Қозғалтқыштар цехындағы технологиялық жабдықтар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

А н н о т а ц и я

Осы дипломдық жұмыс тақырыбы: Автобус-Сервис ЖШС автокәсіпорынының қозғалтқыштарды жөндеу бөлімшесін ресурс үнемдеу технологиясы негізінде жобалау.
Жұмыстың есептік-түсіндірме жазбасы аннотациядан, мазмұнынан, кіріспеден, негізгі бөлімдерден: техника-экономикалық негіздеме, технологиялық бөлімнен, өндірісті ұйымдастыру және басқару, конструкторлық бөлімнен, еңбекті қорғау және еңбекті қорғау және тіршілік қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау, экономикалық бөлімдерден және бизнес-жоспардан сондай-ақ қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.
Дипломдық жұмыстың графикалық бөлімі 5 бетте орындалған, оның құрылымына кіреді: техника-экономикалық негіздеме қозғалтқыштар бөлімшесінің технологиялық жоспары, қозғалтқыш шатунын тексеруге арналған стенд сызбасы, стенд бөлшектерінің сызбасы, жұмыстың техника-экономикалық көрсеткіштері. Жұмыста технологиялық есептеу нәтижесінде қозғалтқыштар бөлімшесінің жаңа технологиялық жобасы жасалып, қозғалтқыш шатунын тексеруге арналған стенд жобасы жасалды, 3-ші бөлімде қозғалтқыштарды жөндеу бөлімшесін ресурс үнемдеу технологиясы бойынша ұсыныстар келтірілген, іс-шаралардың тиімділігі экономикалық есептеулер-мен дәлелденді.
Дипломдық жұмыс түсіндірме жазбасы 75 беттен, 15 кестеден, 74 формуладан, 20 әдебиет көзінен, ал графикалық бөлігі 6 сызба беттерінен тұрады.

Мазмұны

Нормативті сілтемелер
8

Анықтамалар
9

Белгілеулер мен қысқартулар
10

Кіріспе
11
1
Техникалық-экономикалық негіздеме
12
1.1
Жобаланатын кәсіпорнының жалпы сипаттамасы
12
1.2
Кәсіпорын жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштерін талдау

12
1.3
Жобаланатын нысан сипаттамасы
16
2
Технологиялық бөлім
17
2.1
ТҚК бойынша жылдық өндірістік бағдарламаны есептеу
17
2.2
Жұмыстардың жылдық көлемін есептеу
22
3
Өндірісті ұйымдастыру және басқару
25
3.1
Өндірістік құрылымға әсер етуші факторлар және оны қалыптастыру тәсілдері
25
3.2
Техникалық қызметтің өндірістік құрылымдарының үлгілі нұсқалары

27
3.3
Жобаланатын АКК үшін техникалық қызметтің ұйымдастыру-өндірістік құрылымы

3.4
Жөндеу бөлімшелері кешенінің құрылымын оңтайландыру

4
Конструкторлық бөлім
28
4.1
Жобаланған стендтің арналуы
28
4.2
Техникалық сипаттама
28
4.3
Техникалық құрылысы
29
4.4
Жұмыс істеу қағидасы
29
4.5
Құрылымның есебі
30
5
Еңбекті қорғау және тiршілік қауіпсіздігі
33
6
Қоршаған ортаны қорғау
41
7
Экономикалық бөлім
47
8
Бизнес-жоспар
54

Қорытынды
61

Қолданылған әдебиеттер тізімі
62

Қосымшалар

Нормативті сілтемелер

Осы дипломдық жұмыста келесі нормативті құжаттарға сілтемелер қолданылған:
ГН 2.2.5.686-98 Предельно допустимая концентрация (ПДК) вредных веществ в воздухе рабочей зоны. Гигиенические нормативы. [Электронный ресурс] - Доступ из справ.-правовой системы Консультант Плюс.
ГОСТ 12.1.003-83 ССБТ. Шум. Общие требования безопасности. [Электронный ресурс] - Доступ из справ.-правовой системы Консультант Плюс.
СН 2.2.42.1.8.562-96 Шум на рабочих местах, в помещениях жилых, общественных зданий и на территории жилой застройки. [Электронный ресурс] - Доступ из справ.-правовой системы Консультант Плюс.
СН 2.2.42.1.8.566-96 Санитарные нормы. Производственная вибрация, вибрация в помещениях жилых и общественных зданий. [Электронный ресурс] - Доступ из справ.-правовой системы Консультант Плюс.
ГОСТ 12.1.012-90 Вибрационная безопасность. Общие требования. - М.: Изд. стандартов, 1990. - 36с.
СНиП 23-05-95 "Естественное и искусственное освещение" [Электронный ресурс] - Доступ из специализиров. справочной системы Техэксперт.
Правила устройства электроустановок Минэнерго СССР. -- 6-е изд., перераб. и доп. -- М.: Энергоатомиздат, 1987. -- 648 с: ил.
ГОСТ 12.1.038-82. Электробезопасность. Предельно допустимые уровни напряжений прикосновения и токов. - М.: Изд. стандартов, 1981. - 28с.
ГОСТ 12.1.019-79 ССБТ Электробезопасность. Общие требования и номенклатура видов защиты. - М.: Издательство стандартов, 2000. - 7с.
СНиП ІІ - 93 - 74 Предприятия по обслуживанию автомобилей
СанПиН 2.2.4.548-96 Гигиенические требования к микроклимату производственных помещений. Санитарные правила и нормы. [Электронный ресурс] - Доступ из справ.-правовой системы Консультант Плюс.
ГОСТ 12.1.005-88 ССБТ. Общие санитарно-гигиенические требования к воздуху рабочей зоны.

Анықтамалар

Осы дипломдық жұмыста келесі терминдер тиісті анықтамаларымен қолданылған:
Цикл - автомобильдің күрделі жөндеуге немесе шығынға жазуға дейінгі жүрісі.
АКК - ның ТҚК бойынша өндірістік бағдарламасы - белгілі бір уақыт кезеңіне (жыл, тәулік) жоспарланатын техникалық қызмет көрсетулердің саны.
ТҚК өндірістің ырғағы Ri - бұл орташа есеппен ТҚК-нің берілген түрінен бір автомобильді шығаруға кететін уақыт.
ТҚК бекетінің тактісі - бұл бекеттің жұмыс бастылығының орташа уақыты.
Техникалық дайындық коэффициенті - автомобильдің (парктің) техникалық түзу күйінде болған және тасымалдау үдерісінде қолдануға болатын жұмыс уақытының үлесін анықтайды.

Белгілеулер мен қысқартулар

АКК - автокөлік кәсіпорны;
АКҒЗИ - автомобиль көлігінің ғылыми-зерттеу институты;
АЖ - ағымдағы жөндеу;
АӨТТ - ақпараттарды өңдеу және талдау;
ҚӨБ - қабылдау - өткізу бекеті;
БМБ - бас механикалық бөлімі;
Д - диагностика;
ЖШС - жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
КЖ - күрделі жөндеу;
КҚК - күнделікті қызмет көрсету;
ҚЗӨФ- Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар;
ПУЭ - электр қондырғыларын орналастыру ережесі;
ТББ - техникалық бақылау бөлімі;
ТҚК - техникалық қызмет көрсету;
ТҚКС- техникалық қызмет көрсету станциясы;
ШБТ - шұғыл басқару тобы;
ШМК - шектік мүмкін концентрация.

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. АКК жылжымалы құрамын техникалық түзу күйде ұстау әрдайым жетілдірілуде, алайда қазіргі уақытқа дейін оларға қызмет көрсету мен жөндеудің сапасына ықпал жасайтын бірсыпыра ұйымдастыру және техникалық мәселелер шешімін тапқан жоқ.
Мұндай мәселелердің қатарына АКК-дағы техникалық бақылауды айтуға болады, бұған ұзақ уақыт бойы АКК жылжымалы құрамды техникалық күту сапасын жоғарылату бойынша жұмыстардың жалпы жүйесінде жеткілікті дәрежеде көңіл бөлінген жоқ.
Техникалық бақылаудың тиімділігіне оның ұйымдастыру құрылымы, бақылаудың қолданылатын амал-тәсілдері, бақылау-өлшеу аспаптарының жетілдірілгендігі, техникалық бақылау қызметі жұмысшыларының біліктілігі көп жағдайда ықпал жасайды.
Жылжымалы құрамның тиімді пайдалануға және олардың жоғары техникалық дайындығын қамтамасыз етуге ықпал жасайтын маңызды факторға ТҚК және АЖ бойынша жұмыстардың орындалу сапасын жоғарылату болып табылады.
Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы. Осы жұмыста автокөліктердің қозғалтқыш шатунын тексеруге арналған стендтің жетілдірілген жобасы ұсынылады.
Жұмыстың практикалық құндылығы. Жобаланған стендтің өндіріске ендірілуі қозғалтқыш шатунын жөндеу сапасын жоғарылатуға мүмкіндік береді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты Автобус-Сервис ЖШС автокәсіпорынының қозғалтқыштарды жөндеу бөлімшесін ресурс үнемдеу технологиясы негізінде жобалау.
Дипломдық жұмыстың басты міндеттері: Автобус-Сервис ЖШС автокәсіпорнының қозғалтқыштарды жөндеу бөлімшесі ресурс үнемдейтін технологияны ендіру және оның өндірістік қуатын оңтайландыру бойынша ұсыныстар дайындау; жұмыстың экономикалық тиімділіктерін анықтау.
Зерттеу нысаны - Автобус-сервис ЖШС көлік кәсіпорнының қозғалтқыштарды жөндеу бөлімшесі және жылжымалы құрамы.
Жұмыстың теориялық негіздеріне автокөлік кәсіпорындарын технологиялық жобалау бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың ғылыми еңбектері және жазған әдебиеттері жатады.
Жұмыстың әдістемелік негіздеріне автокөлік кәсіпорындарын жобалаудың циклдік тәсілі және ТҚК мен АЖ өндірісін ұйымдастырудың үлгілі тәсілдері жатады.
Жұмыстың практикалық базасы автокөлік кәсіпорындарының және ғылыми-зерттеу институттарының материалдарына негізделеді.

1 Техникалық-экономикалық негіздеме

1.1 Жобаланатын кәсіпорнының жалпы сипаттамасы

Автобус-Сервис жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Шымкент қаласында Цемент зауыты алаңшасында орналасқан. Бүгінде Автобус-Сервис ЖШС автобус паркі № 12А ТЖВ-Әуежай, № 12Б ТЖВ-Ордабасы, №30 Қарттар үйі-Самал 3, №33 Деповская-Самал 1, № 38МА №7 емхана - Тұрлан экспедициясы қалалық бағыттарда жолаушылар тасымалдарын жүзеге асырады. Автобус-Сервис ЖШС жылжымалы құрамының құрылымы 1.1-кестеде, ал маршруттарының сипаттамалары 1.2 кестеде келтірілген. АКК жылжымалы құрамы пайдалану жағдайының 3-ші категориясында жұмыс істейді. АКК жылумен, сумен, электр энергиясымен жалпы қалалық тораптан қамтамасыз етіледі.
Автобус-Сервис ЖШС балансында бүгінгі күнде маркасы түрлі 79 бірлік автомобиль бар, олардың басым бөлігін класы үлкен және аса үлкен Мерседес, МАН автобустары, сондай-ақ класы кіші Шаолинь автобустары құрайды. Автобус-сервис ЖШС қызмет көрсететін маршруттардың көрсеткіштері 1.2 кестеде көрсетілген.
Жылжымалы құрамның тізімдік саны 01.01.2018 ж бойынша кесте 1.1-де келтірілген.
Автобус-Сервис ЖШС-і комплекстік автокөлік кәсіпорны болып табылады, себебі кәсіпорын тек тасымал жұмысын ғана емес, сонымен қатар жылжымалы құрамға ТҚК барлық түрлерін және АЖ орындайды. Осы мақсатта АКК-да қажетті өндірістік ғимараттар мен жайлар бар.
Ол ғимараттардың құрамы мен ауданы 1.3-кестеде көрсетілген.
Кәсіпорын электр энергиясымен қалалық тораптан қамтамасыз етіледі. Осы мақсат үшін АКК-да жекеменшік дизель электр станциясы да бар. Сумен де АКК қалалық жүйеден қамтамасыз етіледі.

Кесте 1.1
Автобус-Сервис ЖШС жылжымалы құрамының құрылымы

Жылжымалы құрам маркасы
Барлығы
дана
Соның ішінде

КЖ дейін
КЖ кейін
1. МАН
2. Голден Дракон
3. Мерседес
4. Шаолинь
5.Газель
9
10
15
20
20
3
8
5
13
14
6
2
10
7
6
Жиыны:
74
43
31
Автобус паркінің құрамына келесі өндірістік, қоймалық және қосалқы жайлар қарастырылған (кесте 1.3).

1.2 Кәсіпорын жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштерін талдау

Кәсіпорынның есеп берген жылдағы пайдалану жұмысының көрсеткіш-тері 1.3 кестеде және соңғы 3-5 жыл ішіндегі өндірістік жұмысының техника-экономикалық көрсеткіштерінің талдауын 1.1-1.3 суреттерде келтірілген.

Кесте 1.2
Автобус-Сервис ЖШС қызмет көрсететін маршруттардың көрсеткіштері

Мар-шрут
№
Маршрут атауы
Кесте саны
Рейс саны
Айналым қашықты-ғы, км
Ара-лық, мин
Тәулік-тік жү-ріс, км
Жұмыс тәртібі
12А
ТЖВ-Әуежай
4
60
30,6
24
378
7-00 -21-55
12Б
ТЖВ-Ордабасы
5
73
32,6
24
272
6-45 -21-25
30
Қарттар үйі-Самал 3
1613
160131
41,4
9
108
7-00 -21-01
33
Деповская-Самал 1
137
206113
26
713
260
7-00 -20-47
38МА
№7 емхана - Тұрлан экспедициясы
20
236
43,2
6
226
7-00 -21-43

Кесте 1.3
Кәсіпорын ғимараттары мен құрылыстарының құрамы

№
Ғимараттар мен құрылыстардың атауы
Жоспардағы өлшемдері,м
1
Өндірістік ғимарат
2448
2
Әкімшіліктік-тұрмыстық ғимарат
2442
3
Бақылау-техникалық бекеті
1818
4
Автобустарды жуу учаскесі
1854
5
Тазалау құрылыстары
1224
6
Трансформатор подстанциясы
1218
7
Канализациялық насос станциясы
2
8
Орталық жылу тарату пункті
912
9
Өрт сөндіру насос станциясы
612
10
Өртке қарсы резервуарлар
96

Кесте 1.4
Автобус-Сервис ЖШС 2017 жылдағы техника-экономикалық көрсеткіштері

Көрсеткіштердің атауы
Өлшем бірлігі
Мәні

1. Техникалық дайындық коэффициенті
2. Тасымал көлемі
3. Жолаушылар айналымы
4. Нарядтағы орташа уақыт
5. Автомобильдердің тәуліктік орташа жүрісі
6. Парктің жылдық жалпы жүрісі
7. АКК-ның жыл ішіндегі жұмыс күндері
8. Бір жолаушының орташа жүрісі
-
мың жолаушы
мың жол. км
сағ
км
мың км
күн
км
0,71
2715,1
11403,2
10-11
250
208,4
365
4,1

Сурет 1.1. Техникалық дайындық коэффициентінің өзгеру динамикасы

Сурет 1.2. Болуы мүмкін және іс-жүзіндегі механикаландыру деңгейлері,%

Сурет 1.3. Жылжымалы құрамның ТҚК және жөндеуде бос тұруын талдау, күн1000 км
1.4-суретте АКК орындалатын жұмыстардың олардың түрлері бойынша үлестірілуі көрсетілген.

1-диагностикалық; 2-ТҚК; 3- тежеу жүйесі; 4-электротехникалық; 5-қоректендіру жүйесі;
6-аккумулятор; 7-шиномонтаж; 8-агрегаттар жөндеу; 9-шанақ жөндеу; 10-сырлау және коррозияға қарсы жұмыстар; 11-тыс қаптау; 12-слесарлы-механикалық

Сурет 1.4. АКК орындалатын жұмыстардың олардың түрлері бойынша үлестірілуі, %

Кәсіпорынның соңғы 5 жыл ішіндегі техникалық дайындық коэффициен-тінің өзгеру 1.1 суретте келтірілген, 1.2 суретте кәсіпорындағы жылжымалы құрамға ТҚК және АЖ жұмыстарының механикаландыру деңгейіне баға берілген. 1.3 суретте жылжымалы құрамның ТҚК және жөндеуде бос тұруына талдау жасалған, одан іс-жүзіндегі бос тұрулардың 10-20% нормалы бос тұрудан жоғары екендігін көруге болады.
Кәсіпорынның өндірістік аймақтары мен учаскелерінің жұмыс орындары механикаланған жабдықтармен нашар қамтамасыз етілген, мысалы, КҚК жұмыстарын 56%-ке дейін механикаландыру мүмкіндігінде, іс жүзіндегі механикаландыру деңгейі бар болғаны 24 % құрайды, ТҚК-1 үшін іс жүзіндегі Умф1=9,8%, қол жеткізуге болатыны 24% құрайды, ТҚК-2 үшін іс жүзіндегі Умф2=8,3%, қол жеткізуге болатыны 21%, АЖ үшін бұл көрсеткіштер тиісінше 6,1 және 28%.
Техникалық дайындық коэффициентінің іс жүзіндегі мәні және қол жеткізуге болатын мәннен едәуір төмен.
Автобус-Сервис ЖШС техникалық қызметі жұмысының көрсеткіштерінің талдауы оның жеткілікті емес дәрежеде жұмыс істейтіндігін көрсетіп тұр, себебі автомобильдерді жұмысқа қабілетті күйде ұстап тұруға кететін шығындар нормалық мәндерден асып тұр. Бұл, негізінен, автомобильдерді ТҚК мен жөндеу бойынша өндірістік процестердің ұйымдастырылуының және механикаландырылуының төмен деңгейімен түсіндіріледі. АКК техникалық қызметі тиімді жұмыс істеуі үшін оның жұмысын жақсартатын оңтайлы ұйымдастыру-техникалық іс-шараларын өндіріске ендіру керек.

1.3 Жобаланатын нысан сипаттамасы

Автомобильдің қозғалтқышына бүкіл автомобиль бойынша ақаулардың 30-40% тура келеді. Қозғалтқыщтың техникалық жағдайы автомобильдің жұмысқа қабілеттігін қамтамасыз ету үшін анықтағыш болып саналады. Қозғалтқыш участкесінің негізгі міндеттеріне диагностикалық, реттеу және қозғалтқышты шынықтыру, сынау жатады. Қозғалтқыш учаскесі жөндеу участкелер комплексі құрамына кіреді. Участкенің алатын орыны 63 м кв.
Ағымдағы жөндеу үрдісін ұтымды ұйымдастырудың маңызды факторының бірі болып жұмыс режимі табылады (кесте 1.5).
Қозғалтқыш участкесінде әртүрлі біліктіліктегі слесарлар жұмыс істейді. Жұмысты жүргізу үшін қажетті технологиялық жабдықтар бар, бірақ жеткілікті емес.
Автобус-Сервис ЖШС - да қалыптасқан жағдай және жоғарыда көрсетілген факторлар негізінде жұмысты жүргізу технологиясында және ұйымдастырылуында келесі кемшіліктерді ескерген қажет:
oo еңбексиымдылығы жоғары операциялардың механикаландырылу денгейінің төмендігі және қозғалтқыштарды жөндеу жабдықтары мен арнайы стендтердің жоқтығы;
oo жұмысты жүргізу шығындары нормативті шамалардан жоғары;
oo жабдықтарды орналасуы жалпы алғанда рациональды емес;
oo жөндеу жұмысшыларының еңбек жағдайы еңбек қауіпсіздігі талаптарына сай келмейді.

Кесте 1.5
Жұмыс режимі көрсеткіштері

№

Көрсеткіштер атауы
Белгіленуі
Шамасы
1
2
3
4
Жылдық жұмыс күндер саны
Тәуліктегі жұмыс ауысмдар саны
Жұмыс ауысымының ұзақтығы
Участке жұмыс уақыты, сағ
Дж.к
С
Тауыс
Т
253
1
8,2
7

Осылардың барлығы жылжымалы құрамның ағымдағы жөндеуін қозғалтқыштарды жөндеуге арналған стендті жасау арқылы жетілдіруге алып барады. Бұл сұрақты шешу үшін келесі сұрақтарды шешу қажеттігі туындайды:
1.ТҚК және АЖ бойынша өндірістік бағдарлама есебі.
2.Технологиялық жабдықтарды таңдау және рациональды түрде орналастыру.
3. Қозғалтқыш бөлімшесінің жоспарлық шешімі.
4. Қозғалтқыштарды сынауға арналған стендті даярлау.
5.Қоршаған ортаны сақтау және тіршілік қауіпсіздігі сұрақтарын қарастыру.
2 Технологиялық бөлім

2.1 ТҚК бойынша жылдық өндірістік бағдарламаны есептеу

2.1.1 ТҚК нормативті мерзімділігін және КЖ-ге дейінгі жүрісті таңдау және түзету

Ресурстық жүрісті және ТҚК мерзімділігін келесі формулалар бойынша түзетеміз [1]:

, (2.1)
, (2.2)
. (2.3)

Түзетілген нормалық жүрістер, км:
1. Шаолинь
= 400 000 0,8 1 0,9 = 288000
= 5000 0,8 0,9 = 3600
= 20 000 0,8 0,9 = 14400

2. Мерседес
= 500 000 0,81 0,9 = 360000
= 5000 0,8 0,9 = 3600
= 20 000 0,8 0,9 = 14400

3.Газель
= 350 000 0,8 1 0,9 = 252 000
= 5 000 0,8 0,9 = 3 600
= 20 000 0,8 0,9 = 14 400

Тәуліктік орташа жүріспен түзетілген ТҚК мерзімділігі және ресурстық жүріс, км:
1. Шаолинь
= 283
= 13 283 = 3 679
= 4 3679 = 14 716
= 20 14 716 = 294 320
2. Мерседес
= 255
= 14 255 = 3570
= 4 3570 = 14280
= 25 14280 = 357 000

3.Газель
= 245
= 15 245 = 3675
= 4 3675 = 14 700
= 17 14700 = 249 900

2.1.2 Цикл ішінде бір автомобильге келетін КЖ, ТҚК санын анықтау

Цикл ішінде бір автомобильге келетін техникалық әсер етулердің саны келесі формулалармен анықталады [1]:

, (2.4)
, (2.5)
, (2.6)
, (2.7)

мұнда - автомобильдің циклдік жүрісі,км.

1. Шаолинь
= 1

2. Мерседес
= 1

3.Газель
= 1

2.1.3 Циклдік техникалық дайындық коэффициентін есептеу

Циклдік техникалық дайындық коэффициенті келесі формуламен анықталады [1]:

, (2.8)

мұндағы - автомобильдің ТҚК мен АЖ-да меншікті тұру күндері,
күн1000 км.
Автомобильдің ТҚК мен жөндеуде тұру нормаларын және коэффициентінің мәнін тағайындаймыз [1]:
1. Шаолинь
= 0,25 күн 1000 км; = 1,0; Дк=18 күн.
2. Мерседес
= 0,35 күн 1000 км; = 1,0; Дк=20 күн.
3.Газель
= 0,2 күн 1000 км; = 15 күн; = 1,0.

Цикл үшін Т анықтаймыз:

1. Шаолинь
Т =
2. Мерседес
Т =
3. Газель
Т =

2.1.4 Жыл ішінде бір автомобильге келетін және жалпы автопарк бойынша ТҚК санын анықтау

Автомобильдің жылдық жүрісі, км;

, (2.9)

мұнда - АКК-ның жыл ішіндегі жұмыс күндерінің саны.
Олай болса:
1. Шаолинь
= 365 283 0,92 = 95031,4 км
2. Мерседес
= 365 255 0,91 = 84698,3 км
3. Газель
= 365 245 0,93 = 83165,3 км
Жалпы парк бойынша ТҚК саны[1]:

, (2.10)

, (2.11)
, (2.12)

мұнда - автомобильдердің тізімдік саны.
1. Шаолинь
= 303650,92 = 10 074
= 3095031,4(13679-114716) = 581
= 3095031,414716 -1= 193

2. Мерседес
= 243650,91 = 7972
= 2484698,3(13570-114280) = 427
= 2484698,314280 -1= 141

3. Газель
= 203650,93 = 6789
= 2083165,3(13675-114700) = 339
= 2083165,314700 -1= 112

Жалпы автопарк бойынша ТҚК санын анықтаймыз:
10074+7972+6789= 24835,
1238+909+722= 2869,
581 + 427+339 = 1347,
193+141+112 = 446.

Жалпы автопарк бойынша диагностикалық әсер етулердің жылдық санын анықтау.
Жалпы парк бойынша Д - 1 саны [1]:

, (2.13)

= 1,1 1347 + 446 = 1928.

Жалпы парк бойынша Д - 2 саны [1]:

, (2.14)

= 1,2 446 =535.

2.1.5 Автомобильдердің ТҚК мен диагностикасы бойынша тәуліктік бағдарламаны есептеу
ТҚК мен диагностика түрлері бойынша тәуліктік бағдарлама [1]:

, (2.15)

мұнда - ТҚК мен диагностиканың әрбір түрі бойынша тәуліктік бағдарлама;
- ТҚК мен диагностиканы орындауға арналған аймақтың жыл ішіндегі жұмыс күндерінің саны.

= ,
= ,
= ,
= ,
=

2.2 Жұмыстардың жылдық көлемін есептеу

2.2.1 Нормативті еңбек мөлшерлерді таңдау және түзету

Еңбек мөлшерлерді есептеу үшін тағайындаймыз:
- ТҚК мен АЖ нормативті еңбек мөлшерлері [1]:
1. Шаолинь
= 0,3 ад-сағ; = 6 ад-сағ; = 24,0 ад-сағ; = 3 ад-сағ.
2. Мерседес
= 0,5 ад-сағ; = 9 ад-сағ; = 36,0 ад-сағ; = 4,2 ад-сағ;
3. Шаолинь
= 0,25 ад-сағ; = 4,5 ад-сағ; = 18,0 ад-сағ; = 2,8 ад-сағ;
- пайдалану жағдайының III категориясын ескеретін коэффициент, К1 = 1,2;
- жылжымалы құрамның модификациясын ескеретін коэффициент (ба - залы модель), К2 = 1,0;
- ыстық құрғақ климаттық ауданды ескеретін коэффициент, К3 = 1,1;
- автомобильдерді сақтау шартын ескеретін коэффициент: К4 = 1,0;
- АКК-дағы автомобильдер санын ескеретін коэффициент, К5 = 1,19.
КҚК есептік еңбек мөлшері[1]:

, (2.16)

ТҚК-1 және ТҚК-2 есептік еңбек мөлшерлері келесі формулалармен анықталады [1]:

, (2.17)
. (2.18)

АЖ меншікті еңбек мөлшері келесі формуламен анықталады [1]:

. (2.19)

ТҚК мен АЖ еңбек мөлшерлері:
1. Шаолинь
= 0,3 1 = 0,3 ад-сағ;
= 0,15 1 = 0,15 ад-сағ;
= 6 1 1,35 = 8,1 ад-сағ;
= 24,0 1 1,35 = 32,4 ад-сағ;
= 3 1,2 1 1,1 1,35 1,0 = 5,3 ад-сағ.

2. Мерседес
= 0,5 1 = 0,5 ад-сағ;
= 9 1 1,55 = 13,9 ад-сағ;
= 36 1 1,55 = 55,8 ад-сағ;
= 4,2 1,2 1 1,1 1,55 1,0 = 8,6 ад-сағ.

3. Газель
= 0,25 1 1,55 = 0,4 ад-сағ;
= 4,5 1 1,55 = 6,9 ад-сағ;
= 18 1 1,55 = 27,9 ад-сағ;
= 2,8 1,2 1 1,1 1,55 1 = 5,7 ад-сағ.

2.2.2 Жұмыстардың жылдық көлемін анықтау

ТҚК мен АЖ бойынша жұмыстардың жылдық көлемі[1]:

, (2.20)
, (2.21)
(2.22)
. (2.23)

1.Шаолинь
= 10 074 0,3 = 3022,2 ад-сағ;
= 581 8,1 = 4706,1 ад-сағ;
= 193 32,4 = 6253,2 ад-сағ;
= 95031,4 30 5,3 1000 = 15110 ад-сағ.
2. Мерседес
= 7972 0,5 = 3986 ад-сағ;
= 427 13,9 = 5935,3 ад-сағ;
= 141 55,8 = 7867,8 ад-сағ;
= 84698,3 24 8,6 1000 = 17481,7 ад-сағ.
3. Газель
= 6789 0,4 = 2715,6 ад-сағ;
= 339 6,9 = 2339,1 ад-сағ;
= 112 27,9 = 3124,8 ад-сағ;
= 83165,3 20 5,7 1000 = 9480,8 ад-сағ.
Жалпы парк бойынша ТҚК мен АЖ жылдық жұмыс көлемдерін анықтаймыз:
= 3022,2 + 3986 + 2715,6 = 9 723,8 ад-сағ;
= 0,5·= 0,5·9723,8= 4 861,9 ад-сағ;
= 4706,1 + 5935,3+ 2339,1= 12 980,5 ад-сағ;
= 6253,2 + 7867,8 + 3124,8 = 17 245,8 ад-сағ;
= 15110 + 17481,7+ 9480,8 = 42072,5 ад-сағ.
Қосымша жұмыстардың жылдық көлемі[1]:

Твсп = 0,2 0,3 (ТЕО, Г + Т1,Г + Т2,Г + ТТР, Г) (2.24)

Твсп = 0,25 (9723,8+4861,9+12980,5+17245,8+4207 2,5) = 21721,1 ад-сағ.
2.3 Қозғалтқыштар цехын технологиялық есептеу және құрал-жабдықтар таңдау

Қозғалтқыштар цехы бойынша технологиялық есептеулер жүргізу үшін жобаның 2-бөлімінен алынатын мәліметтерді келтіреміз және қолданамыз. Технологиялық бөлімде қозғалтқыштар және агрегаттар жөндеу жұмыстары үшін есептеулер бірге орындалған. Бұл АКК-да агрегаттар учаскесі жеке учаскеде орналасқандықтан анықталған еңбек көлемін қозғалтқыштар цехымен екіге бөлеміз.
Цехтағы жұмыстардың еңбек көлемі:

= (2.25)

мұндағы ТТР.Г. - ағымдағы жөндеу жұмыстарының жылдық еңбек көлемі, адсағ;
К - АЖ жұмыстарының агрегаттар бөлімшесіне тиесілі үлесі, %.
Жобаланатын кәсіпорынның ТҚК және АЖ бойынша өндірістік бағдарламасының шағын екендігін ескере отырып, жөндеу бөлімшелері кешенін оңтайландыру мақсатында дипломдық жұмыста бір бөлмеде қозғалтқыштарды және агрегаттарды жөндеу бөлімшесін біріктіру ұсынылады. Біріктірілген жұмыстардың жалпы АЖ жұмыстарынан алатын үлесі автобус парктері үшін 17 % құрайды[1].
ад-сағ.
Жұмысшылар саны:

(2.26)

мұндағы ФТ - жұмыс уақытының жылдық қоры, сағат.

Негізгі құрал-жабдық саны:

(2.27)

мұндағы Драб.г. - бір жылдағы жұмыс күндерінің саны;
Тсм - жұмыс сменасының ұзақтылығы;
С - сменалар саны;
0 - жабдықты қолдану коэффициенті;

Автотранспорт кәсіпорындарына арналған технологиялық жабдықтар мен мамандандырылған аспаптар табелін қолдана отырып, негізгі және қосымша құрал-жабдықтарды, аспаптар мен саймандарды таңдап 2.1-кестеге енгіземіз.

2.1 кесте
Қозғалтқыштар цехындағы технологиялық жабдықтар
Аталуы, моделі
Завод-дайындаушы
Техникалық сипаттама
Саны
1. Клапан және итер-гіш фаскаларын шлифтеуге арналған құрылғы, мод.ЦКБ108
2. Су насостарын тек-серу стенді, ОР-9822
3. Қозғалтқыштарды жөндеу стенді. Мод. Р-641
4. Цилиндрлер блогы головкасын бөлшек-теу стенді. Р-279.
5.Гидравликалық пресс. Мод. Р-324.
6. Құрастыру бірлік-тері мен бөлшектерді жуу қондырғысы, мод.169М
7. Иінді білікті жону станогы, мод. 3А423
8. Қозғалтқыш цилиндрлерін жону станогы. Мод.2Б78П
9. Пневмогайкабұра-ғыш. Мод. ИП-3113А
10. Аспалы кран. ГОСТ-7890-73
11. Шатун-поршень тобын бөлшектеуге арналған стенд. Р-298
12. Қозғалтқыш сынау стенді
13. Стол үстіндегі бұрғылау станогы. Мод.2М112
Чистопольск з-д Автоспец.

Госкомсельхоз-техника
Росавтоспец-оборудование

Росавтоспец-оборудование

Росавтоспец-оборудование
Росавтоспец-оборудование

Луганск станок жасау заводы
Фрунзе ат.з-д, Майкоп қаласы

Пневмостроймашины Загор - ский з-д

Гипроавто-транс

Өзінде әзір.

Вильнюс з-д
Коммунарис

Стол үстіндегі, электро-механикалық, 850х575х430мм

Стационарлы, жартылай-автомат. Қуаты 4,5 кВт. Стационарлы электрлі же-тегі бар, 360[0] бұрылады, 1150х662х1020
Стол үстіндегі, пневмо қысымды, қысымы 0,4-0,6 МПА
Алып жүретін, ең үлкен күші 100 кН.
Стационарлы бу-электрлі қыздырылатын, бір камералы. 1900х2280х2000

Қуаты 7,5 кВт, өңдеу диаметрі 30-150 мм,
Жону диаметрі 200 мм дейін, 1800х1600х2100

Қолмен тасымалданатын, реверсивті
Жүккөтергіштігі 2 т.

Стационарлы, әмбебап. 500х1040х885

Ыстық және суық баптау

Бір шпиндельді, өңдеу диаметрі 12 мм дейін, 770х370х820
1

1

2

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Автомобильдің сенімді және тиімді жұмыс істеуі, орындаған жұмыс көлемінің жоғары болуы, тарту қабілеті мен жылдамдығының жоғары болуы және қоршаған ортаға зиянының төмен болуы тікелей қозғалтқыштарға байланысты болады. Қозғалтқыш бірнеше механизмдер мен жүйелерден тұратындықтан, ақаулары да әртүрлі болады және жөндеудің өзіндік құны да жоғары болады. Елімізде қозғалтқыш шығаратын өндіріс болмағандықтан, оны басқа елден сатып алу қымбатқа түсетіндіктен, қозғалтқыштарды жөндеу арқылы жұмыс істеу қабілеттілігін қалпына келтіру қазіргі нарық экономикасы кезінде арзанға түспек.
Диагностикалаудан кейін қозғалтқышты автомобильден ажыратып, қозғалтьқыштар жөндеу цехына жеткіземіз. Бұл жерде қозғалтқыштың сыртқы бөлігін жуып тазалағаннан кейін, бөлшектейді және жеке бөлшектер мен агрегаттарды жуып тазалайды (2.1-сурет).
Қозғалтқыштарды жөндеу кезіндегі негізгі жұмыстар:
oo поршень сақиналарын, саусақтарын ауыстыру;
oo шатундық және негіздік сырғанау подшипниктерін ауыстыру;
oo клапандарды, клапан ұяларын, итергіштері мен төлкелерін ауыстыру;
oo иінді білік мойындарын шлифтеу және тегістеу;
oo цилиндрлер блогы головкасын бөлшектеу, қалпына келтіру;
oo шатун-поршень тобын бөлшектеу, қалпына келтіру;
oo клапандарды шлифтеу, тегістеу;
oo цилиндрлер гильзасын жону;
oo тарату білігін жону және тегістеу;
oo цилиндрлер блогының май және суыту сұйығы каналдарын тазалау, т.б.
Қозғалтқыштарды жөндеу үшін арнайы құрал-жабдықтар, аспаптар, станоктар қолданылады.
Күрделі жөндеуден өткен қозғалтқыш суық және ыстық обкаткадан өтеді. Обкатка арнайы жабдықталған стендте орындалады. Осы жерде анықталған ақаулар мен кемшіліктер жойылып, карбюратор мен тұтандару бұрыштары алдын-ала реттеледі.

ТҚК мен АЖ аймағы
(қозғалтқыштарды шешіп алу және орнату)
Қозғалтқыштар цехы
Сыртқы бөлігін жуу
Бөлшектеу

Бөлшектерді жуу
Ақауларды анықтау
Жарамсыз бөлшектер
Жарамды бөлшектер
Жөнделетін бөлшектер
Қозғалтқышты құрастыру
Обкатка және тексеру
Сақтау
Бөлшектерді жөндеу
Жаңа бөлшектер

Сурет 2.1 Қозғалтқыштарды жөндеудің технологиялық үдерісі

3 Өндірісті ұйымдастыру және басқару

3.1 ТҚК мен АЖ өндірісінің ресурс үнемдейтін технологиясы

НИИАТ жүргізген зерттеулер автомобильдерді жұмысқа қабілетті күйде ұстауға жұмсалатын жалпы шығындар тасымалдаудың өзіндік құнынан шамамен 13-15% құрайды. Сондықтан автомобильдердің ТҚК мен жөндеуіне кететін шығындарды ұтымды ету тасымалдаудың өзіндік құнын төмендетеді және кәсіпорынға түсетін кірісті көбейтеді. Бұдан басқа нарықтық экономика жағдайында, ресурстардың барлық түрлерін үнемдеу, олардың шығындарын азайту- өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Автомобильдерді техникалық түзу күйде ұстауға кететін шығындарды төмендетудің, ресурс үнемдеудің, сондай-ақ еңбек өнімділігін және сапасын жоғарылатудың маңызды бір жолы - автомобильдердің ТҚК мен АЖ технологиялық процестерін механикаландыру және автоматтандыру негізінде жетілдіру болып табылады.
Автомобильдердің ТҚК мен жөндеу өндірісінің механикаландыру деңгейі техникалық дайындық коэффициентіне және ТҚК мен АЖ-ға кететін шығындарға елеулі әсерін тигізеді.
Қазіргі таңда автобус паркінде ТҚК мен АЖ өндірісінің механикаландыру деңгейі қажеттіден елеулі дәрежеде төмен, бұл жұмыс орындарының технологиялық жабдықтармен, құрал-саймандармен жеткіліксіз қамтамасыз етілуімен түсіндіріледі.
Механикаландыру деңгейін жоғарылату еңбек өнімділігін жоғарылатып, жұмыс көлемін төмендетеді.
Сондықтан дипломдық жұмыста өндірістік аймақтар мен учаскелерді нормаға сәйкес АКК технологиялық жабдығының табелі бойынша технологиялық жабдықтармен қамтамасыз етуді қарастырамын.
Технологиялық жабдықтар АКК өндірістік бағдарламасы, жұмыстардың ерекшеліктері ескеріліп дұрыс таңдалу керек.
Технологиялық жабдықтар өндірістік бөлімшелерде технологиялық принцип бойынша және қауіпсіздік техникасы ескеріліп ұтымды жайғастырылуы тиіс.
Қозғалтқыштарды жөндеу учаскесінің технологиялық жабдықпен қамтамасыз етілген жоспары жұмыстың сызба бөлігінің 2-ші бетінде көрсетілген.

3.2 Жөндеу бөлімшелері кешенінің құрылымын оңтайландыру

Өндірістік бөлімшелердің жоспарлық шешімі жұмыстардың технологиясына, еңбекті ғылыми ұйымдастыру және СНиП талаптарына сай жасалады. Көмекші учаскелерде орындалатын бірсыпыра жұмыстардың біртектілігі, мысалы мыспен дәнекерлеу және пісіру, оларға бірыңғай құрылыс, өртке қарсы және санитарлық-гигиеналық талаптарды қояды. Сондықтан, ғимараттың шағын бөлмелерге бөлшектенуін болдырмау үшін осындай жұмыстарды, демек учаскелерді бір бөлмеге біріктірген жөн. Бұдан басқа, шағын өндірістік бағдарламада және жұмыстардың жекелеген түрін орындауға арналған бөлмелердің ауданы 14 м3 - тан аз болғанда біртекті жұмыстарды біріктіру керек.
Автобус-Сервис ЖШС шағын көлік кәсіпорны болғандықтан бірсыпыра технологиялық сәйкес жұмыстар түрін бір бөлмеге біріктіру керек.

Директор
Бас инженер
Өндіріс басшысы
ТББ
БМБ
2-ші маманданған аймақ (трансмиссия агрегаттары)

3-ші маманданған аймақ (шанақ және жүріс бөлігі)

Слесарлы-мех.
учаске
Электротех.
учаске

Жылулық
учаске

Сырлау
учаске

Шина жөндеу
учаске

Өндірістік учаске бастықтары, бригадирлері, мастерлері
1-ші маманданған аймақ (қозғалтқыш)
Техникалық бөлім

Сурет 3.1 Агрегаттық-аймақтық әдіс кезіндегі ТҚК мен АЖ өндірісін ұйымдастыру сұлбасы

СНиП II-93-74 сәйкес Автобус-Сервис ЖШС өндірістік бөлімшелерін оңтайландыру үшін олардың өндірістік бағдарламаларын ескере отырып, бір бөлмеде келесі учаскелер тобын біріктіреміз:
-мотор және агрегаттарды жөндеу бөлімшелерін;
-электротехникалық және қоректендіру жүйесінің аспаптарын жөндеу бөлімшелерін;
-темір соғу-рессоралық, пісіру-шанақ жөндеу және мыспен дәнекерлеу;
-ағаш өңдеу және тыс қаптау.
Жабдықты учаскелерде орналастыру техника қауіпсіздігі талаптарына сай, жабдықты монтаждау және оған қызмет көрсету қолайлығы ескеріліп жабдықтар арасындағы және жабдық пен ғимарат элементтері арасындағы нормалық ара қашықтықтар сақталып орындалу керек. Салыстырмалы түрде қарапайым жабдық үшін (бөлшектеу-жинау стендтері, верстактар және т.с.с.), сондай-ақ күрделі сантехникалық және энергетикалық құрылғыларды талап етпейтін жабдықтар үшін нормалық қашықтықтар 6-кестеде келтірілген. Өте күрделі технологиялық жабдықты орналастыру нормалары технологияялық жобалаудың тиісті салалық нормалары бойынша қабылданады.

3.3 Автомобильдердің ТҚК мен жөндеу сапасын басқару

Автомобильдердің жұмысқа қабілеттілік деңгейін және ТҚКС техникалық қызметінің жұмысының тиімділігін жоғарылату резервтерінің бірі автомобильдердің ТҚК мен жөндеу сапасын жоғарылату болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында орындалған жұмыс және еңбекақы арасындағы тәуелділік көп жағдайда ТҚКС-та қолданылатын автокөліктердің ТҚК мен жөндеуінің сапасын басқару жүйесінен байланысты болады.
Жобамен ТҚК станциясында автомобильдердің ТҚК мен жөндеу сапасын қолма-қол болжау жүйесін қолдану ұсынады. Бұл жүйе келесі принциптерге сүйенеді. Персоналдың еңбегінің сапасы шапшаңдылық принципі бойынша бағаланады. Жұмысты орындағаннан соң жеткілікті қысқа мерзім ішінде кәсіпорынның жөндеуші жұмысшысының еңбек сапасының деңгейі болжанады.
Персонал жұмысының сапасы комплекстік бригада немесе жұмысшылар тобы қызмет көрсететін нақты агрегаттар бойынша жүргізіледі.
Еңбек бригадалық әдіспен ұйымдастырылған кезде сапаны басқару жүйесі персонал жұмысының сапасын екі рет ескеруге мүмкіндік береді.
Бірінші жағдайда, бригаданың еңбекақы қорын қалыптастыру кезінде, екінші рет-бригада қорын орындаушыларға үлестіру кезінде. Бригаданың еңбек сапасын есептеу негізіне бірінші кезекте бригадаға бекітілген агрегаттар мен жүйелердің белгіленген уақыт мерзімі ішінде тоқтаусыз жұмыс істеу көрсеткіштері алынады. Осы кезде ТҚК мен жөндеуді орындағаннан соң наработка немесе тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдығы көрсеткіштері қолданылады.
Жалақыны аударуды ыңғайлы ету үшін техника-құндық кестелерді пайдаланады.
Бригада персоналының еңбек сапасын шапшаң бағалау принципі.
ТҚК станциясында автомобильдердің агрегаттары мен тораптарының жөндеу сапасын бағалау кезіндегі негізгі қиындық жұмыстағы анық брактан басқа еңбек нәтижелері ұзақ мерзім ішінде анықталуында. Егер еңбек нәтижесіне қызықтыруды агрегат ресурсының соңына дейін қалдыратын болсақ онда орындаушылардың өз еңбегінің нәтижесіне деген қызығушылығы жоғалады.
Сондықтан, жөндеу сапасын шапшаң бағалап, орындаушыларға аралық төлем жүргізіп отыру керек. Сапаны шапшаң бағалау мәнісі тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдығын және күтілетін орташа наработканы агрегаттардың жөндеуден кейінгі бағалау мерзімі ішінде бірінші істен шығулары саны бойынша бағалау жатады.
Болжауды бағалау мерзімінің ұзақтығын анықтау.
Автомобильдердің агрегаттары мен тораптарының жөндеу сапасының көрсеткіштерін болжау дұрыстығы және дәлдігі бағалау мерзімін арттырумен өседі.
Бағалау мерзімін оптимизациялаудың математикалық моделі келесі түрге келеді:

∆общ= [β(1-Pи)+Ри (1-β)]-- min

мұндағы ∆общ- l агрегаттарды болжауда және жөндеуші жұмысшылармен бағалау мерзімі ішінде ақпаратты жадыда сақтау кезіндегі қосынды қателік;
β- l агрегаттарды жөндеуден кейін болжаудың сенімді ықтималдығы.
Pи- орындалған жөндеулер жөнінде ақпараттарды сақтау ықтималдығы.
Математикалық модель ұтымды бағалау мерзімін (lоц) анықтауға мүмкіндік береді.

4 Конструкторлық бөлім

4.1 Жасалатын стендтің қажеттігін негіздеу

Іштен жанатын қозғалтқыштың негізгі тетіктерінің бірі шатун болып табылады (4.1-сурет). Ол поршенді иінді білікпен жалғап, поршеннің ілгерілемелі-кейінді қозғалысын иінді біліктің айналмалы қозғалысына айналдырады.

1 - гайка; 2 - болт; 3 және 14 - майға арналған тесік; 4 - шатунның өзегі; 5 - қоладан жасалған втулка; 6 - майдың поршен саусағына өтуіне арналған тесік; 8 - шатун нөмірі; 9 - шатунның төменгі бас жағы; 10 - төменгі бас жағының қақпағы; 11 - стопорлық шайба; 12 - белгі; 13 - вкладыштар (подшипниктер); 15 - усик; 16 - шатунның бас жағындағы ойықша.

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сурет 4.1. Шатун

Шатунның негізгі бөлімдері болып табылатындар: жоғарғы бас жағы (7), оның ішіне престеліп қола втулка (5) орнатылған, шатун өзегі (4) және шатунның төменгі бас жағы (9), шатун қақпағы (10). Шатун бағыты мен шамасы өзгермелі үлкен күштерді қабылдайды. Шатун қысылуға, иілуге және созылуға жұмыс істейді. Осындай күшсалмақтарға шыдам беру үшін шатун берік, қатаң болуы, сонымен қатар екпін күтері аз болуы үшін жеңіл болуы қажет. Шатунды болаттан штамтап жасайды, кейін қызумен өңдейді (шынықтырады және босатады); беріктігі мен қатаңдығын арттыру мақсатында шатун өзегінің көлденең қимасын қоставр пішінінде жасайды.
Шатун күрделі қозғалыс жасайды: жоғарғы бас жағы поршенмен біргелікте ілгерілемелі-кейінді қозғалады, саусақ төңірегінде біраз бұрышқа тербеледі немесе саусақпен біргелікте порген бобышкасына салыстырмалы түрде қозғалыс жасайды. Шатунның төменгі бас жағы иінді біліктің шатундық мойнымен бірге айналмалы қозғалыс жасайды. Шатун өзегі тербелмелі қозғалыс жасайды. Көбінесе шатунның төменгі бас жағын шатун өсіне перпендикуляр бағыттағы жазықтықта ажыралатын етіп жасайды. Кейде ажыралу жазықтығын шатун өсіне қиғаш бұрыш жасай орналастырады, мысалы ЯМЗ-236 дизелі осылай жасалған. Бұлай жасауға қажеттілік шатунның төменгі бас жағының диаметрі үлкен болған жағдайда туындайды. Мұндай жғдайда шатунның төменгі бас жағының өлшемдері едәуір үлкен болып кетеді де, поршенді шатунмен бірге цилиндрдің ішінен шығарып алуды қиындатады немесе тіпті мүмкін болмай қалады.
Шатунның төменгі бас жағының қақпағын оған екі болт арқылы бекітеді. Ол болттарды жоғары сапалы болаттан дайындайды. Шатун болттарын тек қана динамометрлік кілттер жәрдемінде бұрап, тартады. Тартып болған соң қайта ашылып кетуден сақтау үшін гайканы шплинттейді немесе арнайы стопорлық шайбалар жәрдемінде стопорлайды.
Шатунның төменгі бас жағын оның крышкасымен бірге жонып жасайды, сонда дұрыс цилиндрлік пішін алынады. Сондықтан шатун қақпағын айналдырып салуға немесе басқа қақпақпен орнын алмастырып салуға болмайды, өйткені бұл вкладыштың ішкі өлшемдерінің өзгеруіне әкеп соқтырады, сөйтіп иінді біліктің немесе бүкіл қозғалтқыштың істен шығуына алып келуі мүмкін. Шатуның төменгі бас жағына жоғарғы және төменгі екі вкладыштан тұратын сырғанау подшипнигі орнатылады. Вкадыштар өзара алмасылмалы. Оларды қалыңдығы бензинді қозғалтқыштар үшін 1,31,8 мм, дизелдер үшін 23,6 мм болған болат лентадан дайындайды. Ленталарды 2530% оловасы бар алюминий негізіндегі (қалыңдығы сәйкес түрде 0,250,4 және 0,30,7 мм) антифрикциондық қоспамен қаптайды. Жұқа антифрикциондық қабатпен қапталған болаталюминий вкладыштарды қолдану білік мойны мен вкладыштар арасындағы өте аз саңылау бола тұрып, сенімді жұмыс атқаруын қамтамасыз етеді. КамАЗ-740 дизелінде үшқабатты, қорғасынды жезбен қапталған, өзара алмаспалы шатундық вкладыштар қолданылады.
Шатундық подшипниктерді осьтік жылжудан және айналып кетуден өзінің гнездосында шатунның бір жағына орналасқан паздарға кіріп тұртын усиктер жәрдемінде ұсталып тұрылады. Әдетте шатунның төменгі бас жағын өзек өсіне симметриялы етіп жасайды. ГАЗ-53А автомобилінің төменгі бас жағы стержень өсіне біршама симметриялы емес етіп жасалған, бұл болса екі шатунның иінді білік шатундық мойнындағы галтельге тіреліп тұруы қажет. Күшсалмақ шатундық подшипниктердің тірек беттеріне біртегіс таралады, өйткені олар шатун өзегіне симметриялы орналасқан. Шатунның төменгі бас жағында кішілеу тесік бар, ол цилиндр қабырғасына немесе бөлістіргіш білікке жағармайдың берілуін қамтамасыз етеді (ГАЗ-3102 Волга, ГАЗ-24 Волга, ГАЗ-53-12, ГАЗ-53А, ЗИЛ-130 автомобильдерінің қозғалтқыштары). Өзара алмасымдылықты қатамасыз ету үшін вкладыштардың екеуіне де жағармайдың өтуіне арналған тесік жасап қойылған. Шатундық вкладыштар өте жағдайда жұмыс істейді, өйткені оларға өте үлкен күшсалмақ түседі, әсіресе жоғарғы жағындағы вкладышқа. Сондықтан олар төменгі вкладыштарға қарағанда көбірек желінеді. Жоғарғы вкладышқа жанған газдардың ұлғаюынан пайда болған күштер, поршен мен шатунның екпін күштері әсер етеді. Бұлар өте ұлкен күштер. Ал, төменгі вкладышқа тек қана екпін күштері әсер етеді.
Шатунның берік болуында оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.