Ноқат дақылының биологиясы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

бет
Аннотация
Нормативтік сілтемелер
Белгілер мен қысқартылған мәндер
Кіріспе
1 Әдебиетке шолу
1.1 Ноқат дақылының биологиясы
1.1.1 Ноқаттың морфологиялық сипаттамасы
1.1.2 Өсімдіктің биологиялық ерекшеліктері
2. Шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайлары
3. Нақты топырақ-климаттық жағдайында өнімді бағдарлау
3.1. ФБР кірісі бойынша бағдарламаланған өнімді анықтау
3.2. Ноқаттың жоспарланған өнімін алу үшін тыңайтқыш мөлшерін
анықтау
4. Нақты топырақ-климаттық жағдайында тары өсіру технологиясы
4.1. Ноқаттың ауыспалы егістегі орны
4.2. Тыңайтқыштар қолдану жүйелері
4.3. Топырақ өңдеу жүйесі
4.4. Тұқымды себуге әзірлеу
4.5. Тұқымды себу мерзімі, мөлшері және әдістері
4.6. Егістікті күту және баптау
4.7. Өнімді жинау
5 Ноқат дақылын өсірудің технологиялық кескіні
Қорытынды
Пайдаланған әдебиет тізімі

Аннотация

Бет сурет ___ , кесте 11, қолданылған әдебиеттер
- 26

Ноқат, азот фиксациясы, тыңайтқыш енгізу, тары, сорт, өсіру
технологиясы, шаруашылық, топырақ-климаттық жағдайы, өсімдіктің биологиясы,
ауыспалы егістік, топырақ өңдеу жүйесі.

Елімізде өсімдіктерді өсіруге және өңдеуге жақсы табиғи климаттық
мүмкіншіліктер мол. Қазір қарқынды дамып келе жатқан ел экономикасы оны
өңдеу мәселесін де жеделдете шешуге мүмкіндік береді. Бірінші кезекте
еліміздің азық-түлікпен қамтамасыз ету, мал шаруашылығын дамыту мен
шикізатты терең өңдеу және экспортқа бағытталған секторларға қолдау жасау
қажет. Республикамыздың астық қорын толықтыруда ноқат дақылының маңызы зор.

Диқандардың ноқатқа қызығуының себептерінің бірі оның қуаңшылыққа
төзімділігі. Ноқат, әсіресе гүлдену және дәндеу кезеңдерінде бұршаққа
қарағанда жылу сүйгіштігімен ерекшеленеді, бірақ жас өскіндері суыққа
төзімді келеді.
Ноқат өзге бұршақ тұқымдастардан гөрі топырақ ылғалсыздығына және ауа
қуаңшылығына шымдамды болады, әрі дән құрттарымен (зерновка) сирек
жарақаттанады.
Курстық жұмыстың мақсаты – Оңтүстік Қазақстан облысы, Ордабасы ауданы,
Төркүл ауылы жағдайында ноқат дақылынан жоғарғы өнім алудың технолгиясын
жасау.
Бұл мақсатты орындау үшін мынандай міндеттер шешілді;
- Ноқаттың биологиялық қасиеттерін анықтау;
- Технологиялық элементтерді дұрыс құру үшін өсімдік өсіретін
шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайларына сараптама жасау;
- Дақылдың биологиялық ерекшеліктері мен нақты топырақ-климаттық
ерекшеліктері бойынша өнімді бағдарлау;
- Нақты топырақ-климаттық жағдайы ерекшеліктері бойынша ноқат өсіру
технологиясын жасау.
Практикалық бағалылығы. Оңтүстік Қазақстанның тәлімі жерлерінде ноқат
дақылынан мол өнім қалыптастыру үшін шаруашылықтың топырақ климаттық
жағдайлары және өсімдіктің биологиялық ерекшеліктері негізінде өсіру
технологиясы жасалды. Бұл технология көптеген шаруашылық нысандарында
пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Курстық жұмыс бес бөлімнен тұрады:
әдебиетке шолу бөлімі, шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайлары бөлімі,
нақты топырақ-климаттық жағдайында өнімді бағдарлау бөлімі, нақты топырақ-
климаттық жағдайында ноқат өсіру технологиясын жасау бөлімі және дақылды
өсірудің технологиялық кескінін жасау бөлімі. Жұмыста ___ кесте , ___ сурет
бар.
Жұмысқа қолданылған әдебиеттер тізімі ___ .
Кіріспе

Президентіміз Н.Ә.Назарбаев ауыл шаруашылығы шикізаттарын өндіру мен
өңдеу саласында кластерлік бастамашылықты іске асыру арқылы аграрлық
өндірісті индустрияландыруға айрықша назар аударып отыр. Ғылыми
жетістіктерді, инновациялық технологияларды ендірудің арқасында
ауылшаруашылығы дақылдарының өнімділігін көтеру арқылы еліміздің
экономикалық-әлеуметтік жағдайын жақсартуға бағытталуымен құнды. Елімізде
өсімдіктерді өсіруге және өңдеуге жақсы табиғи климаттық мүмкіншіліктер
мол. Қазір қарқынды дамып келе жатқан ел экономикасы оны өңдеу мәселесін де
жеделдете шешуге мүмкіндік береді.
Мемлекет басшысы өзінің Қазақстан халқына арналған биылғы Жолдауында
агроөнеркәсіп кешенін дамытуға бағытталған бірқатар жаңа міндеттер жүктеді.
Бұл бірінші кезекте еліміздің азық-түлікпен қамтамасыз ету, мал
шаруашылығын дамыту мен шикізатты терең өңдеу және экспортқа бағытталған
секторларға қолдау жасау туралы тапсырмасы. Республикамыздың астық қорын
толықтыруда ноқат дақылының маңызы зор.
Ноқат (Cicer arie) дәні құрамында ақуыздың мол болуымен және айрықша
дәмділілігімен ерекшеленетін тағамдық және мал азықтық дақыл.
Диқандардың ноқатқа қызығуының себептерінің бірі оның қуаңшылыққа
төзімділігі. Ноқат, әсіресе гүлдену және дәндеу кезеңдерінде бұршаққа
қарағанда жылу сүйгіштігімен ерекшеленеді, бірақ жас өскіндері суыққа
төзімді келеді.
Ноқат өзге бұршақ тұқымдастардан гөрі топырақ ылғалсыздығына және ауа
қуаңшылығына шымдамды болады, әрі дән құрттарымен (зерновка) сирек
жарақаттанады.
Дән құрамында 25% ақуыз, 46% азотсыз экстрактілі заттар, 45% май, 4%
жасуша және 3,5% бейорганикалық заттар бар. Масақты дақылдардың дәнінен
ноқаттың дәнінің айырмашылығы оның құрамында адам және жануарларға қажетті
аминқышқылдардың бәрі бар және де бұршақ тұқымдастар дәнінде олардың
тағамдық, әрі азықтық қасиетін арттыратын түрлі А, В1В2, С т.б. витаминдер
анықталған.
Ноқаттың ауадағы азотты тамырларында жинақтау қасиеті топырақтың
құнарлығын арттырады.
Әлемдік егіншілікте бұршақ тұқымдастар 90 млн.га егіліп, олардың үлесі
масақты дақылдардың 11,5% құрайды, ал Қазақстанда бұршақ тұқымдастар (соя,
бүршақ, ноқат) 2004 жылы бар болғаны 71 мың га ауданға егіліп, олардың
үлесі 0,62% ғана құрайды.
Курстық жұмыстың мақсаты – Оңтүстік Қазақстан облысы, Ордабасы ауданы,
Төркүл ауылы жағдайында ноқат дақылынан жоғарғы өнім алудың технолгиясын
жасау.
Бұл мақсатты орындау үшін мынандай міндеттер шешілді;
- Ноқаттың биологиялық қасиеттерін анықтау;
- Технологиялық элементтерді дұрыс құру үшін өсімдік өсіретін
шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайларына сараптама жасау;
- Дақылдың биологиялық ерекшеліктері мен нақты топырақ-климаттық
ерекшеліктері бойынша өнімді бағдарлау;
- Нақты топырақ-климаттық жағдайы ерекшеліктері бойынша ноқат өсіру
технологиясын жасау.
Практикалық бағалылығы. Оңтүстік Қазақстанның тәлімі жерлерінде ноқат
дақылынан мол өнім қалыптастыру үшін шаруашылықтың топырақ климаттық
жағдайлары және өсімдіктің биологиялық ерекшеліктері негізінде өсіру
технологиясы жасалды. Бұл технология көптеген шаруашылық нысандарында
пайдалануға болады.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Курстық жұмыс бес бөлімнен тұрады:
әдебиетке шолу бөлімі, шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайлары бөлімі,
нақты топырақ-климаттық жағдайында өнімді бағдарлау бөлімі, нақты топырақ-
климаттық жағдайында ноқат өсіру технологиясын жасау бөлімі және дақылды
өсірудің технологиялық кескінін жасау бөлімі. Жұмыста ___ кесте , ___ сурет
бар.
Жұмысқа қолданылған әдебиеттер тізімі ___ .

1. Әдебиетке шолу

1.1 Ноқат дақылының биологиясы

1.1.1 Ноқаттың морфологиялық сипаттамасы

Ноқат дәнді бұршақ дақылдарына кіреді. Ол бұршақ тұқымдасына (Ғавасеае)
жатады. Қауырсын жапырақты.
Ноқат - Нут – Сicer. Ноқат Сіcer туыстығына жатады және 30-дан астам
түрлерді біріктіреді. Олардың көпшілігі көпжылдық. Дақылда кең тарағаны
жалғыз түр - мәдени ноқат (Сісеr аrietinum).
Бұл бір жылдық өсімдік, сабақтары қырлы, тік өседі. Тамыр түбінен
немесе бүкіл сабақ бойымен бұтақтанады. Дәнді бұршақ дақылдарының тамыр
жүйесі кіндікті, 1-2 м топырақ қабатына бойлайды, көптеген бірінші, екінші,
үшінші және одан кейінгі дәрежедегі бүйір тамыршалары болады, олар
негізінен жыртылатын топырақ қабатында орналасқан.
Сабағы біреулерінде тік тұратын, бұтақты. Жапырақтары күрделі, құрылысы
бойынша қауырсын жапырақты.
Гүл шоғыры - шоқгүл немесе гүлдері жапырақ қолтығындағы гүл бағанасында
бір, екі немесе үштен орналасқан.

Гүлдері - қосжынысты, бес күлтеше жапырақты, бұрыс пішінді, күлтеше
жапырақтарының түсі ақ түстен қызғылт-қызыл немесе күлгін түске дейін.
Жемісі - әртүрлі пішіндегі және мөлшердегі бұршақ. Піскенде екі ұзынша
жармаға жарылады.
Тұқымдары әртүрлі көлемді, пішінді және әр түсті болып келеді.
Ноқат бойы 60 см дейін өсетін, тік сабақты және қауырсыны тақ жапырақты
өсімдік. Гүлдері ақ түсті. Қауашағы қысқа, әрі жуандау болып, ішінде 1-3
дән болады. Дәні домалақ пішінді болып, бір қыры сүйірлеу болады. Дәннің
сырты бұжыр болады. Ноқат өзара тозаңданатын өсімдік

1.1.2 Өсімдіктің биологиялық ерекшеліктері

Ноқат, әсіресе гүлдену және дәндеу кезеңдерінде бұршаққа қарағанда жылу
сүйгіштігімен ерекшеленеді, бірақ жас өскіндері суыққа төзімді келеді.
Ноқат өзге бұршақ тұқымдастардан гөрі топырақ ылғалсыздығына және ауа
қуаңшылығына шымдамды болады, әрі дән құрттарымен (зерновка) сирек
жарақаттанады.
Ноқат - жылуды басқа бұршақ тұқымдас өсімдіктеріне қарағанда көп қажет
етеді. Тұқымы 3-4°С температурада өне бастайды. Біркелкі көктеп шығуына ең
қолайлы температура 7-8°С. Ноқат өскіндері 8°С дейінгі үсікті көтере
алады. Гүлдеу-дән байлау кезеңдеріндегі жоғары температура оның өніміне
кері әсер етеді. Ноқаттың дәні 3...4 С жылылықта көктей береді.
Тәуліктік орташа жылылық 5-6 С болғанда ноқат 20-25 күнде көктеп шығады,
жылылық 10-12 С болғанда бұл кезең 10-12 күнге, ал 15 С
болғанда 7-8 күнге дейін азаяды. Көгі 8 С дейінгі суыққа
шыдайды. Сонымен, ноқат үшін жылылықтың биологиялық минимумы
6-7 0С. Ноқаттың өніп - өсуі үшін ең қолайлы жылылық 18-22
0С деп саналады, жоғары жылылық 35 0С. Бұдан жоғары
температурада өсімдіктің өсуі тоқталады, ал ноқаттың сортына байланысты
дәннің толық пісіп жетілуі үшін тәулікті орташа жылылығының жалпы
жиынтық мөлшері 1100-14000С болады.
Өсіп-жетілу кезеңнің орташа ұзақтығы 70-тен 140- күнге дейін.
Ноқат ылғалға шыдамды өсімдік, сондықтан оны Оңтүстік Қазақстан
өңірінің тәлімі топырақтарында өсіруге болады. Оның дәні бөрткен кезде
бойына өзінің салмағынан да көбірек ылғал сіңіреді. Бөртуі үшін өз
салмағының 60% мөлшеріне дейін ылғал қажет ететін сорттары бар.
Өсімдік әсіресе шашақтану-гүлдену кезеңдерінде ылғалды көбірек
тілейді. Бұл кезеңде ноқат өнімді жеделдете құрады, бұл тұста
ылғалдың тапшы болуы өсімдіктің дамуына кері әсер етеді , өнімін
кемітеді. Транспирациялық коэффициенті 350-400.
Ноқат үшін бейтарап немесе әлсізсіл-тілі реакциялы (рН 6-7) қара және
қоңыр топырақтар жақсы. Жоғары агротехникада ноқат шымды-күлгін
топырақтарда да жақсы өнім береді. Құм, сортаңдау және қышқыл батпақтанған
топырақтар ноқат өсіруге жарамсыз.
Өсімдіктің ауа азотын фиксациялаушы қасиетінің болуына байланысты азот
элементін тек өсімдіктің алғашқы даму сатысында ғана енгізуді қажет етеді.
Фосфор (Р2О5) тамыр жүйесінің дамуын тездетеді, жалпы өнімдері астық
үлесін арттырады, қуаңшалыққа төзімділігін күшейтеді, су пайдалану
коэффициентін төмендетеді.
Калий (К2О) фотосинтездің қалыпты жағдайда өтуіне мүмкіндік жасайды,
өсімдіктің ылғал үстау және тамырдың ылғал сіқіру қабілеттерін арттырады,
қуаңшылыққа төзімділігін арттырады.
Ноқаттың қоректену элементтерді пайдалануы топыраққа байланысты және
орта есеппен (әрбір ц астық пен тиісті сабанға шақканда) азот (N) — 6,5,
фосфор (Р2О5) -0,14 және калий (К2О)- 0,16 кг тең.
1-кесте
Нақаттың сыртқы орта жағдайларына қоятын талаптары

Реттік Көрсеткіштер немесе ортаға қоятын талаптар Ноқат
қатары
1 Топыраққа қоятын талаптар Орташа
1.1 Топырақ ерітіндісінің көрсеткіші (РН) ең қолайлысыРН-6,0-7,0
2 Жарыққа талабы Жоғары
2.1 Күнннің ұзақтығына талабы (фотоперидизм) Ұзақ
3 Жылулық режиміне қойылатын талаптар,0С Жоғары
3.1 Тұқымның өнуі;
-ең төменгі жылулық, °С 3-4
3.2 - ең қолайлы жылулық, °С 13-15
3.3 Дақылдың даму сатыларындағы қауіпті ең
төменгі жылулық, °С
1. Егін көгінің пайда болу кезеңі 2-3
2. Жапырақтану кезеңі 6-7
3.4 Дақылдың вегетация кезеңіндегі қажетті әсерлі 1100-1400
жылулық қосындысы, °С
4 Ылғалдылыққа қойылатын талаптар Орташа
4.1 Топырақтың ең қолайлы ылғалдылығы 65-70
4.2 Ылғалдылықты қажетсінетін ең маңызды өсіп-даму шашақтану-гүл
сатысы денуге дейін
4.3 Су пайдалану коэффициенті (диапозон) 350-400
5 Қоректік заттарға қойылатын талаптар Жоғары
6 1 ц негізгі өнім қалыптастыру үшін қажетті
6.1 Азот 6,5
6.2 Фосфор 0,14
6.3 Калий 0,16

2. Шаруашылықтың топырақ, ауа-райы жағдайлары

Оңтүстік Қазақстан облысы, Ордабасы ауданы, Төркүл ауылы Батыс Тянь-
Шань тау жүйесінің эфемероидты, қысқа шөпті, жартылай саваналы тау маңында,
теңіз деңгейінен 450-500 м биіктікте жатыр.
Аймақтың жер бедері Батыс Тянь-Шань тауының маңындағы адырлы бұйратты
жазық болып келеді. Еңкіс жазыққа ұласатын жерлердің салыстырмалы биіктігі
10-20 м аралығында ауытқиды.
Жалпы климат өте көп өзгергіштігімен, көп мөлшердегі жылуымен, мол
жарығымен, ұзаққа созылатын суықсыз кезеңімен, ерте көкиемдегі көп түсетін
жауын-шашынымен ерекшеленеді. Жылдық жауын шашын мөлшері 450-500мм.
Климатқа тән ерекшелік – бұл жылдық жауын- шашын мөлшерінің 80-90 пайызы
күзгі- қысқы көктемгі мезгілдерде (қыркүйек-мамыр) түсуі.
Жылы кезеңдерде жауын-шашын біркелкі түспейді, жаз топырақты тез
құрғататын шығыс және солтүстік бағыттағы жылдамдығы 4-5 мс болатын ыстық
желмен, аз мөлшердегіжауын-шашынмен ерекшеленеді.
Аймақта жаз ыстық және ұзақ, ауаның орташа температурасы 260С. Ауаның
ең жоғары температурасы шілде айында 42 0С-қа жетеді. Қыс – қысқа, аз
қарлы, қаңтар айының орташа температурасы -2,60С, ал ең төменгісі - 300С.
Ең жоғары температурадан төменгі температураға дейін 72 0С.
Тұрақты қар жамылғысының ерте түсетін мерзімі қараша айының соңғы
онкүндігі, ал еруінің соңғы күндері 30 наурыз. Қар қалыңдығының ең жоғары
биіктігі 28см. Қыс мерзіміндегі тұрақсыз қар жамылғысы 56 пайызды құрайды.
Көпжылдық мәләметтер бойынша орташа есеппен қарағанда жыл бойына
шамамен тәуліктік температура 11,9 0С құрайды. Аязсыз кезеңнің ұзақтығы
орташа 205 тәулік. Соңғы суықтар сәуір айының басында тоқтайды және қазан
айының соңында қайта басталады. 100С- ден жоғары температура 4100-44000С-ді
құрайды. Орташа жылдық салыстырмалы ауа ылғалдылығы 57%.
Қыс кезеңінде түсетін (жаңбыр, қар түрінде) ылғал жылдық жауын-
шашынның 30-40, көктемгі- 28-36, жазғы – 6-10, күзгі – 20-25 пайызын
құрайды.
Шілде, тамыз, қыркүйек айларында түсетін жауын- шашынның аз болуы
топырақ ылғалына айтарлықтай әсер етпейді.
Жаз кезеңіндегі ауаның шамадан тыс құрғақшылығы мен жауын- шашынның
өте аз болуы топырақтың көп құрғауына және оның ылғалының ең төменгі шегіне
жетуіне себепші болады. Сондықтан да ылғалды көп талап ететін
ауылшаруашылық дақылдарын суармалы танаптарда орналастырған дұрыс.
Шаруашылық танаптарының топырағы – кәдіигі оңтүстік сұр топырақ.
Топырақ түзуші жыныстары көбіне леес тәрізді саздақ болып келеді. Топырақ
қабаттары әлсізкөрінеді.
Морфологиялық құрылысы топырақтың қарашірік қабатында орташа
қалыңдығымен сипатталады (А+В=50-60см оның ішінде А=20см). Қара шірік
қабатының түсі қуаң ашық сұрғылт.
В қабаты А қабатына қарағанда ашықтау. Карбонаттар 25-65 см қабаттан
кейін білінеді, ал 65 см-ден төмен қабатта гипс таралған.
Топырақтың беткі қабаты ( А1=5-6 см) эфемерлі-эфемероидты өсімдік
қауымдасты және борпылдақ шымға ұқсас болып келеді. Құрылымы бойынша
көбіне кесекті қабатты.
Жыртылатын қабат орташа есеппен алғанда 30см-ге дейін жетеді. Кәдімгі
оңтүстік сұр топырақтың жыртылатын қабатында қарашірік 1,2-1,3% және жалпы
азот 0,07-0,08 %, бұл көрсеткіш топырақ қабаты төмендеген сайын
азаятындығын көрсетеді. Карбонат мөлшері топырақ қабаты төмендеген сайын
арта түседі. Сіңіру жиынтығы негізінен 10-14 мгэкв 100 г аралығында
ауытқиды. Сіңіру жүйесі кальциидің мөлшері көп болуымен сипатталады.
Сіңірілген натрий мөлшері шамалы. Сондықтан топырақтың сілтілі
реакциясына қарамастан (рН-8,2-8,5) топырақ тұзданбаған.

4-кесте- Шаруашылық танап топырағының химиялық-физикалық құрамы

Топырақ Жалпы құрамы Сулы Жылжымалы форма
қабаты суспен мөлшері, мг100г
зиялық,
рН
Қара шірік, Азот,% СО2, %
%

I II III
І
I II III IV

Оңтүстік Қазақстан жағдайында ноқаттың өсіп-даму кезеңінде түсетін
фотосинтетикалық кіріс деңгейін анықтау үшін 6-кесте мәліметтеріне
сүйенеміз. Жоғарыда аталғандай ноқат өсімдігі біздің жағдайымызда сәуір
айында 20 күн, мамыр айында 31 күн, маусым айында 14 күн өсіп-дамиды.
Демек, 7-кесте мәліметтері негізінде ноқаттың өсіп-даму кезеңінде келетін
ФБР кірісі 1,63 млрд. ккалга құрайтындығын есептеп шығарамыз.
Ноқаттың биологиялық массаның потенциалды өнімін ФБР мөлшеріне
байланысты есептеу үшін қажетті мәліметтерді М.К.Каюмов анықтамалығынан
аламыз (8- кесте).

8 - кесте
Дақылдардың ФБР пайдалану коэффиценті және өнім құндылығы

Дақылдар ФБР пайдалану Өнім Ылғал пайдалану
коэффиценті, % құндылығы, коэффиценті
ккалкг
Күздік бидай 1,75-3 4500 400-500
Күздік қарабидай 1,5-2 4500-4600 350-450
Жаздық бидай 1,4-2,5 4600 400-500
Арпа 1,5-3,5 45000-4600 400-500
Сұлы 1,5-3 4400-4600 450-550
Дәндік жүгері 2-3,5 4400 300-400
Асбұршақ 1,5-3 4400 400-500
Ноқат 1,5-2,0 4300-4600 350-400
Қант қызылшасы 2-3,5 3800-4400 250-400
Мал азықтық қызылша 2-3,5 3800-4000 250-350
Картоп 1,5-2,5 4300-4400 300-500
Бақша дақылдары 3,6-4,8 3800-4000 550-650
Көпжылдық шөптер 1,5 4500 4000-500

НМӨ(ФБР)= R Х K = 1,63х109 х 1,8= 3,26 х 109= 9460кг=75,81цга
100 х Қө 100 х 4300 430000

Оңтүстік Қазақстан жағдайының ауа райы ерекшеліктері бойынша ноқат
дақылынан 75,81 цга өнім алуға болатындығын жоғарыдағы есептеулер
нәтижелері көрсетеді. Алынған өнім бүкіл өсімдік үшін екендігін білсек
онда, өсімдіктің тұқымы мен өсімдік бөлігінің қатынасы ноқатта 31 екенін
ескерсек, онда ноқаттан Оңтүстік Қазақстан облысы, Ордабасы ауданы, Төркүл
ауылы жағдайында 25,27 цга негізгі өнім алуға болатындығы белгілі.

3.2. Ноқаттың жоспарланған өнімін алу үшін тыңайтқыш мөлшерін анықтау

Ауыспалы егіс танаптарына тыңайтқыштар енгізу үшін төменгі мәліметтер
ескеріледі: өсімдіктердің қоректік заттарға қажеттілігі (әр түрлі
өсімдіктердің өсу мерзімдеріне сәйкес); жоспарланған өнім мөлшері (өнім
жоғары болған сайын, тыңайтқыш та көп керек); алғы дақылдар және онда
қолданылған тыңайтқыштар, топырақ ерекшеліктері мен құнарлығы.

Қандай дақылдың болмасын жоспарлы өнімін алуға қол жеткізетін тиісті
тыңайтқыш мөлшерін төмендегі мағлұматтарды пайдалана отырып, есептеп
шығаруға болады:
1. Өніммен топырақтан алынатын қоректік заттар мөлшері.
2. Әр гектар егістіктің жырту қабатындағы айналымда болатын қоректік
заттардың мөлшері (кг).
3. Топырақтағы қоректік заттардың пайдалану коэффициенті.
4. Тыңайтқыштар құрамындағы қоректік заттарды
пайдалану коэффициенті.
Әр түрлі дақылдардың қоректік заттарды пайдалану мөлшері шамамен -6
кестеде берілген.
Кестеде келтірілген мағлұматтарды пайдалана отырып, жоспарлы өнім алу
үшін қажетті қоректік заттарды есептеп шығаруға болады. Қажетті
тыңайтқыштар есебін шығарғанда әсерлі бастаушы тыңайтқыштар мөлшерін,
былайша айтқанда, олардың әрбір центнеріндегі қоректік заттардың кг-дық
мөлшерін есепке алған жөн.
10-кесте
Дақылдардың қоректік заттарды пайдалану мөлшері

Дақыл аттары Алынатын өнім, Әр гектардан алынатын
цга мөлшері, кг
азот фосфор калий
Күздік бидай 10 32,4 13,1 20,9
Жаздық бидай 10 30,6 13,1 27,0
Арпа 10 28,3 11,5 25,4
Жүгері 10 30,0 835 23,3
Ас бұршақ 10 47,4 15,7 29,4
Ноқат 10 65,0 14,0 16,0
Қарақұмық 10 34,2 19,8 51,7
Тары 10 40,0 25,0 75,0
Күнбағыс 10 50,0 31,0 270,7
Қант қызылшасы 300 120,0 54,0 175,0
Картоп 150 84,0 41,0 192,0

Ноқаттың 1 ц негізгі өнімімен жұмсалатын қоректік заттар мөлшері
мынадай: N– 6,5; Р2О5 – 0,14; К2О – 0,16. ФБР кірісі бойынша алуға болатын
25,27 цга өніммен 1гектардан 242,2 кг – азот, 74,3 кг фосфор, 139,1кг –
калий элементі шығындалады.
Оңтүстік Қазақстан облысы, Ордабасы ауданы, Төркүл ауылы жағдайының
топырағындағы қоректік элементтерді (N – 10кг, Р2О5 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.