Бастауыш сыныпта математика сабағында дидактикалық ойынды пайдалану әдістемесін ұғыну

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

АСТАНА ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
ГУМАНИТАРЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ МКҚК

Мектеп бөлімі
жаратылыстану-политехникалық
пәндер бірлестігі

Курстық жұмыс

БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДЫҢ МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІН БЕЛСЕНДІ ЕТУДЕ ОҚЫТУДА ДИДАКТИКАЛЫҚ ОЙЫНДАРДЫ ПАЙДАЛАНУ

Орындаған: 0105000 Бастауыш білім
беру мамандығы 0105013 Бастауыш
білім беру мұғалімі біліктілігі бойынша
оқитын 4 курс студенті Жарқынбек Айсұлу
Жетекшісі: математика әдістемесі
пәнінің оқытушысы Е.Мутан

Астана 2018

КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Оқытуда ең бастысы, оқушылардың тапсырмалар бойынша алатын білім көлемі емес, шынайы оқу нәтижелері, білімді біріктіру, оқушыларды жеке тұлғалық дамыту, алған білімді оқу және өмірлік міндетерді шешу үшін қолдана алу қабілетінің туындауы болмақ.

Зерттеудің мақсаты - бастауыш сыныптағы математика сабағында дидактикалық ойындарды пайдалану арқылы оқушылардың танымдық іс -әрекетін дамыту жолдарын ғылыми тұрғыдан негіздеу.

Зерттеу жұмысының міндеттері:
- Зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттермен танысып , оларға ғылыми - әдістемелік тұрғыдан талдау жасау;
- Бастауыш сыныпта математика сабағында дидактикалық ойындарды пайдалану арқылы оқушылардың танымдық іс - әрекетін
дамыту мүмкіндіктерін анықтау.
- Бастауыш сыныпта математика сабағында дидактикалық ойынды пайдалану әдістемесін ұғыну .

Зерттеудің болжамы - егер бастауыш сынып математика сабағында дидактикалық ойындарды жүйелі пайдаланылса, оқушылардың танымдық іс - әрекеті дамиды,олардың математикадан білімі көтеріледі және пәнге деген қызығушылығы артады.

Зерттеу әдісі - тақырыпқа байланысты психологиялық- педагогикалық, әдістемелік әдебиеттермен танысып, әдістемелік тұрғыдан талдау; алдыңғы қатарлы мұғалімдердің іс- тәжірибелерімен танысу; бақылау, ізденушілік және зерттеушілік жұмыстар.

Зерттеу нысаны - №51мектеп - гимназиясы, оқушылары, бастауыш мектепте-гі математика пәнін оқыту үрдісі.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы - бастауыш сыныпта математика-ны оқытуда; Математиканың теориялық негіздері және бастауыш сыныпта математиканы оқыту әдістемесіпәнінен лабораториялық, практикалық сабақтарда пайдалану;

I БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДЫҢ МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІН БЕЛСЕНДІ ЕТУДЕ ОҚЫТУДА ДИДАКТИКАЛЫҚ ОЙЫНДАРДЫ ПАЙДАЛАНУ

1.1 Ойын туралы ұғым.
Қазіргі әлеуметтік жағдай жеткіншек ұрпақ тәрбиесіне қатысты мәселелерді ағарту саласында бірінші орынға шығарады. Әсіресе, баланың әлеуметтік бейімделуі, ересектермен, өз қатарластарымен қарым - қатынасты тиімді жасауы педагогикалық-психологиялық теория мен практика үшін аса мәнді. Балалардың жас ерекшеліктеріне қатысты психологиялық дамуы, осыған қатысты оқыту-тәрбиелеу жолдары, мінез-құлық, жүріс-тұрыс қалыпты болмағанда жүргізілетін коррекциялық жұмыстар, зерттеу әдіс-тәсілдерін негіздеген құнды еңбектер баршылық.
Ойын сонау ата-бабалар заманынан бері мазмұн жағынан толысып дамып, дәстүрлі жалғасып келеді. Ойын еш уақытта дамудың бір сатысына жеткенде тоқтап қалмайды, жетіле түседі. Ойын теориясы мен практикасын отандық және шетелдік педагогтар, психологтар, социологтар зерттеуде. Мысалы: Иоган Хейзингтің Ойыншы адам, Д.Б. Элькониннің Ойын психологиясы, Әрик Берннің Адамдар ойнайтын ойындар атты еңбектері жазылды. Ойын теориясын зерттеуші Ресей ғалымдары: А.В. Вербицкий, Т.В. Кудрявцев, И.П. Пидкасистый. Қазақстандық ғалымдар: Н.К. Ахметов,
Ж.С. Хайдаров т.б. Сонымен қатар, ойын проблемасымен шұғылданған
көрнекті ғалымдар: P.M. Жуковская, Д.В. Менджерицкая, Т.А. Маркова, Н.Я. Михайленка т.б.
Ойын - баланың жеке басын дамытуда қоғамдық мәні бар іс-әрекеттің мақсат бағдарлы, қажеттілікті қанағаттандыруға негізделген белсенділік формасы деп бір жағымен, екіншіден - баланың танымдық, шығармашылық, жеке бас қасиеттерін, ақыл-ой сапаларын жетілдіретін тәрбие және оқыту құралы ретінде түсіндіріледі.
Балалық шақ ойыннан бөлінбейді. Мәдениетті балалық шақтың мәні көп болған сайын, соғұрлым ойын да қоғам үшін маңызды болады. Балалықты
танудың оған әсер етудің және балалық шаққа енудің бірден-бір әдісі ол ойын.
Балалар ойын үстінде өздерін еркін, жеңіл сезінетіндіктен өздерін көрсете алады. Балалар үшін өз тәжірибелерімен сезімдерін шығару табиғи динамикалық және денсаулық жақсартушы іс-әрекет. Ойын әсері психикалық іс-әрекеттің басқа формаларын дамыту үшін де үлкен маңызы бар. Мәселен, қиял тек ойын жағдайларында және соның әсерімен ғана дами бастайды. Ба-ла ойынында да қоғамдық, ұжымдық сипат болады.Жеке бастың даму және қалыптасу процесін тануды дұрыс шешу психикалық процестердің заңдылықтарымен оның ерекшеліктерін білумен байланысты. Бұл салада ғалым педагогтар, психологтар Ж.Аймауытов, Л.С. Выготский, М.Жұмабаев, Қ.Жарықбаев, С.Макаренко, М.Мұқанов, Ж.Намазбаева, Т. Собиров, Г.Усманов т.б. арнайы зерттеу еңбектері бар .
Психолог ғалымдар баланың даму процесін қарастыруда бірнеше ғылыми теориялық принциптерді ұсынады. Солардың бірі Л.С. Выготский төменгі сынып оқушыларының даму процесін сензетивтік кезеңге тән екенін және олардың үлкен сезімталдығы мен әсерленгіштігі анықталған. Мектепке бар ынтасымен келген 7 жасар бала, тәрбиелік ықпалға оп-оңай беріледі. Оның жақсы оқушы, жақсы мінез-құлықты бала атанғысы келеді. Балалар бұл жаста барынша көпшілік мұғалімдермен тез тіл тапқыш, өзінің жаңа ұжымда, балалар арасында еркін сезінгіш, мұғалімнің талаптарын, мектеп ережелерін орындауға қызығады.Выготский теориясы бойынша баланың әсерленушілігі ішкі және сыртқы әр түрлі жағдайлардың ықпалының жиынтығы деп есептейді. Осыдан барып оның психикалық дамуын айқындайтын, басқаша да күштерді күрделендіріп жаңа түсініктерді құрастыруға жол ашады. Орта мен бала арасындағы қатынас құбылысын оның күрделілігін түсіндіргендеЛ.С. Выготский төменгі сынып оқушыларына әсерленушілік сипат және ықпал жасайтын жағдайларды баланың қабылдауымен байланыстырады. Бұдан өмірдің ішкі рухани өмірін, әсіресе адамгершілік ойлауын, сезімін, санасын, іс-әрекетін зерттеуде осы кезеңдегі сензетивтік ерекшеліктерін ескеру мұғалімнің маңызды міндетінің бірі болып табылады.
М.Жұмабаев өзінің Педагогика атты оқулығында бала дамуының психологиялық заңдылықтарын жан-жақты талдап көрсеткен. Мәселен, жан- тәрбиесі, ес, қиял, ойлау, тіл т.б. психикалық процестерге талдау жасаған және бұл психикалық процестерде төменгі сынып оқушыларының ерекшеліктерін көрсеткен.
Әсер күшті болса, есте ұзақ сақталады. Мысалы, қатты дауыл, сұрапыл боран сықылды күшті көріністер тез ұмытылмайды. Бір сабақтан бала күшті әсер алуы үшін баланың сол сабаққа құмар болуы шарт. Баланы құмар қылу үшін мұғалім өзі құмар болуы керек. Мұғалім сабақ бергенде өзі есінен түсіп, ыңылдап тұрса, шәкіртте құмарлық бола ма? - деген.
М. Жұмабаев айқындаған заңдылықта оқу-тәрбие процесінде мұғалім де, ата- ана да керек.
Қ. Жарықбаев көптеген еңбектерінде және арнайы ғылыми зерттеулерінде балаларға тән психикалық (сензетивтік жасына байланысты) ерекшеліктері тереңдетіліп қарастырылған. Мысалы, мінез, түйсік, қабілет, қабылдау, ес, ойлау, қиял, эмоция мен сезім, ерік, зейін, әрекет, дағды әдептері т.б.
Төменгі сыныптағы балалар негізінде ойын жасындағы балалар. Бала мектепке келген кезде де ойнауын тоқтатпайды. Енді оқу оның негізгі қызметі болса да, ол әлі де бұрынғысындай ойнағысы келіп тұрады. Осының нәтижесінде ойын оның өмірінде бірінші орыннан екінші дәрежедегі әрекетке ысырылады.

1.2 Бастауыш сынып оқушыларының танымдық іс-әрекетін белсендіру

Оқу - танымдық іс - әрекет - бұл арнайы оқушының өзі ұйымдастырған және адамзат баласы жинақтаған мәдени байлықты игеру мақсатында сырт-тай тану. Оның пәндік нәтижесі ғылыми білім, білік, дағды, тәртіп үлгісі жә-не оқитындар меңгеретін іс - әрекеттер түрлері болып табылады.Оқу танымдық іс - әрекет педагогикалық процестің құрамды бөлігі. Оқу танымдық іс - әрекетке, педагогикалық процеске оқушының әлеуметтік болмысының ең маңызды, мәнді бөлігін қамтиды, бұл ұғымды көптеген ғылымдар: философия, әлеуметтану, психология, педагогика, білім беру философиясы, педагогикалық психология т. б. қарастырады. Оқу - танымдық іс - әрекетін ұйымдастыруда оқушыларды ғылымдар, білімдер жүйесімен, іскерлік дағдылармен қаруландыру, ақыл - ой, ерік - күш жігерін, психикалық процестерін: зейінін, есін, қабілетін дамыту, іс - әрекетті орындаудың нақты амал әрекеттерін пайымдау, дүниетанымын және жеке басын дамыту жолдарын, қалыптастыру тәсілдерін зерттейді.Танымдық іс - әрекеттің өзге әрекет түрлерінен ең басты ерекшелігі - оқушының үнемі жаңа дүниеге енумен, әрбір жаңа әрекеттерді оқушының оның бірінен екіншісіне ауысып отырумен байланысты. Сондықтан, оқу үрдісінде оқушының білім алуға, өз бетімен әрекет етуге деген құлшынысын оятуға, ақыл - ойының дамып, жетілуіне түрткі болатын танымдық іс -
әрекетті ұйымдастырудың тиімді әдіс - тәсілдерін іздестіру өзекті сипат береді. Терең білімге негізделген танымдық біліктердің қалыптасуы оқушылардың білімді теориялық негізде қорыта алуға мүмкіндік беріп, интеллектуалдық белсенді ойлауын жандандырып, шығармашылыққа жетелейді, нәтижесінде, оқушы жеке тұлғасының қалыптасуына негіз болaды.
Оқудағы белсенділік оқып - үйренетін тақырыпқа, пайда болған мәселеге, міндетке тұрақты ынтаның пайда болуымен, назар мен ой - сана операциясының бағыттылығымен (талдау мен синтез, салыстыру мен салмақтау, т. б.) оқып жатқан материалды түсінумен бейімделінеді.
Белсенділік адамның әрекетке қатынасын өз бетінше әрекет етуге дайын болудан ұмтылысынан, алға қойған мақсаттарға жету үшін оңтайлы жолдарды таңдай білуден көрініс табатын жеке тұлғаның сипаты ретінде айқындалады.
Оқушының танымдық белсенділігі өз кезегінде қабылдау, есте сақтау, ойлау, қиялдау үрдістері мен зейіннің тұрақты күйін қажет етеді. Оқу барысында оқушының танымдық белсенділігін арттыруда олардың өз бетінше танымдық ықылас - ынтасын, шығармашылық әрекетін дамытатындай етіп ұйымдастыру. қажет.Оқушының қабылдауы, негізінен мұғалімнің сабақты жүйелі түрде жүргізуіне байланысты. Оқушылардың жаңа материалдарды қабылдауына негіз болатындай етіп даярлық жұмыстары жүргізіледі. Оқушылардың оқу - танымдық қызметін арттыру дұрыс әрі нақты әрекеттер негізінде іске асады. Оқушының өзіндік сезімдік танымы (қалауы, ынтасы, құштарлығы, әсерленуі) негізінде қабылданған білім, дағды, ептілік әлдеқайда нәтижелі әрі жемісті болады.

II ДИДАКТИКАЛЫҚ ОЙЫНДАРДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Бала табиғатынан қимыл-қозғалысқа құмар жан. Ол үнемі секіруді, қорғауды, жүгіруді қалайды. Осыған орай біздің халықта: Баламен ойнама шаршайсың, Бала - шапшаң, бала - ұрыншақ , Ойнай білмеген, оймен білмейді - деп тегін айтылмаған.Бала ойыны алуан түрлі. Дидактикалық ойын арқылы адамгершілік қасиеттерді бойына біртіндеп тәрбиелейді және психикалық қабілеттері дамиды. Бала достықта бірін-бірі түсініп, қимыл-әрекет жасауға, тапқырлыққа, шыдамдылыққа, ептілікке және қимылдауға, ойлауға, табандылыққа дағдыланады .
М.Жұмабаев халықтық педагогика негізінде ойынға мынадай мән
берген: Баланың қиялы әсіресе ойында жарыққа шығады. Ойын
балаға кәдімгідей бір жұмыс. Ойнағанда бала жанындағыны әсерлене пайдаланады.
Сондықтан бұл жастағы бала қанша ойнаса да шаршамайды. Психологтардың анықтауы бойынша балалардың ойыны, олардың өмірге бейімделуі.Қарапайым мысалдарды шығаруда икемділіктерін байқау. Егер
2ге1-діқоссақ қанша болады?
Тағысолсияқты. 2-ден1-діазайт.Сұрақтар беріледі.

2.1 Дидактикалық ойындарды математика сабағында қолдану

Математика сабағында дидактикалық ойындарды пайдалану.Ойын балалардың оқуға, еңбекке деген белсенділігін арттырудағы басты құрал. Мұғалім ойын ойнауға жағдай туғызумен қатар, балалардың ойынға белсенділігін үнемі арттырып отыруға тиіс. Балалардың өзара ынтымақтастық жағдайында балалардың ойынды өз қалауымен бастауы немесе еркімен қатысуы аса маңызды.
Осы дидактикалық ойындарға байланысты балалардың математикадан дидактикалық ойындарды өткізу үшін 1-сыныптың математика оқулығына тоқталайық. Оқулыққа гңгізілген материалдар бірінші сыныпта математикадан оқытудың нақты мақсаттарына орай іріктелген. Сондықтан мұнда келтірілген материалдар мынадай тараулар бойынша топтастырылған
1. Қарапайым түсініктер.
2. 10 көлеміндегі сандар.
3. Кестелік қосу және азайту.
4. Толық ондықтар. Жуз.
5. Біз нені үйрендік ?.
Әрбір сабаққа лайықталған материалдар оқулықтың жекелеген беттерінде келтірілген және ол жүйелі тиянақтауға әрі қалыптастырылатын іскерлік пен дағдыларды жетілдіре түсуге арналған, бұрын өтілген және жаңадан өтілетін мәселені, сондай-іқ ілгеріде қарастырылуы тиіс жаңа тақырыпты оқып үйренуге ілгері даярлықты қамтамасыз ететін материалды қамтиды, яғни әртекті материалдардан тұрады.
Демек, мұғалім сабаққа әзірлену барысында оқулықтың әрбір бетінде келтірілген материалдарға жан-жақты талдау жасайды да, кезекті сабақтың оқу- материалдарын және оны оқытып үйретудің әдіс-тәсілдерін іріктейді.
Осы тұрғыдан алғанда оқулық, мұғалімнің оқыту іс -әрекеттерін анықтайды. Оқулықтағы әр сабақтың материалына шамамен 10 минутқа ғана лайықталғандықтан басқадай жаттығулар мен тапсырмаларды және қосымша материалдарды мұғалім өзі сұрыптайды .
Жалпы алғанда математика сабағы шамамен бір-бірімен өзара байланысты әрқайсысы 10 минуттық үш негізгі бөліктен тұрады.
Әр сабақтың бірінші бөлігінде көрнекіліктің бір түрімен ойыншықтар, қалталы полотно, жеке дара санақ материалдары, оқулықтың қосымшасынан дайындалатын әркімнің өзіндік дидактикалық кеспе материалдары және
басқалар жұмыс ұйымдастырылады. Оның түрі мен мазмұнын әр сабақтың нақты мақсатына орай мұғалімнің өзі анықтайды. Ол жұмысты орындаудың үлгісін мұғалім көрсетеді, ал оқушылар дидактикалық кеспе материалды, ойыншықтар мен нақты заттарды пайдаланып, мұғалімге ілесе орындайды немесе олар сыныпта орындалатын коллективтік жұмысқа белсенді қарастырылады. Демек, сабақтың бұл бөлігінде көрнекілікке сүйеніп, шәкірттердің қандай да бір мағлүматты сапалы қабылдауы жүзеге асырылады. Содан кейін балаларды сергітетін және олардың шаршауын бәсеңдететін дене шынықтыру минуттары өткізіледі де, оқушының әрі қарай орындайтын іс-әрекетінің түрі алмастырылады.
Сабақтың екінші бөлігінде оқушылар мұғалімнің қысқаша түсіндірмесі немесе нұсқауы бойынша оқулықтағы сәйкес суреттерді болмаса тапсырмаларды ауызша орындайды.
Сабақтың үшінші бөлігінде математика дәптерлерінде орындалатын дайын практикалық жұмысқа арналады. Ал дәптерлер оқулықты толықтыра түсуі де, әрбір сабақтың нақты мақсатына жетуге көмектеседі.
Сабақтың қай бөлігінде болсын қарастырылатын материалдар тек қана білімділік мақсаттың шешілуі үшін емес, сонымен бірге оқушылардың дамуы мен тәрбиесіне қатысты да мәселелердің тиімді шешілуі бағытында пайдаланылады. Осыған орай байқау, бақылау, салыстыру, жіктеу, қорытындылау, оқушылардың математикалық тіл байлығын дамыту т.с.с. мәселелерге де ерекше көңіл бөледі. Сондай-ақ оларды тегіс белсенді іс-әрекетке тарту, әр жұмыс түріне сәйкес ойын элементтерін және қызықты жаттығуларды пайдалану, іс-әрекетті түрлендіре ұйымдастыру да ойластырылуы керек. Мұның бәрі оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың негізіне алынуы тиіс. Сондықтан да ойын көмегімен әртүрлі есептерді шығаруға болады. Көпшілігінде балаларды жарыстыруға берілген ойындар балалардың белсенділігін арттырады. Мысалы, оған баспалдақ ойынын алуға болады. Заттарды салыстыру тақырыбына, яғни үлкен, тең, кіші қатыстарын қалыптастыруға және 10 көлеміндегі сандарды нөмірлеу тақырыбына, сандар қатарының жасалуына, сандар құрылымына және 10 көлеміндегі қосу және азайту тақырыбында қосу және азайтуға берілген жай есептерді шығаруға, ал 11-мен 20 сандарды тақырыбына, натурал сандар қатарына, сандардың ондық құрамына, кесінділер ұзындықтарына, қосу және азайтуға берілген жай есептер шығаруға және оқушылардың білімді игеруін тексеруге берілген ойын түрлерін қарастырамыз. Ойын баланы шапшандылыққа, тез ойлауға баулиды. Мен өзім бастауыш сыныптарды оқыту кезінде төмендегі тарауларда әртүрлі ойындар өткізіп тұрдым.
Сабақ кезінде оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілетін дамытуға аса көп көңіл бөлген осы орайда бастауыш сынып математика сабағында заттардың орындарын сан қатарымен белгілеу тақырыбын қалай өткізгенің баяндап
Бұл сабақта заттардың орындарын дұрыс белгілеу және оларды дұрыс ажырата білуге , 1 - ден 5 - ке дейін кері санауға, нешінші? деген сұраққа жауап қайтара білуге жаттықтыру көзделді. Сабақ ойын түріне және сұрақ-жауап әдісінен құрылды. Көрнекілікке түрлі суреттер, ойыншықтар, қағаздан қиылған құстардың үлгілері, кеспе цифрлар, жолақшалар, қалташалар қолданылды.
Сабақ барысы: Өтілген тақырыпты тақтаға жазып, оның негізгі мазмұнын түсіндірдім. Оқушыларға суреттер бойынша сұрақтар қойдым.
- Балалар, суреттен нелерді көрдіңдер?
- Құстарды .
- Кәне, бұл суреттен құстардың аттарың атаңдаршы.
- Үйрек , тауық , қаз , қораз , күркетауық .
Осы арада оқушыларға жабайы және үй құстары жайлы түсініктеме бердім.
- Балалар, мына суреттегі құстар нешеу?
- Барлығы бесеу.
- Қазір біздер Орныңды тап ойынын ойнаймыз. Осы
суреттегі құстардың орындарын енді санмен белгілейсіңдер.
Ойын шарты бойынша құстардың орындарын сұрап, тиісті
орындарын белгілеттім.
- Үйрек нешінші орында ?
- Бірінші.
- Тауық ше?
- Екінші.
- Қораз ше?
- Үшінші.
-Қазше?
- Төртінші.
- Күркетауық ше?
- Бесінші.
Оқушылар орындарды цифрмен белгіледі. Одан кейін қалташалардағы құстарды суретпен өздерінің орындарына орналастырдым. Сосын Күн мен түн ойыны жүргізілді. Түн дегенде оқушылар түгел көздерін жүмып, партаға басын қойып жата қалады. Осы кезде бір оқушы тақтаға шығып құстардың орындарын ауыстырып қояды. Күн дегенде оқушылар бастарын көтеріп, көздерін ашады. Оқушы тақтаға шығып өз орындарына дұрыс қояды. Қалған оқушылар құстардың орындарын дұрыс табылуын бақылап отырды.
Осындай тәсілдермен жүргізілген ойын сабақтың оқушылардың пәнге қызығушылығын, ынтасын арттыруға әсері мол .
Халық ойындарын математика сабағында пайдалану оқушының алған білімін күнделікті өмірмен берік үштастыруға қолайлы . Математика сабағында халық ойындарын қолданудың түрлі жолдары бар. Мысалы, ойын сабақ басында, не ортасында, не соңында қолдануы мүмкін.
Математика сабағында аз, көп ұғымдары баланың зердесіне ұялату оңай нәрсе емес. Ал, оны қарапайым халық ойынының негізінде түсіндіре бастасаң , ол онша қиындық келтірмейді. Бірінші сыныпта математиканы оқып үйрене бастағанда оқушылардың түсінігің жеңілдету үшін санамақ ойынын ойнату тиімді. Санамақ, Он саусақ өлеңдерін жаттатып, мазмұнын түсіндіру арқылы оқушылардың тілін ұстартып , логикалық ой жүйелерін қалыптастыруға болады.

2.2 Дидактикалық ойындардың түрлері

Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан-жақты дамыған, сауатты саналы оқушыларды тәрбиелеу педагогтарға қойылатын басты міндет болып табылады.Мұның барлығы дидактикалық ойындарды бастауыш сынып оқушыларының оқу процесінде қолданылады.Сонымен бірге көбінесе сыныптағы ұжымдық ойындар дидактикалық міндеттеріне қарай түрлерге бөлінеді. Олар: оқыту ойындары, бақылау ойындары, қорытындылау ойындары.
* Егер оқушы ойынға қатыса отырып немесе ойынға дайындық кезінде жаңа білімді меңгерсе, дағдылар мен іскерліктерді қалыптастырса бұл тек ойынға ғана емес математикалық материалдың мазмұнында да айқын көрсетілсе, жаңа білімді меңгеру нәтижесі соғұрлым жақсы болады.
* Дидактикалық мақсаты қайталау, бекіту, алынған білімді тексеру болып келетін ойын-бақылау ойыны болып табылады. Бұл ойынға қатысу үшін әрбір оқушыға арнайы математикалық дайындық керек.
* Қорытындылау ойыны- білімдерді интеграциялауды талап етеді. Ондай ойындар пәнаралық байланыстарды таба алуға, әртүрлі оқу жағдайларында әрекет ету шеберліктерін меңгеруге қалыптастырады.

Дидактикалық ойындардың классификациясы.

Дидактикалық ойындар материалдың мазмұнына, ұйымдастыру әдісіне, оқушылардың дайындық деңгейіне, сабақтың мақсатына қарай әр түрлі сипат алуы мүмкін. Олар: продуктивті,репродуктивті, шығармашылық, конструктивтік, тәжірибелік, тәрбиелік сипаттар.
Дидактикалық ойындардың түрлері.
Дидактикалық ойындар үш түрге бөлінеді.
* Заттық дидактикалық ойындар: дидактикалық ойыншықтармен және басқа әр түрлі ойын материалдарымен ұйымдастырылады.
* Үстел үстінде ойналатын дидактикалық ойындар: ойынның бұл түріне лото, домино, сіріңке сияқты ойындар жатады.
* Сөздік дидактикалық ойындар
Осы дидактикалық ойындардың түрлеріне мысал келтірейік. Тез түгендеу ойыны бұл ойын заттық дидактикалық ойын түріне жатады. Бұл ойын оқушыдан геометриялық біліммен қатар үлкен ұқыптылықты талап етеді. Сынып оқушыларын оқушы саны бірдей болатындай етіп 4 топқа дейін бөліп топтастыруға болады. Интерактивті тақтада беті пердемен жабылған үшбұрыштар және төртбұрыштардың барлық түрлерін қамтитын 12-15-тей фигуралар бейнеленеді. Перде ашылып барлық оқушылар бір мезетте 1минут бойы фигураларды көріп алады. Содан соң перде жабылады да оқушылар көрген фигураларының аттарын тізіп жазады. Оған қоса фигураларды көз алдына елестете отырып сызып шығады, яғни тез түгендеу басталады. Мұны орындауға барлығы 2-3 минут қана уақыт беріледі. Бұл ойында озып шығу үшін тез жазу, не сызу ғана жеткіліксіз, оған қоса білім керек, әр фигураның қасиетін көзге нақты түрде елестете аларлықтай болу керек. Ойын қорытындысын әр топ мүшелерінің дұрысжазып, сызған фигураларының санымен есептеп шығарған жөн.
Үстел үстінде ойналатын дидактикалық ойынның бір түрі математикалық домино ойыны қалай ойналады. Көлемі шамамен 5-10см болатын қатты қағаздан жасалған карточка екіге бөлініп біреуінде сұрақ не есеп, ал екіншісінде басқа сұрақ не есептің жауабы жазылады. Бірінші даминоның сол жағы бос болады, ал оң жағына сұрақ не есеп жазылады. Ал оның жауабы келесі доминоның сол жағында жазылады, ең соңғы доминоның оң жағы бос болады. Әр топқа доминоныңбірнеше нұсқасын ұсынуға болады.

Геометриялық аукцион ойынын сөздік дидактикалық ойындар қатарына жатқызуға болады. Бұл ойын үшін мына төмендегі ережеге сай геометриялық терминдер тізбегі құрылады. Әр келесі термин алдыңғы терминнің соңғы әрпінен басталады. Мысалы аукционды жүргізуші перпендикуляр деген термин айтса әр топтан: радиус, радиан, ромб т.б терминдер айтылады. Соңғы термин ромб болса оның соңғы әрпі б болғандықтан биссектриса, биіктік т.с.с. терминдер жалғасады. Егер соңғы қабылданған сөздің соңғы әріпіне сөз табылмаса онда соңғы әріптің алдындағы әріпке яғни, м әріпіне сөз ізделеді. Терминдер осылай тізбектеліп жалғаса береді. Ең соңында термин табылмай қалса ойын аяқталады. Сөз тізбегін жазу кезінде терминді тапқан топқа ұпай қойылып отырады, сол бойынша жеңіске жеткен топ анықталады.

Дидактикалық ойын түрлері:
Хан талапай
Дидактикалық мақсаты:Санау дағдыларын бекіту.Артық кем түсініктерін тиянақтау
Қажетті құрал-жабдық:асық (саны 20)
Ойын мазмұны:
Ойынды сыныппен жарыс түрінде өткізуге болады.Әр қатардан оқушы шақырылады.Ойын басқарушы:
Талапай-ау,талапай,
Табылды ойын алақай!
Асықты алға шашамыз,
Талапайға басамыз.
-деп өлең шумағын айтып,асықты шашып жібереді.Оқушылар шашылған асықты жинап алады.Әр оқушы өзінің қолындағы асығын сыныппен қосыла хормен санап шығады.Асықтардың саны анықталған соң,салыстыру жұмысы жүргізіледі.Кім асықты көп жинады?Нешеу?Қаншасы артық?Кем? сияқты сұрақтар қоя отырып ,жеңімпаз оқушыны мадақтайды.
Байқап қал!
Мақсаты:Балалардың байқампаздығын ,есте сақтау қабілеттерін ,көз зердесін қалыптастыру
Көрнекі-құрал:
15-20 ұсақ ойыншықтар,геометриялық фигуралар,оқу құралдары,кішкене жануарлардың суреттері т.б заттар қойылады
Ойын мазмұны:
Кластағы балалар 2 топқа немесе 3 топқа бөлінеді.Ойын басқарушы мен топ басқарушылар ғана заттардың тізімін жазып алады да,өздері үстел басында,сынып ішінде қалады.Қалған балалар сыныптан шығып кетеді.Балаларға 1 минут қаратқаннан кейін,бетін жабады.Балалар 1 минут қарағанда өз естерінде қалған нәрселердің тізімін жазып әкеліп ойын басқарушыға тапсырады.Ол әр топтыңбасқарушысымен бірлесе отырып,жазып әкеліп берген тізімдерді қарап шығады.Қай топтың балалары дұрыс және түгел жазып келсе,сол топтың балалары жеңеді.Жеңген топтың балалары мадақталады
Қосындыны ата,айырманы ата
Мақсаты:Тез есптеу дағдыларын бекіту,есте сақтау қабілетін дамыту,байқағыштыққа тәрбиелеу
Көрнекі-құрал:
Ретсіз етіп әр түспен цифрлар жазылған плакат
Ойын мазмұны:
Ойынға барлық балалар қатысады.Тақтаға плакат ілінеді.Сандар жұп құрайтындай етіп,қызыл,көк,қоңыр,жасыл және тағы басқа түстермен жазылған.Оқушылар сандарды сәйкесетіп,ойша қосады (азайтады)да, нәтижелерін хабарлады.Дұрыс және тез жауабын айтқан оқушы жеңімпаз аталады.Ойын барысында оқушылардың есте сақтау және ойлау қабілеті,тез есептеу дағдысы қалыптасады.
Математикалық телефон
Мақсаты:Ауызша қосуға ,азайтуға жаттықтыру.
Кажетті құрал-жабдық:
Ойыншық телефон (мұғалім үшін),қағаздан жасалған оқушылардың телефон құлағы.
Ойын мазмұны:Бұл ойынды оқушылардың білім деңгейіне байланысты әр түрлі ұйымдастыруға болады.Білім деңгейі әр түрлі балаларға лайықты есептер беріледі. Мұғалім телефон құлағын көтеріп,бірінші қатардағы екінші партаның оқушыларымен байланысқа шығады. Мұғалім мысалды айтады,оқушы телефон құлағынан өзінің толық жауабын айтып беруі керек.Қалған оқушылар жауаптың дұрыстығын тексеріп отырады.Ойынды әрі қарай жалғастырады.
Ақ серек,көк серек
Мақсаты:Ауызша есептеу тез есептеуге жаттығу
Көрнекі құрал-жабдық:Бірнеше түрлі есептер жазылған карточкалар
Ойын мазмұны:
Сынып екі топқа бөлінеді.Бір-біріне қарама-қарсы 5-6 метр қашықтықтатұрады.Ойын басталғаннанда бір топтың балалары екінші топқа қарап Ақ серек,көк серек,бізден саған кім керек?!-деп дауыстап айтады.Сонда екінші топтың балалары өздері қалаған аттарын айтады. Аты аталған бала шақырған жаққа барады. Қарсылас топтың басшысы оған ішінде тапсырмасы бар хатқалта немесе карточка береді.Бұл хатқалтадағы тапсырмаларды орындаса,бір баланы өз тобына алып кетеді.Егер орындай алмаса өзі осы топта қалып қояды.Ойын осылайша кезектесіп жалғаса береді.Ойын соңында қай топтың бала саны көп болса,сол топ жеңеді.
Үшбұрышты алма!
Мақсаты.Геометриялық фигураларды ажырата және тани білу дағдыларын дамыта түсу.
Көрнекі құрал-жабдық :магнитті тақта,геометриялық фигуралардың модельдері,тақта
Ойын мазмұны:Магнитті тақтаға шаршы,төртбұрыш,дөңгелек, бесбұрыш,тіктөртбұрыш,үшбұрыш модельдері орналастырады.Әр командадан шыққан екі бала кезектесіп ,1 немесе 2 фигурадан алады.Фигураларды алу реті тақтаға алдын ала жазылып қойылады.Мәселен,ол мына ретте болуы мүмкін:
1)шаршылар
2)тіктөртбұрыштар
3)дөңгелектер
4)бесбұрыштар
Ескерту:Үшбұрыш саны біреу ғана ,ал қалған геометриялық фигуралар екі-екіден болғаны жөн.Ойынды басқаша түрлендіріп өткзуге болады.
Нешінші сан жоқ?
Мақсаты:Сандар қатарының қасиеті жайындағы білімді пысықтай түсу
Көрнекі құрал-жабдық:10-20 дейінгі сандар дейінгі кейбір сандар жазылған карточкалар.
Ойын мазмұны:
Үстелде карточкалар шашырап жатады,бірнеше оқушыға оларды алу ұсынылады. Сап түзеңдер! бұйрығын естігенде,оқушылар ретімен тұруй керек.Сандар ретін тексере отырып,жоқ сандарды сыныптың қалған оқушылары табуы керек.Мұнан соң мұғалім үстел үстіне сол сандар жазылған карточкаларды алып қояды да,бірнеше оқушыға жоқ сандарды тауып,қатарға тұруды ұсынады.
Орамал тастамақ
Мақсаты:Оқушылардыңғ ауызша есептеу дағдыларын дамыту.
Көрнекі құрал-жабдық:Орамал,ыңғайлылық үшін кішкентай қол орамал алған жөн
Ойын мазмұны:
Ойын ұжыммен ойналады.Мұғалім ойынның шартын түсіндіреді. Ойынды бастаған оқушы кез келген өрнекті дауыстап айтып, орамалды бір оқушының алдына қояды.Орамалды алған оқушы сол өрнектің мәнін табады да,өзінше өрнек айтып, орамалды басқа оқушының алдына қояды.Ойын осындай тәртіппен жалғаса береді.
Қашқын сандар
Мақсаты:Қосудың ауыстырымдылық қасиеті туралы білімдерін бекіту
Көрнекі құрал-жабдық:Цифр немесе амалдар таңбасы жазылған карточкалар
Ойын мазмұны:
Балалар 3 топқа бөлінеді.Әр топтан 5 оқушы шығады .Оларға бір карточкадан таратады (Цифр немесе амалдар таңбасы жазылған).Белгі берілгеннен кейін әр бестіктің балалары қосуға мысалдар құрастырады.Мысалы:2+8=10,7+1=8,5+4 =9
Жүргізуші басқа мысалдарға өзгеретін...
Дидактикалық ойынның құрылымдық элементтері
Әрбір дидактикалық ойынның барлық элементтері өзара байланысқан айқын құрылымы болу керек.
1. Ойынның түпкі ойы-ойынның бірінші құрылымдық компоненті. Ол ойынның атауынан айқын көрініп тұрады және оқу процесі кезіндегі шешілуге тиісті дидактикалық міндет ретінде қойылады.Ойынның түпкі ойы ойын жүрісі кезінде бейнеленетін сұрақ, жұмбақ, есеп түрінде болуы мүмкін. Қалай болғанда да ол ойынға танымдық сипат беріп тұруы тиіс.
2. Ойынның ережесі- ол ойын әркеттерінің тәртібін, ойын процесі кезіндегі оқушылардың мінез-құлқын реттейді. Сонымен бірге ойын ережесі оқушыларды өз-мінез құлықтарын басқара білуге ұжым талабына бағына білуге тәрбиелейді. Сонымен бірге ойын кезеңінің белгілі бір шегін, ұзақтығын бейнелейді.
3. Ойын әрекеті- дидактикалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.