Жол - көлік оқиғаларын талдау мәселелері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4
1
Югдорстрой ЖШС-нің құрылымы және қызметінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
6
2
Жол-көлік оқиғаларын талау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
11
3
Қозғалыс қауiпсiздiгi қызметiн дамыту, жетiлдiру келешегi ... .
15
4
Басқарушы есептеуіш кешені ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
22
5
Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ...
29

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
33

Қолданылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
34

Кіріспе

Автомобиль паркы мен тасымалдау көлемінің өсімі қозғалыс қарқындылығының артуына алып келеді, ол тарихи құрылған құрылыстары бар қала шарттарында көлік мәселелерінің туындауына алып келеді. Әсіресе ол көше-жол торабының тораптық бекеттерінде күшті байқалады. Мұнда көліктік тоқтап тұрулар артады, кезек пен кептелістер түзіледі, ол қатынас жылдамдығының төмендеуін, отынныңң ақталмаған шығынын және көлік құралдарының тораптары мен агрегаттарының жоғарылатылған тозуын туындатады. Қозғалыстың ауыспалы тәртібі, қиылыстарда автомобильдердің жиі тоқтап тұруы мен жинақталуы отынның толық жанбаған өнімдерімен қаланың әуе бассейнінің жоғарылатылған ластануының себептері болып табылады. Қала халқы көліктің шуы мен пайдаланылған газдардың әрекетіне тұрақты ұшыраған. Көлік және жаяу жүргіншілер ағындарының қарқындылығының өсуі сондай-ақ жол қозғалысының қауіпсіздігіне тікелей әсер етеді. Барлық жол-көлік оқиғаларының (ЖКО) 60% астамы қала мен өзге де халықтық бекеттерге келеді екен. Мұнда қаланың елеусіз бөлігін алып жатқан қиылыстарда барлық ЖКО 30% астамы жинақталады. Қазіргі заманғы қалаларда жылдам және қауіпсіз қозғалысты қамтамасыз ету сәулеттік-жоспарлық және ұйымдастырушылық сипатты іс-шаралар кешенін қолдануды талап етеді. Сәулеттік-жоспарлық іс-шаралар санына жаңа және бұрыннан бар көшелерді, жолдар мен магистралдарды қалпына келтіру құрылысы, әр түрлі деңгейлердегі көліктік қиылысулар, транзитті көлік ағындарын шығаруға арналған қала маңындағы айналма жолдардың құрылысы, т.б. жатады.
Ұйымдастырушылық іс-шаралар бұрыннан бар (қалыптасқан) көше-жол жүйесінің қозғалысын реттеуге септігін тигізеді. Осындай іс-шаралардың қатарына бір жақты қозғалысты, қиылыстарда айналмалы қозғалыстарды енгізу, жаяу жүргіншілердің өту жолдары мен аймақтарын ұйымдастыру, қоғамдық көліктердің тоқтауы және басқалар жатады. Сәулеттік-жоспарлық сипатты іс-шараларын іске асыру едәуір қаржы салымынан басқа жеткілікті үлкен уақыт аралығын талап еткен кезде, ұйымдастырушылық іс-шаралар уақытша болса да салыстырмалы жылдам әсер беруге келтіруге қабілетті. Жағдайлар қатарында ұйымдастырушылық іс-шаралар көлік мәселесінің шешімі үшін жалғыз құрал қызметін атқарады. Әңгіме сәулет ескерткіштері және қалпына келтіруге жатпайтын болып саналатын ескі қалалардағы тарихи салынған кварталдарда қозғалысты ұйымдастыру жайында болып жатыр. Сонымен қатар, көше-жол торабының дамуы жасыл көшеттерді жоюмен жиі байланысты, ол үнемі мақсатты бола бермейді. Қозғалысты ұйымдастыру бойынша іс-шараларды іске асыру барысында техникалық құралдарды: жол белгілері мен жол белгіленулерін, бағдаршамды реттеу, жолды ұйымдастыру құралдары мен бағыттауыш құралдарды енгізуге ерекше қызмет атқарады. Мұнда бағдаршамды реттеу қиылыстарда қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі құралдарының бірі болып табылады. Бағдаршамдармен жабдықталған қиылыстардың саны автомобилизацияның жоғары деңгейі бар ірі қалаларда үздіксіз өседі және кейбір жағдайларға бір бағдаршамды объект 1,5-2 мың қала халқына қатынасына жетеді. Соңғы жылдарда біздің елде және шет елдерде басқарушы ЕЭМ, автоматика, телематика құралдарын, диспетчерлік байланыс пен ірі ауданның немесе толық қаланың масштабтарында қозғалысты басқаруға арналған теледидарды қолданумен күрделі автоматтандырылған жүйені жасау бойынша жұмыстар қарқынды жүргізіліп жатыр. Осындай жүйелерді пайдалану тәжірибесі көлік мәселелерін шешуде олардың тиімділігі туралы сенімді куәландырады.

1 Югдорстрой ЖШС-нің құрылымы және қызметінің сипаттамасы

1.1 Кәсіпорынның қысқаша сипаттамасы

Югдорстрой ЖШС 1997 жылы Комбината дорожных материалов кәсіпорнының базасында ОҚО Сайрам ауданы Ақсу еліді-мекенінде құрылды. Кәсіпорынның негізгі қызметі автомагистралдар мен жолдарды құрылысы және жөндеу, жасанды құрылымдардың құрылысы. Югдорстрой ЖШС бірінші болып Оңтүстік Қазақстан облысында жол бедлгілерін шығара бастады, қазіргі таңда үш көршілес облыстарды қамтамасыз етіп отыр. Сонымен қатар, құмдағы автожол жерқабатын стабилизациялау үшін Полибонд химиялық препаратын берінші болып пайдалана бастады. Осындай инновациялық технологиямен 2012 жылы Казатомпром 28 км жолы жөндеуден өткізілді. Кәсіпорынның соңғы жетістігі-Сырдария өзені арқылы 364 метрлік бұрамалы тығынды сваймен көпірдің құрылысы.
Югдорстрой ЖШС-нің атқарған істері. Жалпы жергілікті автомобиль жолдарының ұзындығы 17 673,2 шақырымды құрайды. Оның ішінде:
облыстық маңызы 4330,3 шақырым,
аудандық маңызы бар 2081 шақырым,
елді мекен көшелері 11 261,9 шақырым.
2013 жылы облыстағы жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарында құрылыс, қайта жаңарту, күрделі, орташа, ағымдағы жөндеу жұмыстарына бюджеттен 18 279,2млн. теңге қаралған. (Республикалық бюджеттен 7 314,5 млн. теңге, облыстық бюджеттен 10 964,7 млн. теңге)
Қаралған қаржыға жалпы 571 нысан іске асырылуда.
Оның ішінде:
8 422,7 млн. теңгеге облыстық маңызы бар автомобиль жолдарында 61 нысан.
9 856,5 млн. теңгеге аудандық маңызы бар автомобиль жолдарында 510 нысан.
Қысқа дайындық бойынша:
2013-2014 жылы автомобиль жолдарын қысқы күтіп ұстауға облыстық бюджеттен 65 000,0 мың теңге, қаржы жоспарланған.
Күзгі-қысқы кезеңде қызмет көрсететін техникалардың барлық түрлері бойынша 175 дана техника және тайғаққа қарсы себілетін материалдар мен жанар жағар май толық дайындалып, қыс мезгілінде тәулік бойы (24 сағат) кезекшілік ұйымдастырылды.
Югдорстрой ЖШС - і қолға алған жол құрылыс жұмыстары бүгінде кестеге сай әрі сапалы атқарылуда.
Нұрлы жол бағдарламасын іске асыруға атсалысқан кәсіпорынның жұмысына оң баға беріп өңір басшысының қолынан 2015жылы Жылдың үздік жол құрылыс мекемесі номинациясын алған.

1.2 Кәсіпорынның қызмет саласы

1.2.1 Автомобиль жолдарының жұмыс істеу жағдайлары

ҚР автомобиль жолдары жалпы пайдалану жолдарына, шаруашылық автомобиль жолдарына және қалалар мен мекен жайлардың көшелеріне бөлінеді. Қозғалыстың қарқындылығына байланысты белгіленетін техникалық жіктелінуіне сәйкес барлық жолдар 5 топқа бөлінеді ( 1.1 кесте).
Жалпы пайдалану жолдары (мемлекеттік, аймақтық) габариттік өлшемдері: бір автомобильдің ұзындығы 12м дейін, автопоездардың ұзындығы 20 метрге дейін көлік құралдарды өткізуге; ені 2,5 м дейін; биіктігі 4м дейін I -- IV категория жолдарында биігі 2,5 м дейін және V категориялы жолдар үшін 3,8 м дейін.

Сурет 1.1 ҚР жол тармағы
Мемлекеттік автомобиль жолдарына Астананы Қазақстанның ірі әкімшілік-шаруашылық аудандарымен немесе осы аудандарды бір бірімен байланыстыратын елдің ең маңызды автомобиль жолдары жатады. Барлық автомобиль жолдары нөмірленеді және аталынады, мысалы магистраль М-5 Астана-Борабай. Аймақтық автомобиль жолдары -- аймағында (облыс, аудан) жайғасқан және осы региондардың бөлек мекен жайларын байланыстыратын жолдар.
I категорияның автомобиль жолдары магист - ральдық-жылдамдық (категория I-а) және жалпы тағайындалған магистральдық (категория 1-6) бөлінеді.
I және II категорияларға мемлекеттік автомобиль жолдары , негізгі магистралдық жолдар, ірі қалалардан әуе жайларға, өзен және теңіз порттарына кіру жолдары.
III категорияға жалпы мемлекеттік автомобиль жолдары ( I және II категорияларға кіретіндерден басқалары), негізгі облыс жолдары, мекен жайларға, өзен және теңіз порттарына кіру жолдары және б.

Кесте 1.1
Жол параметрлері

Жолдың категориясы
Қозғалыстың есепті қарқындылығы, авт.тәулік

Көлік өлшемімен
Жеңіл автокөлікке келтіргенде
1-а
7000 жоғары
14 000жоғары
1-6
7 000жоғары
14 000 жоғары
II
3 000-7 000
6 000 -- 14 000
III
1000-3 000
2 000-6 000
IV
100-1 000
200-2 000
V
100 кем
200кем

1.2.2 Автокөлік жолдарын жеңіл желпі жөндеуден өткізу

Жеңіл желпі жөндеуге бір жылда жолдың барлық ұзындығында өткізілетін жол ғимараттарының қирауын және майда деформацияларын жөндеу мен алдын ала қарастыру жұмыстары кіреді.Жеңіл желпі жөндеу барысында пайдалану қасиеттерінің көрсеткіштері жақсарады, жұмыс істеу және тайғақтық коэффициенттері жоғарылайды.
Жолды жеңіл желпі жөндеу жұмыстарының тізімі кестеде (1.2) келтірілген.

Кесте 1.2
Жеңіл желпі жөндеу жұмыстарының тізімі
Ғимараттардың аталуы -- жолдың элементтері
Жеңіл желпі жөндеудің жұмыстары
Жер полотнасы және бөлу жолағы
Жер полотнасының кейбір бөлек майда бұзылуларды жөндеу.Үйінді мен ойықтардың құламаларын топырақ төсеп және шөп егіп жарым жартылай жоспарлау.Кейбір учаскелерде жиектерді сала түсу, кесу және жоспарлау.Су бұру қондырғыларын, қорғаныс, бекіту,жөндеу құрылымдарын дұрыстау.Резерфтерді дұрыстау және жоспарлау.
Жол жамылғысы және жол төсемдері.
Жүргінші бөліктік көлденең профилін қалпына келтіру.Шұңқырларды, шөгулерді, сораптарды, қаптауларды, ысыруларды және басқа майда деформациялар мен қирауларды жою.Жетілдірілген жамылғыларды бет бұдырмақтылығын қалпына келтіру, қарапайым және өткелі түрде жамылғыларды шаңнан тазалау.Майда малта тас және шағыл тас материалдарын себу,цементбетон жабындардың тігістерін жөндеу және қайта толтыру.
Сызықты ғимараттар
Сылақтарды жөндеу,әктеу және сырлау,әйнек салу, бөлме аралық қабырғаларды, төбелерді,шатырды,қабат аралықтарды, есік,терезелерді,пештерді,құдықтард ы,су және канализация құбырларын,байланыс желілерін жөндеу.
Жол жабдықтары және жолды абаттандыру элеметтері
Кейбір бұзылған жол белгілері мен қоршауларын сырлау және ауыстыру, бұзылуларды дұрыстау.Бөлек жағдайда жетіспейтін белгілер мен қоршауларды, жолдардың архитектура-сәулет безендерін және жайластырушылық элементтерінің бұзылуларын қалпына келтіру.

1.2.3 Жер төсемесін жеңіл желпі жөндеу

Табиғи және көлік құралдары әсері нәтижесінде автомобиль жолдарын пайдалану процесінде пайда болған деформациялар мен қирауларды жою үшін жер төсемесін жеңіл желпі жөндейді.
Нөсер және қар ерудің су тасқынынан пайда болған үйінді мен шұңқыр еңістерінің шайылып кеткен жерлерін топырақ төсеумен және шөп егумен бекітеді.Су тоқырайтын шұңқырларды алдын ала латоктар мен канавалар арқылы судан боатады.Еңістердегі құлаған топырақты алып еңістерді жоспарлайды және бекітеді тор көз шөп егу, тас материалдарды төсеу арқылы бекітеді.Бөлу жолақта жиналған суды бұрып, шұңқырларды топырақпен көмеді, жоспарланады және шөп егіледі.
Суды жолдан бұру қондырғылардың жұмысын жақсарту үшін оның барлық жүйесін - топырақ және тас лотоктар мен қанауларын,жер асты дренаждарын тазалайды және жөндейді. Лотоктар мен қанаулардың астына қажетті еңіс беріледі, қираған плиталар, тастар, құбырлар ауыстырылады.11.2 кестеде жиектерге топырақ себуге шамамен қажетті топырақ шығындары және оларды жоспарлауға қажетті звено құрамдары келтірілген.
Жер полтнасының жиегінің көрінісін жетілдіру үшін, І-ІІ кейбір жағдайларда ІІІ категориялы жолдарда жүргінші бөліктердің шеттерін бекіту үшін шым лентасын жасайды.

1.2.4 Жол төсемді және жабындарды жеңіл желпі жөндеу

Жеңіл желпі жөндеу барысында кейбір деформациялар мен жол жабынның қирауларын жояды-жергілікті және жабынның көп жеріне таралған.Деформация мен қираулардың пайда болуына апаратын себептер 1.3 кестеде келтірілген.

Кесте 1.3
Қабатының қалындығы 10 см 100 м2 жиекке төселетін топырақтың шығыны
Топырақтар
Саны,
м2
Нығыздаудың есепті коэффициенті
Құм, құмайт, құмды
саздақ 11.0 1.10
сазды топырақ, саз
балшық 10.5 1.05
сары топырақ, қара
топырақ 12.0 1.20
Кесте 1.4
1 км жолдың екі жанынан шұңқырларды көміп жиектерді кесіп жоспарлауға қажетті звено құрамы
Автогрейдердің маркасы
Звено құрамы
Еңбек сиымдылығы, адам-смена(маш-смена)
Д-144 Машинисть 6 разряд -- 1 0,09
Д- 265 --ІІ -- 5 -- ІІ -- 1 0,12

Қабыршақтану -- доңғалақ әсерімен жабынның бетінен иатериалдың бөлшектері бөлініп қирауы.Цемент бетонды жабындардың қабыршақтануы көбіне бетонның саңылаулары жоғары, суланып қату және еру циклдарының жоғары сандарына шыдамастығы (әсіресе мұз тайғақ кезде хлоридтерді қолдану кезінде), асфальтбетонды жабындарда - соңына дейін нығыздалмаған битумы аз саңылаулары жоғары және де битумда қажетті жабысқақ қасиеті жоқ болған жағдайда, қатқан немесе артық суланған қоспаларды қолданудан болады.
Қабыршақтануды шапшаң шараларды қолданумен тоқтату қажет, құрғақ ауа райы кезде жабынды ыстық немесе суық битуммен немесе шамамен 0,5-0,8 лм2 битум эмульсиясын және майда түйіршікті өлшемі 5-8 мм минерал материалдарын қолданып оларды катоктармен нығыздайды.
Сынықтар -- жетілдірілген жабында (көлденең) бірдей қашықтықта температуралардың үлкен ауысуы әсерімен пайда болады; кейбір көлденең сынықтар жол төсемінің конструкциялары нашар болғаннан , жоғары жүктерді жіберуден немесе жер полотнасының біркелкі емес шөгуінен пайда болады.
Жалпы жөндеу барысында барлық сынықтар шаң мен ластан тазаланып толтырылуы тиіс.Темірбетон жабындардың тегістері де толтырылады, ол үшін битум материалдары немесе солар негізінде дайындалған мостикалар қолданылады.

2 Жол-көлік оқиғаларын талау

2.1 Жол-көлік оқиғаларын талдау мәселелері

Жол - мемлекеттік есепке алуға жататын және көлік құралдарының жүруіне арналған инженерлік құрылыс кешені болып табылатын жалпы пайдаланудағы автомобиль жолы, шаруашылық автомобиль жолы, қала мен елді мекен көшесі. Жол бір немесе бірнеше жүріс бөлігін, сондай-ақ трамвай жолдарын, тротуарларды, жол жиектерін және бөлу өңірлері болған жағдайда - соларды қамтиды.
Жол жүрісі - адамдар мен жүктің жолдармен көлік құралдарын пайдаланып не оларсыз (жүргіншілер) жүрісі кезінде, сондай-ақ осы жүріс ережелерін реттеу процесінде туындайтын қоғамдық қатынастар жиынтығы.
Жол жүрісі қауіпсіздігі - жол-көлік оқиғалары мен олардың зардаптарынан жол жүрісіне қатысушылар мен мемлекеттің қорғалу дәрежесін көрсететін жол жүрісінің жай-күйі.
Жол жүрісі қауіпсіздігін қамтамасыз ету - жол-көлік оқиғаларының туындауын болғызбауға, олардың зардаптарының ауырлығын азайтуға бағытталған қызмет.
Жол жүрісіне қатысушы - жүргізуші, жүргінші, көлік құралының жолаушысы, мал айдаушы ретінде жүріс процесіне тікелей қатысатын адам.
Жол жүрісін реттеудің техникалық құралдары - жол белгілері, жол таңбалары, бағдаршамдар (олардың жұмыс бағдарламасын айқындайтын жабдықтарды қоса алғанда), темір жол өткелдеріндегі реттегіш құрылғылар, сондай-ақ жол қоршаулары мен бағыттаушы құрылғылар. Жол жүрісін ұйымдастыру - жолдардағы жүрісті басқару жөніндегі ұйымдық-техникалық шаралар мен өкім жүргізетін іс-қимылдар кешені.
Жол-көлік оқиғасы - көлік құралдарының жол бойында жүрісі процесінде және оның қатысуымен туындаған, адамдар қаза тапқан немесе жарақаттанған, көлік құралдары, ғимараттар, жүк бүлінген не өзге де материалдық залал келтірген оқиға.
Жекелеген жол-көлік оқиғаларын талдау барысындағы ерекшеліктердің арасынан бірнеше негізгілерін бөліп көрсетуге болады. Апаттылықтың сипаттамалары, көпшілік оқиғалар сияқты, жекелеген жол-көлік оқиғалары жиынтығынан құралады. Сондықтан жекелеген жол-көлік оқиғаларын талдау мен сараптаудың ерекшеліктері апаттылықтың көрсеткіштерінің мәні мен мазмұнына әсер етеді және мұны статистикалық мәліметтерді талдау мен нақты шараларды таңдау кезінде де ескеру керек. Жүргізушінің заңдылық және құқықтық тұрғыдан алғандағы іс әрекеттері оның біліктілігін, психологиялық және физиологиялық жағдайын, тәжірибесін, мінез құлық тәртібін және басқа да факторларды бағалауды талап етеді.
- Жекелеген жол-көлік оқиғаларын талдау барысында және апаттылық деңгейін сараптау мен талдау кезінде жәбірленуші түсінігінің бірнеше анықтамасы пайдаланылады. Құқықтық тұрғыдан алғанда жәбірленушілер қатарына аса ауыр, ауыр және жеңіл дене жарақаттарын алғандар жатқызылады. Ал жол-көлік оқиғаларын есепке алу ережелерінде жәбірленушілер қатарына дене жарақатын алғандардың барлығы бірдей жатқызылмайды.
- Жол-көлік оқиғаларының себептері түсінігінің де бірнеше анықтамалары бар. Апаттылық деңгейін сараптау мен талдау кезінде олардың себептері ретінде көбінесе қозғалыс мүшелерінің Жол қозғалысы ережелерін бұзу оқиғалары, көлік құралдарының ақаулары, қанағаттанарлықсыз жол жағдайлары және тағы басқалары алынады.
- Жекелеген жол-көлік оқиғаларын талдау кезінде Жол қозғалысы ережелерін бұзу оқиғалары тек қана дәлелденген нақты жағдайлар ретінде қарастырылады, ал олардың себептері ретінде Жол қозғалысы ережелерін бұзу оқиғаларын тудырушы жайттар алынады.
Бұл ретте әрине, қарама-қайшылық жоқ деуге болады, себебі бұл жекелеген жол-көлік оқиғаларын талдау нәтижелері бойынша қабылданған шешімдердің сипатымен байланысты: бірінші жағдайда нақты азаматтың жазалану шарасы анықталады, кейбір мезеттерде адамның тағдыры шешіледі, ал екінші жағдайда жол-көлік оқиғаларының алдын алу бойынша жұмыстардың бағыттары таңдалады және негізделеді.
- Жекелеген жол-көлік оқиғаларын талдау барысында барлық мәліметтер заңды сипатта болады. Кез келген оқиға немесе дұрыс жасалынбаған қорытынды шешімнің әділдігі мен негізділігіне әсер етуі мүмкін. Сондықтан барлық құжаттар процессуалдық нормаларға сәйкес, аса ыждақаттылықпен, әрі дұрыс толтырылуы қажет. Көпшілік сипатқа ие оқиғаларды талдау барысындағы дәлдік пен толықтықтың және анықтықтың орыны ерекше, бірақ олар да кей жағдайларда шешуші фактор ретінде алынбауы мүмкін. Мысалы, жол-көлік оқиғасының нақты орынын, көлік құралдарының, жаяу жүргіншілердің, жол белгілерінің және басқа да құралдардың нақты орналасу ретін, метрлер мен сантиметрлерге дейінгі дәлдікпен, арнайы құрастырылған схема бойынша белгілеу жол-көлік оқиғасының орын алу механизмін анықтауға, әрбір қатысушының жауапкершілігін белгілеуге көмектеседі.
Апаттылықты талдау үшін арнайы үлгілердегі құжаттар (жол-көлік оқиғаларын есепке алу парақтары) толтырылады және оларға мәліметтер қысқартылған түрде, арнайы белгілер көмегімен енгізіледі.
- Жекелеген жол-көлік оқиғалары туралы мәліметтерді өңдеу кезінде әртүрлі физикалық заңдылықтар, мысалы, тежеу жолының автомобильдің жылдамдығымен, салмағымен, доңғалақтардың жолдың бетімен ілінісу коэффициентімен арасындағы байланыстар, пайдаланылады. Жол жағдайларын, көлік құралдарын, жол қозғалысы мүшелерінің іс әрекеттерін және тағы сол сияқты факторларды сипаттаушы көптеген көрсеткіштердің арасындағы өзара байланыстар белгіленген. Бұл байланыстар жекелеген жол-көлік оқиғаларын талдау, зерттеу мен тергеудің басты мақсаттары мен міндеттерін шешуге бағытталған: жүргізуші мен жол қозғалысының басқа да мүшелерінің әрекеттері Жол қозғалысы ережелерінің талаптарына сәйкес келе ме, жүргізушінің осы нақты жол-көлік оқиғасын болдырмауға мүмкіндігі болды ма, жүргізуші мен жол қозғалысының басқа да мүшелері нақты қалыптасқан жағдайда дұрыс әрекет жасады ма.
Жалпы тіркелген жол-көлік оқиғалары туралы мәліметтерді талдау мен сараптаудың, тергеудің басты мақсаты орын алған оқиғалардың себептері мен салдарларын анықтау болса, апаттылықты талдаудың басты мақсаты, ең алдымен, оқиғалардың мүмкін болатын өрбу сипатының алдын алу және жол-көлік оқиғаларының алдын алу үшін қажетті шараларды өз мезгілінде қабылдау болып табылады. Автотехникалық сараптау дегеніміз арнайы кәсіптік білімі бар қызметкерлер жүргізетін, нәтижесінде жол-көлік оқиғаларының барлық себептік-салдарлық факторларын және жол- көлік оқиғаларына тура немесе жанама қатысушылардың іс-әрекеттерін толық белгілейтін ғылыми-техникалық зерттеулер. Автотехникалық сараптаманың екі түрі бар: қызметтік және тергеулік. Тергеулік сараптама, әдетте, нәтижесі ауыр жол- көлік оқиғалары орын алған жағдайда, оқиғаға әрбір қатынасушының кінәлілік дәрежесін белгілеу үшін қажет. Тергеулік сараптама белгіленген заңдарға сәйкес қылмыстық және азаматтық істерді қараумен айналысатын органдар тапсырмасы негізінде жүзеге асырылады. Қызметтік сараптама көлік құралдары бекітілген мекеме қызметкерлері немесе жол- көлік оқиғасы орын алған жол бөлігіне қарайтын Жол полициясы басқармасы қызметкерлері арқылы орындалады.
Кез-келген сараптама орын алған жол- көлік оқиғасының пайда болуына бақытсыз жағдайлардың немесе Жол қозғалысы ережелерін бұзған жол қозғалысы қатынасушысының іс-қимылдары, әрекеттерінің әсерін анықтауы тиіс. Жол- көлік оқиғасының жағдайлары мен оның нәтижесінің ауырлығына байланысты тергеулік автотехникалық сараптама комиссиясы құрамына автотехниктерден басқа әр түрлі бағыттағы мамандар: дәрігерлер, криминалистер, экономистер кіреді. Автотехникалық сараптама мысалы ретінде Қызылорда қаласындағы Экспресс жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде соңғы жылдары орын алған бірнеше типтік жол- көлік оқиғаларын талдап көреміз.
Жол-көлік оқиғалары туралы мәліметтерді талдау бойынша қойылған міндеттерді іске асыру тәсілдерінің, жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесінің әртүрлі буындарындағы бас-қару мазмұны мен әдістерімен байланысты, бірқатар ерекшеліктері де бар. Олардың арасынан жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесіндегі басқару процесінің үш негізгі сипаттамасын бөліп көрсетуге болады.
Біріншіден, жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі иреархиялық принцип бойынша құрылған. Әртүрлі деңгейлерде жоспарланған және іске асырылушы шаралардың мазмұндары да әртүрлі болып келеді. Сондықтан да, статистикалық мәліметтерді жинақтау формалары мен оларды талдау тәсілдері де өзгеше.
Екіншіден, жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесінде әрбір ұйым өзінің жеке, ерекше қызметтерін ғана іске асырады. Бұл қызметтер талдау тәсілдеріне көп әсер етпегенімен, олар талданушы, сараптанушы ақпараттардың мазмұны мен құрамын анықтауға септігін тигізеді.

2.2 Транспорт саласы бойынша Шымкент қаласының 2017 жылдың қорытындысы бойынша әлеуметтік-экономикалық дамуының көрсеткіштері

2017 жылы транспорт саласында 131 көшеде күрделі және орташа жөндеу, 12 көшеде аяқжол (тротуар) салу жұмыстары жүргізілді.
Сонымен қатар, 69,2 км жолға ағымдағы жөндеу, 136,2 км жолға шағал тас төсеу жұмыстары атқарылды.
Қаланың көлік инфрақұрылымын дамыту мақсатында жыл басынан
14 магистралды көшені қайта құру, 1 жаяу жүргіншілер өткелі, 1 жол өткелі, сонымен қатар, Самал-1,2 және Бозарық, Солтүстік-батыс, Құрсай шағын аудандарындағы әлеуметтік нысандарға баратын жол құрылыстары жүргізілді.
Одан бөлек, Арғынбеков көшесінің құрылысы (Темірлан тас жолынан Самал-3 шағын ауданына дейін), атауы жоқ көшенің құрылыстары (Арғынбеков көшесімен Астана даңғылын жалғайтын), Астана даңғылының жалғасы құрылыстары жүргізілуде. Бұл құрылыстар 2018 жылға өтпелі.
Қаланың даму концепциясы бойынша 5 жерден жолайрық (развязка) құрылысын салу жоспарланған. Оның ішінде 2017 жылы Бекжан базар аумағындағы жолайрықты құрылысы басталып, 2018 жылға өтпелі. Қалған
4 жолайрықтың жобалық-сметалық құжаттары дайындалуда.
Есепті кезеңде жол қауіпсіздігін реттеу мақсатында 50 жерге 100 дана Абайлаңыз балалар ақпараттық жол белгілері, 40 жерге 68 қатардан тұратын 350 метрлік жасанды жол кедергілері, 17 жаңадан бағдаршам нысандары, 15 жерге 30 дана жарық шамы бар белсенді жол белгілері, 10 дана ақпараттық-көрсеткіштік белгілері, 2 көшеге (Тәуке хан даңғылы және Бәйтереков көшесі) 1 600 дана катафоттар орнатылды.
Одан бөлек, 186 бағдаршам нысандарына қызмет көрсету, 7000 жол белгілерін күтіп-ұстау, екі компонентті суық пластиктен және акрильді бояумен жол таңбаларын сызу жұмыстары жүргізілді.
Қаланың орталық көшелеріне жаңа 93 дана заманауи үлгідегі аялдамалар орнатылды. 180 жердегі аялдамаларды сырлау және алаңшаларын қайта құру, темір қоршауларды сырлау, Қонаев, Темірлан, Тәуке хан көшелеріндегі аялдамаларды көшіру жұмыстары жүргізілді. Шет аймақтардағы аудандарға 15 жаңа аялдама орнатылды.
Қалада қоғамдық жолаушылар тасымалдау саласында 26 көлік компаниясы 70 бағытта, 1 090 көлік құралдары жолаушыларға қызмет көрсетуде. Оның ішінде:
46 автобус бағытында - 718 кесте;
24 шағын автобус бағытында - 372 кесте.
Қоғамдық көлік қызметінің сапасын жақсарту мақсатында 129 рейдтік іс-шаралар ұйымдастырылып, келісім-шарт талаптарын орындамаған
10 бағытпен келісім-шарт бұзылды.
Қоғамдық көлік қызметіне сапасын жақсарту мақсатында Green Bus компаниясы тарапынан 100 автобус алу жоспарланып, қазіргі таңда,
30 автобус алынды.

3 Қозғалыс қауiпсiздiгi қызметiн дамыту, жетiлдiру келешегi

3.1 Жүргізушiлердi психофизиологиялық iрiктеу

Жүргізушi - автомобиль - жол жүйесінде жүргізушi негiзгi бөлiм болып табылады, сондықтан да оның, қозғалыс жиiлiгi күн сайын дерлiк артып отырған көшелер мен автомобиль жолдары арқылы көлік құралын жүргізу барысындағы, психофизиологиялық ерекшелiктерiн зерттеу жол-көлік оқиғаларын болдырмау мақсатындағы қолданылмай жатқан мүмкіндіктердiң үлкен қоры болып табылады. Соның салдарынан бүгiнгi таңда көптеген ғылыми ұжымдар өздерiнiң күш-жiгерлерiн жүргізушiлердi кәсiби шеберлiгi тұрғысынан iрiктеуге және оларды жүргізушi жұмысына кәсiптiк бейiмдеу проблемаларын шешуге бағыттауда. Бiздiң елiмiздiң ғалымдары үшін кәсiби iрiктеу мәселелерi жаңа, бейтаныс проблема емес. Мысалы, психологиялық ғылымның бiр саласы болып табылатын - ұшқыш еңбегi (авиациялық психология) - ұшу қызметi түрлерінiң психологиялық ерекшелiктерiн, ол ерекшелiктердiң әртүрлі факторларға тәуелдiлiгiн зерттейдi және курсанттардың екi кезеңде: топтарға қабылдау мерзiмiнде және оқудың бiрiншi жылында iрiктелуiн қарастырады.
Авиациялық психологияға адамның ұшу әрекетi процесiнде де үлкен роль берiлген. Қазiргi кезде авиациялық психологияның мол мұрасы автопсихология деп аталатын, жаңадан қалыптасып келе жатқан ғылымның даму барысында үлкен табыспен қолданылып отыр.
Қазақстан Республикасындағы жол-көлік оқиғаларының себептерiн талдау барысында белгiлi болғанындай, барлық оқиғалардың жартысына жуығы жүргізушiнiң басқа қозғалыс мүшелерiнiң iс-әрекеттерiне жеткiлiктi дәрежеде мән бермеуi, жолдағы қалыптасқан жағдайды дұрыс сараптамауы, реакция уақытының тұрақсыздығы, қарсы көлік құралдары жарық көздерiнiң шағылыстыруына қарсы тұру мүмкіндiгiнiң төмендеуi, көлік құралдарының қозғалыс жылдамдығын дұрыс анықтай алмауы салдарынан пайда болған. Елiмiздегi психолог ғалымдар қазiргi кезде адамның психофизиологиялық функцияларының автомобиль жүргізуге тигiзетiн әсерiн зерттеумен айналысуда. Бұл зерттеулер тек қана жүргізушiлердi кәсiби тұрғыдан iрiктеу ғана емес, сонымен қатар әрбiр жүргізушiге психология және физиология тұрғысынан алғандағы оның қабiлеттерiн толық көрсете алу мүмкіндiгiн тудырады. Бiрiншi кезекте мұндай зерттеулер қалааралық және халықаралық автобус желiлерi жүргізушiлерi арасында, сонымен бiрге жол-көлік оқиғаларының пайда болуына себепшi болған жүргізушiлермен жасалған. Тексерулер барысында арнайы құрал-жабдықтар қолданылады, зерттеулер жүргізу әдiстерi, құжаттар формалары және психологиялық бағалау көрсеткiштерi жасалынған. Психологтардың берген қорытындылары негiзiнде әрбiр жүргізушiнiң қабiлетiн анықтауға болады.
Канадалық Ұлттық-зерттеу кеңесi қызметкерлерi әрбiр жүргізушiнiң жай-күйiн және оның бiлiктiлiгiн анықтауға мүмкіндік беретiн арнайы қондырғы жасаған. Ол қондырғы жүргізушi организмiне шаршау, алкогольдiк iшiмдiк, шала ұйықтау сияқты факторлардың тигiзетiн әсерiн анықтауға мүмкіндік бередi. Зерттеулер кезiнде арнайы жарық сигналдары берiледi. Жүргізушiнiң ол сигналдарға назар аудару (жүргізушi басқару доңғалағын берiлген сигналдарға сәйкес бұруы қажет) уақыты арнайы таспаға жазылып, ЭЕМ-на берiледi. Берiлген ақпарат машина көмегiмен өңделiп, 2 минуттан соң жүргiзушiнiң нақты жағдайда автомобильдi басқару қабiлетi туралы мәлiметтер берiледi.
Автомобиль көлігі ғылыми-зерттеу институтының (НИИАТ) жетекшiлiгiмен күрделi қала iшiлiк қозғалыс жағдайындағы жүргізушiнiң еңбегiн суреттейтiн және жүргізушiнiң күрделi реакцияларын өлшеуге мүмкіндік беретiн қондырғы жасалынған. Бұл қондырғы НИИАТ БД-13 үлгiсiндегi жүргізушiнiң назар аудару уақытын көрсететiн және оны зерттейтiн, НИИАТ БД-19 үлгiсiндегi жүргізушiнiң реттелмейтiн қиылыстардағы жағдайды бағалауға жұмсалатын уақытты көрсететiн және оны зерттейтiн, НИИАТ БД-21 үлгiсiндегi жүргізушiнiң артқы жақты көрсететiн айна арқылы қозғалыс жағдайын бағалау уақытын көрсетуге және зерттеуге арналған стендтерден және автомобиль жүргізушiсiнiң көзiн шағылыстыру жағдайында көру тұрақтылығын зерттеуге арналған аспаптан тұрады.
Украина Оқу министрлiгiнiң психология ғылыми-зерттеу институтында зерттеу жұмыстарын жүргізудiң үш түрлі әдiстемесi жасалынған: психология ғылымдарының докторы Е.А.Милерян дайындаған жүргізушiлердiң жұмыс iстеу қабiлетiн кешендi сынау әдiстемесi; психология ғылымдарының кандидаты Ю.З.Гильбух дайындаған жүргізушiнiң қауiп-қатерге тәуекел ету (риск) бейiмдiлiгiн байқау әдiстемесi; психология ғылымдарының докторы Б.Ф.Баев дайындаған динамикалық көзбен шамалауды байқау әдiстемесi.
Жоғарыда көрсетiлген әдiстемелердi тәжiрибе жүзiнде тексеру барысында алынған мәлiметтердi сапалық талдау және математикалық қорыту нәтижесiнде әрбiр әдiстеме үшін сегiз баллдық бағалау шкаласы жасалынды. Бұл шкалаларды iс жүзiнде тiкелей қолдану жүргізушiлердi сынау қорытындыларын есепке алу негiзiнде әрбiр жүргізушiнiң кәсiби мiндеттерiн орындауға жарамдылығын анықтауға болады.
Автокөлік мекемелеріндегі қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен апаттардың алдын алуға бағытталған жқмыстарды ұйымдастыруда автокөлік мекемелерінің басшы құрамының осы бағыттағы біліктілігін арттыруға да көп көңіл бөлу керек.
Автомобиль көлігі кәсіпорындарындағы басшы қызметкерлердің жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатындағы біліктілігін арттыру жұмыстарының үлгілік оқу жоспары 3.1-кестеде келтірілген.

Кесте 3.1. Автомобиль көлігі кәсіпорындарындағы басшы қызметкерлердің жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатындағы біліктілігін арттыру жұмыстарының үлгілік оқу жоспары

№
Тақырыптар
Сағаттар саны

бар-
лығы
соның iшiнде

лекция
зертхана
1
2
3
4
5
1
Қазақстан Республикасы автомобиль көлігі. Бiрыңғай көлік жүйесіндегі оның орны және мiндеттерi. Автомобиль көлігі жарғысының негiзгi ережелерi
4
4
-
2
Жол-көлік оқиғалары, олардың түрлерi, себептерi және оларды талдау
6
6
-
3
Көлік процесiн қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету шарты бойынша ұйымдастырудың негiзгi қағидалары
4
4
-
4
Қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге жол жағдайларының тигiзетiн әсерi
4
4
-
5
Автомобиль көлігі жылжымалы құрамына қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету тұрғысынан қойылатын талаптар
10
6
4
6
Қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудегi жүргізушiнiң және оның бiлiктiлiгiнiң алатын орыны
4
4
-
7
Жүргізушiлердiң жолда жүру ережелерi бойынша бiлiм деңгейiн, әртүрлі оқыту машиналарын қолдана отырып, тексерудiң негiзгi әдiстерi
4
4
-
8
Қозғалыс қауiпсiздiгi бойынша зертханалық жұмыстар және оқыту-үйрету машиналарында бiлiм деңгейiн тексеру
12
-
12
9
Автокөлік мекемелерiнiң қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудегi алдыңғы қатарлы жұмыс тәжiрибелерi
6
6
-
10
Автомобиль көлігіндегі мемлекеттiк, ведомствалық және қоғамдық қадағалау
2
2
-
11
Қозғалыс қауiпсiздiгi бойынша заңдылықтардың негiзгi мәселелерi
4
4
-
12
Қозғалыс қауiпсiздiгi проблемаларын
шешу келешегi және шетелдiк тәжiрибелер
6
6
-
3.1-кестенің жалғасы
1
2
3
4
5
13
Жолда жүру ережелерiнiң негiзгi бөлімдері
6
6
-
14
Автокөлік мекемелерiндегi профилактикалық iс-шаралардың негiзгi әдiстерi мен формалары
4
4
-
15
Автокөлік мекемелерiнiң басшы
қызметкерлерiнiң қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша мiндеттерi, мақсаттары және жауапкершiлiгi
2
2
-
16
Қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету
бойынша жоғарғы ұйымдардың шешiмдерi, нормативтiк құжаттар
2
2
-

БАРЛЫҒЫ
80
64
16

3.2 Қозғалыс қауiпсiздiгi қызметiнiң жұмыс тиiмдiлiгiн және жол-көлік оқиғаларын азайту шараларының тиiмдiлiгiн бағалау

Қазiргi уақытта автомобиль көлігінде апаттардың алдын алу бойынша жасалынған ұйымдастыру-техникалық шараларын экономикалық жағынан негiздеу маңызы үлкен. Сонымен қатар бұл негiздеу тиiмдi шаралардың тез әрi жаппай iске асырылуына мүмкіндік туғызуы керек. Қазақстан Республикасы көлiк және коммуникациялар министрлiгi жүйесінде қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған iс-шараларға жұмсалатын шығындар мөлшерi жылдан-жылға ұлғаюда. Мысалы, 1990 жылы бұл мақсаттарға автомобильдердi пайдаланудың тиiмсiз, пайдасыз шығындарының 0,7% жұмсалса, 1995 жылы бұл көрсеткiш 5,3% жеттi. Жалпы қозғалыс қауiпсiздiгiне арналған шығындар, тиiмсiз шығындар (накладные расходы) құрамында есепке алынады. Келешекте бұл шығындарды автокөлік мекемесi шығындары құрамында өз алдына дербес бөлiммен көрсеткен тиiмдi. Өз кезегiнде бұл өзгерiс автокөлік мекемесiнде қозғалыс қауiпсiздiгi саласына жұмсалып жатқан шығындарының тиiмдiлiгiн дәл әрi әдiл анықтауға, бұл бағыттағы жөнсiз, аяқталмаған шығындарға жол бермеуге, қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша жұмсалған қаржылардың нақты қабылданған шараларға тигiзетiн әсерiн зерттеуге, олардың тиiмдi мөлшерiн белгiлеуге және жол-көлік оқиғалары көрсеткiштерi бойынша әртүрлі автокөлік мекемелерiн бiр-бiрiмен салыстыруға мүмкіндік бередi.
Автомобиль көлігі қызметкерлерiн толғандырып отырған көптеген проблемалардың iшiнде қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.