Рухани жаңғыру жүктеген міндеттер
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-7б.
І. БОЛАШАҚҚА БАҒДАР: РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ - ЖАС ҰРПАҚҚА БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ЖӘНЕ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1. Рухани жаңғыру жүктеген міндеттер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..8-12б.
1.2. Рухани жаңғыру және ұлттық мүдде ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 12-?б.
1.3. Рухани жаңғыру және білім беру ісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .?-?б.
ІІ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТІҢ МӘНІ, ОНЫ ҚОЗҒАУШЫ КҮШТЕРІ
2.1. Біртұтас педагогикалық процестің құрылымындағы оқыту ... ... ... ... .?-?б.
2.2. Педагогикалық процестің құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...?-?б.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...?-?б.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ?-?б.
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының тақырыбы: Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру - жас ұрпаққа білім беру саласындағы ұлттық және рухани құндылықтардың алатын орны
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Білім ордасы - жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тәрбие беру, бірнеше ғасырлар бойы жиналып сақталған мұраларын келешек ұрпақ игілігіне жеткізе алатын мәдени ошақтар, ұлттық тәлім - тәрбие орталығына айналмақ. Ұлттық мектеп тағдыры қай қилы заманда да, қай ұлттың болсын көзі ашық, көкірегі ояу, ұлтжанды азаматтарын толғандырып келген ең өзекті мәселелердің біріне саналды.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Жалпы білімнің жүйесі - қоғам дамуымен бірге дамып, әрдайым үнемі өзгеріп отырады. Ол әр елдің экономикалық ерекшеліктеріне қарай қалыптасып, үнемі үздіксіз жетіле отырып. Барынша күрделене береді. Бүгінгі жаңы қоғамда мұғалімнің ішкі жан дүниесі де жаңаша, демек болашақ ұрпақтан үлкен үміт күтілуде. Қазақтың тағдыры, келешекте ел болуы да мектебінің қандай негізде құрылуына барып тіреледі. Мектебімізді таза, берік һәм өз жанымызға қазақ жанына үйлесетін негізде құра білсек, келешегіміз үшін тайынбай-ақ серттесуге болады деп Ахмет Байтұрсынов бізге басты мақсатымызды айқындап бергенді.
* ЖаҺандану кезеңіндегі білім саласында болып жатқан өзгерістерге бейімделу;
* Рухани жаны бай, жан-жақты жарасымды дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру;
* Ұлттық құндылықтарды сақтай отырып, этномәдениетті дамыту;
* Рухани жаңғыру жүктеген міндеттерді айқындау;
* Рухани жаңғыру және ұлттық мүддені ұштастыру;
* Жастарды ұлттық және рухани құндылықтар негізінде тәрбиелеу мәселелерін анықтау және шешімдерін табу;
* Тұтас педагогикалық процесте оқыту мен тәжірибенің қазіргі кездегі әдістерін тиімді пайдалану;
Зерттеу объектісі: №212 мектеп-лицейінің 5 А сынып оқушылары.
Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс барысы кіріспеден, 3 бөлімнен, жалпы қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Күтілетін нәтиже: Еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізіп, саяси - әлеуметтік және экономикалық дамудың жаңа кезеңіне қадам басқан уақытта терең білім, сауатты ұрпақ тәрбиелеу. Қазақстан Республикасының өзіндік салмағын пайымдауының ұлттық білім жүйесінің жоғары дәрежеде дамуымен байланысты.
Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол - әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Аталған екі жаңғыру процесінің де нақты мақсат- міндеттері, басымдықтары мен оған жеткізетін жолдары бар. Мен көздеген жұмыстарымыздың бәрі дер уақытында және барынша тиімді жүзеге асарына сенімдімін. Бірақ, ойлағанымыз орындалу үшін мұның өзі жеткіліксіз. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс. Бұл саяси және экиномикалық жаңғыртуларды толықтырып қана қоймай, олардың өзегіне айналады. Рухани жаңғыру тек бүгін бастайтын жұмыс емес.
Елбасы Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру атты мақаласында халықтың санасына жалпыұлттық қасиетті орындар ұғымын сіңіру бағытында Қазақстанның қасиетті рухани құндылықтары жобасын жүзеге асыруға ерекше көңіл бөледі. Өйткені, Қазақстанның қасиетті жерлерінің мәдени - географиялық белдеуі - неше ғасыр өтсе де кез-келген рухани маңыздылығын сақтап, аман алып шығатын символдық қалқанымыз, әрі ұлттық мақтанышымыздың қайнар бұлағы.-дейді. Сондықтан алда әліде зерттеп - зерделеуді қажет ететін тың дүниелер көптеп табылады. [1]
Жаһандану үрдісі басым болғандықтан ба, батыстық өркениетке еліктеуі күшейіп келе жатқаннан ба, қазіргі кезеңде білім саласындағы әр адамның көкірегінде қазақтың жарық жұлдызына айналған Мағжан Жұмабаевтың мына бір сөзіне құлақ асу абзал-ақ: Қазақтың тағдыры да, келешек ел болуы да мектебінің қандай негізінде құрылыуына барып тіркеледі. Келешекте ақынның сөзі алдыңғы буын өкілдерінің жолбасшысы болса екен деймін.
Бүгінгі күнде жалпы орта білім беретін мектеп- жаңа қоғам мектебі, яғни болашақ мектебі. Халықтық мәдениетке интеграцияланған, баланың жеке басының дамуына педагогикалық жағдай жасайтын, рухани жағынан таза, дүниеге тік қарайтын, қоршаған ортамен жүйелі байласны түзетін, білімнің жаңа мазмұнымен байланысқан, бәсекеге қабілетті жаңа ұрпақ өсіріп, дамығанын білдіретін мектеп болуға тиіс. Елге танымал аты шулы ғұламалардың бірі Әл-Фараби былай деген екен: Тәрбиесіз қолға білім салма деген бағдарлы ойын тек қана ескеріп қана қоймай, педагогиканың діңгегіне, мектеп жұмысының тірегіне айналдыру баршамыздың міндетімізге айналуы тиіс. Менің ойымша білім беруді тәрбиеге негіздеудің екі қанаты бар. Олар білімді ұлттық құндылықтар мен өркениетке негіздеу. Шәкіртті өз күш-жігерін пайдалануға баулу. Бұл екеуі құстың қос қанатындай, бірінсіз бірі шәкіртті самғау биікке алмайды. Ендеше сапалы білім беретін мектеп формасын тек мектептің басқару жүйесі мен оқыту процессін ғана қамтып қоймай, сол мектептің бала оқытатын мұғалімдері жаңа бағытқа қарай кәсіби шеберлігін күнделікті ұштауын талап ететін жәйттер тағы бар. [4]
Бүгінгі күнде мектептің жаңа реформалық жүйесін өзін кәміби деңгейде жетілгеніне сенімді кез келген мұғалім, білім беру қызметкері бұл жүйенің қыр-сырын түгел меңгермей, бала дамуының мәселелерін түгелдей меңгере алмайды. Сондықтан да, білімнің жаңа үлгісі өзіне сәйкес жаңа мұғалімдерді талап етеді. Яғни, біздің білім беруге қосар құнды үлесіміз- ұнамды әрі пайдалы қатынас болмақ.
Ы. Алтынсарин Мұғалім - мектептің жүрегі, - деп айтпақшы, барлық күш салмақ оқытушыға түспек. Егер мұғалім өз саласы бойынша пәндік білімі жетік болса, педагогика мен психологияны толық меңгерсе, әр уақытта өз әрекетін дұрыс ұйымдастырып отырса, онда біртіндеп өзінің педагогикалық шеберлігін кәсіби тұрғыдан шыңдай түседі.
1. БОЛАШАҚҚА БАҒДАР: РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ - ЖАС ҰРПАҚҚА БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ЖӘНЕ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1. Рухани жаңғыру жүктеген міндеттер: қоғамдық сананың жаңғыруы
Қоғамдық сананың өзгеруі мен модернизациялану әлемнің барлық елдерінің назарында. Қоғамдық сана өзгеріске түсу үшін жағымды жағына немесе негативті жағымсыз жағына өзгеретіні белгілі. Кезінде австриялық ғалым Карл Реннер ұлт, мемлекет өзінің дамуында өзі қаласын-қаламасын бәрібір үш кезеңнен немесе үш сатыдан өтеді. Ол: ұлттың оянуы, ұлттың дамуы, және ұлттың гүлденуі деді. Алғашқы сатысы ұлттың оянуы немесе кейінгі сатылары ұлттың дамуы, гүлденуі болсын, олар қоғамдық сананың оянуы, өзгеруі, жаңғыруымен қатар жүреді. Осы тұрғыда біздің бәріміз де біздің мемлекетіміз, ұлтымыз қай сатыда тұр деген сұрақты қоямыз. Міне, осы кезеңдер аталған факторлардың, яғни, мемлекет пен ұлттың қалыптасу мен өркендеу процесіне іргетас болып қаланады екен. Олай болса, біз ұлт ретінде ояндық па, өткеніміз бен бүгінімізге диагностика жасап, ертеңіміз қандай болады деген сұраққа жауап іздей отырып, болашаққа болжам жасай алдық па?! Біздің келешекке деген бағыт-бағдарымыз айқын ба?! Міне, осы сұрақ бәрімізді мазайлайды. Осы тұрғыда Елбасының Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру еңбегі көкейде жүрген түйткіл- сұрақтарға, оның ішіндегі қоғамдық сананың жаңғыруы: қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамыту мәселесіне жауап берді.
Тереңнен зер салсақ, мақала ұлттық рух пен ұлттық сананың нығаюына, олардың өзара ұштасуы мен кемелденуіне, ұлттық салт-дәстүрімізбен тілімізді, мәдениетемізді өркендетуге, одан әрі дамытуға, бағалауға, құрметтеуге, бүгінгі күн тұрғысында жаңғыртуға үндейтін, іргелі бағдарламалық құжат.
Мақалаға терең ой жүгіртсек, Елбасы жаңғырған қоғамның өзінің тамыры, тарихының тереңінен бастау алатын рухани коды болады. Жаңа тұрпатты жаңғырудың ең басты шарты- сол ұлттық кодын сақтай білу дейді.
Осы арада ұлттық кодты сақтайтын ұлт деген факторға тоқталып өтелік. Жоғарыда аталған К.Реннер де ...егер біз ұлт дегеніміздің не екендігіне толық жауап бергіміз келсе, оның негізгі басты компонеттерін білуіміз қажет. Ұлт дегеніміз- тілдің бірлігі, территорияның тұтастығы, экономикалық өмірдің жақындығы, әдет-ғұрып пен мәдениеттің ортақтығы негізінде құрылған адамдардың қауымдастығы деп, осы аталған ұлтты құрайтын негізгі компонеттердің бірі жойылса, ол белгілі бір тарихи кеңістікте ұлттың жойылуының басы, деп ерекше тоқталды.
Одан да тереңірек кетсек, ұлт болу үшін басты белгілері ұлттық құндылықтар болуы шарт. Олар: ұлттың тілі, территориясы, салт-дәстүрі, ұлттық менталитеті, мәдениеті мен тарихы болуы қажет деген қағида. Бүгін де әлем осы аталған құндылықтар жүйесінде өмір сүруде. Бұл ақиқат.
Қоғамның даму процесінде мемлекеттің, ұлттың дамуы сапалық өзгерістерге түседі. Жаңарады, жаңғырады, басқадан қабылдайды, толығады. Бірақ, басқа ұлттармен халықтармен араласу, жақындасу процесінде белгілі бір компоненттерді қабылдау барысында олардың тек жақсысын ғана емес, қоғамның басым көпшілігі қабылдамайтын жаман үрдістерді де қабылдады. Мысалы, ұзақ жылдар бойы Кеңестік кезеңде дін ұстануға белгілі бір шектеулер қойылғаны белгілі. Ал, тәуелсіздіктен кейін дін ұстауға еркіндік берілді. Қоғамдық сана жаңа өзгерістерге түсті. Жаңадан мешіттер салынды, дін ұстанушылар саны өсе бастады. [7]
Қазақ халқының тағылымы мол тарихында мәдени-рухани болмысы ізгілікпен әдептеліп, қарапайымдылықпен шыңдалып, парасатпен шырайланған. Ізгілік, адалдық, перзенттік инабаттылық, адамгершілік, парыз, ақыл-парасат, қайырымдылық - бұл ұлттық кодымыздың басты компоненттері. Одан да нақтыласақ- баланың ата-анасы алдындағы перзенттік парызы, оларды сыйлауы мен құрметтеуі, ата-ананың да өз балаларының алдындағы, елдің, халықтың алдындағы жауапкершілігі, бауырға қамқорлығы, қиыншылыққа душар болған жанға көмегі, адагершілігі, үлкенге инабаттылық бұл қазақтың ұлттық коды, ұлттық құндылығы.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында қоғамдық сананы жаңғыртудың нақты бағыттарын сипаттап берді. Жаңа конституциялық реформа ауқымды саяси жаңғырудың негізін қалап, Үшінші жаңғыруды іске асыруға арналған қоғамдық-саяси алғышарттарды қалыптастырды. Қоғамдық сананы жаңғырту жөніндегі Ұлт көшбасшысының идеясы бүгінгі таңда өте қажетті және орынды идея. Біз саяси ұлтты қалыптастыру жолындамыз. Әлемде алдыңғы қатардан табылу үшін біздің әрқайсымыз және баршамыз бірігіп өзіміздің санамызды, ой-өрісімізді өзгертіп, ескірген таптаурындықтардан ар Бұрынғы инновациялар бүгін дәстүрге айналды, бүгінгі инновациялар ертең дәстүрге айналады. Мұндай ұстаным халқымыздың өткенін, қазіргі күні мен болашағын жалғауға, ұлттық сананың әралуан полюстерін жақындатуға мүмкіндік береді.
Елбасы қоғамды да, сондай-ақ әрбір азаматты да жаңғыртудың бірқатар негізгі бағыттарын ерекше бөліп көрсетіп отыр.
Біріншіден, бұл - бәсекеге қабілеттілік - , компьютерлік сауаттылық, шет тілдерді білу, мәдени ашықтық сияқты факторларға негізделген тың жаңалықтарды әлемге ұсыну қабілеті.
Екіншіден, бұл - прагматизм. Ол бірқатар әдеттер мен таптаурындықтардан бас тартуды да, сонымен бірге ұлттың прагматикалық мінез-құлқы мен ұтымды ойлауын, ата-бабалар дағдыларының тарихи тәжірибесін де қамтиды.
Үшіншіден, ұлттық бірегейлікті сақтау, ұлттық сана өзгерген кезде ұлттық Мен-нің ішкі мәйегін сақтау. Бүгінде, барлық жағымсыз нәрселерге дәстүр мен салт-сананы қарсы қоюға болады. Сонымен бірге, біз ұлттың дамуына кедергі келтіретін өткеннің сарқыншақтарынан арылуымыз керек.
Төртіншіден, білім салтанаты - ұлттың жетістігі. Алдағы технологиялық революция қазіргі жекелеген кәсіптердің жойылуына алып келген кезде, білім - қол жеткізер табыстың ең іргелі факторы болмақ.
Бесіншіден, тек қана эволюциялық даму біздің өркендеуімізге жол ашады, бұл жаңғыру идеологиясының қағидаты және Қазақстанның әрбір азаматының ішкі сенімі.
Алтыншыдан, сананың ашықтығы, аума-төкпе заманда қоғамның және әрбір адамның өзгеріске дайын болуы.
Бұл көзқарастар қоғамдық сананың жаңғыруы үшін іргелі негіз болады. Елбасының жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс - біздің дамуымыздың ең басты қағидасы деген тезисі бүгінгі таңда өте өзекті. Сананы жаңғырту біздің мақсаттарымыздың бірлігін, құндылықтарымыздың ортақтығын және қоғамдық келісімнің қуатын айшықтайды. [1]
1.2. Рухани жаңғыру және ұлттық мүдде
Қазақстанның Үшінші жаңғыруын іске асыру аясында негізгі бағыт ретінде рухани жаңғыру үдерісіне басымдық беріліп отыр. Рухани саланы жаңғырту қоғамдық сананың деңгейіне тікелей байланысты. Сондықтан, Елбасы Н.Назарбаев Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында сананы жаңғыртудың мазмұнын құрайтын бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, ұлттық бірегейлік, дамудың ұлттық моделі сынды бағыттарды белгілеп берді. Елбасы бас - тамасы бүкіл қоғамның қолдауына ие болып, мақалада айтылған стратегиялық міндеттерді орындау мақсатында түрлі жобалар жүзеге асырылып жатыр.
Қоғамдық даму деген кезде біз әлеуметтік-экономикалық немесе әлеуметтік-мәдени дамуды қоса айтамыз. Бұл нені аңғартады? Яғни, әлемдік деңгейде де, ел ішінде де салааралық, ұлтаралық, мәдениетаралық байланыстарда пайдаланбай жатқан мүмкіндіктер мол. Енді, осы Рухани жаңғыру кезеңінде бұрынғы және қазіргі озық тәжірибе, үлгілермен біріктіретін қандайда бір қуат көзі, бастамалар бар ма деген сұраққа жауап іздеу, терең ғылыми түсінік жетіспей жатыр. Онсыз жаңа идея туындамайды, бұрынғы идеяны қайталау орын алады. Қазір біз сондай ыңғайды байқап отырмыз. Өйткені, айтылған идеялар, ұсынылған бастамалар бар, ал, енді соларды іске асы - рудың жаңа мүмкіндіктерін, тәсілдері мен тәжірибелерін табу қоғам үшін, жеке адам үшін аса маңызды.
Рухани жаңғыру дегенде, ең алдымен жеке адамға қатысты мәселелерді қозғау керек. Бұл ретте бүгінгі жеке адамның ой-өрісі қандай деген сұрақ туындайды. Ал, ой-өрістің ең үлкен өлшемі - рух, рухани күш. Яғни, өміріміздегі мәңгілік құн - дылықтардың мағынасын ашып бе - ретін бірден-бір көрсеткіш рухқа байланысты. Рух адамды жігерлендіретін, ізгі істерге бағыттайтын, бастама, қайнаркөз, құрал десек те болады. Қазір білімге, ғылымға ұмтылу туралы айтып жатсақ та, мемлекеттік деңгейде іс-шаралар қолға алынса да, гуманитарлық білімнің деңгейі өмір талабына сәйкес емес. Яғни, гуманитарлық білім осы рухани жаңғыруды тездетудің бірден-бір ұтымды тетігі, негізі бола алады. Бұл тарихта дәлелденген, өмірдің өзі көрсетіп отырған шындық. Бірақ, өкінішке қарай, ол бізде талапқа сай жүйесін таба алмай отыр. Тиянақты түсініктер жетіспегендіктен, олқылықтар көп. Гуманитарлық дүниетаным мен дәстүрлі мәдениетті қолға алатын ерекше бір кезең келгенін мамандардың өздері түсінуі керек.
Қазақ елі ежелден текті халық. Себебі, ата-бабаларымыз жеті атаға дейін қыз алыспаған. Оның мәні ұрпақты таза сақтау үшін 25 жас бір ата деп саналса, 7 атаға дейін 176 жылды қамтыған уақыт өтуін аса қатаң тәртіп ретінде ескерген. Одан кейін Оңтүстік Қазақстанның қызы Солтүстікке, ал Батыстың қызы Шығысқа тұрмысқа ұзатылып отырған. Сол арқылы ана тілі дамып, ортақ бірегейлік сақталып, текті халықтың ажарлы және дені сау ұрпақ дүниеге келіп отырған.
Ана тілі - ол ұлтымыздың басты ерекшелігі. Кезінде батыр Бауыржан Момышұлы: Қазақ тілі еш уақытта өзімен көрші халықтардың тілдерінен сорлы болып, қатардан қалмағаны, өз сыбағасын ешкімге жібермегендігіне мың жылдық көне тарих куә, - деп жазған еді.
Дәс - түр - - дің озығы да, тозығы бар. Енді сол озығы дегенге ке - лейік. Атадан келе жат - - қан тек - тілік дәстүрді қалай түсініп, қаншалықты іске асырып жатырмыз? Мысалы, өзім оқитын оқу ордасының студенттерінен осы оқу орнында кімдер жұмыс істеді деп сұраcаңыз, көпшілігі жауап бере алмайды, бұл барлық ортаға тән кемшілік. Сондықтан, колледжде колледждің негізін қалаған тұлғалар туралы қысқа да нұсқа мәлімет болса, үлкенді сыйлау дегеннің нақты бір өрнегі болар еді. Міне, атадан келген, кеудені кеңге салып айта алатын дәстүр деп осы тұсты атар едім. Айтып өткеніміздей, рух дегеніміз жоғары игілік, ізгілік. Осы қасиеттерді ұстансақ, жанашырлық та табылған болар еді, бауырластық пен сыйластық та артқан болар еді. Мінеки, Елбасы Н.Назарбаевтың рухани жаңғыру бастамасының астарында осындай үлкен мән-мағына жатыр. Бұл бәрімізді ойландыруға тиісті.
Қазақ елі көне замандардан бері өзінің ұлттық салт-дәстүрлерін, ырым жоралғыларын сақтап келе жатқан халық. Ол ұрпақтар сабақтастығымен жалғасын тауып отыруы керек. Сонда ғана ұлттық жаңғыру болады. Егер, халқымыз өзінің салт-санасынан айырылатын болса, онда үлкен қауіп төнеді. Өйткені, ұлт ретінде сақталу үшін ұлттық мүдде бірінші орында тұруы шарт.
1.3 Рухани жаңғыру және білім беру ісі
Рухани жаңғыру бағдарламасы негізінде қабылданған Тәрбие және білім кіші бағдарламасының мақсаты - біртұтас ұлттың бәсекеге қабілетті, сындарлы, күшті, шығармашылық, патриот және белсенді тұлғасын қалыптастыру, болашақтың іргетасы тәрбие мен білім беру салты болып табылады. Бағдарлама негізінде барлық білім беру мекемелерінде 3 бағыт бойынша Өлкетану, Отаным-тағдырым және Саналы азамат жобалары іске асты.
Сананы рухани жаңғыртуға бәсекеге қабілетті, білімді елдің ғана шамасы жетеді. Рухани жаңғыру - еліміздегі білім берудің бүтіндей жүйесінің, оның ішінде орта мектеп үшін айрықша мүмкіндіктер алаңына айналды. Бұл маңызды құжат мектептердің тәрбие және идеологиялық жұмыстарын жүйелеуге кең мүмкіндіктер ашты. Бұл іргелі мақаланы халық Мәңгілік Ел мұратын жүзеге асырудың түп негіздерін көрсетіп берген тұжырымдамалық бағдарлама ретінде қабылдауда. Осы мақсатта, білім беру ордаларында, жоғары оқу орындарында рухани білім беру бағдарламасын дайындау және жетілдіріп отыру негізгі міндеті болып табылатын Мәңгілік ел қоғамдық-гуманитарлық кафедралар, кабинеттер ашылды. Жаңашылдықты ескі әдістермен оқытуға болмайтыны аян. Сондықтан да бағдарламаны жүзеге асыру аясында жобаның әдістерін оқу-тәрбие үрдістеріне кеңінен енгізуге бағыт алынды. Біздің таңдауымыздың негізінде прагматизм қағидасы тұр. Жобаның қызметі сөзден iске көшiп, қажеттi қолданбалы икемдiлiктерге ие болуға мүмкіндіктер туғызу. [5,6]
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев мақаласында инженерлер мен дәрігерлер ғана емес, қазіргі заманды және болашақты терең түсінетін білікті гуманитарлық сала мамандары да ауадай қажет екенін айтты. Тарих пен саясаттану, әлеуметтану мен философия, психология, педагогика, экономика, мәдениеттану және филология ғылымдары бойынша студенттерге заманға лайық білім беруге қажетті жағдай жасауды тапсырды. Қазіргі таңда елімізде әлемдік 100 үздік оқулықты қазақ тіліне аудару жұмыстары басталып та кетті. Аталған жоба аясында алдағы бірнеше жылда гуманитарлық білімнің барлық бағыттары бойынша әлемдегі ең үздік деген университет оқулықтары түрлі тілдерден қазақ тіліне аударылып, біздің студенттерге дүние жүзіндегі таңдаулы үлгілердің негізінде білім алуға мүмкіндік жасалмақ.
Еліміздің ұлттық білім беру жүйесінде Қазақстандық патриотизм ұғымы қолданылып келеді. Қазақстандық патриотизм арқылы Отан, туған жер, ел, атамекен, туған өлке туралы түсініктер оқу- тәрбие үрдісінде, сабақтан тыс іс- шараларда Отансүйгіштік сезімді дамытуға, ұлттық салт- дәстүрді сақтау, мемлекеттік рәміздерді құрметтеу сияқты сезімдерді оқушылар бойында қалыптастыру жүзеге асырылуда.
Ең бастысы-жас ұрпақ бойында Отанға, туған еліне деген сүйіспеншілік сезімін қалыптастыру. Жастар тәрбиесіндегі басты ұстаным- өзін-өзі басқаруға мүмкіндік беріп, еркіндікті, сөз бостандығын, пікір бостандығын сездірту, олардың ұстанымдарымен санасу.
Патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Сол себепті мен Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынамын,- дегені жастарды патриоттық рухта тәрбиелеу ісінде баға жетпес ұсыныс.
Танымал тарихшы Мәмбет Қойгелдиев Туған жер бағдарламасын ауылдық жердегі мектептерде ұйымдастырудың төмендегідей қызықты бағдарламасын ұсынады.
Мектептегі тарихшы мұғалімдер: Жалпы ауыл қашан пайда болған? Негізін қалаған кімдер? Бұл ауыл қандай жолдан өтті? Ауылда қандай мықты әулеттер бар? Олардың тарихы қалай жалғасты? деген мәселелер төңірегінде зерттеулер жүргізуі керек.
География пәні мұғалімдері: Ауылдағы тау, төбе, өзен, көше қалай пайда болған? Бастауын қайдан алады, соңы қайдан тұйықталады? деген сұрақтарға жауап іздейді. Тіл және әдебиет пәні ұстаздары: ол тау мен өзен не себепті бұлай аталады? Этимологиялық мәні қайда жатыр? деген мәселенің тамырын ажыратады.
Биология пәні мұғалімдері: Ауылда қанша түрлі өсімдіктер өседі, оның ішінде дәрілік шөптер бар ма, бұл өсімдіктер басқа аймақтарда кездесе ме? деген сауалды зерттейді.
Осы сауалдардың негізінде елжандылыққа, ұлтжандылыққа тәрбиелеу басталады. Сонда ел туралы түсінік осылай қалыптасады. Тарихшы ғалымның осы қарапайым ұсыныстарының өзі-ақ жергілікті жерде өлкетанушылық жұмыстарды қалай ұйымдастыруға бағыт беріп тұрғандай.
Білім алушыларға елінің тарихын өз көзімен көріп, сезіну үшін мүмкіндігінше мұражайларға, тарихи ескерткіш орнатылған немесе тарихи-археологиялық орындарға экскурсия ұйымдастырған орынды. Білім алушылардың әлеуметтік нормалар мен дүниетанулық құндылықтардың тарихи тамырын білуі, өз халқының тарихи тәжірибесін түсінуі саналы түрде ұлттық бірегейлікті анықтауына мүмкіндік береді. Білім алушылардың өзін тұлғалық анықтауы ұлттық мәдениет пен тарихи дәстүрді қабылдауымен тығыз байланысты.
Бұдан шығатын қорытынды, рухани жаңғыру талабына сәйкес қазіргі қоғам мен өткенді байланыстыратын тарихи сана өскелең ұрпаққа бүгінгі күнгі оқиғалардың мәні туралы түсінік қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. [14]
2. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТІҢ МӘНІ, ОНЫ ҚОЗҒАУШЫ КҮШТЕРІ
2.1. Біртұтас педагогикалық процестің құрылымындағы оқыту
Біртұтас педагогикалық процесс құрайтын екі процестің бірі - оқыту. Ол объективті шындықтың күрделі процесі, сондықтан оған толық және жан-жақты анықтама беру өте қиын. Біртұтас педагогикалық процестегі оқыту процесін дидактика бөлімі қарастырады.
Дидактика - бұл ежелгі грек сөзі, яғни didasko-оқыту, түсіндіру, дәлелдеу, оқу деген ұғымды білдіреді. Дидактика білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы. Дидактика терминін XVII ғасырда чех ғалымы Я.А.Коменский өзінің Ұлы дидактика (1657) деген зерттеуінде алғаш рет пайдаланды. Ол білім берудің мазмұнын, дидактикалық принциптер мен көрнекілікті, дәйектілікті және табиғатпен сәйкес келуді негіздеп, сабақ өткізу жүйесін ұйымдастыруды ғылыми тұрғыдан тұжырымдап берді.
Коменскийдің ойынша, дидактика Нені оқыту? және Қалай оқыту керек? деген сұрақтарға жауап береді. Осы сұрақтардан басқа сұрақтар да туындайды. Оқыту қалай жүргізіледі, оның заңдылықтары қандай?, Кімдерді оқыту керек?, Не үшін оқыту керек? және Қайда оқыту керек?. Осы сұрақтарға жауап беру үшін дидактика озат педагогикалық тәжірибені зерттеп, қорытындылап, мектептің практикасына енгізумен айналысады. Әрбір мұғалім дидактиканы білу керек, өйткені мектептің алдында тұрған ірі практикалық міндеттерді теориялық білімсіз шешу мүмкін емес.
Я.А. Коменский 1632 жылы шыққан Ұлы Дидактика кітабында, басты мақсат-адамшылық, оған жету жолы-білім беру және оқыту деп санады.
Дидактика педагогиканың жалпы категорияларын (тәрбие, педагогтік іс-әрекет, білім беру) пайдаланады. Сонымен қатар дидактиканың негізгі категориялары: білім беру, оқыту, сабақ беру, оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі және оның компоненттері міндеттері, мазмұны, формалары, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі. Бұлар бір-бірімен өзара байланысты болады және ғылыми-дидактикалық жүйенің бір бөлігі ретінде қаралады. [19]
Оқыту - оқытушы мен ... жалғасы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-7б.
І. БОЛАШАҚҚА БАҒДАР: РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ - ЖАС ҰРПАҚҚА БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ЖӘНЕ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1. Рухани жаңғыру жүктеген міндеттер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..8-12б.
1.2. Рухани жаңғыру және ұлттық мүдде ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 12-?б.
1.3. Рухани жаңғыру және білім беру ісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .?-?б.
ІІ. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТІҢ МӘНІ, ОНЫ ҚОЗҒАУШЫ КҮШТЕРІ
2.1. Біртұтас педагогикалық процестің құрылымындағы оқыту ... ... ... ... .?-?б.
2.2. Педагогикалық процестің құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...?-?б.
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...?-?б.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ?-?б.
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының тақырыбы: Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру - жас ұрпаққа білім беру саласындағы ұлттық және рухани құндылықтардың алатын орны
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Білім ордасы - жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тәрбие беру, бірнеше ғасырлар бойы жиналып сақталған мұраларын келешек ұрпақ игілігіне жеткізе алатын мәдени ошақтар, ұлттық тәлім - тәрбие орталығына айналмақ. Ұлттық мектеп тағдыры қай қилы заманда да, қай ұлттың болсын көзі ашық, көкірегі ояу, ұлтжанды азаматтарын толғандырып келген ең өзекті мәселелердің біріне саналды.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Жалпы білімнің жүйесі - қоғам дамуымен бірге дамып, әрдайым үнемі өзгеріп отырады. Ол әр елдің экономикалық ерекшеліктеріне қарай қалыптасып, үнемі үздіксіз жетіле отырып. Барынша күрделене береді. Бүгінгі жаңы қоғамда мұғалімнің ішкі жан дүниесі де жаңаша, демек болашақ ұрпақтан үлкен үміт күтілуде. Қазақтың тағдыры, келешекте ел болуы да мектебінің қандай негізде құрылуына барып тіреледі. Мектебімізді таза, берік һәм өз жанымызға қазақ жанына үйлесетін негізде құра білсек, келешегіміз үшін тайынбай-ақ серттесуге болады деп Ахмет Байтұрсынов бізге басты мақсатымызды айқындап бергенді.
* ЖаҺандану кезеңіндегі білім саласында болып жатқан өзгерістерге бейімделу;
* Рухани жаны бай, жан-жақты жарасымды дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру;
* Ұлттық құндылықтарды сақтай отырып, этномәдениетті дамыту;
* Рухани жаңғыру жүктеген міндеттерді айқындау;
* Рухани жаңғыру және ұлттық мүддені ұштастыру;
* Жастарды ұлттық және рухани құндылықтар негізінде тәрбиелеу мәселелерін анықтау және шешімдерін табу;
* Тұтас педагогикалық процесте оқыту мен тәжірибенің қазіргі кездегі әдістерін тиімді пайдалану;
Зерттеу объектісі: №212 мектеп-лицейінің 5 А сынып оқушылары.
Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс барысы кіріспеден, 3 бөлімнен, жалпы қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Күтілетін нәтиже: Еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізіп, саяси - әлеуметтік және экономикалық дамудың жаңа кезеңіне қадам басқан уақытта терең білім, сауатты ұрпақ тәрбиелеу. Қазақстан Республикасының өзіндік салмағын пайымдауының ұлттық білім жүйесінің жоғары дәрежеде дамуымен байланысты.
Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол - әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Аталған екі жаңғыру процесінің де нақты мақсат- міндеттері, басымдықтары мен оған жеткізетін жолдары бар. Мен көздеген жұмыстарымыздың бәрі дер уақытында және барынша тиімді жүзеге асарына сенімдімін. Бірақ, ойлағанымыз орындалу үшін мұның өзі жеткіліксіз. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс. Бұл саяси және экиномикалық жаңғыртуларды толықтырып қана қоймай, олардың өзегіне айналады. Рухани жаңғыру тек бүгін бастайтын жұмыс емес.
Елбасы Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру атты мақаласында халықтың санасына жалпыұлттық қасиетті орындар ұғымын сіңіру бағытында Қазақстанның қасиетті рухани құндылықтары жобасын жүзеге асыруға ерекше көңіл бөледі. Өйткені, Қазақстанның қасиетті жерлерінің мәдени - географиялық белдеуі - неше ғасыр өтсе де кез-келген рухани маңыздылығын сақтап, аман алып шығатын символдық қалқанымыз, әрі ұлттық мақтанышымыздың қайнар бұлағы.-дейді. Сондықтан алда әліде зерттеп - зерделеуді қажет ететін тың дүниелер көптеп табылады. [1]
Жаһандану үрдісі басым болғандықтан ба, батыстық өркениетке еліктеуі күшейіп келе жатқаннан ба, қазіргі кезеңде білім саласындағы әр адамның көкірегінде қазақтың жарық жұлдызына айналған Мағжан Жұмабаевтың мына бір сөзіне құлақ асу абзал-ақ: Қазақтың тағдыры да, келешек ел болуы да мектебінің қандай негізінде құрылыуына барып тіркеледі. Келешекте ақынның сөзі алдыңғы буын өкілдерінің жолбасшысы болса екен деймін.
Бүгінгі күнде жалпы орта білім беретін мектеп- жаңа қоғам мектебі, яғни болашақ мектебі. Халықтық мәдениетке интеграцияланған, баланың жеке басының дамуына педагогикалық жағдай жасайтын, рухани жағынан таза, дүниеге тік қарайтын, қоршаған ортамен жүйелі байласны түзетін, білімнің жаңа мазмұнымен байланысқан, бәсекеге қабілетті жаңа ұрпақ өсіріп, дамығанын білдіретін мектеп болуға тиіс. Елге танымал аты шулы ғұламалардың бірі Әл-Фараби былай деген екен: Тәрбиесіз қолға білім салма деген бағдарлы ойын тек қана ескеріп қана қоймай, педагогиканың діңгегіне, мектеп жұмысының тірегіне айналдыру баршамыздың міндетімізге айналуы тиіс. Менің ойымша білім беруді тәрбиеге негіздеудің екі қанаты бар. Олар білімді ұлттық құндылықтар мен өркениетке негіздеу. Шәкіртті өз күш-жігерін пайдалануға баулу. Бұл екеуі құстың қос қанатындай, бірінсіз бірі шәкіртті самғау биікке алмайды. Ендеше сапалы білім беретін мектеп формасын тек мектептің басқару жүйесі мен оқыту процессін ғана қамтып қоймай, сол мектептің бала оқытатын мұғалімдері жаңа бағытқа қарай кәсіби шеберлігін күнделікті ұштауын талап ететін жәйттер тағы бар. [4]
Бүгінгі күнде мектептің жаңа реформалық жүйесін өзін кәміби деңгейде жетілгеніне сенімді кез келген мұғалім, білім беру қызметкері бұл жүйенің қыр-сырын түгел меңгермей, бала дамуының мәселелерін түгелдей меңгере алмайды. Сондықтан да, білімнің жаңа үлгісі өзіне сәйкес жаңа мұғалімдерді талап етеді. Яғни, біздің білім беруге қосар құнды үлесіміз- ұнамды әрі пайдалы қатынас болмақ.
Ы. Алтынсарин Мұғалім - мектептің жүрегі, - деп айтпақшы, барлық күш салмақ оқытушыға түспек. Егер мұғалім өз саласы бойынша пәндік білімі жетік болса, педагогика мен психологияны толық меңгерсе, әр уақытта өз әрекетін дұрыс ұйымдастырып отырса, онда біртіндеп өзінің педагогикалық шеберлігін кәсіби тұрғыдан шыңдай түседі.
1. БОЛАШАҚҚА БАҒДАР: РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ - ЖАС ҰРПАҚҚА БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ЖӘНЕ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1. Рухани жаңғыру жүктеген міндеттер: қоғамдық сананың жаңғыруы
Қоғамдық сананың өзгеруі мен модернизациялану әлемнің барлық елдерінің назарында. Қоғамдық сана өзгеріске түсу үшін жағымды жағына немесе негативті жағымсыз жағына өзгеретіні белгілі. Кезінде австриялық ғалым Карл Реннер ұлт, мемлекет өзінің дамуында өзі қаласын-қаламасын бәрібір үш кезеңнен немесе үш сатыдан өтеді. Ол: ұлттың оянуы, ұлттың дамуы, және ұлттың гүлденуі деді. Алғашқы сатысы ұлттың оянуы немесе кейінгі сатылары ұлттың дамуы, гүлденуі болсын, олар қоғамдық сананың оянуы, өзгеруі, жаңғыруымен қатар жүреді. Осы тұрғыда біздің бәріміз де біздің мемлекетіміз, ұлтымыз қай сатыда тұр деген сұрақты қоямыз. Міне, осы кезеңдер аталған факторлардың, яғни, мемлекет пен ұлттың қалыптасу мен өркендеу процесіне іргетас болып қаланады екен. Олай болса, біз ұлт ретінде ояндық па, өткеніміз бен бүгінімізге диагностика жасап, ертеңіміз қандай болады деген сұраққа жауап іздей отырып, болашаққа болжам жасай алдық па?! Біздің келешекке деген бағыт-бағдарымыз айқын ба?! Міне, осы сұрақ бәрімізді мазайлайды. Осы тұрғыда Елбасының Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру еңбегі көкейде жүрген түйткіл- сұрақтарға, оның ішіндегі қоғамдық сананың жаңғыруы: қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту мен дамыту мәселесіне жауап берді.
Тереңнен зер салсақ, мақала ұлттық рух пен ұлттық сананың нығаюына, олардың өзара ұштасуы мен кемелденуіне, ұлттық салт-дәстүрімізбен тілімізді, мәдениетемізді өркендетуге, одан әрі дамытуға, бағалауға, құрметтеуге, бүгінгі күн тұрғысында жаңғыртуға үндейтін, іргелі бағдарламалық құжат.
Мақалаға терең ой жүгіртсек, Елбасы жаңғырған қоғамның өзінің тамыры, тарихының тереңінен бастау алатын рухани коды болады. Жаңа тұрпатты жаңғырудың ең басты шарты- сол ұлттық кодын сақтай білу дейді.
Осы арада ұлттық кодты сақтайтын ұлт деген факторға тоқталып өтелік. Жоғарыда аталған К.Реннер де ...егер біз ұлт дегеніміздің не екендігіне толық жауап бергіміз келсе, оның негізгі басты компонеттерін білуіміз қажет. Ұлт дегеніміз- тілдің бірлігі, территорияның тұтастығы, экономикалық өмірдің жақындығы, әдет-ғұрып пен мәдениеттің ортақтығы негізінде құрылған адамдардың қауымдастығы деп, осы аталған ұлтты құрайтын негізгі компонеттердің бірі жойылса, ол белгілі бір тарихи кеңістікте ұлттың жойылуының басы, деп ерекше тоқталды.
Одан да тереңірек кетсек, ұлт болу үшін басты белгілері ұлттық құндылықтар болуы шарт. Олар: ұлттың тілі, территориясы, салт-дәстүрі, ұлттық менталитеті, мәдениеті мен тарихы болуы қажет деген қағида. Бүгін де әлем осы аталған құндылықтар жүйесінде өмір сүруде. Бұл ақиқат.
Қоғамның даму процесінде мемлекеттің, ұлттың дамуы сапалық өзгерістерге түседі. Жаңарады, жаңғырады, басқадан қабылдайды, толығады. Бірақ, басқа ұлттармен халықтармен араласу, жақындасу процесінде белгілі бір компоненттерді қабылдау барысында олардың тек жақсысын ғана емес, қоғамның басым көпшілігі қабылдамайтын жаман үрдістерді де қабылдады. Мысалы, ұзақ жылдар бойы Кеңестік кезеңде дін ұстануға белгілі бір шектеулер қойылғаны белгілі. Ал, тәуелсіздіктен кейін дін ұстауға еркіндік берілді. Қоғамдық сана жаңа өзгерістерге түсті. Жаңадан мешіттер салынды, дін ұстанушылар саны өсе бастады. [7]
Қазақ халқының тағылымы мол тарихында мәдени-рухани болмысы ізгілікпен әдептеліп, қарапайымдылықпен шыңдалып, парасатпен шырайланған. Ізгілік, адалдық, перзенттік инабаттылық, адамгершілік, парыз, ақыл-парасат, қайырымдылық - бұл ұлттық кодымыздың басты компоненттері. Одан да нақтыласақ- баланың ата-анасы алдындағы перзенттік парызы, оларды сыйлауы мен құрметтеуі, ата-ананың да өз балаларының алдындағы, елдің, халықтың алдындағы жауапкершілігі, бауырға қамқорлығы, қиыншылыққа душар болған жанға көмегі, адагершілігі, үлкенге инабаттылық бұл қазақтың ұлттық коды, ұлттық құндылығы.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында қоғамдық сананы жаңғыртудың нақты бағыттарын сипаттап берді. Жаңа конституциялық реформа ауқымды саяси жаңғырудың негізін қалап, Үшінші жаңғыруды іске асыруға арналған қоғамдық-саяси алғышарттарды қалыптастырды. Қоғамдық сананы жаңғырту жөніндегі Ұлт көшбасшысының идеясы бүгінгі таңда өте қажетті және орынды идея. Біз саяси ұлтты қалыптастыру жолындамыз. Әлемде алдыңғы қатардан табылу үшін біздің әрқайсымыз және баршамыз бірігіп өзіміздің санамызды, ой-өрісімізді өзгертіп, ескірген таптаурындықтардан ар Бұрынғы инновациялар бүгін дәстүрге айналды, бүгінгі инновациялар ертең дәстүрге айналады. Мұндай ұстаным халқымыздың өткенін, қазіргі күні мен болашағын жалғауға, ұлттық сананың әралуан полюстерін жақындатуға мүмкіндік береді.
Елбасы қоғамды да, сондай-ақ әрбір азаматты да жаңғыртудың бірқатар негізгі бағыттарын ерекше бөліп көрсетіп отыр.
Біріншіден, бұл - бәсекеге қабілеттілік - , компьютерлік сауаттылық, шет тілдерді білу, мәдени ашықтық сияқты факторларға негізделген тың жаңалықтарды әлемге ұсыну қабілеті.
Екіншіден, бұл - прагматизм. Ол бірқатар әдеттер мен таптаурындықтардан бас тартуды да, сонымен бірге ұлттың прагматикалық мінез-құлқы мен ұтымды ойлауын, ата-бабалар дағдыларының тарихи тәжірибесін де қамтиды.
Үшіншіден, ұлттық бірегейлікті сақтау, ұлттық сана өзгерген кезде ұлттық Мен-нің ішкі мәйегін сақтау. Бүгінде, барлық жағымсыз нәрселерге дәстүр мен салт-сананы қарсы қоюға болады. Сонымен бірге, біз ұлттың дамуына кедергі келтіретін өткеннің сарқыншақтарынан арылуымыз керек.
Төртіншіден, білім салтанаты - ұлттың жетістігі. Алдағы технологиялық революция қазіргі жекелеген кәсіптердің жойылуына алып келген кезде, білім - қол жеткізер табыстың ең іргелі факторы болмақ.
Бесіншіден, тек қана эволюциялық даму біздің өркендеуімізге жол ашады, бұл жаңғыру идеологиясының қағидаты және Қазақстанның әрбір азаматының ішкі сенімі.
Алтыншыдан, сананың ашықтығы, аума-төкпе заманда қоғамның және әрбір адамның өзгеріске дайын болуы.
Бұл көзқарастар қоғамдық сананың жаңғыруы үшін іргелі негіз болады. Елбасының жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс - біздің дамуымыздың ең басты қағидасы деген тезисі бүгінгі таңда өте өзекті. Сананы жаңғырту біздің мақсаттарымыздың бірлігін, құндылықтарымыздың ортақтығын және қоғамдық келісімнің қуатын айшықтайды. [1]
1.2. Рухани жаңғыру және ұлттық мүдде
Қазақстанның Үшінші жаңғыруын іске асыру аясында негізгі бағыт ретінде рухани жаңғыру үдерісіне басымдық беріліп отыр. Рухани саланы жаңғырту қоғамдық сананың деңгейіне тікелей байланысты. Сондықтан, Елбасы Н.Назарбаев Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында сананы жаңғыртудың мазмұнын құрайтын бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, ұлттық бірегейлік, дамудың ұлттық моделі сынды бағыттарды белгілеп берді. Елбасы бас - тамасы бүкіл қоғамның қолдауына ие болып, мақалада айтылған стратегиялық міндеттерді орындау мақсатында түрлі жобалар жүзеге асырылып жатыр.
Қоғамдық даму деген кезде біз әлеуметтік-экономикалық немесе әлеуметтік-мәдени дамуды қоса айтамыз. Бұл нені аңғартады? Яғни, әлемдік деңгейде де, ел ішінде де салааралық, ұлтаралық, мәдениетаралық байланыстарда пайдаланбай жатқан мүмкіндіктер мол. Енді, осы Рухани жаңғыру кезеңінде бұрынғы және қазіргі озық тәжірибе, үлгілермен біріктіретін қандайда бір қуат көзі, бастамалар бар ма деген сұраққа жауап іздеу, терең ғылыми түсінік жетіспей жатыр. Онсыз жаңа идея туындамайды, бұрынғы идеяны қайталау орын алады. Қазір біз сондай ыңғайды байқап отырмыз. Өйткені, айтылған идеялар, ұсынылған бастамалар бар, ал, енді соларды іске асы - рудың жаңа мүмкіндіктерін, тәсілдері мен тәжірибелерін табу қоғам үшін, жеке адам үшін аса маңызды.
Рухани жаңғыру дегенде, ең алдымен жеке адамға қатысты мәселелерді қозғау керек. Бұл ретте бүгінгі жеке адамның ой-өрісі қандай деген сұрақ туындайды. Ал, ой-өрістің ең үлкен өлшемі - рух, рухани күш. Яғни, өміріміздегі мәңгілік құн - дылықтардың мағынасын ашып бе - ретін бірден-бір көрсеткіш рухқа байланысты. Рух адамды жігерлендіретін, ізгі істерге бағыттайтын, бастама, қайнаркөз, құрал десек те болады. Қазір білімге, ғылымға ұмтылу туралы айтып жатсақ та, мемлекеттік деңгейде іс-шаралар қолға алынса да, гуманитарлық білімнің деңгейі өмір талабына сәйкес емес. Яғни, гуманитарлық білім осы рухани жаңғыруды тездетудің бірден-бір ұтымды тетігі, негізі бола алады. Бұл тарихта дәлелденген, өмірдің өзі көрсетіп отырған шындық. Бірақ, өкінішке қарай, ол бізде талапқа сай жүйесін таба алмай отыр. Тиянақты түсініктер жетіспегендіктен, олқылықтар көп. Гуманитарлық дүниетаным мен дәстүрлі мәдениетті қолға алатын ерекше бір кезең келгенін мамандардың өздері түсінуі керек.
Қазақ елі ежелден текті халық. Себебі, ата-бабаларымыз жеті атаға дейін қыз алыспаған. Оның мәні ұрпақты таза сақтау үшін 25 жас бір ата деп саналса, 7 атаға дейін 176 жылды қамтыған уақыт өтуін аса қатаң тәртіп ретінде ескерген. Одан кейін Оңтүстік Қазақстанның қызы Солтүстікке, ал Батыстың қызы Шығысқа тұрмысқа ұзатылып отырған. Сол арқылы ана тілі дамып, ортақ бірегейлік сақталып, текті халықтың ажарлы және дені сау ұрпақ дүниеге келіп отырған.
Ана тілі - ол ұлтымыздың басты ерекшелігі. Кезінде батыр Бауыржан Момышұлы: Қазақ тілі еш уақытта өзімен көрші халықтардың тілдерінен сорлы болып, қатардан қалмағаны, өз сыбағасын ешкімге жібермегендігіне мың жылдық көне тарих куә, - деп жазған еді.
Дәс - түр - - дің озығы да, тозығы бар. Енді сол озығы дегенге ке - лейік. Атадан келе жат - - қан тек - тілік дәстүрді қалай түсініп, қаншалықты іске асырып жатырмыз? Мысалы, өзім оқитын оқу ордасының студенттерінен осы оқу орнында кімдер жұмыс істеді деп сұраcаңыз, көпшілігі жауап бере алмайды, бұл барлық ортаға тән кемшілік. Сондықтан, колледжде колледждің негізін қалаған тұлғалар туралы қысқа да нұсқа мәлімет болса, үлкенді сыйлау дегеннің нақты бір өрнегі болар еді. Міне, атадан келген, кеудені кеңге салып айта алатын дәстүр деп осы тұсты атар едім. Айтып өткеніміздей, рух дегеніміз жоғары игілік, ізгілік. Осы қасиеттерді ұстансақ, жанашырлық та табылған болар еді, бауырластық пен сыйластық та артқан болар еді. Мінеки, Елбасы Н.Назарбаевтың рухани жаңғыру бастамасының астарында осындай үлкен мән-мағына жатыр. Бұл бәрімізді ойландыруға тиісті.
Қазақ елі көне замандардан бері өзінің ұлттық салт-дәстүрлерін, ырым жоралғыларын сақтап келе жатқан халық. Ол ұрпақтар сабақтастығымен жалғасын тауып отыруы керек. Сонда ғана ұлттық жаңғыру болады. Егер, халқымыз өзінің салт-санасынан айырылатын болса, онда үлкен қауіп төнеді. Өйткені, ұлт ретінде сақталу үшін ұлттық мүдде бірінші орында тұруы шарт.
1.3 Рухани жаңғыру және білім беру ісі
Рухани жаңғыру бағдарламасы негізінде қабылданған Тәрбие және білім кіші бағдарламасының мақсаты - біртұтас ұлттың бәсекеге қабілетті, сындарлы, күшті, шығармашылық, патриот және белсенді тұлғасын қалыптастыру, болашақтың іргетасы тәрбие мен білім беру салты болып табылады. Бағдарлама негізінде барлық білім беру мекемелерінде 3 бағыт бойынша Өлкетану, Отаным-тағдырым және Саналы азамат жобалары іске асты.
Сананы рухани жаңғыртуға бәсекеге қабілетті, білімді елдің ғана шамасы жетеді. Рухани жаңғыру - еліміздегі білім берудің бүтіндей жүйесінің, оның ішінде орта мектеп үшін айрықша мүмкіндіктер алаңына айналды. Бұл маңызды құжат мектептердің тәрбие және идеологиялық жұмыстарын жүйелеуге кең мүмкіндіктер ашты. Бұл іргелі мақаланы халық Мәңгілік Ел мұратын жүзеге асырудың түп негіздерін көрсетіп берген тұжырымдамалық бағдарлама ретінде қабылдауда. Осы мақсатта, білім беру ордаларында, жоғары оқу орындарында рухани білім беру бағдарламасын дайындау және жетілдіріп отыру негізгі міндеті болып табылатын Мәңгілік ел қоғамдық-гуманитарлық кафедралар, кабинеттер ашылды. Жаңашылдықты ескі әдістермен оқытуға болмайтыны аян. Сондықтан да бағдарламаны жүзеге асыру аясында жобаның әдістерін оқу-тәрбие үрдістеріне кеңінен енгізуге бағыт алынды. Біздің таңдауымыздың негізінде прагматизм қағидасы тұр. Жобаның қызметі сөзден iске көшiп, қажеттi қолданбалы икемдiлiктерге ие болуға мүмкіндіктер туғызу. [5,6]
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев мақаласында инженерлер мен дәрігерлер ғана емес, қазіргі заманды және болашақты терең түсінетін білікті гуманитарлық сала мамандары да ауадай қажет екенін айтты. Тарих пен саясаттану, әлеуметтану мен философия, психология, педагогика, экономика, мәдениеттану және филология ғылымдары бойынша студенттерге заманға лайық білім беруге қажетті жағдай жасауды тапсырды. Қазіргі таңда елімізде әлемдік 100 үздік оқулықты қазақ тіліне аудару жұмыстары басталып та кетті. Аталған жоба аясында алдағы бірнеше жылда гуманитарлық білімнің барлық бағыттары бойынша әлемдегі ең үздік деген университет оқулықтары түрлі тілдерден қазақ тіліне аударылып, біздің студенттерге дүние жүзіндегі таңдаулы үлгілердің негізінде білім алуға мүмкіндік жасалмақ.
Еліміздің ұлттық білім беру жүйесінде Қазақстандық патриотизм ұғымы қолданылып келеді. Қазақстандық патриотизм арқылы Отан, туған жер, ел, атамекен, туған өлке туралы түсініктер оқу- тәрбие үрдісінде, сабақтан тыс іс- шараларда Отансүйгіштік сезімді дамытуға, ұлттық салт- дәстүрді сақтау, мемлекеттік рәміздерді құрметтеу сияқты сезімдерді оқушылар бойында қалыптастыру жүзеге асырылуда.
Ең бастысы-жас ұрпақ бойында Отанға, туған еліне деген сүйіспеншілік сезімін қалыптастыру. Жастар тәрбиесіндегі басты ұстаным- өзін-өзі басқаруға мүмкіндік беріп, еркіндікті, сөз бостандығын, пікір бостандығын сездірту, олардың ұстанымдарымен санасу.
Патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Сол себепті мен Туған жер бағдарламасын қолға алуды ұсынамын,- дегені жастарды патриоттық рухта тәрбиелеу ісінде баға жетпес ұсыныс.
Танымал тарихшы Мәмбет Қойгелдиев Туған жер бағдарламасын ауылдық жердегі мектептерде ұйымдастырудың төмендегідей қызықты бағдарламасын ұсынады.
Мектептегі тарихшы мұғалімдер: Жалпы ауыл қашан пайда болған? Негізін қалаған кімдер? Бұл ауыл қандай жолдан өтті? Ауылда қандай мықты әулеттер бар? Олардың тарихы қалай жалғасты? деген мәселелер төңірегінде зерттеулер жүргізуі керек.
География пәні мұғалімдері: Ауылдағы тау, төбе, өзен, көше қалай пайда болған? Бастауын қайдан алады, соңы қайдан тұйықталады? деген сұрақтарға жауап іздейді. Тіл және әдебиет пәні ұстаздары: ол тау мен өзен не себепті бұлай аталады? Этимологиялық мәні қайда жатыр? деген мәселенің тамырын ажыратады.
Биология пәні мұғалімдері: Ауылда қанша түрлі өсімдіктер өседі, оның ішінде дәрілік шөптер бар ма, бұл өсімдіктер басқа аймақтарда кездесе ме? деген сауалды зерттейді.
Осы сауалдардың негізінде елжандылыққа, ұлтжандылыққа тәрбиелеу басталады. Сонда ел туралы түсінік осылай қалыптасады. Тарихшы ғалымның осы қарапайым ұсыныстарының өзі-ақ жергілікті жерде өлкетанушылық жұмыстарды қалай ұйымдастыруға бағыт беріп тұрғандай.
Білім алушыларға елінің тарихын өз көзімен көріп, сезіну үшін мүмкіндігінше мұражайларға, тарихи ескерткіш орнатылған немесе тарихи-археологиялық орындарға экскурсия ұйымдастырған орынды. Білім алушылардың әлеуметтік нормалар мен дүниетанулық құндылықтардың тарихи тамырын білуі, өз халқының тарихи тәжірибесін түсінуі саналы түрде ұлттық бірегейлікті анықтауына мүмкіндік береді. Білім алушылардың өзін тұлғалық анықтауы ұлттық мәдениет пен тарихи дәстүрді қабылдауымен тығыз байланысты.
Бұдан шығатын қорытынды, рухани жаңғыру талабына сәйкес қазіргі қоғам мен өткенді байланыстыратын тарихи сана өскелең ұрпаққа бүгінгі күнгі оқиғалардың мәні туралы түсінік қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. [14]
2. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТІҢ МӘНІ, ОНЫ ҚОЗҒАУШЫ КҮШТЕРІ
2.1. Біртұтас педагогикалық процестің құрылымындағы оқыту
Біртұтас педагогикалық процесс құрайтын екі процестің бірі - оқыту. Ол объективті шындықтың күрделі процесі, сондықтан оған толық және жан-жақты анықтама беру өте қиын. Біртұтас педагогикалық процестегі оқыту процесін дидактика бөлімі қарастырады.
Дидактика - бұл ежелгі грек сөзі, яғни didasko-оқыту, түсіндіру, дәлелдеу, оқу деген ұғымды білдіреді. Дидактика білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы. Дидактика терминін XVII ғасырда чех ғалымы Я.А.Коменский өзінің Ұлы дидактика (1657) деген зерттеуінде алғаш рет пайдаланды. Ол білім берудің мазмұнын, дидактикалық принциптер мен көрнекілікті, дәйектілікті және табиғатпен сәйкес келуді негіздеп, сабақ өткізу жүйесін ұйымдастыруды ғылыми тұрғыдан тұжырымдап берді.
Коменскийдің ойынша, дидактика Нені оқыту? және Қалай оқыту керек? деген сұрақтарға жауап береді. Осы сұрақтардан басқа сұрақтар да туындайды. Оқыту қалай жүргізіледі, оның заңдылықтары қандай?, Кімдерді оқыту керек?, Не үшін оқыту керек? және Қайда оқыту керек?. Осы сұрақтарға жауап беру үшін дидактика озат педагогикалық тәжірибені зерттеп, қорытындылап, мектептің практикасына енгізумен айналысады. Әрбір мұғалім дидактиканы білу керек, өйткені мектептің алдында тұрған ірі практикалық міндеттерді теориялық білімсіз шешу мүмкін емес.
Я.А. Коменский 1632 жылы шыққан Ұлы Дидактика кітабында, басты мақсат-адамшылық, оған жету жолы-білім беру және оқыту деп санады.
Дидактика педагогиканың жалпы категорияларын (тәрбие, педагогтік іс-әрекет, білім беру) пайдаланады. Сонымен қатар дидактиканың негізгі категориялары: білім беру, оқыту, сабақ беру, оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі және оның компоненттері міндеттері, мазмұны, формалары, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі. Бұлар бір-бірімен өзара байланысты болады және ғылыми-дидактикалық жүйенің бір бөлігі ретінде қаралады. [19]
Оқыту - оқытушы мен ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz