылардың мұғалім көрсеткен іс-қимылдарды
қайталауы, ақыл-ой жұмыстары тәсілге жатады. Тәсіл оқу материалын түсінуге
үлес қосады.
Оқыту тәсілдерінің түрлері:
- ой, зейін, ес, қабылдау, қиялды жақсарту тәсілдері;
- мәселелі жағдаят тудыруға көмектесетін тәсілдер;
- оқушылардың сезімдеріне әсер ететін тәсілдер;
- жеке оқушылар арасындағы қарым-қатынасты басқару
тәсілдері [13].
Сонымен тәсілдер оқыту әдістерінің құрамына кіреді, әдістің
жүзеге асуына көмектеседі.
Оқыту әдістерінің басты қызметі - оқыту, ынталандыру, дамыту,
тәрбиелеу, ұйымдастыру.
Fairy Tales Stories (12): The (Bear...) Princess and the Dragon - 2 pages
The Princess and the Dragon - I donґt know the story but I wanted to use
these sweet graphics purchased from Graphic Garden so I wrote a little
story:))) The dragon is friendly because... too cute!! :))) Pupils read the
story, match the two parts, answer the questions and find the sentence in
the text for each picture. Have a nice Wednesday!:
Оқыту құралдары - білім алу, іскерлікті жасау көзі. Олар: көрнекі
құралдар, оқулықтар, дидактикалық материалдар, техникалық оқыту құралдары
Fairy Tales Speaking Cards
Speaking cards to talk about the fairy tales: Cinderella, Snow White, Little
Mermaid and Jasmine. printable version included.
Оқушылар сөзден, кітаптан, көрнекіліктен, тәжірибелік жұмыстардан
білім алады. Осыны ескеріп 20-30 жылдарда Ахметов Н. К., Хайдаров Н. Ж.
сөздік, тәжірибелік, көрнекілік әдістерін ұсынады. Қазір компьютерлік
жүйелер арқылы білім алу мүмкіндігі бар [12].
М.А.Данилов (1899-1973), Б.П.Есипов (1899-1967) дидактикалық мақсатқа
жету үшін қолданылатын әдістерді топтастырды. Олар: білім алу, іскерлік
және дағдыларды қалыптастыру, білімді қолдану, шығармашылық іс-әрекет,
бекіту, білім, іскерлік, дағдыларды тексеру. Аталған авторлардың пікірлері
бойынша оқыту әдісі - дидактикалық мақсатқа жету үшін оқушылардың іс-
әрекетін реттеп, ұйымдастыру тәсілдері. Бұл саралауда әдістер оқытудың
алдында тұрған міндеттермен сәйкестендірілген.
Қасенова Д.А. оқыту әдістерін оқушылардың танымдық жұмыстарының түріне
қарай топтастырған. Авторлар оқушыларға ақыл-ой жұмысының, өз бетімен білім
алудың жолдарын көрсетеді.
Оқытушының басшылығымен жұмыс істейтін оқушылардың танымдық белсенділігі
әртүрлі [13].
Репродуктивтік әдіс арқылы оқушы "дайын" білімдерді есінде сақтап,
кейін қатесіз айтып бергенмен, оның ақыл-ой белсен ділігі төмен болады.
Эвристикалық әдіс арқылы ақыл-ой жұмысы күшейеді, оқушы білімді өзінің
танымдық іс-әрекеті арқылы алады. Бұл әдіс бастауыш мектептерге де
таралған. Бірақ сабақты тұрақты түрде мәселелік, эвристикалық, зерттеу
әдістерімен өткізу мүмкін бола бермейді. Конышева А. В. оқу-танымдық іс-
әрекетті ынталандыру әдістерін топтады. Ол іс-әрекет 3 бөліктен:
ұйымдастыру, ынталандыру, бақылаудан тұратынын атап көрсетіп, әдістерді оқу-
танымдық іс-әрекетті ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау әдістері деп бөледі
[14]. Мысалы :
FAIRY TALES PICTIONARY
...PLEASE, READ IT CAREFULLY BEFORE TAKING IT TO YOUR CLASSROOMЁ...The elves
and the shoemaker The fisherman and his wife Golden goose The golden bird
Snow white Red riding hood The valiant tailor The frog prince...
Конышева А. В. оқыту әдісіне сәйкес келетін оқу әдістерін і іріктеген.
Оқыту әдістері: а) ақпарат беру әдісі, ә) түсіндіру әдісі, б) ынталандыру
әдісі, в) тәжірибелік әдіс [14].
Бинарлық әдістер бір-бірімен тығыз байланысты оқыту мен оқудың
тәсілдерін (хабарлау, міндеттер қою, мұғалімнің тапсырма беруі, оқушылардың
тыңдауы, жаттығулар орындауы, есептер шығаруы, мәтінді оқуы, т.б.)
қолдануды талап етеді. Мысалы, мұғалім оқушыларға фактілер мен ережелерді
хабарлайды, заттарды көрсетеді, фактілердің мәнін түсіндіреді, оларға
сұрақтар қояды. Егер оны тәсілдердің арасында түсіндіру тәсілдері, дәлірек
айтсақ фактілерді талдау, салыстыру, хабарлау, т.б басым болса, онда оқыту
әдісін түсіндірмелі деп атауға болады. Мылалы:
FAIRY TALES
...PLEASE, READ IT CAREFULLY BEFORE TAKING IT TO YOUR CLASSROOMЁ...The elves
and the shoemaker The fisherman and his wife Golden goose The golden bird
Snow white Red riding hood The valiant tailor The frog prince Brother and
sister Mother hulda Spirit in glass bottle Hansel and Gretel Rapunzel
Sleeping beauty The white snake Godfhater death Rumpels...
Коти Т.Ю. eгер негізгі тәсіл - ақпараттарды, фактілерді ұсынумен
шектелсе, (мысалы: мұғалім оқушыларға ережелерді жаттауды ұсынады, бірақ
ереженің мәнін түсіндірмей, оны жаттау тәсілін айтады), онда оқыту әдісі
ақпараттық- хабарлау, немесе оны жай ғана хабарлама әдісі деп атайды.
Осыған сәйкес бірінші жағдайда оқушылар заттарды бақылап, фактілерді есінде
сақтайды, мұғалімнің түсіндіргенін тындайды және ой елегінен өткізеді,
сұрақтарға жауап іздейді. Бұл жерде оқу әдісі репродуктивтік, дәлірек
айтсақ жаңа ережені оқушылар дайын күйінде меңгереді (оқушылар фактілерді
талдап, ережелер шығармайды) [15].
Мысалы: Wordsearch FAIRY TALES
...please, read it carefully before taking it to your classroomё...beauty –
wife – two - mother bottle - one brother - shoemaker cinderell a – valiant -
red elves - king eyes - sleeping fisherman – rumpelstiltskin frog - old
glass – snake - king godfather – tailor - thumb golfen - snow goose -
rapunzel gretel – three – prince - hulda hansel -...
Егер оқыту әдісі хабарлау әдісі болса, оқудың негізгі тәсілі жаттау,
оқушылардың үлгі бойынша жұмыс істеуі. Мұндай оқу әдісін шартты түрде
орындаушылық деп атаймыз. Сондықтан оқушының кітаппен жұмысы оқу әрекетінің
тәсілі болып табылады. Егерде оқушы мәтінді талдаса, түсінгенін өз сөзімен
айтса, онда кітаппен жұмыс оқу әдісі болып табылады. Егер монологтық
баяндау әдісі қолданылса, онда мұғалім ертегілейді, ғылымның дайын
қорытындыларын, ережелерін, фактілерін хабарлап оқиғаларды суреттейді, іс-
әрекеттің үлгілерін көрсетеді және оқушыларға тапсырмалар береді.
Grammar Fairy Tale "Who Is Stronger"
"Once upon a time there were..." I wrote this grammar tale to help students
make questions and negatives in the Past and Present Simple. Students read
the tale and then do exercise to practice this material.
Ертегілерді оқыту барысында, оқушылар мұғалімнің көмегімен "жаңалық"
ашады, бірақ негізінен оқушылар өз бетімен жұмыс істейді. Зерттеу әдісін
қолданғанда мұғалім оқушыларға тәжірибелік сипаттағы тапсырмалар (тәжірибе
жүргізу, қосымша ақпарат, фактілерді жинап оларды өз бетімен талдау және
қортындылау, өз ойын дәлелдеуге керекті материалдарды жинау, т.б) береді.
Оқушылар оларды өз бетімен орындайды, бірақ бұдан мұғалімнің басшылығы
керек емес деген сөз тумайды.
1.2 Шет тілі сабақтарында ертегілер оқытуда қолданылатын тиімді
әдістер
Оқыту әдістерін тандау әдетте сабаққа оқу материалының мазмұнын
таңдаған кезде жүреді. Ол дидактикалық мақсатқа, оқушылардың білім
деңгейіне мұғалімнің өзінің дайындық деңгейіне байланысты.
Ертегі – оқу материалын ауызша баяндау. Қасенова Д.А. "Сөзден әдемілеп
ертегі шығару өнері үй салу өнеріне үқсас" дейді [13]. Сөз өнерінің айшықты
болуы сөздің дұрыстығына, тілдің анықтығына, дәлдігіне, көркемділігіне, тіл
тазалығына байланысты екенін дәлелдеп, алмастыру, кейіптеу, бейнелеу
(ұқсату), әсірелеу тәсілдерінің мәнін ашады. Вронская И. В oқытудың
баяндау, ертегі, түсіндіру әдістеріне ерекше мән беріп, тұрмыс-салтқа, әдет-
ғұрыпқа байланысты тақырыптарды әсерлі баяндаудың тәсілдерін көрсетіп берді
[16]. Ол "Оқушыны толық жауап беруге әдеттендіру керек", - дейді. Сөйтіп,
оқытушы көркемдеп оқытудың жаңаша жолдарын ұсынып, мұғалімдерден соны іс-
әрекеттерді талап етеді. "Оқушылар дұрыс оқи алмай, қиналған жерде мұғалім
өзі оқып, көрсету лайық", - дейді [16].
Осы бағытта ертегілер мен жұмбақтар оқыту арқылы тиімді әдістерге
тоқталамыз:
Сөздік әдісі мектептің барлық сатыларында қолданылып, ертегінің
сипаты, көлемі, ұзақтығы өзгереді. Ертегі арқылы жаңа білімді хабарлау үшін
оған кейбір талаптар қойылады. Олар:
- ертегінің оқушылардың адамгершілігіне әсер етуі;
- ертегіде дәлелді және ғылыми фактілердің болуы;
- ой пікірдің дұрыстығын дәлелдейтін жарқын және нанымды
мысалдардың, фактілердің жеткіліктілігі;
- ертегінің жүйелілігі болуы керек;
- ертегінің әсерлілігі;
- тілінің қарапайымдылығы және түсініктілігі;
- мұғалімнің фактілер, оқиғаларға берген бағасының болуы [16].
Түсіндіру – жеке ұғым, құбылыстарды, құралдар, көрнекі құралдардың
жұмыс істеу әдіс-тәсілдерін ауызша баяндау. Мысалы, шет тілі сабағында жаңа
мәтінді өтер алдында оқушыларға жаңа сөздердің мағынасы түсіндіріледі.
Мұғалім оқушыларға таныс емес құралдарды немесе басқа көрнекі құралдарды
сабаққа алып келіп, жаңа материалды түсіндірмес бұрын оларды оқушыларға
түсіндіреді.
Түсіндіру әдісі жаңа тақырыпты түсіндіргенде жиі қолданылады, бірақ
бекіту кезінде оқушылар білімді дұрыс меңгермегенде де қолданылады.
Түсіндіру әдісіне қойылатын талаптар:
- сұрақтарды дәл және аңық тұжырымдау;
- себеп-салдар байланысын ашып, дәлелдер келтіру;
- салыстыру, қатар қою, ұқсату, жарқын мысалдар қолдану;
- жүйелілік [16, 28].
Түсіндіру – оқыту әдісі ретінде әр жастағы оқушылар тобымен жұмыста
кең қолданылады. Бірақ орта және жоғары сатыларда оқу материалының
күрделеніп, оқушылардың ақыл-ой жұмысының мүмкіндіктері өскенде бұл әдіс
оқушылармен жұмысқа қарағанда көбірек қолданылады. Мысалы: Қызыл телпек
ертегісін төмендегі жоспармен түсіндіріп, материалдарды бірте-бірте
күрделену арқылы түсіндіруге болады:
Little Red Riding Hood – Қызыл телпек
Vocabulary groups include:
- Animals (in the forest, wolf)
- Food (apples, cakes)
- Landscape (trees, lakes, forest)
- Senses (hear, see, touch)
Parts of the body (ears, eyes, nose, hands, teeth)
Sample repetitive text:
- “What big eyes you have!”
- “They help me to see you better.”
Possible language areas:
- “What have you got in your basket?”
- “I’ve got two apples.”
Әңгімелесу – оқытудың диалогтық әдісі, мұғалім оқушыларға мұқият
ойластырылған сұрақтарды жүйелі қою арқылы олардың жаңа оқу материалын
меңгеруіне жағдай жасап, бұрын оқылған материалдарды қалай меңгергенін
тексереді. Әңгімелесу - дидактикалық әдістің ескі түрі, оны Сократ шебер
түрде қолданған, сондықтан әңгімелесу әдісін Сократ әдісі деп атайды.
Әңгімелесуді ертегіні оқып, әбден түсініп болған соң орындауға болады.
Қызыл телпек ертегісі бойынша төмендегі тапсырмаларды беруге болады:
Post-reading activities
1. Draw a picture of your favourite character
2. Act out a scene from the story
3. Re-write the end of the story (this can be done on paper or orally)
4. Make up a group or class fairy tale. Use different characters from
several fairy tales.
5. Point to flashcards of scenes from the story to identify characters or
events.
6. Gradually uncover a flashcard from the story. The children have to say
what they see.
Оқу материалының мазмұны, оқушылардың шығармашылық танымдық қызметіне
қарай дидактикалық процестегі Әңгімелесу әдісінің көптеген түрлері бар.
Олар: кіріспе, немесе сабақты ұйымдастыратын ертегі, жаңа білімді
қалыптастыру (сократ, эвристикалық), жинақтаушы, жүйелеуші және бекітуші
ертегілер арқылы оқушылардың іс-әрекеттің жаңа түріне, жаңа білімді тануға
дайындық деңгейі анықталады.
Әңгімелесу әдісі. Оқушыны жаңа білімді алуға белсене қатыстырып, оны
білім алу әдістеріне, мұғалім қойған сұрақтарға өз бетімен жауап беруге
үйретеді. Эвристикалық Әңгімелесу барысында мұғалім оқушылардың білімі мен
тәжірибесіне сүйеніп, олардың жаңа білімді түсінуін, қорытынды жасауын
жеңілдетеді. Бірлескен іс-әрекет арқылы оқушылар өздері еңбектеніп, ойланып
жаңа білім алады.
Білімді жинақтайтын, бекітетін ертегі оқушылардан теориялық
білімдерін, оны қолдану тәсілдерін жүйелеуге бағытталған. Оқушы өз білімін
жаңа оқу және ғылыми мәселелерді шешуге қолданады.
Әңгімелесу барысында мұғалім сұрақты бір оқушыға (жеке Әңгімелесу) немесе
барлық сынып оқушыларына (жаппай) қояды. Әңгімелесудің бір түрі - оқушымен
Әңгімелесу. Оны сыныппен, оқушылардың жеке топтарымен өткізуге болады,
әсіресе жоғары сынып оқушылары өз пікірлерін айтып, сұрақтар қойып, мұғалім
ұсынған тақырыпты талқылайды. Әңгімелесудің нәтижесі көп жағдайда
сұрақтардың дұрыс қойылуына байланысты.
Әңгімелесу әдісінің артықшылықтары:
- ес пен тілді дамытуы;
- оқушылардың оқу-танымдық қызметін белсенді етуі;
- оқушылардың білімінің белгілі болуы;
- үлкен тәрбиелік күші бар.
Әңгімелесу әдісінің кемшілігі:
- уақыттың көп кетуі (оқушы дұрыс жауап бермеуі мүмкін, оны басқа
оқушылар естіп, есінде сақтап қалады.
Оқу пікірталастары оқытудың сөздік әдістерінің ішінде елеулі орын
алады. Оның оқыту процесіндегі ең басты қызметі - танымдық қызығушылықты
ынталандыру, оқушыларды қандай да мәселе бойынша түрлі ғылыми көзқарастарды
белсенді түрде талдауға қатыстыру, басқа жеке тұлғанық және өзінің
көзқарастарының негіздерін түсінуге жағдай жасау. Пікір-сайыс өткізу үшін
оқушылардың дайындығы, талданатын мәселе бойынша кем дегенде екі ңарама-
қарсы көзқарас болу керек. Мысалы Күл қыз ертегісін оқушыларға оқытып,
әңгімелкеннен кейн пікір талас ретінде төмендегі жоспар бойынша тапсырмалар
орындата аламыз:
Cinderella – Күл қыз
Vocabulary groups include:
- Family (sisters, step-mother, father, god-mother)
- Clothes (glass slippers, dress)
- Adjectives (big, small, ugly, beautiful)
- Telling the time (midnight, early, late)
Sample repetitive text:
- “She tried on the slipper but it was too big.”
- “She tried on the slipper but it was too small.”
- “She tried on the slipper and it was just right.”
- “She waved her magic wand and puff turned the pumpkin into
a carriage.”
- “She waved her magic wand and puff turned the rags into a
beautiful dress.”
Possible language areas:
Past simple (tried on, waved, turned) *remember to let the children notice
the difference. You don’t need to give them a lecture on the different
uses, and forms of the past tense!
Білімсіз өткен пікір сайыс жүйесіз мәселеден ауытқып, нәтижесіз өтеді.
Оқу пікірсайыстары оқушылардың өз ойларын анық және дәл тұжырымдау
іскерлігінің болуын, дәйекті дәлелдерді құрастыра білуін талап етіп, оларды
ойлауға, өз пікірінің дұрыстығын дәлелдеуге, ой жарыстыруға үйретеді.
Мұғалім сөз мәнерінің үлгісі болып, оқушылардың ой-пікірлерін тыңдап, оған
әдепті түрде түзетулер енгізіп, өз пікірінің ақиқаттығына таласпай, соңғы
сөзді айтуға құқығы бар екендігін оқушылардың естеріне салуы қажет.
Оқу пікірталасы негізгі мектептің жоғары сыныптарында, ішінара, орта
мектептің бастауыш сыныптарында қолданылады.
Жақсы өткізілген пікір сайыс оқушыларға білім және тәрбие береді,
мәселені терең түсінуге, өз пікірін қорғауға, басқалардың пікірімен
санасуға үйретеді [18]. Кітаппен және оқулықтармен жұмыс – оқытудың маңызды
әдісі. Бастауыш сыныптарда кітаппен жұмыс сабақта мұғалім басшылығымен
жүзеге асады. Одан әрі оқушылар кітаппен жұмыс істеуге өздері үйренеді.
Баспа материалдарымен өз бетімен жұмыстың кейбір тәсілдері бар. Олар:
- конспектілеу - кітаптың мазмұнын қысқа баяндау;
- ертегінің қарапайым және күрделі жоспарын жасау. Жоспар құру үшін
мәтінді оқып болған соң оны бөліктерге бөліп, әр бөлікке атау беру керек;
Оқушылар үшін білім көзі – бақылау, мұғалім сөзі, баспа материалдары.
Оқулықтар, оқу құралдары, ғылыми – көпшілік әдебиеттер және журналдардан
оқушылар түрлі ақпараттар алып, сабақта алған білімдерін бекітуге,
кеңейтуге және тереңдетуге мүмкіндік алады, өз бетімен білім алу
әдістерімен қаруланады. Кітаппен жұмыс әдісін меңгеру үшін ең алдымен оның
тәсілдері меңгеріледі.
Кітаппен жұмыс істеу тәсілдерін меңгеруде бастауыш мектепте
қолданылатын, көп уақыт алатын статикалық оқу үлкен рөл атқарады. Мұндай
оқудың мақсаты мәтінді түсіндіру, оқушыларға мәтінді толық меңгерту, оған
ертегінің негізгі идеясын ұқтыру. Жаңа ақпаратты түсінудің құнды әдісі –
мәтінді талдау.
Мұғалім кітаптар мен журналдарды тақырыпқа сай қолданады. Осы өздік
жұмыстың жиі қолданылатын тәсілдері:
1. Белгілі бір ақпарат алу және оны бекіту мақсатымен кітапты оқып шығу.
Осы мақсатқа жету үшін, мұғалім оқушыларға қысқа мерзім ішінде мәтінді
қалай түсінуге болатындығын айтады. Әдетте, оқушылар мәтінді бір рет оқып
шыққан соң, оны талдап, ертегінің жоспарын жасайды.
2. Түсініксіз сөйлем және сөздердің мағынасын сөздік немесе энциклопедия
арқылы ашып, қосымша әдебиеттерден ақпараттар алып, керекті мәліметтерді
конспектілеп, оқығанын өз сөзімен айтып көреді. Мұғалім оқушыларды
ертегідегі негізгі ойды бөлуге үйрету керек. Жоспар жасау үшін мәтіндер бір-
бірімен өзара байланысты бөліктерге бөлінеді де, әр бөлікке атау беріледі.
3. Қосымша әдебиеттерді қолдану үшін оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу
қабілеті болуы керек. Оқушылардың кітаптар мен журналдарды сыни тұрғыдан
оқуының да үлкен маңызы бар. Идеялардың матрицасы - әртүрлі авторлардың
еңбектеріндегі біртекті ойлар мен құбылыстарға салыстырмалы сипаттама беру
[18].
Оқытуда қолданылатын көрнекілік әдістер.Көрнекілік әдісі. Әл-Фараби
"Оқытудың негізгі әдісі - көрнекілік" деп, оның мақсаттарын, тәсілдерін
(түсіндіру, әсерлендіру, есте қалдыру) ұсынады. Оқу материалын меңгеру көп
жағдайда оқыту процесінде қолданылатын көрнекі құралдарға және техникалық
құралдарға байланысты.
Көрнекілік әдісі оқытудың сөздік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz