Өсімдіктер типінің субаридті тобы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Қоршаған ортаны қорғау проблемалары жыл сайын үдеп келе жатқаны бәрімізге белгілі. Антропогендік факторлардың нәтижесінде бүгінгі таңда өсімдіктердің көпшілік түрлеріне жойылып кету қаупі төнуде. Сондықтан табиғи флораның нәсілдік қорын, алуантүрлілігін сақтап қалу - бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі. Бұл мәселені шешу үшін жекелеген аймақтардың флорасын және жекелеген түрлерін, туыстарын, тұқымдастарын түгелдей зерттеу қажеттілігі өзінен-өзі түсінікті. Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 15-шілдеде қабылданған №160 «Қоршаған ортаны қорғау туралы» заңында: «Табиғат пен оның байлықтары Қазақстан Республикасының халықтарының өмірі мен қызметінің, олардың тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуы мен әл-ауқатын арттырудың табиғи негізі болып табылады. Осы заң қазіргі және болашақ ұрпақтардың мүдделері үшін қоршаған ортаны қорғаудың құқықтық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін белгілейді және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге, шаруашылық және өзге қызметтің табиғи экологиялық жүйелерге зиянды әсерін болдырмауға, биологиялық алуантүрлілікті сақтау мен табиғатты ұтымды пайдалануды ұйымдастыруға бағытталған» - деп көрсетілгенін ескерсек, табиғат байлықтарын пайдалану үрдісі табиғи флораны мұқият зерттеуді қажет етеді [1] .

Оңтүстік Қазақстан облысы өзінің көз жеткісіз кең даласы мен табиғаты өте бай флористикалық аудандардың бірі болып табылады. Жалпы ылғал жетіспейтін Қазақстанның далалық аймақтарында, әсіресе оның оңтүстік аймақшаларында өзендердің табиғи және шаруашылық маңызы үлкен. Сонымен қатар, өзен аңғары көршілес территориялардан айшықты ерекшеленетін ландшафт болып табылады. Оның флорасы өзіндік ерекшелігі бар бір бүтін табиғи құбылыс ретінде қарастырылуы тиіс [2] . Оңтүстік Қазақстан облысы су қоймасының өсімдіктер дүниесінің түрлік құрамы мен өсімдіктер жабынының өзіндік ерекшеліктерімен айқындалатындығына байланысты үлкен теориялық және практикалық ғылыми маңыздылығы бар. Осы тұрғыдан алғанда, зерттеудің тақырыбы өзекті деп саналады.

Еліміздің агроөнеркәсіп кешенінің басты салаларының бірі мал шаруашылығы. Оны өркендету мен одан әрі дамытудың мүмкіндігі ұйымдастырушылық, селекциялық, технологиялық және басқа іс-шараларды жүзеге асырумен қатар, жем-шөп базасын нығайтуға да тікелей байланысты.

Қарқынды дамып келе жатқан еліміздің азық - түлік қауіпсіздігін нығайту, халық шаруашылығының көптеген салаларын шикізатпен қамтамасыз ету, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіретін және ұқсататын еңбеккерлердің әл - ауқатын жақсарту мен тұрмысын көтеру күнделікті мәселелердің бірі болып отыр. Оларды шешуде мал шаруашылығының алар орны ерекше. Оның негізгі азықтың көзі болып табылатын табиғи жайылым бұл мал бағуға арналған ауыл шаруашылығын ары қарай пайдаланатын жер ғана емес, дәл осы саланың дамуымен мал шаруашылығын өркендету, халықтың әл-ауқатын жақсарту мәселелеріне де байланысты. Қазірде жайылым жерлердің орынсыз пайдалануы салдарынан кейбір малы бар жеке үй шаруашылықтарында жер жетіспеушілігі қатты байқалуда.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2012 жылы Қазақстан халқына арналған Жолдауларында қой шаруашылығын, сондай-ақ жемазық өндірісі мен шалғайдағы мал шаруашылығын дамыту жөніндегі бағдарламаларды жасауды қамтамасыз етуді тапсыра отырып, «Біз әлемдік деңгейдегі мал шаруашылығының жемшөп базасын құру үшін үлкен әлеуетке иеміз» деп атап көрсетті.

Елбасы жолдауында аграрлық саланың дамуы ерекше аталды. Бұл әлемдегі азық- түлік өнімдеріне деген сұраныстың күрт өсуімен байланысты. Ендігі жерде республика көлемінде іске асырылып жатқан мал тұқымын асыландыру, берік жемшөп қорын жақсарту, жайылым инфрақұрылымдарын қалпына келтіру және алыстағы шұрайлы жайылымдарды пайдалану, мал өнімдерін дайындау мен қайта өңдеу жөніндегі мемлекеттік бағдарламаларға олардың қатысуымен мүмкіндік беретін механизімдер жасап, иновацияларды пайдалану әлеуетін арттыру қажет. Бұл шараларды іске асыру - Қазақстанның жақын жылдарда табысы мол, экономикасы нығайған, халқының тұрғысы жақсарған, әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілігі жоғары отыз елдің қатарына қосылуына өзінің оң әсерін тигізеді.

Оның басым бөлігі шөл және шөлейт аймақта орналасқан. Жайылым көлемі мол бола тұрса да, шығымдылығы мен өнімінің төмендігі және жылма - жыл өзгеруі мал шаруашылығын тұрақты дамытуды көп қиындықтар туғызады. Оның үстіне шөл аймақтың топырақ құрамы мен құнарының нашарлығы, құмақ және құмшауытты алқаптардың басым екендігі, күшті өкпек желдердің жиі соғатыны және ауа райының құрғақ екені көп жағдайда ескерілмей оларды жүйесіз пайдалану етек алды, сақтау мен пайдалану арасындағы теңестірілген қатынас сақталмады, нәтижесінде жайылымдардың өнімділігі азайып, тоза бастады. Әсіресе, кейінгі жылдары бұл мәселе тым күрделеніп кетті. Өйткені малдың басым бөлігі жұртшылық шаруашылығында. Ол малдар ауыл маңайынан алыс өріске бара алмауда. Мұның өзі жайылымдары демалыссыз пайдалануға әкеліп соғуда. Нәтижесінде пайдалы малазығындық өсімдіктер түрлері сиреп, жайылымдық жерлер тоза бастады. Осыған орай «Агробизнес-2020» бағдарламасында жайылымдық жерлерді суландыру, екпе жайылымдар жасау мәселері қаралған.

Тозған жайылымдарды қалпына келтіру, өнімділігі төмен жайылымдардың шұрайлығын арттыру бағытында жүргізіліп жатқан жұмыстардың нәтижесі оларды қуаңшылыққа төзімді малазығындық өсімдіктерді пайдалана отырып түбегейлі жақсартудың дұрыс екендігін көрсетіп отыр.

Зерттеудің мақсаты: Қазұғыр ауданы флорасының биоморфологиялық ерекшеліктерін анықтау болып табылады.

Зерттеудің міндетері:

-зерттеу бағыты бойынша ғылыми әдебиеттер мен басылымдарға талдау;

-зерттеу аймағының физико-географиялық жағдайына сипаттама беру;

- зерттеу аймағының ботаникалық зерттелу тарихы;

-Қазығұрт ауданының флорасының - систематикалық құрамы;

- Қазығұрт ауданының өсімдіктер жамылғысының таралу ерекшеліктері

Зерттеу нысаны мен әдістері: Қазығүрт ауданының флорасы. Биоморфологиялық, флористикалық, биогеографиялық зерттеу әдістері қолданылды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Қазығүрт ауданының флорасыныңөсімдіктер бірлестітерінің жағдайы анықталып жан - жақты толық талдау жұмыстары жүргізілді.

Жұмыстың теориялық және практикалық маңызы. Ғылыми жұмыста анықталған материалдарды қоршаған ортаны қорғау мекемелері, табиғи ресурстарын тиімді пайдалану, оларды қорғау мен қалпына келтіру іс-шараларында, оқу процесінде, пайдалануға болады.

Жұмыстың орындау базасы . Экология және биотехнология ҒЗИ, агротехнология кафедрасы.

1 Аналитикалық шолу

Оңтүстік Қазақстан облысы және Батыс Тянь-Шань тау жүйесін, оның ішінде флорасын зерттеу осыдан 100 жылдан астам уақыт бұрын, яғни Орта Азиядағы ірі географиялық экспедициялар мен қатар басталған болатын.

XIX ғасырдың екінші жартысында аймақтың әр бөліктерінде көптеген ғалымдар, атап айтсақ географ А. В. Буняковский, геологтар И. В. Мушкетов және Д. Л. Иванов, ботаниктер А. Э. Регель, Г. Капю, С. И. Коржинский, Д. И. Литвинов және т. б. зерттеулер жүргізді. Сол сияқты Батыс Тянь-Шань флорасын танып-білу мақсатында 1908 жылы О. Э. Кнорринг, З. А. Минквиц Сырдария облысының Шымкент уезін зерттеді, сонымен қатар, Б. А. Федченко (1941-1961), Н. В. Павлов (1956) үлкен үлестерін қосты[7, 13, 14] .

Б. А. Федченко өзі жинаған өсімдіктері мен көптеген ғалымдардың материалдарын толықтыру негізінде «Флора Западного Тянь-Шаня» (1941-1961) деп аталатын еңбегін бастаған болатын, бірақ ол еңбек аяқталмай қалды.

Сонымен қатар флорасын зерттеуге И. М. Культиасов (1921), П. Я. Баранов (1922), В. П. Бочанцев (1935), Б. А. Быков (1956), О. Н. Бондаренго, А. Я. Бутков (1959), Р. С. Верник (1960), В. Н. Павлов (1970а, 1970б, 1974, 1980), С. С. Калмыков (1973) және т. б. көптеген ғалымдар ат салысты. Орта Азия университетінің (САГУ қазіргі ТашГУ) ботаниктері Батыс Тянь-Шань флорасын комплексті түрде зерттеді[15, 16, 17, 18, 19, 20] .

1920 жылдардың басынан бастап Батыс Тянь-Шань флорасын зерттеуге А. И. Введенский қомақты үлес қосты.

1921 жылы Өгем өзенінің бассейнінде Орта Азия мемлекеттік университетінің Өгем ботаникалық экспедициясы жұмыстар жүргізді. Олар жыл сайын Батыс Тянь-Шаньның әр түрлі аудандарында экспедициялар ұйымдастырды.

1926 жылы Талас Алатауының батыс бөлігіндегі орман заказнигі Ақсу-Жабағылы қорығы болып қайта құрылды. Бұл қорық көптеген ботаниктердің Батыс Тянь-Шаньда жұмыс істеуіне база ретінде үлкен қызмет атқарды. Ал, 1939 жылы СССР ҒА-ның Қазақстан филиалының ботанигі В. У. Макарчук Қаржантау жотасының биік таулы аймақтарын зерттеді.

Н. В. Павлов Батыс Тянь-Шаньдағы зерттеулерін 1949 жылдың жазында Қаз ССР ҒА Ботаника институтының экспедициясымен бірге бастады. 1953-1954 жылдары Қаржантау жотасының таулы бөліктері зерттелді.

Жинақталған өсімдіктер қорларындағы мәліметтер бойынша бұл өңірде О. Симонова мен Т. Батуева 1920 жылы, С. Печникова 1942 - 1943 жылдары, П. П. Поляков 1935, 1950, 1957 жылдары, К. Параскиев 1955 - 1957 жылдары, Е. Ф. Степанова 1957 және 1972 жылдары, Б. А. Быков 1956 жылы, Н. С. Филатовалар 1961 жылы ботаникалық коллекциялар жинап, флористикалық жұмыстар жүргізгені белгілі [21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30] .

1960 жылдан бастап қазіргі күнге дейін Қазақстан флорасын зерттеу жұмыстары жалғастырылуда.

1993 жылы ҚР ҒА Ботаника және фитоинтродукция институтының бір топ ғалымдары жақын маңдағы территориялардың флорасына зерттеу жұмыстарын бастаған болатын.

Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі «Қазақстан 2030» ұзақ мерзімді стратегиялық бағдарламасының басты мақсаты - табиғи байлықты ұтымды пайдалану және қоршаған ортаны қорғау негізінде тіршілік етудің экологиялық аса қолайлы ортасын қалыптастыру болып табылады.

187 млн гектардан астам жерді алып жатқан жайылым түрлері республика аумағында бірдей емес. Жайылым - басым бөлігі топырақ - климат жағдайы күрделі шөл және шөлейт аймақтарда жатыр. Оңтүстік Қазақстан облысы аумағында оның мөлемі 9, 06 млн гектардан астам жерді құрайды. Әрине бұл аз жер емес. Алайда өткен ғасырдың орта кезінен бастап мал шаруашылығының қарқынды дамуы жемшөпке деген қажеттілікті тудырды. Осыған байланысты бұл мәселені шешу үшін қауңшылық аймақтың жемшөп шаруашылығын дамытуға бағытталған шаралар қолға алынды. Соның бірі тоза бастаған және өнімділігі төмен алқаптардың өнімділігін көтеру болды. Бұл шараны іске асыруда дәстүрлі малазығындық дақылдарды шөл аймақта өсіру оң нәтиже бермеді [2] . Сондықтан жергілікті аймақта өсетін өсімдіктер түрін жинап, зерттеу жұмыстары жүргізілді. Өткен ғасырдың 20-жылдарынан бастап шалғындық және негізін қалаушылардың бірі И. В. Ларин жетекшілігімен жүргізілген экспедициялар нәтижесінде көптеген жабайы өсімдіктердің малазықтық құндылығы анықталып, оларды екпе жайылым жасау үшін пайдалануға болатындығы көрсетілді [3] .

2 Технологиялық бөлім

2. 1Қазығұрт ауданының тауының табиғи жағдайы

Географиялық орны, жайы. Қазығұрт ауданыБатыс Тянь-Шань таулы жүйесінің тізбегі, ол Оңтүстік Қазақстан облысы территориясында

69 ^{0 -} 70 ⁰ солтүстік ендік пен 42 ⁰ шығыс бойлық арасында, Қаржантау жотасынан солтүстік-батыста орналасқан (1-сурет) . Солтүстік-шығыс-тан оңтүстік батысқа 45-50 км-ге созылып, ені 10 км-ді алып жатыр, орташа биіктігі теңіз деңгейінен 1300-1400 м. Ал, ең биік нүктесі тау жүйесінің шығыс бөлігінде орналасып, абсолюттік биіктігі 1768 м-ге көтерілген (Кеме-Қалған) . Қазығұрт тауы солтүстік-шығыста Бадам өзені аңғарымен, шығыста Қаржантау жотасымен, оңтүстікте Келес өзені аңғарымен шектесіп, батыс пен солтүстік-батыста абсолюттік биіктігі 400-600 м-ге жететін оқшауланған тауалды жазығына ұласады (2-сурет) . [32, 33] .

Геологиясы. Қазығұрт ауданы палеозойдың тығыз жыныстарымен және тас көмір дәуірінің теңіздік карбонаттық шөгінділерімен көмкерілген. Тауалды жазықтары бор, үштік және төрттік дәуірлердің қалың борпылдақ жыныстарынан тұрады (Геологическая карта Казахской ССР, 1965) .

Жер бедері. Қазығұрт ауданының тау жүйесі оқшауланған типіне жатып, мезозойдың әктастарынан құралған, сондықтан онда жер бедерінің карсты пішіндері қалыптасқан (Герасимов, 1952) . Жер бедері таулы типке жатады: беткейлері тік құламалы, құзды болса, аңғарлары теңіз деңгейінен 600-700 м биіктікте орналасып, енсіз, тар әрі терең болып келеді. Сонымен қатар, бұл таулы жүйеде палеозой жыныстарында терең тілімденген тік беткейлі жер бедерінің басымдығы байқалса, әктастар, тақтатастар мен кварциттер де көп тараған. Таудың оңтүстік - батыс беткейі қысқа, әрі тік болып келеді.

Ойыстанулар мен депрессияға ұшыраған тау шлейфтері («шлейф» - тау етегіндегі ұсақ шөгінділер белдеуі) мен өзендердің ысырынды конустары орналасқан тауалды жазықтары мен еңістолқынды мезо-рельефтен тұратын тау етектері шөгінділердің қабатталуына қарай әркелкі болып келеді, яғни жер бедерінде лессті, проллювиалдық - аллювиалдық, малтатасты және қиыршықтасты шөгінділер кездеседі. Аласа таулар, қырқалар мен қыраттар шөгінділердің байырғы тау жыныстарынан тұрады. Тау шыңының кейбір учаскелері тегістелген пішінде қалыптасқан. Тау етектерінде қиыршықтас, малтатас, құм, құмдауықтардың қабатталған шөгінділерінен тұратын проллювиалдық жазық созылса, оның кейбір аймақтарында сел ағындарымен келген дөңбектастар да кездеседі.

Солтүстікте Қазығұрт тауы еңіс беткейінен ылдилап, Келес өзенінің аңғарына жалғасады (Очерки по физической географии Казахстана, 1952; Чупахин, 1964, 1968; Богданова және т. б., 1968) . [34, 35, 36] .

Су торлары. Аймақтың өзендер жүйесі еріген мұз бен қар суымен және тау жылғаларымен қоректене отырып, территория бойынша әркелкі таралған. Өзендердің көпшілігінде тау басындағы қарлардың еруінен көктемгі-жазғы су тасулары болып отырады. (Подоба, Толстихин, 1937; Пальгов, 1953) . Ақбура сияқты өзендер бұлақ суларымен қоректенсе, кейбір жылғалардың арнасы жаздыгүні кеуіп кетеді. Барлық беттік сулар минерологиялық құрамына қарай гидрокарбонаттық тұщы суларға жатады (Лебедев, 1928; Щульц, 1949; Кармышева, 1973; Павлов, 1980) . Қысқы және көктемгі жауын-шашын мөлшеріне байланысты болатын жазғы су тасуы әр жылдары әртүрлі болады, қыстың күні өзендердің деңгейі тұрақты, өйткені негізінен жер асты суымен коректенеді.

Климаты. Қазығұрт ауданының климаттық жағдайлары Батыс Тянь-Шань тау жүйесі сияқты қоңыржай және субтропиктік климаттық белдеулердің шекарасында орналасуымен анықталады (Алисов, 1956), яғни жер бедері мен ауа массаларының ықпал етуімен қалыптасқан тау климаты шұғыл континентальды типке жатады (Иванов, 1959) . Жаз бен қыста және күндіз бен түнде ауа температурасы үлкен амплитудаға тербеледі, шілдедегі ауаның орташа температурасы +26, 3 ⁰ С, ал қаңтарда -4, 3 ⁰ С. Абсолюттік максимум 35 ⁰ -38 ⁰ С-қа жоғарыласа, ал минимум -25 ⁰ -29 ⁰ С. Ауаның жылдық температурасы 9-10 ⁰ С арасында тербеледі. Алисов, (1947) Иванов, (1959) Борисов (1970) сияқты зерттеушілер Батыс Тянь-Шаньда жылудың маусымды таралуын анықтаған, соның ішінде Қазығұрт тауында поляр фронты батысазиялық Иран тармағының циклондық әрекетінен атмосфералық циркуляция үстемдік етеді. Ал евроазиялық суық ауа массалары әдетте теңіз деңгейінен 500-600 м биіктікте тарайды. Одан әрі 1800 м биіктікке дейін ауа температурасының қысқы өзгеруі (инверсия) байқалады. (Павлов, 1980) . Қар жамылғысы қараша айынан бастап түсіп, орташа қалыңдығы 20 см-ден аспайды. Жоғарыда айтылған циклондық әрекет жауын-шашынның мөлшері мен маусымдық таралуын анықтайды. Ауданға жылына орта есеппен 500-600 мм жауын-шашын түседі. Биіктік жоғарылаған сайын түсетін ылғалдың мөлшері артып, оның максимум мөлшері наурыз-мамыр айларына сай келеді (Алисов, 1947, 1956; Борисов, 1970) . Зерттеліп отырған аймақтағы климаттың тағы бір ерекшелігі - жазғы құрғақшылық ұзақ уақытқа созылып, 5 ай бойы жауын-шашынның өте аз түсетіндігін түсіндіреді (Балашова және т. б., 1960) . Солтүстік және оңтүстік экспозициядағы беткейлерде ауа температурасы, жауын-шашын мөлшері, топырақтың ылғалдылығы және т. б. климаттық көрсеткіштердің алуан түрлілігі тән болып келеді. Яғни, оңтүстік-шығыспен салыстырғанда солтүстік-батыс экспозициясының беткейлері анағұрлым ылғалды болып келеді. Бұл ерекшелік мезо- және микрожер бедерлерінде байқалады (Степанов, 1975) . Тұтастай алғанда Батыс Тянь-Шань таулары, соның ішінде Қазығұрт тауы климаттың әркелкілігімен сипатталады. Күн радиа-циясының артуы, ауа температурасының күрделілігі, жауын-шашынның әркелкі түсуі және атмосфералық циркуляциясының жергілікті құбылыстары өсімдік жамылғысының көптүрлі (пестрая мозайка) қалыптасуына жағдай туғызады.

Топырақ жамылғысы. Зерттеу аймағының топырағын алғашқы зерттеуді С. С. Неуструевтің топырақ-ботаникалық экспедициялары жүргізді. Ол төменгі тау белдеуінде топырақтың ерекше типін-сұр топырақты бөліп көрсетіп, сипаттады. Сөйтіп, Батыс Тянь-Шань топырағының вертикаль зоналылығының схемасын бірінші болып құрастырды (1910) . Оңтүстік-батыс Тянь-Шаньға жататын Қазығұрт тауы топырақ жамылғысы жөнінен тұтасымен Тұран фасциясына жатады.

Аудан территориясында негізінде морфологиялық белгілерінен, физикалық қасиеттеріне және химиялық құрамына қарай сұр топырақтар дамыған, олардың құрамында суда тез ерігіш тұздардың көптігі зерттелген. Сол сияқты топырақ жамылғысы өсімдік қауымдастықтары сәйкес болатын көптеген топырақ ерекшеліктерінің кешендерінен тұрады.

Сұр топырақтарда гумус мөлшері көбірек (1-2%) болады. Шөл-мен салыстырғанда терең қабаттары ылғалы мол сілтілі болып келеді, бұдан топырақтағы карбонаттылықтың аз екенін түсінуге болады. Топырақ түзуші аналық жыныстар лессті сұр топырақтар мен шөгін-ділерден тұрады (Панков және т. б., 1942) .

Қазығұрт тауының территориясында сұр топырақтардың үш түрі кездеседі: ашық, типтік және күңгірт (Дурасов және т. б., 1981) .

Ашық сұр топырақта климаттық жағдайлары мен суда ерігіш тұздардың құрамына қарай шөлдік жазықтарға ұқсас болып келетін 300-500 (700) м биіктіктегі тау етегіндегі жазықтарда қалыптасқан. Олардың ішінде спицификалық эфемерлі өсімдіктердің (тұзданбағаны) сортаңданбаған түрлері де кездеседі.

Ал, типтік сұр топырақтар теңіз деңгейінен 500-800 м биіктіктегі таудың қырқалы бөлігінде тараған. Олардың ашық сұр топырақтардан ерекшелігі: гумус қабаты анағұрлым күңгірттеу болып келеді, тұзды және гипсті қабаттар тереңіректе орналасқан. 1000-1200 м биіктікте сілтіленген сұр топырақтар белдеуі жайғасқан. Ал, 1400 м биіктіктегі тау беткейлерінің ылғалды учаскелерінде құба топырақтар дамыған.

Күңгірт сұр топырақтар климаттық жағдайы мен өсімдіктер жамылғысы жөнінен тауларға ұқсас болып келетін гумидтік аймақта тараған (Дурасов және т. б., 1981) . [38, 39, 40, 41, 42, 43. 45] .

2. 2 Материал және зерттеу тәсілдері

Қазығұрт ауданының флорасын зерттеу жұмыстары 2017-2018 жылдар арлығында жүргізілді. Таксондарды айқындауда морфологиялық-географиялық әдіс қолданылды. Өсімдіктердің түрлерін анықтауда 2 томдық «Иллюстрированный определитель растений Казахстана» (1969-1972) ; Растительный покров Западного Тянь-Шаня (Павлов, 1980) және басқа да жеке территориялар бойынша жазылған монографиялықеңбектер кеңінен пайдаланылды.

Флораның конспектісі бойынша жасалынған флористикалық спектрдің негізі ретінде А. Л. Тахтаджянның (1987) тұқымдас пен туысқа арналған жүйесі алынды. Өсімдік түрлерінің биіктік белдеулерге таралуын академик К. З. Закировтың (1955) нұсқасы бойынша сипаттадық. Түрлердің және туыстардың аттарын дұрыс жазуда С. К. Черепановтың (1973, 1981) жұмыстарының көмегі көп тиді.

Қазығұрт ауданының өсімдіктер жамылғысы көптеген параметрлеріне қарай Е. М. Демуринаның (1972, 1976) сипаттауы бойынша құрғақ далалы әртүрлі шөпті фитоценозға жатады. Біржылдық және көпжылдық шөптесін өсімдіктер тау флорасында доминанттық роль атқарады.

Тауалды және таудың төменгі бөлігінде шөл элементтерінің әсері анық байқалады. Әсіресе адырда және таудың жоғарғы бөлігіне көтерілген сайын флоралық құрамы, ландшафт, тіршілік формалары өзгере түседі. Өсімдіктер жамылғысын көптеген тұқымдастар түрлері түзеді. Атап айтсақ, Poaceae, Fabaceae, Caryophyllaceae, Brassicaceae, Boraginaceae, Apiaceae, Asteraceae т. б. тұқымдастары (Кнорринг және т. б., 1909, 1912; Коровин, 1934-1962; Павлов, 1948, 1956, 1970, 1972 б, Кармышева, 1973, 1982; Сихымбаев, 1996, 1998, 1999) ;

Солтүстік және солтүстік-батыс тау беткейлерінде, әсіресе шатқалдарында ағаш өсімдіктерінен Crataegus turkestanica, C. pontica, Sorbus рersica, Celtis caucasica, Malus sieversii, Prunus sogdiana, Populus nigra, P. alba шағын орман түзеді. Сол сияқты бұталардан Rosa, Amygdalus, Lonicera, Cotoneaster, Atraphaxis, Spirea және т. б. туыс түрлері кездеседі. [46, 47] .

Зерттеліп отырған территорияның флорасына арнайы тексеру жұмыстары жүргізілмеген. Алайда, Батыс Тянь-Шань өсімдіктерін зерттеу материалдарын В. А. Павловтың (1970 а, 1970 б, 1970 г, 1972 а, 1980) еңбектерінде көбірек кездестіруге болады. [48, 49] .

Қазығұрт ауданы флорасының негізгі ерекшеліктерінің бірі - түр құрамының жартысынан астамы (55, 34%) шөптесін өсімдіктер болып келуінде. Ағаш-бұталы өсімдік түрлері адыр және тау белдеулерінде аз түрмен кездеседі. (Crataegus pontica, C. turkestanica, Acer semebovii, Malus sieversii, Sorbus persica, Amygdalus spinosissima, Cerasus mahaleb т. б. ) Тасты баурайларда тіпті жартас саңылауларында Celtis caucasi caның жекелеген түрлерін кездестіруге болады. Мұнанбасқа, таудыңт өменгі бөлігінде шөл (тұран) флора сынақа тысты көптеген өсімдіктүрлері ұшырасады, мысалы: Girgensonia oppositiflora, Licyum rutenicum, Salsola australis, Ceratocarpus utriculosus, Acroptilon repens, Psoralea drupacea, Cousinia syrdariensis, C. regelii, Stipa hohenackeriana т. б. Егістік алқапта арамшөп ретінде Trigonella foenum-graecum, Trichodesma incanum, Acroptilon repens т. б. өсімдіктер өседі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.