Жұмыстардың жылдық көлемін есептеу

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының Қазақстан – 2030 экономикалық және
әлеуметтік дамуының стратегилық бағыттарында Республикамыздың көліктік-
коммуникациялық кешенін ары қарай дамытуға ерекше көңіл бөлінген. Кез-
келген мемлекеттің көлік жүйесінде автомобиль көлігі ерекше орын алады.
Себебі, мемлекеттің барлық өндірістік және экономикалық салаларында
тасымалдануға тиісті жүктер мен жолаушылардың төрттен үш бөлігіне дейін осы
автомобиль көлігінің үлесіне тиеді. Ал өз кезегінде автомобиль көлігінің
негізгі міндеті халық шаруашылығы мен мемлекет тұрғындарының тасымалдауға
деген мұқтаждықтарын дер кезінде әрі сапалы, әрі тез және арзан қамтамасыз
ету болып табылады. Автомобиль көлігі басқа көлік түрлерімен салыстырғанда
жақын маңға тасымалдау үшін ең ыңғайлы және тиімді көлік түрі болып
табылады. Автомобиль көлігінің тиімді және үнемді жұмысы жүк және жеңіл
автомобильдерден, автобустардан тіркемелерден және жартылай тіркемелерден
құралатын көп салалы автомобиль паркін дұрыс әрі оңтайлы пайдалану арқылы
қамтамасыз етіледі [1].
Автомобиль көлігінің жылжымалы құрамын техникалық жарамды жағдайда
ұстап тұру үшін жұмсалатын еңбек және материалдық шығындары автомобиль
көлігіндегі жалпы шығындардың едәуір көп бөлігін құрайды. Техникалық
ақаулар салдарынан көлік құралдарының бос тұруы мемлекеттің, халық
шаруашылығының мақсаты үшін көптеген материалдық шығындар келтіреді. Осы
шығындарды азайту автомобиль көлікы саласындағы қызметкерлердің маңызды
міндеті болып табылады.
Бұл материалдық және еңбек шығындарды өз кезегінде өндірістік
процесстерді кең көлемде механикаландыру және автоматтандыру, сонымен қатар
өндірісті басқару мен ұйымдастыруды жетілдіру арқылы азайтуға болады. Бұл
проблема бірінші жағынан, автомобиль жасау кәсіпорындарының сенімділігі
жоғары және жаңа технологиямен автомобильдер шығару, ал екінші жағынан,
автомобильдерді техникалық пайдаланудың тәсілдерін жетілдіру, еңбек
өнімділігін арттыру, автомобильдерге техникалық қызмет көрсету мен жөндеу
жұмыстарының еңбек көлемін азайту, автомобильдердің жөндеу аралықтарындағы
жүретін жол көлемін ұлғайту арқылы шешуге болады.
Кез-келген мемлекеттiң көлік жүйесiнде автомобиль көлігі ерекше орын
алады. Себебi, мемлекеттiң барлық өндiрiстiк және экономикалық
салаларындағы тасымалдануға тиiстi жүктер мен жолаушылардың төрттен үш
бөлiгiне дейiнгi көлемi осы автомобиль көлігінің жылжымалы құралдары
көмегiмен тасымалданады. Автомобиль көлігі, басқа көлік түрлерiмен
салыстырғанда жақын маңға тасымалдау үшiн ең ыңғайлы және тиiмдi көлік түрi
болып есептеледi [1].
Өнеркәсiп өндiрiсi, құрылыс индустриясы, ауыл шаруашылығы, сауда-саттық
салалары бүгiнгi таңда автомобильдердi кеңiнен пайдаланбай жұмыс iстей
алмайды. Автомобильдермен тасымалдаусыз көліктің басқа түрлерi өз бетiнше
жұмыс жасай алмайды, өйткенi жүктер мен жолаушыларды темiр жол бекеттерiне,
су және әуе порттарына жеткiзiп салу тек қана автомобильдермен iске
асырылады. Сонымен қатар, автомобильдер тек қана халық шаруашылығы
мақсаттарына ғана емес, тұрғындардың жеке мақсаттарына да кең көлемде
пайдаланылуда. Соның салдарынан елiмiзде автомобиль көлігі жылжымалы
құрамының саны жылдан-жылға еселей арту үстiнде.
Әлемдiк автомобиль паркiнiң өсу динамикасына көз жүiртетiн болсақ егер
1970 жылы автомобильдер паркiнiң саны шамамен 230 млн. дана болса,
мамандардың болжауы бойынша 2000 жылы бұл көрсеткіш 500 млн. данаға жетуі
мүмкін.
Автомобильдендiрудiң сандық көрсеткіші ретінде әрбір 1000 тұрғынға
шаққандағы автомобильдер санын сипаттайтын, мемлекеттің автомобиль-дермен
қамтамасыз ету дәрежесі алынған.
Негізінен әрбір 1000 тұрғынға шаққандағы жеңіл автомобильдер саны
алынады. Егер 1937 жылы бұл көрсеткіш 15,8 авт1000 адам болса, 1967 жылы
ол 46,2-ге жетті, ал болжамдар бойынша 2010 жылы 100 авт1000 адам болуы
мүмкін. Ал өз кезегінде автомобильдендіру мемлекеттің экономикасына тигізіп
отырған оң әсеріне қарамай, жол-көлік оқиғаларының артуы, көп мөлшердегі
материалдық шығындар сияқты көптеген проблемалардың пайда болуына алып
келеді [2].
Осы заманғы автомобиль тасымалына тән ең басты, маңызды үш жағдайды
атап өтуге болады:
– автомобиль қозғалысының тиiстi дәрежеде жабдықталған автомобиль
жолдарымен жеткiлiксiз дәрежеде қамтамасыз етiлуi;
– автомобиль қозғалысының қозғалыстың басқа мүшелерiнен жеткiлiксiз
шектелуi, оқшаулануы;
– жүргiзушi кәсiбiнiң көпшiлiк сипат алуы.
Автомобиль көлігі мамандарының негізгі проблемасы автомобильдерді
пайдалану сенімділігін жоғарылату болып табылады. Өз кезегінде бұл
проблемаларды автомобиль өнеркәсібі мен автомобильдерді техникалық
пайдалануды жаңарту, дамыту арқылы қамтамасыз етуге болады. Бұл бағыттарды
орындауда осы саладағы жас мамандардың орны ерекше болмақ.

1 Қарастырылатын тақырыпты ТЕХНИКО – ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ

1.1 Автокөлік кәсіпорнының қысқаша сипаттамасы

Шымкент қаласындағы Тұлпар-сервис ЖШС автобус паркі 1991 жылы
құрылған және сол уақыттан бері жұмыс істеп келеді. Автокөлік кәсіпорны
(АКК) Шымкент-Промзона магистралінің шығыс жағынан цемент заводының
маңында орналасқан және 5,95 га аумақты алады. АКК негізгі қызметі қала
ішінде жолаушылар тасымалдарын орындау болып табылады, сонымен қатар
кәсіпорын жылжымалы құрамға техникалық қызмет көрсетудің барлық түрлерін,
ағымдағы жөндеуді және сақтау қызметтерін көрсетеді [2].

Кесте 1.1

Кәсіпорын ғимараттары мен құрылыстарының құрамы

№ Ғимараттар мен құрылыстардың атауы Жоспардағы
өлшемдері,м
1 Өндірістік ғимарат 48(72
2 Әкімшіліктік-тұрмыстық ғимарат 24(42
3 Бақылау-техникалық бекеті 18(18
4 Автобустарды жуу учаскесі 18(54
5 Тазалау құрылыстары 12(24
6 Трансформатор подстанциясы 12(18
7 Канализациялық насос станциясы 2
8 Орталық жылу тарату пункті 9(12
9 Өрт сөндіру насос станциясы 6(12
10 Өртке қарсы резервуарлар 9(6
11 Жанармай құю бекеті

Тұлпар-сервис ЖШС жылжымалы құрамының құрылымы 1.2-кестеде келтірілген
[2].

Кесте 1.2
Тұлпар-сервис ЖШС жылжымалы құрамының құрылымы

Жылжымалы құрам маркасы Барлығы Соның ішінде
дана
КЖ дейін КЖ кейін
1. ЛАЗ – 695Н 48 17 31
2. ПАЗ - 3205 5 3 2
3. Икарус-260 4 - 4
4.ЗиЛ ММЗ-555 1 - 1
6.ГАЗ-53А 1 - 1
7.КрАЗ-256 1 - 1
8.Урал-НЗАС 1 1 -
10.Автокран 1 - 1
11. Мерседес, Сетра** 50
12.ГАЗ-3221* 29
Барлығы: 6279* 21 41

Ескерту: * ГАЗ-3221 және Форд-транзит автобустары Тұлпар-
сервис ЖШС
бағыттарында келісім-шарт бойынша жұмыс істейді;
** Мерседес, Сетра автобустары -
қалааралық қатынастағы жекеменшіктегі автобустар.

Тұлпар-сервис ЖШС-нің есеп берілген 2010 жылдағы техника-
экономикалық көрсеткіштері 1.3-кестеде келтірілген [2].

Кесте 1.3
Кәсіпорынның техника-экономикалық көрсеткіштері

Көрсеткіштердің атауы Өлшем бірлігі Мәні
1. Техникалық дайындық коэффициенті – 0,75
2. Тасымалдау көлемі мың жолаушы 3269,4
3. Жолаушылар айналымы мың жол . км 15631,3
4. Нарядтағы орташа уақыт сағ 8-10
5. Автомобильдердің тәуліктік орташа жүрісі км 210
6. Парктің жылдық жалпы жүрісі мың км 4084,2
7. АКК-ның жыл ішіндегі жұмыс күндері күн 365
8. Бір жолаушының орташа жүрісі км 4,7

Соңғы 2008-2010 жылдардағы жылжымалы құрамның санының өзгеруі 1.1-
суретте көрсетілген.

Сурет 1.1 - Соңғы жылдардағы жылжымалы құрамның санының өзгеруі

Сурет 1.2 - Күрделі жөндеуге дейін жүрген автомобильдер үлесі

Сурет 1.3 - Соңғы жылдардағы техникалық дайындық, желіге шығу және жолаушы
сыйымдылықты пайдалану коэффициенттерінің өзгеруі

Сурет 1.4 - Жолаушы тасымалы мен жолаушы айналымының өзгерісі

1.2 ТҚК мен АЖ технологиялық процестеріне және ұйымдастырылу сапасына
талдау жасау

Дипломдық жобалау кезінде мен Тұлпар-сервис ЖШС жылжымалы құрамының
ТҚК мен АЖ технологиясы және ұйымдастырылу сапасын зерттедім.
Талдау келесі критерийлер бойынша жүргізілді:
1) ТҚК-1 және ТҚК-2 операциялар тізімінің орындалу толықтығы, ол
операциялардың орындалу толықтығы коэффициентімен сипатталады [2]:

Кп = NфNн, (1.1)

мұнда Nф- іс жүзінде орындалатын операциялар тізімі;
Nн - операциялық-технологиялық картамен қарастырылған
операциялар тізімі.
2) Іс жүзіндегі еңбек мөлшерді tф нормалықпен tн салыстыру, %: tф tн;
3) Тағайындалған ТҚК мерзімділігін іс жүзіндегімен салыстыру;
4) Өндірістік аймақтар мен учаскелердің іс жүзіндегі және қол жеткізуге
болатын механикаландыру деңгейлерін салыстыру;
5) Техникалық дайындық коэффициентінің іс жүзіндегі және қол жеткізуге
болатын мәндерін салыстыру;
Талдау нәтижелері мынадай:
1) ТҚК-1 және ТҚК-2 операциялары толық көлемде орындалмайды, яғни
операциялық-технологиялық картамен қарастырылған операцияның орнына іс
жүзінде бірнешеуі ғана орындалады, ТҚК-2 бойынша операциялық-технологиялық
картамен қарастырылған операцияның орнына да іс жүзінде бірнешеуі ғана
орындалады.
2) ТҚК-1 және ТҚК-2 іс-жүзіндегі меншікті еңбек мөлшерлері нормадан
едәуір жоғары.
3) ТҚК-1 және ТҚК-2 іс-жүзіндегі мерзімділігі тағайындалған
мерзімділіктен орта есеппен 15 % ұзартылып орындалады;
4) Өндірістік аймақтар мен учаскелердің жұмыс орындары механикаланған
жабдықтармен нашар қамтамасыз етілген, мысалы, КҚК жұмыстарын 55 %-ке дейін
механикаландыру мүмкіндігінде, іс жүзіндегі механикаландыру деңгейі бар
болғаны 20 % құрайды, ТҚК-1 үшін іс жүзіндегі Умф1=15 %, қол жеткізуге
болатыны 5 % құрайды, ТҚК-2 үшін іс жүзіндегі Умф2= 20 %, қол жеткізуге
болатыны 8 % [2,3].
5) Техникалық дайындық коэффициентінің іс жүзіндегі мәні және қол
жеткізуге болатын мәннен едәуір төмен.
Тұлпар-сервис ЖШС техникалық қызметі жұмысының көрсеткіштері-нің
талдауы оның жеткілікті емес дәрежеде жұмыс істейтіндігін көрсетіп тұр,
себебі автомобильдерді жұмысқа қабілетті күйде ұстап тұруға кететін
шығындар нормалық мәндерден асып тұр. Бұл, негізінен, автомобильдерді ТҚК
мен жөндеу бойынша өндірістік процестердің ұйымдастырылуының және
механикаландырылуының төмен деңгейімен түсіндіріледі. АКК техникалық
қызметі тиімді жұмыс істеуі үшін оның жұмысын жақсартатын оңтайлы
ұйымдастыру-техникалық іс-шараларын өндіріске ендіру керек.

1.3 ТҚК мен АЖ жұмыстарын ұйымдастыру

Автотранспорт кәсіпорындарында техникалық қызмет көрсету (ТҚК) мен
ағымдағы жөндеудің (АЖ) технологиялық процесі мен оның ұйымдастырылуы
өндірістік бағдарламаны орындауға қажетті жұмыс бекеттері мен жұмыс
орындарының санымен, әрбір қызмет түрінің технологиялық ерекшелітерімен,
барлық жұмыс көлемін мамандануына және механикаландырылуына байланысты
үлестірілу мүмкіншіліктеріне қарай анықталады.
ТҚК мен АЖ аймағына автомобильдер жуу-тазалау аймағынан кейін
жіберіледі.
Автомобильдер жуу-тазалау жұмыстарынан кейін техникалық жағдайын
бағалау үшін дигностикалаудан өткізіледі. ТҚК мен АЖ жұмыстары қажеттілікке
байланысты орындалады
Автотранспорт кәсіпорындарында жылжымалы құрамға ТҚК мен АЖ келесі
әдістері қолданылады: мамандандырылған бригадалар әдісі; кешенді бригадалар
әдісі; агрегаттық-учаскелік әдіс; опреациялық-бекеттік; агрегаттық-аймақтық
және т.б.
Мамандандырылған бригадалар әдісі ұйымдастыруының мәні – бұл әрбір ТҚК
мен АЖ түрін жұмысшылардың мамандандырылған бригадалары орындайды. КҚК, 1-
ТҚК, 2-ТҚК және агрегаттар жөндеумен айналысатын жеке бригадалар арнайы
мамандығы бар, белгілі жұмыс көлемін ғана істейтін жұмысшылардан тұрады
Жұмыстарды мұндай ұйымдастыру кезінде әрбір учаске мен аймақтың
біртектілігі мен мақстаы сақталады, жұмысшыларды басқару мен ұйымдастыру
жеңілдейді, Алайда бұл әдістің кемшілігі ТҚК сапасының төмен болуы және
автомобильдерді әрбір бригадаға тасымалдау уақты шығынын айтуға болады.

Сурет 1.5 - Агрегаттық-учаскелік әдіс кезіндегі ТҚК мен АЖ өндірісін
ұйымдастыру схемасы

Кешенді бригадалар әдісі 1-ТҚК, 2-ТҚК және АЖ жеке бір автомобильдер
тобына орындайтын бөлімшелердің ұйымдастырылуымен сипатталады. Бұл
жағдайда тек КҚК мен агрегаттарды жөндеу жұмыстары ғана орталықтандырылға
түрде орындалады. Кешенді бригадалар берілген жұмыс түрлерін орындай
алатын әртүрлі мамандығы бар орындаушылармен жабдықталады. Бұл әдістің
кемшілігі жұмыс сапасының төмен болуы және автомобильдерге ағын түрінде
қызмет көрсету мүмкіндігінің болмауы, жөндеу жұмыстарының көлемінің артуы
болып табылады.
Агрегаттық-учаскелік әдіс барлық жөндеу жұмыстары өндірістік
бөлімшелерге бөлінумен сипатталады. Әрбір өндірістік учаске автомобильдің
жеке агрегаттары мен тораптарын жөндеуге мамндандырылады, олар өздерінің
учаскежегі жұмыстардың сапасына толық жауап береді.
Жобаланатын Тұлпар-сервис ЖШС – де агрегаттық-учаскелік әдіс тиімді
болып саналады. Автомобильдер санының аз болуы, қосалқы бөлшектер шығынын
тиімді қолдану мүмкіндігі, ТҚК мен АЖ өндірістік бағдарламасының төмен
болуы осы әдісті таңдауға негіз бола алады.
Технологиялық бөлімдегі есептеу мәліметтері бойынша 1-ТҚК мен 2-ТҚК
тәуліктік бағдарламасына сәйкес ТҚК орындау үшін әмбебап бекеттерде
ұйымдастыруды таңдаймыз. Әмбебап бекеттер жылжымалы құрам түріне
байланысты тұйықтық және өтпелі түрінде жасауға болады.
Автотранспорт кәсіпорындарындағы ТҚК мен АЖ жұмыстарының сапасы еңбек
өнімділігін арттыруға, қозғалыс қауіпсіздігін арттыруға, экономикалық
көрсеткіштерді жоғарылатуға әсер етеді. Сапаны арттыру үшін ТҚК мен АЖ
өндірісін дұрыс ұйымдастыру мен жүргізудің маңызы зор. 1.5-суретте ТҚК мен
АЖ сапасын басқару үлгісін келтірдік [2,3].

1.4 Техникалық қызмет көрсету және диагностикалау жұмыстарын
ұйымдастыру

Автомобильдерге техникалық қызмет көрсету мен жөндеу тиімділігін
арттыру үшін оларға қызмет көрсеткенге дейін және көрсеткеннен кейін
техникалық жағдайлары туралы жеке ақпараттар алу қажет. Бұл кезде талап
етілетін ақпараттарды алу үшін агрегаттар мен механизмдерді бөлшектемей
және көп еңбек шығындарынсыз орындалуы қажет. Техникалық қызмет көрсету
кезінде жабық және жаңадан басталып келе жатқан тоқтап қалулар туралы
ақпараттар алу алдын-ала немесе кеш жөндеулерді болдырмау үшін маңызы зор.
Автомобильдерді диагностикалау ТҚК мен жөндеу жүйесінің бір элементі
болып табылады. Автотранспорт кәсіпорындарында диагностикалау эәрбір жеке
алынған автомобыильдің техникалық жағдайы туралы бірыңғай, дұрыс
ақпараттармен теқникалық қызмет көрсету мен жөндеу процесін қаматамасыз
етеді. Осыған сәйкес АТК-да диагностикалауды ұйымдастыру ТҚК мен АЖ
процестерін ұйымдастырумен бірге орындалады (3-бөлім, 3.1-сурет).
Автмобильдердің техникалық жағдайын жолда бақылау орнатылған
диагностикалау приборларымен орындалады; күнделікті қызмет көрсету кезінде
бақылаулар тексеруі арқылы қамтамасыз етіледі; 1-ТҚК кезінде негізінен
автомобиль қозғалыс қауіпсіздігін қаматамасыз ететін механизмдеріне Д-1
жалпы диагностикалау кешенімен қаматамасыз етіледі; 2-ТҚК және АЖ алдында
агрегаттар мен механизмдерге тереңдетілген диагностикалау Д-2 орындалса,
аынықталған ақауларды жойғаннан кейін диагностикалау кешенін қолданады.
Бұл жағдайда реттеу және жөндеу жұмыстарының сапасын аралық және қорытынды
тексеруді қамтамасыз ету үшін, автомобильді қосымша орын ауыстырып жүрмес
үшін, оны ТҚК мен жөндеу операцияларымен бірге орындайды.
Жалпы автотранспорт кәсіпорындарында диагностикалау автомобильдің
техникалық жағдайы мен ТҚК мен АЖ технологиялық процесстерін басқару үшін
қажетті жеке ақпараттарды алу мен өңдеудің адам-машина жүйесі болып
табылады.
Автмобильге ТҚК қажеттілігі кезінде диагностикалау кешені арқылы
анықталған техникалық жағдай туралы бастапқы ақпараттармен ТҚК бригадасы
слесарларын қаматамасыз етеді. Сонымен бірге бұл ақпараттар бір мезгілде
автотранспорт кәсіпорнының өндіріті басқару орталығына ТҚК мен жөндеу,
өндірісті дайындау туралы шешім қабылдау үшін, сондай-ақ орындалған жұмысты
бақылау және тіркеу үшін беріледі.
ТҚК кезіндегі диагностикалау жұмыстары автомобильдің, оның
агрегаттары мен мен тораптарының бөлшектемей техникалық жағдайын анықтаға
арналады. ТҚК кезінде диагностикалау жұмыстары автобустар үшін жалпы жұмыс
көлеменің 5-9 процентін құрайды [2,3].
Д-1 жалпы автомобильдің қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етеін
агрегаттар мен механизмдерінің (тежегіштерді, басқару механизмін, басқару
доңғалақтарының орантылуын, жарықтандыру приборларын) техникалық дағдайын,
қалдық газдардың улылық деңгейін және отын үнемділікті диагностикалаға
арналған. Бұл кезде тек автомобильді пайдалануға жарамдылығын анықтаумен
(шұғыл-диагностика), немесе негізгі ақауларды анықтау және реттеу
жұмыстарын орындаумен шетелуі мүмкін. Шұғыл диагностика бақылау-тексеру
пунктінде автомобиль желіге шығу алдында немесе кейі орындалады, ал Д-1 1-
ТҚК алдында орындалады.
Д-2 автомобильдің тарту-экономикалық көрсеткіштері бойынша
диагностикалау үшін және оның негізгі агрегаттары, жүйелері мен
механизмдерінің ақауларын анықтау үшін қолданылады. Д-2 негізінен 2-ТҚК
алдында жөндеу жұмыстарын дайындау және оның ТҚК кезінде бос тұру уақытын
азайту үшін орындалады. 2-ТҚК кезінде Д-2 бірге бір мезгілде технологиялық
қажет реттеу жұмыстары да орындалады [2,3].

1.5 Дипломдық жобаның тақырыбын негіздеу

Ағымдағы жөндеу аймағы автобильдер мен агрегаттардың күрделі
жөндеуге дейінгі болатын бұзылуларды және тағайындалған нормативтермен
қамтамасыз ету үшін жүрістерді болдырмауға негізделген. Ағымдағы жөндеудің
сипаттамалық жұмыстары: ажырату, жинау, слесарлы, пісіру, ақау, бояу,
бөлшектермен агрегаттарды ауыстыру болып табылады.
Ағымдағы жөнделген агрегаттар мен жүріс түйіндерінің келесі
техникалық қызмет көрсетуге дейін жақсы жұмыс істеп тұруын қамтамасыз етуі
тиіс. Ағымдағы жөндеу учаскесінде 5 күндік жұмыс уақытымен 8 сағат
ұзақтылықпен жұмыс істейді. Ағымдағы жөндеу аймағында өртті сөндіруге қарсы
жәшік және екі тақта орнатылған. Технологиялық жабдық негізінен ағымдағы
жөндеу көлемі және техникалық қауіпсіздік жағынан істелген жұмыстарымен
сипатталады.
Ағымдағы жөндеуді ұйымдастырудағы және жүргізу технологиясы
жұмыстарындағы кемшіліктер.
Ағымдағы жөндеу бекеттері автомобильдің белгілі бір түрлеріне ағымдағы
жөндеу жүргізуге мамандандырылған. Бекеттік технологиялық карталар әртүрлі
автомобильдердің түрлеріне арналған, жұмыс орындауға қажет операциялар және
техникалық шарттардан бөлек информациялардың еңбекқуаттары туралы қажетті
мағлұматтар жоқ.
Берілген өндірістің үздіксіз жұмыстың көбінесе өнімділігіне, сапасына
және ағымдағы жөндеу аймағының жұмыстарын ұйымдастыруға тәуелді болады. Бұл
үшін жоғарыда айтылған кемшіліктерді болдырмауға тырысу қажет, осы аймақ
жұмыстарының технологиясымен ұйымдастыруды жүзеге ауыстыру қажет,
технологиялық және экономикалық жағынан тиімдірек автокөлік кәсіпорнының
есеп-жоспарлы шешімдерін қолдану керек.
Ағымдағы жөндеу үрдісін рациональды ұйымдастырудың маңызды факторының
бірі болып жұмыс режимі табылады.(кесте 1.4).

Кесте 1.4
Жұмыс режимінің көрсеткіштері

№ Көрсеткіштер атауы Белгіленуі Шамасы
пп
1 Жылдық жұмыс күндер саны Дж.к 365
2 Тәуліктегі жұмыс ауысымдар саны С 1
3 Жұмыс ауысымының ұзақтығы Тауыс 8,2
4 Аймақтағы жұмыс уақыты, сағ Т 7

Ағымдағы жөндеу аймағындағы әртүрлі біліктіліктегі слесарлар жұмыс
істейді. Жұмысты жүргізу үшін қажетті технологиялық жабдықтар бар, бірақ
жеткілікті емес.
Тұлпар-сервис ЖШС –да қалыптасқан жағдай және жоғарыда
көрсетілген факторлар негізінде жұмысты жүргізу технологиясында және
ұйымдастырылуында келесі кемшіліктерді ескерген қажет:
- еңбексыйымдылығы жоғары операциялардың механикаландырылу денгейінің
төмендігі және жөндеу жабдықтары мен арнайы стендтердің аздығы;
- жұмысты жүргізу шығындары нормативті шамалардан жоғарылығы;
- жабдықтардың орналасуы жалпы алғанда рациональды емес;
- жөндеу жұмысшыларының еңбек жағдайы еңбек қауіпсіздігі талаптарына сай
келмемеуі.
Осылардың барлығы жылжымалы құрамның ағымдағы жөндеу жұмыстарын
жүргізуді баяулатады. Бұл сұрақты шешу үшін келесі сұрақтарды шешу
қажеттігі туындайды:
1. ТҚК және АЖ бойынша өндірістік бағдарлама есебі;
2. Технологиялық жабдықтарды таңдау және рациональды түрде
орналастыру;
3. Ағымдағы жөндеу аймағындағы жоспарлық шешімді жасау;
4. Ағымдағы жөндеу аймағындағы жұмыстарды механикаландыруға арналған
стендті жасау;
5. Еңбекті қорғау және өнеркәсіптік экология сұрақтарын қарастыру.
2 ЖОБАНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕБІ

2.1 Есептеуге қабылданатын автомобильдер санын негіздеу

Технологиялық есептеулерді кәсіпорындағы тізімдік автомобильдермен
бірге қызмет көрсетілетін қалааралық қатынастағы Мерседес автобустары мен
ЛАЗ –695Н автобустарын да ескере отырып орындаймыз.
Технологиялық есептеуді орындау үшін кәсіпорындағы көп маркалы
жылжымалы құрамды негізгі екі маркаға келтіріп аламыз
Негізгі модельге келтіруді әсер ету түрі бойынша келтіру
коэффициенттерінің көмегімен орындайды.
Ағымдағы жөндеу бойынша келтіру коэффициенті келесі тектеумен
анықтаймыз [4]:

(2.1)
мұндағы tтр, tтр.пр – негізгі және келтірілетін модельдер үшін есептік
еңбек көлемі, адамсағ.
Келтірілген автомобильдер саны [4]:
(2.2)
мұндағы Аи – келтірілетін автомобильдер саны.
Есептеуді 2.1-кестеде орындаймыз.

Кесте 2.1
АЖ үшін автомобильдерді негізгі модельге келтіру

Негізгі автомобиль модельдері Келтіtтр
рілет
ін
автом
обиль
дер
модел
ьдері
Сетра 8,5
--- ---

Мерсе
дес
Икару
с-280
Барлығы 140 140

2.2 ТҚК бойынша жылдық өндірістік бағдарламаны есептеу

2.2.1 ТҚК нормативті мерзімділігін және КЖ-ге дейінгі жүрісті таңдау және
түзету

Жүрістерді таңдау және түзету автомобильдердің әрбір моделі үшін жеке
орындалады.
Есептеу үшін тағайындаймыз:
– автомобильдердің КЖ-ге дейінгі жүрісін (Lк) және ТҚК-1 () мен
ТҚК-2 () мерзімділіктерін [5]:
1. ЛАЗ –695Н
= 360 000 км
= 3500 км
= 14 000 км
2.Сетра:
= 360 000 км
= 4000 км
= 16 000 км
–пайдалану жағдайының III категориясын ескеретін коэффициент, К1=0,8;
– жылжымалы құрамның модификациясын ескеретін коэффициент (базалы
модель), К2 = 1,0;
– ыстық құрғақ климаттық ауданды ескеретін коэффициент, К3 = 0,9.
КЖ-ге дейінгі жүрісті және ТҚК мерзімділігін келесі формулалар бойынша
түзетеміз [4]:
, (2.3)
, (2.4)
.
(2.5)
Түзетілген нормалық жүрістер, км:
1. ЛАЗ –695Н
= 360 000 ( 0,8 (1( 0,9 = 259200
= 3500 ( 0,8 ( 0,9 = 2520
= 14 000 ( 0,8 ( 0,9 = 10080
2. Сетра
= 360 000 ( 0,9 (1( 0,9 = 291600
= 4000 ( 0,9 ( 0,9 = 3240
= 16 000 ( 0,9 ( 0,9 = 12960
Автомобильдің цикл ішіндегі жөндеуаралық орташа жүрісі [4]:

Lк.ср. = , (2.6)

мұнда – есеп бойынша кез келген КЖ-ден кейінгі автомобильдің
жүрісі;
– тиісінше, бірінші КЖ-ге дейін жол жүрмеген жаңа
және оның нормасын орындаған ескі, бірақ пайдаланылып
жатқан автомобильдердің саны.
Жөндеуаралық орташа жүрісті анықтаймыз, км:
1. ЛАЗ –695Н
= 0,8 ( 259200 = 207360

Lк.ср. =
2.Сетра
= 0,8 ( 259200 = 207360

Lк.ср. =
Тәуліктік орташа жүріспен түзетілген ТҚК мерзімділігі және КЖ-ге дейінгі
жүріс, км:
1. ЛАЗ –695Н
= 180
= 14 ( 180 = 2520
= 4 ( 2520 = 10080
= 22 ( 10080 = 221760
2. Сетра
= 280
= 12 ( 280 = 3360
= 4 ( 3360 = 13440
= 18 ( 13440 = 241920

2.2.2 Цикл ішінде бір автомобильге келетін КЖ, ТҚК санын анықтау

Цикл ішінде бір автомобильге келетін техникалық әсер етулердің саны
келесі формулалармен анықталады [4]:

, (2.7)
, (2.8)
, (2.9)
, (2.10)
мұнда – автомобильдің циклдік жүрісі, км.
1. ЛАЗ –695Н
= 1

2.Сетра
= 1

2.2.3 Циклдік техникалық дайындық коэффициентін есептеу

Циклдік техникалық дайындық коэффициенті келесі формуламен анықталады
[4]:
, (2.11)
мұнда – автомобильдің цикл ішінде техникалық түзу күйінде болған
күндерінің саны;
– автомобильдің цикл ішінде ТҚК мен жөндеуде тұрған
күндерінің саны.
, (2.12)
, (2.13)
мұнда – автомобильдің КЖ-де тұрған күндерінің саны;
– автомобильдің ТҚК мен АЖ-да меншікті тұру күндері,
күн1000 км;
–автомобильдің пайдалану басынан бергі
жүрісін ескеретін коэффициент;
= , (2.14)
мұнда – автомобильдің заводта КЖ-де нормативті тұру күндері;
– автомобильді АЖЗ-ға апарып-әкелуге жұмсалатын
күндер саны, -тан 10-20% етіп қабылдайды.
Автомобильдің ТҚК мен жөндеуде тұру нормаларын және
коэффициентінің мәнін тағайындаймыз [4]:
1. ЛАЗ –695Н
= 0,5 күн 1000 км
= 20 күн
= 0,1 (= 0,1( 20 ( 2 күн
= 20 + 2 = 22 күн
= 1,4
2.Сетра
= 0,5-0,55 күн 1000 км
= 25 күн
= 0,1 (= 0,1( 25 ( 2,5 күн
= 25 + 2,5 = 27,5 күн
= 1,4
Циклдік (Т мәнін анықтаймыз:
1. ЛАЗ –695
=
=
(Т =
2. Сетра
=
=
(Т =

2.2.4 Жыл ішінде бір автомобильге келетін және жалпы автопарк бойынша ТҚК
санын анықтау

Жыл ішінде бір автомобильге келетін ТҚК саны келесі формулалармен
анықталады [4]:
, (2.15)
, (2.16)
, (2.17)
мұнда – циклдан жылға өту коэффициенті.
, (2.18)
мұнда – автомобильдің жылдық жүрісі, км;
, (2.19)
мұнда – АТК-ның жыл ішіндегі жұмыс күндерінің саны.
Олай болса:
1. ЛАЗ –695 = 365 ( 180 ( 0,87 = 57159 км
=
= 1232 ( 0,26 = 320,32
= 66 ( 0,26 = 17,16
= 21 ( 0,26 = 5,46
2. Сетра = 365 ( 280 ( 0,81 = 82782 км
=
= 864 ( 0,34 = 293,76
= 54 ( 0,34 = 18,36
= 17 ( 0,34 = 5,78
Жалпы парк бойынша ТҚК саны [4]:

, (2.20)

, (2.21)

, (2.22)
мұнда – автомобильдердің тізімдік саны.
1. ЛАЗ –695 = 320,32 ( 90 = 28829
= 17,16 ( 90 = 1544
= 5,46 ( 90 = 491
2. Сетра
= 293,76 ( 50 = 14688
= 18,36 ( 50 = 918
= 5,78 ( 50 = 289
Жалпы автопарк бойынша ТҚК санын анықтаймыз:

= 28828,8+ 14688 = 43517,

= 1544 + 918 =2462,

= 491+ 289 = 780.
Жалпы автопарк бойынша диагностикалық әсер етулердің жылдық санын
анықтау. Жалпы парк бойынша D – 1 саны [4]:

, (2.23)

= 1,1( 2462 – 780 =1928.
Жалпы парк бойынша D – 2 саны [4]:

, (2.24)

= 1,2( 780= 936.

2.2.5 Автомобильдердің ТҚК мен диагностикасы бойынша тәуліктік бағдарламаны
есептеу

ТҚК мен диагностика түрлері бойынша тәуліктік бағдарлама [4]:
, (2.25)
мұнда – ТҚК мен диагностиканың әрбір түрі бойынша тәуліктік
бағдарлама;
– ТҚК мен диагностиканы орындауға арналған аймақтың
жыл ішіндегі жұмыс күндерінің саны.

= ,

= ,

= ,

= ,

= ,

2.3 Жұмыстардың жылдық көлемін есептеу

2.3.1 Нормативті еңбек мөлшерлерді таңдау және түзету

Еңбек мөлшерлерді есептеу үшін тағайындаймыз:
– ТҚК мен АЖ нормативті еңбек мөлшерлері [4]:
1. ЛАЗ - 695
= 0,8 ад-сағ;
= 5,8 ад-сағ;
= 24,0 ад-сағ;
= 6,5 ад-сағ;
2. Сетра
= 1,2 ад-сағ;
= 9,5 ад-сағ;
= 35,0 ад-сағ;
= 8,5 ад-сағ;
– пайдалану жағдайының III категориясын ескеретін коэффициент, К1=1,2;
– жылжымалы құрамның модификациясын ескеретін коэффициент (базалы
модель), К2 = 1,0;
– ыстық құрғақ климаттық ауданды ескеретін коэффициент, К3 = 1,1;
– автомобильдердің пайдалану басынан бергі жүрісін ескеретін
коэффициент:
ЛАЗ-695Н үшін – К4 = 1,0;
Сетра үшін – К4 = 1,3;
– АТК-дағы автомобильдер санын ескеретін коэффициент, К5 = 1,05.
КҚК есептік еңбек мөлшері [4]:
, (2.26)
, (2.27)
мұнда КМ – КҚК жұмыстарын механикаландыру есебінен еңбек мөлшерінің
төмендеуін ескеретін коэффициент;
М– механикаландырылып орындалатын КҚК жұмыстарының үлесі, %.
ТҚК-1 және ТҚК-2 есептік еңбек мөлшерлері келесі формулалармен
анықталады [4]:
, (2.28)
. (2.29)
АЖ меншікті еңбек мөлшері келесі формуламен анықталады [4]:
. (2.30)
ТҚК мен АЖ еңбек мөлшерлері:
1. ЛАЗ - 695
КМ = 1 –= 0,65;
= 0,8 ( 1( 1,05 ( 0,65 = 0,55 ад-сағ;
= 5,8 ( 1( 1,05 = 6,1 ад-сағ;
= 24,0 ( 1( 1,05 = 25,2 ад-сағ;
= 6,5 ( 1,2( 1( 1,1( 1( 1,05 = 9,01 ад-сағ.
2. Сетра
КМ = 1 –= 0,65;
= 1,2 ( 1( 1,05 ( 0,65 = 0,82 ад-сағ;
= 9,5 ( 1( 1,05 = 9,98 ад-сағ;
= 35 ( 1( 1,05 = 36,75 ад-сағ;
= 8,5 ( 1,1( 1( 1,1( 1,3 ( 1,05 = 14,04 ад-сағ.

2.3.2 Жұмыстардың жылдық көлемін анықтау

ТҚК мен АЖ бойынша жұмыстардың жылдық көлемі келесі формуламен
анықталады [6]:

, (2.31)

, (2.32)

(2.33)

. (2.34)
1.ЛАЗ -695
= 28829 ( 0,55 = 15856 ад-сағ;
= 1544 ( 6,1 = 9418,4 ад-сағ;
= 491 ( 25,2 = 12373,2 ад-сағ;
= 57159 ( 90 ( 9,01 1000 = 46350,2 ад-сағ.

2. Сетра
= 14688 ( 0,82 = 12044 ад-сағ;
= 918 ( 9,98 = 9161,6 ад-сағ;
= 289 ( 36,75 = 10620,75 ад-сағ;
= 82782 ( 50 ( 14,04 1000 = 58113 ад-сағ.
Жалпы парк бойынша ТҚК мен АЖ жылдық жұмыс көлемдерін анықтаймыз:
= 15856+ 12044=27900 ад-сағ;
= 9418,4 + 9161,6 = 18580 ад-сағ;
= 12373,2 + 10620,75 = 22994 ад-сағ;
= 46350,2 +58113=104463,2 ад-сағ.

ТҚК-1 және ТҚК-2-мен бірге орындалатын ілеспелі АЖ ескерілген ТҚК мен
АЖ жылдық еңбек көлемдері [6]:
, (2.35)

, (2.36)

, (2.37)
мұнда – ТҚК-1 және ТҚК-2-мен бірге орындалатын ілеспелі АЖ-ның жылдық
еңбек мөлшерлері, ад-сағ ;

,
(2.38)

(2.39)
мұнда СТР = 0,15(0,2 – ілеспелі АЖ еңбек мөлшері.

= 0,15 ( 18580= 2787 ад-сағ;
= 0,15 ( 22994= 3449,1 ад-сағ;
= 18580+ 2787= 21367 ад-сағ;
= 22994+ 3449,1 = 26443,1 ад-сағ;
= 104463,2 – (2787+ 3449,1) = 98227,1 ад-сағ.

Қосымша жұмыстардың жылдық көлемі [6]:

Твсп = 0,2 ( 0,3 (ТЕО, Г + Т1,Г + Т2,Г + ТТР, Г)
(2.40)

Твсп = 0,25 (27900+ 21367 + 26443,1 + 98227,1) =43484.3 ад-сағ.

2.3.3 Жұмыс көлемінің өндірістік аймақтар мен учаскелер бойынша үлестірілуі

ТҚК мен АЖ еңбек мөлшерлерінің жұмыстардың түрлері бойынша үлестірілуін
2.2.-кестеге келтіреміз.

Кесте 2.2
ТҚК мен АЖ еңбек мөлшерлерінің жұмыстардың түрлері бойынша үлестірілуі

Жұмыстардың түрлері % от ТГ, iЕңбек мөлшері,
ТГ, i, ад-сағ
1 2 3
КҚК
Тазалау 45 12555
Жуу 35 9765
Құрғату 20 5580
Барлығы: 100 27900
ТҚК-1
Диагностикалық 9 1923
Бекіту 48 10256.2
Реттеу 10 2136.7
Майлау, май құю жұмыстары 21 4487.1
Электротехникалық 5 1068.35
Қоректендіру жүйесіне ТҚК 3 641
Шиналық 4 854.7
Барлығы: 100 21367
ТҚК-2
Диагностикалық 8 2115.4
Бекіту 44 11635
Реттеу 9 2380
Майлау, май құю жұмыстары 10 2435.5
Электротехникалық 7 1851
Қоректендіру жүйесіне ТҚК 2,5 661.1
Шиналық 1,5 396.6
Кузовтық 18 4759.7
Барлығы: 100 26443,1
АЖ
Бекеттік жұмыстар
Диагностикалық 2,0 1964.5
Реттеу 2,0 1964.5
Бөлшектеу- жинау 27 26521.3
Пісіру- кузов жөндеу 7 6875.9
Сырлау 8,0 7858.2
Барлығы: 46 45184.5
Учаскелік жұмыстар
Қозғалтқыш 9 8840.4
Агрегаттық 7 6875.9
Слесарлы-механикалық 8 7858.2
Электротехникалық 8 7858.2
Аккумуляторлық 1,0 982.27
Қоректендіру жүйесінің аспаптарын жөндеу 2,5 2455.7
Шиномонтаж 2,5 2455.7
Вулканизациялық 1,0 982.27
Темір соғу-рессорлық 2,5 2455.7
Мыстау 2 1964.5
Пісіру 1,5 1473.4
Кузов жөндеу 1,5 1473.4
Арматуралық 4,5 4420.2
Тыс қаптау 3,0 2946.8
Жиыны: 54 53042.6
Барлығы: 100 98227,1
Кесте 2.2. Жалғасы.

1 2 3
Қосымша жұмыстар
Өзіне күтім жасау жұмыстары 40 17393.7
Тасымалдау 10 4348.4
Автомобильдерді айдау 20 8696.8
Материалдық құндылықтарды қабылдау, сақтау және10 4348.4
тарату 20 8696.8
Бөлмелер мен территорияларды тазалау 100 43484.3
Барлығы:

2.3.4 D - 1 мен D – 2 бойынша жұмыс көлемдерінің үлестірілуі

ОНТП –АТП –СТО-80 бойынша диагностикалық жұмыстардың жалпы жұмыс көлемі
келесі түрде үлестіріледі [6]:
TD–1, Г = (0,5 ( 0,6) ( ( ТD,Г ;
(2.41)

TD–2, Г = (0,5 ( 0,4) ( ( ТD,Г ;
(2.42)
мұнда ( ТD,Г – диагностикалық жұмыстардың жалпы жұмыс көлемі;

( ТD,Г = Т1,D + Т2,D
(2.43)

мұнда Т1,D, Т2,D, ТТР,D – тиісінше, ТҚК-1, ТҚК-2 және АЖ кезінде
орындалатын диагностикалық жұмыстардың көлемі .
АТК бойынша диагностикалық жұмыстардың көлемін анықтаймыз:

( ТD,Г = 1923+ 2115.4= 4038.4 ад-сағ;
ТD–1,Г = 0,55 ( 4038.4 = 2221.1 ад-сағ;
ТD–2,Г = 0,45 . 4038.4= 1817.3 ад-сағ.

D-1 мен D-2-ні жеке бекеттерде ұйымдастырған кезде, ТҚК мен АЖ
бекеттерін әрі қарай есептеу үшін ТҚК мен АЖ жұмыстарының жылдық көлемдерін
түзету керек [6]:

; (2.44)

; (2.45)
= 21367–2221.1 = 19146 ад-сағ;
= 26443,1 – 1671.7= 24771.4 ад-сағ;

3 АҒЫНДЫ ЖӨНДЕУ ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ көрсету аймақтарының жұмыстарын
жетілдіру

3.1 Өндірістік жұмысшылардың санын есептеу

Технологиялық қажет жұмысшылардың саны [7]:

РТ = ,
(3.1)

мұнда ТГ – ТҚК,АЖ аймағы немесе учаске бойынша жұмыстардың жылдық
көлемі, ад-сағ;
ФТ – технологиялық қажет жұмысшының жылдық уақыт қоры,сағ.
Жобалау практикасында Рт есептеу үшін жұмысшының жылдық уақыт қорын (ФТ)
еңбек жағдайлары қалыпты өндіріс үшін 2070 сағ және еңбек жағдайлары ауыр
өндіріс үшін 1830 сағ етіп қабылдайды.
Жұмысшылардың штатты саны [7]:

Рш = ,
(3.2)

мұнда Фш – штатты жұмысшының жылдық уақыт қоры,сағ.
Фш мәнін әдебиеттен қабылдаймыз [8]. Көмекші
жұмысшылардың санын осыған ұқсас анықтайды. Жұмысшылардың санын есептеуді
кесте түрінде орындаймыз.

Кесте 3.1

Өндірістік және көмекші жұмысшылардың санын есептеу

Әсер ету Жылдық ФТ, Фш, РТ, ад. Рш, ад.
түрлері еңбек сағ сағ
мөлшері,
ад-сағ

Қозғалтқыш 4 63
Агрегаттар 3 54
Слесарлы-механикалық 4 63
Электротехникалық 4 63
Аккумуляторлар 1 36
Қоректендіру жүйесінің аспаптарын 1 14
жөндеу 1 27
Шиномонтаж 1 27
Жылу 2 18
Арматуралық 1 27
Тыс қаптау

3.3.3 Қоймалық бөлмелердің аудандарын есептеу

Қоймалық бөлмелердің аудандарын автомобильдердің 1 млн. км жүрісіне
келетін қоймалық бөлмелердің меншікті ауданы бойынша анықтаймыз.
Қойма ауданы [11]:

, (3.15)

мұнда – автомобильдердің 1 млн. км жүрісіне келетін қойманың
осы
түрінің меншікті ауданы;
Кпс, Кр, Краз. – тиісінше, автомобильдердің типін, санын және
әртүрлі маркалығын ескеретін коэффициенттер.
Кпс = 1,0 [6]; Кр = 1,2 [6]; Краз. = 1,2 [6].
Формулаға мәндерді қойып, қоймалық бөлмелердің аудандарын есептейміз
және 3.3-кестеге енгіземіз.

Кесте 3.3
Қоймалық бөлмелердің аудандары

Қоймалық бөлмелер , м2 Fск, м2
Қосалқы бөлшектер 3 40,1
Агрегаттар 6 80,2
Материалдар 3 40,1
Шиналар 3,2 42.8
Майлау материалдары 4,3 57.5
Лак және бояу материалдары 1,5 20.1
Химикаттар 0,25 3.34
Құрал-сайман қоймасы 0,25 3.34
Аралық қойма 0,2( Fск 57.5

3.3.4 Автомобильдерді сақтау аймағының ауданын және күту бекеттерінің санын
есептеу

Күту бекеттерінің санын келесі ретпен анықтайды [11]:
– КҚК аймағының алдында:
nЕО = (0,15 ( 0,25) ( NЕО.л ,
(3.16)

nЕО = 0,15 ( 15 = 2.25=2;

– ТҚК-1 (D-1) аймағының алдында [11]:

, (3.17)
( 1; (3.18)

– ТҚК-2 (D-2) аймағының алдында:

, (3.19)
( 1;
– АЖ аймағы үшін [11]:

nТР = (0,2 ( 0,3) ( ХТР,
(3.20)

nТР = 0,2 ( 15 = 3

Автомобильдерді сақтау аймағының ауданы [11]:
, (3.21)

мұнда – автомобильдің жоспарда алатын ауданы, м2;
Аст –автомобильдерді сақтау орындарының саны;
Кп = 2,5 ( 3,0 – сақтаудың автомобиль-орындарын
орналастыру тығыздығы коэффициенті.
Сақтаудың автомобиль-орын саны оларды автомобильдерге бекіткен кезде
парктің тізімдік санына сәйкес келеді, яғни [11]:
Аст = Ап.
(3.22)

Олай болса,
Fx = (27 ( 50 + 22.9( 90) ( 2,5 = 8527.5 м2.

4. Констуркторлық бөлім

4.1 Iс-жүзiндегi құрылымдардың салыстырмалы талдамасы

Шымкент қаласындағы Тұлпар-сервис ЖШС-да автобустардың агрегаттары
мен тетiктерiнiң техникалық жағдайын объективтi тексерудi қамтамасыз ететiн
аспаптар мен қондырғылар жеткiлiксiз. Көптеген жағдайда ақаулы агрегаттар
мен тетiктердi жөндеп қайта пайдалану мүмкiндiгi болмай қалады. Сол
себептен агрегаттар мен тетiктердiң қызмет ету мерзiмi қысқарады.
Салыстырмалы iзденiс нәтижесiнде енгiзiп отырған стендке ұқсас келесi
стендтер қарастырылады:
1. Электр магниттi тежегiшi бар берiлiс қорабын сынау стендi;
2. Гидротежеуi бар берiлiс қорапты сынау стендi;
3. Тұйық контурда берiлiс қорабын сынау стендi.
Бұл стендтердiң ерекшелiгi: стендтер зауыт жағдайында жасалған, оның
негiзгi агрегаттары стандартты бұйымдар және стендпен тексеру және аспаптар
шығыны қысқартылады.
Стендтердiң кемшiлiгi: бiрiншiден, оны қалпына келтiру қиындығы,
екiншiден бұл стендтер тек қана бір маркалы автомобильдердiң берiлiс
қорыптарын сынауға арналған. Ал Шымкент қаласындағы Тұлпар-сервис ЖШС
жағдайында берiлiс қорапты қайта жинау мүмкiн емес, себебi ондай стенд жоқ.

Жобада автобустардың берiлiс қораптарын сынауға арналған стендтiң
модернизацияланған құрылымы ұсынылып отыр.
Ұсынып отырған стендтi Шымкент қаласындағы Тұлпар-сервис ЖШС
жағдайында толық жинап құрастыруға болады. Стендтiң станинасын №16 швеллер
мен 8 мм беттiк болаттан жасауға болады. Құрылымы бойынша ЛАЗ – 699
автобусының iлiнiс муфтасы және стендтiк қорап қарастырылған. Стендтiң жүк
көтеру қондырғысына НШС – шестернялы сорғыш (насос) қолданылады.
Ұсынып отырған стендтiң ерекшелiктерi:
1) жинау кезiнде қарапайым, керектi материалдары мен тетiктерi оңай
табылады;
2) аспаптарын, агрегаттарын және тетiктерiн пайдалану мүмкiндiгi;
3) стендтiң жұмысын және электр сақтануды тексеру аспаптары
қарастырылған.
Стендтiң ерекшелiгiн былайша қорытындылауға болады: еңбек өнiмдiлiгiн
жоғарылатуды қамтамасыз етедi, жөндеу құнын төмендетедi және жөндеудi
арзандатады.
Стендтiң мүмкiндiктерiне:
Стендте зауыттан шыққан стендтегiдей жөндеуден шыққан берiлiс қораптың
барлық техникалық параметрлерiн тексеруге болады, яғни:
- шестернялар бiр-бiрiмен аз күш түсiруге қосылуы;
- шестенялардың жұмыс кезiнде шуылдың болмауы;
- байланыстарғыштардан майдың ағуының болмауы [13].

4.2 Стендтiң құрылысы және жұмыс iстеу қағидасы

Стенд келесiдей негiзгi тетiктерден тұрады: станинаға (1) жетекшi
элекр қозғалтқышы (2) дәнекерленiп орнатылған, шлицтерге (3) iлiнiс муфтасы
(4) орнатылған, стендтiк берiлiс қорып (5), пайдаланылатын қорап (2), НША –
гидроиежегiщ (7), ол май бөшкесiмен (10) байланысқан.
Жетекшi электр қозғалтқыш iлiнiс муфтасы арқылы стендтегi берiлiс
қораптың жетекшi бiлiгiн айналдырады. Ал жетекшi бiлiк – дөңгелектелген
төлкелi- саусақты муфтаның (8) көмегiмен күш түсiру қондырғысына жалғанған.
Күш түсiрудi тексеру және өлшеу үшiн манометр (11) қолданылады. Ол май
магистралына қосылған. Электр қозғалтқышын артық күш түсуден сақтау үшiн
редукциялық клапан қызмет атқарады., ал электрлi сақтануға трансформатор
қарастырылған. Тежеу манометрiн реттеу шүмектiң (12) көмегiмен жүргiзiледi.
Сыналып отырған берiлiс қораптың жетектегi бiлiгiнiң айналу жиiлiгi
стендтегi қораптың берiлiсiмен сәйкес ауысады. Бұл берiлiс қорапты барлық
берiлiс тәртiбiнде сынауға мүмкiндiк жасайды.

4.3 Стендтiң техникалық сипаттамасы

Түрi – стационарлы;
Жетектi электрлi қозғалтқыш;
Түрi – АОП2;
Өлшемi – 51-4;
Қуаты – 7.5 кВт;
Бiлiктiң айналу жиiлiгi, айнмин – 1440;
Күш түсiру қондырғысы – НША шестернялы сорғыш;
Стендтiк берiлiс қорап – ЗИЛ-130;
Майды салқындату жүйесi – су (қалдық су);
Май бөшкесi – металлдан жасалған;
Шүмек - ( 32;
Манометр – 0-25 кгссм3;
Редукциялық клапан.

4.4 Стендтi жұмысқа дайындау

Стендтi пайдаланудан бұрын келесi талаптар орындалуы керек:
- сыналатын қораптың бекiтiлуiн тексеру керек;
- жетектегi барлық байланысқан жерлерiнiң бекiтiлуiн тексеру керек;
- сыналатын қорапқа трансмиссиялық майды өз деңгейiне дейiн құю
керек;
- гидротежегiш жүйесiндегi индустриялды майдың деңгейiн тексеру
керек;
- амперметр мен манометрдiң дұрыс көрсетуiн тексеру керек;
- байланыстардан майдың ағуын тексеру [13].

Сурет 4.1 – Автобустардың беріліс қораптарын сынауға арналған стендтің
жалпы көрінісі

4.5 Қауiпсiздiк iс-шаралары

1. Стендпен жұмыс iстеуге стендтi пайдалану инструкциясын оқып-
үйренген және техника қауiпсiздiгi ережесiмен танысқан жұмысшыларға
рұқсат етiледi;
2. Сыналатын стендке жауапты етiп пайдаланушы жұмысшыны тағайындау
керек;
3. Стендпен жұмыс iстеуге дейiн, стендтi техника қауiпсiздiгi
талаптарына сәйкес толық техникалық тексеруден өту керек;
4. Электрқондырғыларды монтаждау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.