Өндіріске төлемдер құрамы
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
1. Тараз Пасс Транс ЖШС өндірістік шараларын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.1 Тарихы мен жалпы мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Автобустарды пайдалану бойынша мекеменің технико - экономикалық көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2. ӨНДІРІСТІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
3. ЕҢБЕКті ҚОРҒАУ және өндірістік экология ... ... ... ... ... ... ... ..22
3.1. ТҚ және ағымды жөндеу аймағындағы қауіпті және зиянды өндірістік факторларды сараптамалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3.2 Ағымды жөндеу аймағындағы ауа желдету жүйесін есептеу ... ... ... ... .23
3.3 Ағымдағы жөндеу аймағындағы бекеттерінің жарықтандырылуын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.3.1 Табиғи жарықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.3.2 Жасанды жарықтандыруды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
3.4 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .32
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Қазақстан - 2030 экономикалық және әлеуметтік дамуының стратегилық бағыттарында Республикамыздың көлік және коммуникациялық кешенін ары қарай дамытуға ерекше көңіл бөлінген. Кез-келген мемлекеттің көлік жүйесінде автомобиль көлігі ерекше орын алады. Себебі, мемлекеттің барлық өндірістік және экономикалық салаларында тасымалдануға тиісті жүктер мен жолаушылардың төрттен үш бөлігіне дейін осы автомобиль көлігінің үлесіне тиеді. Ал өз кезегінде автомобиль көлігінің негізгі міндеті халық шаруашылығы мен мемлекет тұрғындарының тасымалдауға деген мұқтаждықтарын дер кезінде әрі сапалы, әрі тез және арзан қамтамасыз ету болып табылады. Автомобиль көлігі басқа көлік түрлерімен салыстырғанда жақын маңға тасымалдау үшін ең ыңғайлы және тиімді көлік түрі болып табылады. Автомобиль көлігінің тиімді және үнемді жұмысы жүк және жеңіл автомобильдерден, автобустардан тіркемелерден және жартылай тіркемелерден құралатын көп салалы автомобиль паркін дұрыс әрі оңтайлы пайдалану арқылы қамтамасыз етіледі.
Техникалық пайдалану автомобиль көлігі жүйесінің бірегей түрі болып табылады. Автомобиль көлігінің алдында тұрған маңызды мәселелердің бірі автомобильдердің пайдалану сенімділігін арттыру және оны ұстауға кететін шығындарды төмендету болып табылады.
Автомобиль көлігінің жылжымалы құрамын техникалық жарамды жағдайда ұстап тұру үшін жұмсалатын еңбек және материалдық шығындары автомобиль көлігіндегі жалпы шығындардың едәуір көп бөлігін құрайды. Техникалық ақаулар салдарынан көлік құралдарының бос тұруы мемлекеттің, халық шаруашылығының мақсаты үшін көптеген материалдық шығындар келтіреді. Осы шығындарды азайту автомобиль көлігі саласындағы қызметкерлердің маңызды міндеті болып табылады.
Бұл материалдық және еңбек шығындарды өз кезегінде өндірістік процесстерді кең көлемде механикаландыру және автоматтандыру, сонымен қатар өндірісті басқару мен ұйымдастыруды жетілдіру арқылы азайтуға болады. Бұл проблема бірінші жағынан, автомобиль жасау кәсіпорындарының сенімділігі жоғары және жаңа технологиямен автомобильдер шығару, ал екінші жағынан, автомобильдерді техникалық пайдаланудың тәсілдерін жетілдіру, еңбек өнімділігін арттыру, автомобильдерге техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарының еңбек көлемін азайту, автомобильдердің жөндеу аралықтарындағы жүретін жол көлемін ұлғайту арқылы шешуге болады.
1. Тараз Пасс Транс ЖШС өндірістік шараларын талдау.
0.1. Тарихы мен жалпы мінездемесі.
Тараз Пасс Транс ЖШС 2007 жылы қыркүйек айының 1- де № 2 автобус паркі ААҚ негізінде ұйымдастырылған. Ең басында кәсіпорын Жамбыл автотресінің 18.05.1996. жылда шыққан № 231 үкіміне сай ұйымдастырылды және Жамбыл автобус паркі деп аталды. Сонан соң 1995 жылы ҚР ұлттық жекешелендіру бағдарламасы бойынша АҚ болып қайта құрылып №2Автобус паркі ААҚ деп аталынды және Жамбыл облысының әділет басқармасында 28.12.1995 жылы тіркеліп № 581- 191-АҚ куәлігі берілді. "Тараз Пасс Транс" ЖШС Тараз қаласының шығыс жағындағы Жамбыл даңғылының бойына орналасқан.
Жоғарыда қарастырылған кәсіпорын Тараз қаласының автобекет маңында Жамбыл даңғылының бойына орналасқан. Бұл мекеменің негізгі мақсаты халыққа облыс төңірегінде және қалааралық маршруттар бойынша жолаушылар тасымалдау үшін қызмет көрсету, акционерлік қорды осы мақсаттар үшін пайдаланып табыс табу. 2008 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша серіктестікке 98 адам жұмыс атқарған. 2010 жылғы көрсеткіштер бойынша парктің пайдалану коэффициенті 0,75 болды. Соңғы 2 жыл ішінде 61 дана автокөлік кредит және лизинг бойынша алынды. Бұл мекеме Тараз қаласындағы үш үлкен жолаушылар тасымалдау мекемесінің біреуі болып саналады.
Серіктестік ұжымы 2011 жылы жалпы жолаушылар тасымалдау тендеріне қатысып, жалпы ұзындығы 5052,7 км құрайтын 25 - маршрутты жеңіп алды. Оның ішінде қала маңында жолаушылар тасымалдаудан 12 - маршрут, олардың ұзақтығы 593 км, қалааралық жолаушы тасымалынан 8 - маршрут, ұзақтығы 4335 км, қаланың ішінде 5 - маршрут жалпы ұзындығы 124,7 км.
Осы маршруттарға байланысты әр - түрлі автобустар пайдаланылады. Мысалы Лаз-42021-2, Ик-260-3П, Ик-260-2, Ик-263-3, Ик-250-6, Ик-250259-1, Ик-256-6, SETRA -13, Займлер-Бенц-2, Неоплан- 1, Газель- 38, Паз-320517-12, Паз- 32054-24, Лаз-695-6, Faw Ca 6602-49, Газ 31029-1, Газ 31010-1, Камаз 4310-1, Краз 256 Б-1, ММЗ-4502-1, Газ-5327-1, Зил-431410 автокран-1 автобустары қала маңындағы маршруттарда пайдаланылады. Тараз - Алматы, Тараз - Шымкент сияқты қалааралық маршруттарда пайдаланылады сиымдылығы және қуаттылығы жоғары Икарус - 250, Икарус - 256 және "Сетра" автобустары пайдаланылады. Алыс шетел автобустарының ТМД елдерінің автобустарына қарағанда қуатты дизель қозғалтқыштары, техникалық және жылдамдық сипатамалары, кәзіргі талаптарға сай келетін автобус салондары олардың артықшылықтарын көрсетеді.
Сонымен қатар мұндай автобустардың кемшіліктері де бар. Оларға автобустардың қымбаттылығы, қосалқы бөлшектерінің табылмауы, жөндеу жұмыстарының күрделілігі жатады.
Тараз Пасс Транс ЖШС орналасу сұлбасы 1.1.-суретте көрсетілген. Мекеменің жалпы территориясының ауданы 6,8273 га құрайды. Бұл ауданда БТП, қазандық, асхана, монша, автобус жуғыш, ЖМС, әкімшілік үйі, өндірістік корпус ж.т.б. ғимараттар орналасқан. Жұмысшылырдың жалпы саны 64 адам. Олардың 18-і инженер-техникалық жұмысшылар мен қызметші мамандар, 9-і жүргізуші, 3-ы жөндеу-қызмет көрсетуші жұмысшылар және 6-і басқада жұмысшылар. Жолаушыларды тасымалдау қала ішіндегі 29 маршруттар бойынша 103 автобус жұмыс істейді және де 6 автобус үш арнайы маршруттар бойынша жолаушы тасымалдайды.
9
14
19
3
8
7
16
12
15
13
11
18
1
2
3
4
6
1.1 сурет ТаразПассТранс ЖШС орналасу сұлбасы
1- әкімшілік корпус; 2- жөндеу кешені; 3- диагностика; 4- диспетчер бөлмесі; 5- подстанция ; 6- БТП ; 7- ТҚ-1 және ТҚ-2 зоналары; 8- шина-кузовтық монтаждау цехы; 9- оқызмет көрсету кешені; 10- механикалық жуу; 11- консервация; 12- автобустарды жөндеу бастырмасы; 13- автобустарды жинау; 14-кислотная; 15-жағар май; 16- АЗС; 17-ашық тұрақ ;
Қосымша 3 қалалық , 12-і қала маңындағы, 14 қалааралық маршруттар бар. Барлық қиындықтарға қарамай жолаушыларға тасымалдау қызметін көрсету бойынша үлкен жұмыстар жасалынып жатыр. Бір жылдың ішінде автобустардың қозғалыс графигіне 28 автобус қосылды, маршруттардағы рейстер саны 29-ға дейін көбейтілді.
Жолаушыларды тасымалдау жұмыстарын оңтайландыру үшін өндірісті басқару орталығы құрылған. Өндірістегі барлық жұмыстардың ақпараты осы орталықа келіп түседі және орталықтың мәлеметтері бойынша шешім қабылданады. Өндірісті басқару жұмыстары негізінен бас инженер мен пайдалану бөлімінің құзырына берілген. Бас инженердің қарамағында бірнеше бөлімдер мен цехтар бар. Бөлімдерге жоспарлау - экономикалық және қозғалыс қауіпсіздігі бөлімдері жатса, цехтардан кузов цехы, ТҚ комплексі, АЖ аймағы, жуып - тазалау аймағы мен қоймалар жатады.
Мекеменің өндірістік - шаруашылық әрекеттерінің жақсаруына өзін-өзі ақтау және еңбектің арендалық қатынастарына өту бойынша бизнес - жоспардың орындалуы себеп болды. Мекеменің жұмыстарын ұйымдастыру кіші әкімшіліктің қызметімен атқарылады. Мекеме төрағасы өндірісті жалпы басқарады және қосалқы бөлшектерді жеткізу, келісімдер жасау, сұраныстар жасау т.б.жұмыстармен айналысады. Тараз Пасс Транс ЖШС басқару структурасы 1.2.- суретте көрсетілген. Директордың орынбасары инженерлік-техникалық мәселелер мен тікелей өндірісті ұйымдастырумен шұғылданады, жұмыстардың орындалуын бақылайды, жұмыс жоспарын жасайды, қоймадағы қосымша бөлшектерді бөлістіреді т.б.
Директор
Кадр.бөлім.бастығ.ыы
Директор.орынбасары
Жосп.-экон.бастығы
КДП
бастығ.
Бухгалтерия
Касса
Орталық
қойма
Гараж
бастығы
Шеберх.
бастығы
БГБ
БӨП
механик
АЗС
Инженер КҚ
Бас бухгалтер
А\К бастық
ӨТБ.баст.
1.2-сурет. Мекеменің басқару сұлбасы
Осы маршруттарға байланысты әр - түрлі автобустар пайдаланылады. Мысалы Лаз-42021-2, Ик-260-3П, Ик-260-2, Ик-263-3, Ик-250-6, Ик-250259-1, Ик-256-6, SETRA -13, Займлер-Бенц-2, Неоплан- 1, Газель- 38, Паз-320517-12, Паз- 32054-24, Лаз-695-6, Faw Ca 6602-49, Газ 31029-1, Газ 31010-1, Камаз 4310-1, Краз 256 Б-1, ММЗ-4502-1, Газ-5327-1, Зил-431410 автокран-1 және автобустары қала маңындағы маршруттарда пайдаланылады
Тараз - Алматы, Тараз - Шымкент сияқты қалааралық маршруттарда пайдаланылады сиымдылығы және қуаттылығы жоғары Икарус - 250, Икарус - 256 және "Сетра" автобустары пайдаланылады. Алыс шетел автобустарының ТМД елдерінің автобустарына қарағанда қуатты дизель қозғалтқыштары, техникалық және жылдамдық сипатамалары, кәзіргі талаптарға сай келетін автобус салондары олардың артықшылықтарын көрсетеді.
FawCa 6602 маркалы автобустар ең көп санды немесе 45,0% құрайды. Олардан кейін Газель автобустары 23,8%, ПАЗ-3205 автобустары 20,0%, Икарус автобустары 13,1%. Автомобиль паркінің пайдалану мерзімі бойынша құрамы 1.4. суретте және 1.2. кестеде көрсетілген.
Арнайыландыру коэффициентін келесідей есептейміз, Кс:
KC=100Ув2і-1 , (1.1) (1.1)
мұндағы Ув - көрсетілетін қызметтердің меншікті салмағы, %;
i - ранжирленген қатардағы көрсетілетін қызметтердің меншікті салмағының реттік нөмірі.
Арнайыландыру коэффициентін 2012 жылдың мысалында есептейміз. Арнайыландыру коэффииценттерінің барлық үш талданатын жылдағы мәнін 1.1-ші кестеде көрсетеміз.
КС=10076x2x1-1+14,6x2x2-1+6,4x2x3-1 +2,3x2x4-1+0,7x2x5-1=0,57
Арнайыландыру коэффициенттері 2004 - 0,59; 2005 - 0,61; 2006 - 0,57 арнайыландырудың жоғарғы деңгейін көрсетеді.
1.1-ші кестедегі мәліметтерді талдай отырып, кәсіпорынның негізгі іс-қызметінің түрі мердігерлік жұмыстар екенін көріп отырмыз, оған келесі жұмыстар кіреді: суқұбырларын салу, ұңғымаларды бұрғылау мен жөндеу, тоғандарды қайта құру және т.б. 2011 жылдан 2012 жылға дейін 2 еседен астам өскен мердігерлік жұмыстардың пайызының ұлғаюымен байланысты арнайыландыру коэффициенті шамалы төмендеді.
Жалпы көрсеткіштер келесі болып табылады: жалпы өнім бойынша қор беру (ФД), қорсыйымдылық (ҚС), қормен жарақтаулық (ҚЖ). Оларды келесі формулар бойынша есептейміз:
ФД=ВПОПФ (1.2)
ФЕ=ОПФВП (1.3)
ФВ=ОПФЧР (1.4)
мұндағы ВП - жалпы өнімнің құны, мың теңге.;
ОПФ - негізгі өндірістік қорлардың құны, мың теңге.;
ЧР - қызметкерлердің ортажылдық саны, адам.
Кестеде келтірілген мәліметтерден өндірістің өсуі жүріп жатқанын көреміз, себебі қызмет көрсетулерді іске асырудан түскен ақша 20 пайызға ұлғайды. Мамандардың елеусіз ағулығы байқалып отыр және, негізінен, бұл ақиқат 2011 жылы қормен жарақтанулық деңгейінің кішкене құлдырауына әсер етеді. Негізгі өндірістік қорлардың ортажылдық құны 2012 жылдың деңгейінде қалған, бұл қорберудің ұлғаюына және қорсыйымдылықтың төмендеуіне әсер еткен.
1.2 Кәсіпорынның экономикалық сипаттамасы
"Тараз Пасс Транс" ЖШС ғимараттардың құрылысын, құрылыс материалдарын сатуды, сонымен қатар жекеменшік тұрғын емес жылжымайтын мүлікті жалға беруді және құрылыс техникасына қызмет көрсетуді іске асырады. Жылжымалы тізбекті сақтау, техникалық қызмет көрсету мен жөндеу фирманың алаңында өз күшімен жасалынады.
Экономикалық іс-қызметтің негізгі мақсаты пайданы алу және осы көрсеткіш бойынша бүтіндей жұмыс нәтижелерін бағалауға болады.(1.1 -кесте).
Кесте 1.1 Көрсетілетін қызметтердің құрылымы
Көрсетілетін қызметтердің түрі
2010 ж. 2005
2011 ж. 2006
2012 ж. 2007
Түскен ақша,
мыңтеңге.
Меншікті салмақ
%
Ранг
Түскен ақша,
мың теңге.
Меншікті салмақ
%
Ранг
Түскен ақша,
мың теңге.
Меншікті салмақ
%
Ранг
1. Мердігерлік жұмыстар
7629
77,7
1
10284
80
1
11757
76
1
2. Субмердігерлік жұмыстар
585,6
6
3
1469
11,4
2
2263
14,6
2
3. Механизмдердің көрсететін қызметтері
103
1,1
5
89
0,7
5
106
0,7
5
4. Құрылыс материалдарын көтерме сату
1332
13,6
2
694
5,4
3
982
6,4
3
5. Жалға алу
165
1,6
4
322
2,5
4
357
2,3
4
Нәтижесі
9817
100
-
1285
100
-
15467
100
-
Арнайыландыру коэффициенті
0,59
0,61
0,57
Жекеменшік фирма үшін пайдалық маңызды, себебі оларға мемлекеттің көмегіне сенуге болмайды, шығындық жағдайында оларды банкроттық күтеді.(1.2-кесте)
Кесте 1.2 - Негізгі өндірістік қорлар
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Негізгі өндірістік қорлардың ортажылдық құны, мың теңге.
2661
2544
2699,6
106,1
2. Өзіндік құны бойынша жалпы өнімнің құны, мың теңге.
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
3. Қызмет көрсетулерді іске асырудан түскен ақша, мың теңге.
9817,6
12859,2
15467,4
120,3
4. Жұмысшылардың ортажылдық саны, адам
29
29
30
102,6
5. Қормен жарақталғандық, мың теңге.адам
17,98
17,08
17,64
103,3
6. Жалпы өнім бойынша қорберулік
0,71
0,902
0,956
106
7. Қорсыйымдылық
0,056
0,044
0,042
95,5
8. 1 ортажылдық қызметкерге өндірілген жалпы өнім, мың теңге.
63,82
77,02
84,32
109,5
Кәсіпорын жұмысының қаржылық іс-қызметі туралы мәліметтер 1.3-ші кестеде келтірілген.
Кесте 1.3 Кәсіпорын жұмысының қаржылық нәтижелері
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Қызмет көрсетулерді іске асырғаннан түскен ақша, мың теңге
11972,68
15681,96
18862,68
120,3
соның ішінде ҚҚС, мың теңге
2155,08
2822,76
3395,28
120,3
2. Қызмет көрсетулерді іске асырғаннан түскен ақша (ҚҚС-сыз), мың теңге
9817,6
12859,2
15467,4
120,3
3. Іске асырылған қызмет көрсетулердің өзіндік құны, мың теңге
9445,4
11476,8
12899
112,4
4. Қызмет көрсетулерді іске асырғаннан алынған пайда (шығын), мың теңге
363,2
1382,4
2567,8
185,7
1.3-ші кестені талдай отырып, экономикалық көтерілу байқалады, 2005 жылмен салыстырғанда өсім 90 пайыз дерлік құрды, ал 2004 жылға қатысты пайда 7 есе өсті. Мұндай нәтижелерге өзіндік құнның минималды қымбаттауы кезінде табыстың ұлғаюы есебінен қол жеткен.
Кәсіпорын өндірісінің көрсеткіштер динамикасы 1.4-ші кестеге жинақталған.
Кесте 1.4 - Өндіріс көрсеткіштерінің динамикасы
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011ж. қатысты 2012 ж., %
1. Қызметкерлердің ортажылдық саны, адам
110
90
64
102,6
2. Жалақының қоры, мың теңге
1494,4
1875,6
3173,9
169,2
3. Қызметкерлердің бір жылдағы орташа жалақысы, теңге
10097
12588
20744,4
164,8
4. Іске асырылған қызмет көрсетудің өзіндік құны, мың теңге
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
5. Пайда, мың теңге
363,2
1382,4
2567,8
185,7
6. Рентабельділік, %
3,8
12
19,9
165,8
1.4-ші кестенің негізінде кәсіпорын өндірісінің динамикасы жақсарды деген қорытынды жасауға болады. Пайда ұлғайды, сәйкесінше сондай пайызға жалақы қоры да өсті, ал қызметкерлердің шамалы ұлғаюымен бірге жалақының 65 пайызға өсуін берді. Экономикалық өсумен бірге рентабельділік деңгейінің 2011 жылы 3,8 пайыздан 2012 жылы 19,9 пайызға дейін жоғарылауы қосалқы жүреді, динамиканы ескере отырып, жылдам дамитын фирмаларға жатқызуға болады.
1.3 Өндірістік төлемдер және өнімнің өзіндік құны
Өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысының ең маңызды көрсеткіштерінің бірі, өнімнің өндірісіне ақшалай төлемдерді көрсетеді және бағақұру процесінде негізгі фактор болып табылады. Өзіндік құнның деңгейінен кәсіпорынның іс-қызметінің қаржылық нәтижелері және оның салдарынан өндірістің кеңею ырғақтары тәуелді болады. Өзіндік құнға әсер ететін факторларды құрылымдық қарастыру кезінде ең салмақты құрамаларды, сонымен қатар олардың төмендеу жолдарын айқын бақылап өтуге болады. Кез келген өндірісте жоғалтусыз өзіндік құн төмендейтін, ал кейде сапа ұлғаятын төлемдерді төмендететін факторларды табуға болады, бұл өзіндік құнды басқару деп аталады. Осы басқарудың негізгі элементтері төлемдерді жоспарлау, нормалау, өзіндік құнды болжау, талдау және бақылау болып табылады. Өндіріске төлемдер құрамы 1.5-ші кестеде жазылған.
Кесте 1.5 - Өндіріске төлемдердің құрамы
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2010 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Негізгі өндіріске төлемдер, барлығы, мың теңге.
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
соның ішінде а) Материалдық төлемдер, мың теңге:
соның ішінде: шикізат пен материалдар
қызмет көрсетулер
отын
энергия
66867
4301,6
1528
961
75,8
8344
4765,4
2430
1048
100,2
8586,8
4528,2
2851
1143
63,8
102,9
95
117,3
109,1
64
б) Еңбекті төлеу қоры, мың теңге.
1494
1875
3173,9
169,2
в) Бірыңғай әлеуметтік салық, мың теңге.
623,4
757,4
850,2
112,2
г) Амортизация, мың теңге.
135,8
112,4
158
140,6
д) Басқа да шығындар, мың теңге.
324,6
387,4
127,1
34
2. Іске асырылған қызмет көрсетулердің өзіндік құны, мың теңге.
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
Кестеден негізгі төлемдердің негізгі бөлігі бұл шикізат пен материалдар 2011 жылы 5 пайызға төмендегенін, бірақ өзіндік құны 12 пайызға ұлғайғанын және бұл жалақы қорының ұлғаюымен байланысты екенін көреміз. Тозу деңгейі елеулі өскен, бұл өсу 2012 жылы техниканың 3 бірлігін сатып алумен байланысты.
1.4 Жылжымалы тізбекті сақтау
Тараз Пасс Транс ЖШС-ның іс-қызметінің негізгі сферасы құрылыс болып табылады және техниканың бір бөлігі, негізінен құрылыстық, ашық учаскелерде құрылыс нысанына тікелей жақын арада сақталынады. Күнделікті алаңға қайтып келетін жылжымалы тізбек сақтау тәсілі бойынша екі топқа бөлінеді: жылытылатын бокстарда және ашық алаңшаларда. Бокстарда басымдау жеңіл көлік сақталынады, осы машиналардың жүргізушілері гараждағы тазалық пен тәртіпке, сондай-ақ өрт қауіпсіздігіне жауап береді.
Ашық алаңшаларда жүк автомобильдері мен арнайы техника сақталынады. Кәсіпорын бойынша қозғалыс бағытжолдарынан алшақтанған орындарда қосалқы бөлшектерге тағайындалған ақаулы техника тұр. Жөндеуді күтудегі техника өзінің әдеттегі сақталу орындарында және шеберханада тұр. Ашық алаңшаларда жинастыруды трактордың көмегімен өткізеді. Кәсіпорынның алаңы айқындау ЭМДП.01.009.000Д2 парағында ұсынылған.
Алаңның негізгі өлшемдері мен меншікті салмағы 1.6-шы кестеде ұсынылған.
Кесте 1.6 - Тараз Пасс Транс ЖШС алаңында орналасқан құрылыс ғимараттарадың өлшемі мен сипаттамасы
№
Жоспар бойынша литер
Құрылыс бөлшектерімен құрылымның аты
Өлшеген бойынша өлшемі
Алаң м[2]
Биіктігі
м
1
А
Әкімшілік ғимараты
37x18,5
684,5 м[2]
7,4
2
Аʹ
Қосып соғу (өтім)
8,4x5,6
47,0
3,5
3
Б
Техникалық жөндеу кешені
96,8x48,5
4694,8
7,3
4
Бʹ
Қосып соғу (цех)
12,5x48,5
606,3
7,3
5
Б2
Қосып соғу (диагностика)
24,8x8,7
215,7
4,4
6
Б3
Қосып соғу (диспетчер)
24,8x7,2
165,3
3,7
7
В
ТӨП
7,9x8,4
50,5
3,0
8
Г
Айналым кассасының ғимараты
12,6x6,7
84,4
4,15
9
Гʹ
Қайта соғылым
3,5x3,5
12,3
4,15
10
Д
ТҚ-2
60,35x36,6
2208,8
8,1
11
Г7
Трансфоматорлық подстанциясы
10,15x5,5
55,8
3,5
12
Г8
Электродизельді подстанциясы
5,5x4,4
25,2
2,8
13
Г[9]
Қойма
6,1x4,95
30,2
3,2
14
Е
Өндірістік цехы
31,0x18,95
591,2
6,35
15
Ж
Өндірістік кешен
42,95x18,5
785,3
6,8
16
З
Механикаландырылған жуу-тазалау кешені
42,6x18,5
788,1
5,4
17
И
Операторлық (АЗС)
6,45x3,75
24,2
3,1
18
Л
Автогараждар
105,35x6.0
632,1
3,5
19
М
Автогараждар
6.0x35,0
210,0
3,5
20
Г6
Төбесі
18,5x5,6
103,60
-
1.5 Кәсіпорын қызметкерлерінің саны
Қызметкерлердің саны кәсіпорынның тұрпаты мен құрылымынан, оның жұмыс істеу тәртібінен және көрсетулетін қызметтерден тәуелді. Қызметкерлердің тізімдік санын құрастыру кезінде оған тұрақты немесе маусымдық жұмысқа қабылданған жұмысшылардың барлық категорияларын кіргізеді.
Тізімдік құрамның күнделікті саны, қағида бойынша, қызметкерлердің шығып кетуімен және жаңаларын қабылдаумен, сонымен қатар тәжірибені, әсіресе жазғы айларда, өтуге келулерімен байланысты әр түрлі болады. Жылдың соңында қызметкерлердің ортатізімдік санын есептеп шығарады. Тараз Пасс Транс ЖШС қызметкерлерінің ортатізімдік саны және оларды негізгі категориялар бойынша таратылуы 1.7-ші кестеде 2013 жылдың 1 қаңтарына келтірілген.
Тізімдік құрамнан басқа кәсіпорынға қандай да бір бейімді емес жұмыстарды өткізу үшін штаттан тыс қызметкерлер, мысалға, ішкі жөндеумен айналысатын құрылыс бригадасы, тартылу мүмкін. Олармен орындалатын жұмыстардың көлемі елеусіз.
Кесте 1.7 - Кәсіпорын қызметкерлерінің саны
Қызметкерлер құрамы
Саны, адам
Әкімшіліктік-басқарулық қызметкерлер
64
1.Шаруа көлігінің жүргізушілері
2.ИТҚ (ер адам)
3.ИТҚ (әйел)
4.Жөндеу қызметкерлері
5.Құрылыс учаскісі
6.Қосымша қызметкерлері
7.Медпункт
8.Автоколонна (НДФЗ қызметкерлері)
9.Қарауылдар
3
10
8
9
3
6
4
19
4
Нәтижесі:
Әйел адам:
Ер адам:
64
17
47
1.6 Автопарктің іс-қызметін талдау
Автомобиль көлігі құрылыс матриалдары мен техниканы құрылыс орындарына жеткізіп беру үшін пайдаланылады. Автомобильдердің барлық топтары бойынша автопарк жұмысының біріккен талдауын өткіземіз. Автопарк жұмысын талдау нәтижелері 1.8-ші кестеде келтірілген.
Кесте 1.8 - Автопарктің жылдық бағдарламасы
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Тасымалдар көлемі, мың т
13,86
13,7
14,74
107,6
2. Жүкайналымы, мың тxкм
1088
1105
1315
119
3. Барлық жылжымалы тізбек
26
27
30
111
4. Жалпы жүріс, мың км
409
428,2
457,2
106,8
5. Ортатәуліктік жүріс, км
106,2
109,3
105,8
96,8
6. Кәсіпорындағы автомобиль-күндер
6604
6885
7470
108,5
7. Жұмыстағы автомобиль-күндер
3853
3917
4322
110,3
8. Жөндеудегі автомобиль-күндер
1376
1412
1461
103,5
9. Жүктелімдегі болу уақыты, мың сағ
30,8
31,3
34,6
111
10. Жылжымалы тізбекті пайдалану коэффициенті
0,58
0,57
0,58
102
11. Техникалық дайындық коэффициенті
0,79
0,795
0,804
101
1.8-ші кестеден мәліметтерді талдай отырып, бұл автокөлік кәсіпорны емес екеніне және көлік тек қана өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайдалатына қарамастан, жеткілікті жоғарғы көрсеткіштерді көреміз. Автопарктің жаңаруына жақсы тенденция байқалады, егер 2011 жылы бұл 1 автомобиль болса, ал 2012 жылы олар 3 болды. Жұмыстағы автомобиль-күндер саны 10 пайызға ұлғайды, яғни жұмысшылардың жұмыс бастылығы жоғарылады. Жөндеудегі күндер саны елеусіз жоғарылады, бірақ жылжымалы тізбекті пайдалану коэфициенті мен техникалық дайындық коэффиицентіне елеулі әсер етпеді.
1.7 Машиналарды техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді ұйымдастыру
Тараз Пасс Транс ЖШС-та негізгі өндірістік қызмет көрсетулерден басқа кәсіпорын қарамағындағы техниканы өзіндік қызмет көрсетумен және жөндеумен айналысады.
Алғашында кәсіпорын механикаланған колонна ретінде ұйымдастырылған еді, бұл техника мен оған қызмет көрсетудің үлкен санын білдірген, себебі шет жақта жөндеу мен қызмет көрсету тасымалдардың жоғарғы өзіндік құнына алып келер еді, ол алғашқы деңгейде негізгі іс-қызмет болып табылған. Жөндеулер санын есептеумен және жабдықтармен толық қамтамасыз етумен бастапқы сапалы жобаның арқасында кәсіпорын толық дәрежеде жинақталған, бірақ оның ішінде үлкен бөлігі ескірген, шеберхана жабдықтарының тізімі (қосымша 2) және көтеру-тасымалдау тізімі (қосымша 3).
Қазіргі уақытта машиналарды техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің кешендік жүйесі үш стратегияны ескереді:
-тоқыраудан кейінгі қажеттілік бойынша - С1;
-жөндеу-қызмет көрсету әрекеттердің мерзімі мен құрамы бойынша атқарымнан (күнтізбелік уақыттан) тәуелді регламентталған - С2;
-кезеңдік немесе үзіліссіз бақылаумен (диагностикалаумен) күйі бойынша - С3.
Осы стратегиялардың әрқайсысының өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Қандай да бір құрама бөліктің тоқырауынан кейін қажеттілігі бойынша стратегия кезінде машина қоры мен оның құрама элементтерін толық пайдалануға қол жетеді. Бірақ бұл кезде сенімділік (тоқыраусыздық) төмендейді, машиналардың техникалық себептер бойынша бос тұрулар және осы бос тұрулармен байланысты жоғалтулар ұлғаяды. Машинаның төмен сенімділігі кезінде берілген стратегияны қолдану негізінде мүмкін емес, себебі тоқыраулар ағыны жұмысты ең жауапты кезеңде тоқтатып қоюы мүмкін. Бұл стратегияның сферасы - алдын ала алмаған кездейсоқ тоқыраулардың салдарын жою.
Келесідей міндетті сипатқа ие болатын техникалық қызмет көрсетудің көптеген операциялары үшін 1-ші стратегияны пайдалану дұрыс емес: майды, сүзгіш элементтерді алмастыру, тежеу сұйықтығының деңгейін тексеру және т.б. Сондықтан негізінен өндірісті механикаландырудың басынан техниканың жұмысқа қабілеттілігі қызмет көрсету мен жөндеудің
1.8 Жобаның тақырыбын негіздеу
Техникалық сервис - бұл техниканы тиімді пайдалану және оларды пайдаланудың бүкіл кезеңі ішінде дұрыс күйінде ұстау бойынша жұмыстар мен қызмет көрсетулер кешені. Бұйымды пайдалануға келесілер кіреді: тағайындалуы бойынша пайдалану, техникалық қызмет көрсету, жөндеу. Машиналарды техникалық пайдаланудың мақсаты дұрыстылығын, жұмысқа қабілеттілігін және қорын қалпында ұстау, сақтау және қалпына келтіру болып табылады. Оған машиналарды жанармаймен және майлау материалдарымен толтырып қою, тазалау, реттеу, машиналардың жылдам тозатын элементтерін алмастыру, оларды қалпына келтіру, машиналар мен құрама бөліктерінің күйін тексеру мен диагносттау, қрлдық қорын анықтау, қоршаған ортаға әрекетін бақылау, тозған бөлшектерді қалпына келтіру бойынша жұмыстарды орындау, пайдаланудағы машиналарды модернизациялау кіреді.
Кәсіпорында автомобильдік паркінің жеткіліксіздігі мен шектелген жаңартуы жағдайларында машиналар иегерлері мен бүкіл жөндеу-қызмет көрсету базасының жөндеу-қызмет көрсету өндірісінің мәні елеулі өседі. Паркті шектелген жаңарту кезінде ұтымды пайдалану, ұқыпты сақтау, уақтылы мен сапалы жөндеу-қызмет көрсету әрекет етулер автомобильдік паркінің саны мен дұрыстығын ұстап тұруға қабілетті.
Техниканы пайдаланудың жоғарғы тиімділігін қамтамасыз ету, машиналардың жұмысқа қабілеттілігін ұстап тұратын немесе қалпына келтіретін, әрекет етулер кешенін уақтылы қолдану қажеттілігін анықтайды. Бұл әрекет етулер өзінің мақсатына жетеді, егер олар қазіргі заманғы технолоиялар мен прогрессивтік жөндеу-технологиялық жабдықтарды қолданумен іске асырылса.
Берілген жобаның мақсаты машиналардың күйін тереңірек бағалауды қамтамасыз ету және жөндеуді сапалырақ өткізу үшін диагностикалық операцияларды енгізу болып табылады. Диагностика жөндеуге шығындарды төмендетуге мүмкіндік туғызады және машинаның қатардан уақытынан бұрын шығуға жол бермеуге мүмкіндік туғызады.
2. Автокөліктерді техникалық қызмет көрсетуді және жөндеуді жетілдіру
2.1 Автокөліктерді техникалық қызмет көрсету түрлері мен кезеңділігі
Тораптардың, агрегаттардың және бүтіндей автомобильдің техникалық күйінің параметрлерінің өзгеруі заңдылығын білу пайдалану процесінде жұмысқа қабілеттілігін және техникалық күйін басқаруға, яғни оның жұмысқа қабілеттілігін ұстауға және қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Бұл жұмыстар екі үлкен топтарға - техникалық қызмет көрсетуге және жөндеуге бөлінеді. Біздің елімізде автомобильдерге техникалық қызмет көрсету (ТҚК) жоспарлық негізде өткізіледі, ол ТҚК жүйесі болып табылады және пайдалану процесінде автомобильдердің сапасының берілген көрсеткіштерін қамтамасыз ету мақсатында ТҚК жұмыстарының тәртібін анықтайтын, өзара байланысты нормалар мен ережелердің кешенінен тұрады.
АКК-да орындалатын автомобильдердің ТҚК кезеңділігі, орындалатын жұмыстардың тізімі және енбексыйымдылығы бойынша келесі түрлерге бөледі: Күнделікті ТҚК (КҚК); ТҚК-1; ТҚК-2; маусымдық ТҚК (МТҚК)
КҚК-ның тағайындалуы: қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған жалпы бақылау; автомобильдің сыртқы түрін ұстау.
ТҚК-1, ТҚК-2 тағайындалуы: автомобильдің механизмдері мен агрегаттарының техникалық күйінің параметрлерінің өзгеру қарқындылығын төмендету; қазіргі заманға сай бақылау-диагносттау, бекіту, реттеу және басқа да жұмыстарды жүргізу жолымен тоқыраулар мен ақауларды анықтау және алдын алу.
Жылына екі рет өткізілетін, маусымдық техникалық қызмет көрсетудің мақсаты жылжымалы тізбекті маусымның (жыл уақытының) өзгеруі кезінде пайдалануға дайындау болып табылады.
Жол-климаттық жағдайлар ТҚК кезеңділігіне әсер етеді. Автомобильдердің ТҚК кезеңділігін түзетуді пайдалану жағдайларының категориясынан тәуелді іске асырады. Әр категория жол төсемінің тұрпатымен немесе топырақтың күйімен, жергілікті жердің бедерімен және қозғалыс жағдайларымен сипатталады.
2.2 Жылжымалы тізбекті техникалық қызмет көрсету мен диагносттауды ұйымдастыру
АКК-да ТҚК жұмысшы бекеттерде іске асырылады. Жөндеу операцияларының санынан тәуелді жұмысшы бекеттер әмбебап немесе арнайыланған болуы мүмкін. Әмбебап бекеттерде, жинастыру-жуудан басқа, жұмыстардың барлық түрлері орындалады. Осындай бекеттің бірінде мамандықтары әр түрлі жұмысшылардың (слесарьлардың, майлаушылардың, электршілердің) немесе әмбебап жұмысшылардың тобы жұмыс істейді. Барлық жұмыстардың белгілі бір технологиялық ізділігі бар. Арнайыланған бекеттерде ТҚК-ны өткізу кезінде жұмыстардың барлық көлемі бірнеше бекеттер арасында үлестіріледі. Арнайыланған бекеттердегі жабдықтар белгілі бір операцияларды орындау үшін тағайындалған. Мұндай бекеттер мамандықтары сәйкес жұмысшылармен қызмет көрсетіледі.
Жұмыстардың көлемінен тәуелді автомобильдерді ТҚК-ны ағынды немесе тұйықталған әдіспен орындайды. Тұйықталған әдіспен ТҚК-ны ұйымдастыру (әмбебап тұйықталған бекеттерде) автомобильдің әр бекетте болуының әр түрлі ұзақтылығы кезінде мақсатқа сай. Осы әдістің кемшіліктеріне автомобильді бекетке орнату мен одан шығуға уақыттың елеулі жоғалулары, маневр жасау кезіндегі пайдаланған газдармен ауаның ластануы және бірдей жабдықтардың үлкен санын пайдалану қажеттілігі жатады.
ТҚК-ны ұйымдастырудың ағынды әдісі арнайыланған жұмысшы бекеттерде белгілі бір ізділікпен жұмыстарды орындаудың берілген уақытымен жұмыстарды орындауды ескереді. Бұл әдіс автомобильдердің орын ауыстыруына және жұмысшылардың бір бекеттен басқаға ауысуына уақыттың жоғалуларын қысқартуға, сонымен қатар өндірістік үймереттің ауданын үнемдірек пайдалануға мүмкіндік береді. ТҚК-ны ұйымдастырудың ағынды әдісінің кемшілігі жұмысшы орындарда жұмыстардың көлемін өзгерту күрделілігі болып табылады.
ТҚК-ның ағынды әдісі кезінде автомобильдің бекеттен бекетке орын ауыстыруы үшін үзіліссіз және кезеңді әрекеттегі конвейерлерді пайдаланады. Үзіліссіз әрекеттегі ағынды жолдарда (автоматтық ағынды жол) барлық жұмыстарды жұмысшы бекеттер бойынша үнемі орын ауыстырып отыратын автомобильде орындайды. Мұндай жолдарды КҚК үшін, ЖЖЖ кезінде кең қолданады. Кезеңді әрекеттегі ағынды жолдарда автомобильдерді тек бір бекеттен басқаға қозғалтады, ал барлық жұмыстарды қимылсыз автомобильдерде өткізеді.
Автомобильдерге қызмет көрсету бойынша операцияларды бекеттік технологиялық операциялық карталармен сәйкес орындайды. Онда операцияның аталуын, техникалық жағдайлары мен оны орындауға кететін уақыт нормаларын, қолданылатын сайман мен жабдықты, жұмысшының мамандығын, операцияларды орындау бекеті мен қызмет көрсетулер орындарының санын көрсетеді. Бекеттік технологиялық карталар агрегатты немесе торапты реттеу мен майлауды бақылау бойынша жұмыстарды орындау үшін тағайындалған.
Автомобилдерді ағынды жолдарда ТҚК кезінде жұмысшыларды бекеттерде орналастырудың карта-сызбасын толтырады. Карта-сызбада жұмысшылардың саны, ауысымдағы қызмет көрсету жолының өндірістілігі туралы ақпарат және бекеттік технологиялық карталардың мәліметтер болады.
ТҚК өндірісін ұйымдастыру бригадалық немесе бригада-учаскелік болуы мүмкін. Ұйымдастырудың бригадалық түрі кезінде бригадалар қызмет көрсетудің берілген түрінің шектерінде машинаның барлық агрегаттары бойынша жұмыстарды орындайды. ТҚК-ны ұйымдастырудың бригадалық-учаскелік түрі кезінде жеке өндірістік учаскелерде сәйкес агрегаттарға қызмет көрсету бойынша барлық жұмыстар орындалады. АКК жұмыстардың бағдарламасынан тәуелді әр түрлі тағайындалған өндірістік учаскелердің әр түрлі санын орнатады. АКК жұмыстарының үлкен емес бағдарламасы кезінде бір учаскеде агрегаттардың бірнеше түрлеріне қызмет көрсету мүмкін болады.
Барлық АКК-ларда учаскелерді немесе бригадаларды басқару ыңғайлығы үшін жұмыстардың келесі түрлері бойынша өндірістік кешендерге біріктіруге болады: машиналарға техникалық қызмет көрсету мен олардың техникалық күйін диагносттау; тікелей автомобильдерде ағынды жөндеу; автомобильдерден шешілген агрегаттарды, тораптарды және бөлшнектерді ағынды жөндеу.
Өткізу уақыты бойынша диагносттау кезеңді және үздіксіз болады. Кезеңді диагносттауды автомобильдің белгілі бір жүрісінен кейін іске асырады. Үздіксіз жүргізушімен үнемі машинаны пайдалану процесінде өткізіледі.
Шешілетін міндеттерден тәуелді диагносттауды екі түрге бөледі: Д-1 және Д-2. Қағида бойынша, ТҚК-1 алдында орындалатын, Д-1 диагносттау кезінде және оны өткізу процесінде, қозғалыстың қауіпсіздігі мен автомобильдің пайдалануға жарамдылығын қамтамасыз ететін, агрегаттар мен тораптардың техникалық күйін анықтайды.
Қағида бойынша, ТҚК-2 алдында орындалатын, Д-2 диагносттау кезінде автомобильдің агрегаттарының, тораптарының, жүйелерінің техникалық күйі бағаланады, ТҚК-2 жұмыстар көлемі мен жөндеудегі қажеттілігі дәлденеді.
2.1.кесте
Автомобиль паркінің пайдалану мерзімі бойынша құрамы.
рн
Шыққан жылы
Автомобиль саны
Пайдалану мерзімі бойынша топтардағы автомобиль саны
1
1978
1980
1981
1982
1984
1986
1987
1
2
1
2
2
3
6
20 жылдан көп - 17 автомобиль
10,6 %
2
1988
1989
1990
1991
1992
7
6
9
2
5
20 жылға дейін - 29 автомобиль
18,1%
3
1993
1994
1995
1996
1997
-
-
2
-
-
15 жылға дейін - 0 автомобиль
0%
4
1998
1999
2000
2001
2002
10
12
-
-
28
10 жылға дейін - 50 автомобиль
31,3%
5
2003
2007
2008
2009
2010
-
-
10
40
15
5 жылға дейін - 65 автомобиль
40,6%
2.3 Автобустарды пайдалану бойынша мекеменің технико - экономикалық көрсеткіштерін талдау.
Автобустарды пайдалану бойынша мекеменің технико-экономикалық көрсеткіштері 1.4 және 1.5. кестелерде көрсетілген. Бұл жерден соңғы жылдары автобустар санының азайып келе жатқанын көреміз. Келіп жатқан жаңа автобустар саны көп. Соңғы екі жылда мекеме 55 жаңа автобус алды. Дегенмен жылдан жылға тасымалдау көлемі ,жолаушылар айналымы өсіп келе жатыр. Себебі мекеме қала ішінде, қала маңында жолаушылар тасымалдау бойынша ұйымдастырылатын тендерлерге көп қатысады, және де бірнеше бағыттар бойынша жеңімпаз болған. Жаңадан келген FawCa 6602, Газель және ПАЗ - 3205 автобустары тәулк бойында екі үш, ауысымда жұмыс істейді. 2012 жылғы кейбір көрсеткіштердің көбейгенін байқаймыз. Мысалы паркті пайдалану коэффициенті, автобустарды маршрутқа шығару коэффициенті, техникалық дайындық коэффициенті сияқты көрсеткіштер. Бұл көрсеткіштер 2012 жылы біршама өскен. Біздің ойымызша бұған себеп автобус паркінің құрамындағы жаңа автобустардың санының көбейіп келе жатқандығы. Қала жолаушыларының санының жылдан жылға өсуі автобустардың тек қана техникалық жағдайынан да басқа, олардың эстетикалық, комфорттық, жағдайларынада жоғары талаптар қояды.
Жоғарыда айтылып кеткендей автобустардың техникалық жағдайларын жақсартатын жөндеу-қызмет көрсету бөлімшелерінің жұмыстары жақсы жолға қойылмаған. Оны жанар майдың меншікті шығыны сияқты көрсетккіштен көруге болады. Бұл көрсеткіштің жылдан жылға өсуі автобустарды, олардың агрегаттарын жөндеу сапасының төмен екені көрсетеді
2.2 кесте
Автокөліктің жұмысы туралы мәліметтер.
N
р н
Көрсеткіштер
Өлшем
бірлігі
2012
2011
2010
1
Тасымалдан.жүктер,барлығы
мың.тон
2,033
3,7
3,3
2
Жүк айналымы
мың.тон.км
210,0
302,8
263,2
3
Жүк авт.шар.болған күндері
мың.тон.км.
1429
1825
1830
4
Жүк авт.жұмыста болған күндері
авт.күн.
952
1215
1220
5
Жүк авт.жалпы жүрген жолы
авт.күн
120,0
154,5
134,3
6
Авт.пайдалан.жұмсалған шығын
мың.авт.км.
1112,4
1702,5
2203,5
7
Тасымалданған жолаушылар саны
мың.тг.
5580,6
5827,3
5598,4
8
Жолаушы айналымы
мың.ад.
83094,0
83711,0
76434,2
9
Автобуст.шаруаш.болған күндері
мың.ж.км
49257
45411
42198,0
10
Автобуст.жұмыста болған күндері
авт.күн
32483
32420
30680,0
11
Автобуст.жалпы жүрген жолы
авт.күн
7367,4
7572,0
6943,8
12
Автобустпайдалан.түскен кіріс
мың.авт.км.
49233,2
530005,2
58155,2
13
Автобуст.пайдалан.шыққан шығын
мың.тг.
52277,2
51319,4
62031,4
2.3 кесте
Техника-экономикалық және қаржылық көрсеткіштер.
N
рн
Көрсеткіштер
Өлшем
бірлігі
2009
2010
2011
2012
1
Кип жалпы
0,667
0,663
0,714
0,725
2
Тасымалданған жолаушылар
мың.ад.
4861,7
5521,0
5796,4
5591,3
3
Жолаушы айналымы
мың.ад.км
99930,1
82809,9
83482,9
76191,7
4
Ақылы сағаттар
мың.сағат
1,0
3,2
2,1
2,7
5
Жалпы жүрген жол
мың.км.
6425,1
7178,0
7419,0
6314,0
6
Тасымалд.жолаушылар,қала
мың,ад.
4016,3
4776,8
5053,0
4783,2
7
Қала маңында
мың.ад.
665,5
598,0
611,6
654,2
8
Сұраныс
мың.ад.
48,1
59,3
54,4
105,3
9
Қала аралық
мың.ад.
107,7
69,8
52,8
33,9
10
Еркін аренда
мың.ад.
24,7
17,1
24,6
14,1
11
Валдық кіріс,барлығы
мың.тг.
45171,7
50884,3
47305,6
51558,6
12
Шығындар,барлығы
мың.тг.
44908,5
53671,4
47084,8
57462,4
13
Пайда,шығын, барлығы
мың.тг.
+263,2
-2787,1
+220,8
-5903,8
14
Жұмысшылар саны
адам.
90
89
91
86
15
Еңбек өнімділігі
мың.тг адам
501,9
571,9
519,8
599,5
2.4 ӨНДІРІСТІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Қай салада болмасын автомобиль көлігінің тиімділігі жылжымалы құрамның техникалық дайындық деңгейімен анықталады.
Әрбір автобус паркінің және автомобиль көлігінің техникалық қызметі тасымалдау процесін тасымалдауды ұйымдастыру қызмет тарапынан берілген номенклатураға сәйкес қажетті жылжымалы құраммен қамтамасыз ету болып табылады.
Бұл мәселені шешу, біріншіден, өндірістік потенциалдық мүмкіндігіне тәуелді, яғни өндірістік қуаты мен ресурстық қатамасыз етуі жылжымалы құрамның жұмысқабілетін сақтаумен байланысты болған операциялардың саны мен көлеміне сәйкес болу дәрежесіне тәуелді болса, екіншіден, болмыста бар өндірістік қуатын, материалдық және еңбек ресурстарын пайдалану қарқындылығына тәуелді.
Бұл айтылған шарттар өзара өте тығыз байланысты: өндірістік потенциалдық мүмкіндік деңгейі қанша төмен болса, болмыста бар қуат пен ресурстарды пайдалану қарқындылығы сонша жағары болу керек.
"Тараз ПассТранс"ЖШС автобус паркінде ТҚ жүргізудің агрегаттық-учаскелік метод қолданылады. Бұл методтың мәні мынадай: парктің жылжымалы құрамының ТҚ пен жөндеу жұмыстары парктың барлық автобустарының бір немесе бірнеше агрегаттарының (торабының, механизмдерінің және жүйелерінің) жөндеуі бойынша жауапты болған өндірістік участкалар арасында бөлістіріледі. Бұл ұйымдастыру методының артықшылығы: учакелерге бекітілген агрегаттар, тораптар және жүйелерге жасалған ТҚ пен жөндеудің сапасы үшін моральдық және материалдық жауапкерлік нақты адамға жүктеледі.
Өндірістік учаскелердің жұмысының нәтижесі сол агрегаттардың АЖ орташа кезеңділігі бойынша және учаскелерге бекітілген агрегаттардың техникалық ақаулары салдарынан автобустардың тоқтап тұру уақытының ұзақтығымен бағаланады.
Агрегаттық-учаскелік әдістің артықшылығымен қатар, кемшіліктері де бар.
Агрегаттық-учаскелік әдіс қолданғанда өндірістің децентризациялануы өндірісті оперативтік басқаруды қиындатады. Бүкіл автобус бойынша жөндеу барысы туралы ақпараттың болмауы өндірістік ауданды (қызмет көрсету және жөндеу постарын), материалдық және еңбек резервтерін тиімді пайдалануға мүмкіндік бермейді. Мысалы, бірнеше агрегаттарында, тораптарындажәне жүйелерінде қатарынан ақаулары байқалған автомобильдің түрлі өндірістік учаскелердегі мамандандырылған посттар арасында ары бері мұқтаждықтан жүріп қалуы автобустың ТҚ пен жөндеуде тұру уақытының созылуына алып келеді. Жұмысшылардың бір автобуста жиналып қалу жағдайлары кездеседі және қызмет көрсетуді ұзақ күтіп қалған автобустар да болады.
Техникалық қызметке келген автобустарды өндірістік учаскелерге бөліп тастау барлық автобус бойынша жөндеудің біту мерзімін жоспарлауға мүмкіндік бермейді.
АКПның жөндеу бөлімшелері автобустан түсірілген агрегаттар мен тораптарды жөндеу бойынша өндіріске маманданған орындаушылар тобын біріктіреді. Олар түрлі жұмыстарды бірге орындай білу талаптарына сәйкескелетін тиісті кәсіп және біліктілікке ие болған орындаушылардан құралады.
Паркте жылжымалы құрамның ТҚ пен жөндеуінің өндірісі төмендегі 2.1-суретте көрсетілген сұлбасы бойынша жүргізіледі.
Линиядан оралған автобустардың барлығын кезекшімеханик қарап шығады. Кезекші механик линиядан оралған автобустарды қабылдап алады, олардың ақаусыздарын КҚ аймағына және тұраққа жібереді.
Кезектегі ТҚ өткізілуі тиіс болған және ақауы байқалған автобустарды кезекші механик ӨББ (өндірісті басқару бөлімі) диспетчерінің нұсқауы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
1. Тараз Пасс Транс ЖШС өндірістік шараларын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.1 Тарихы мен жалпы мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Автобустарды пайдалану бойынша мекеменің технико - экономикалық көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2. ӨНДІРІСТІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
3. ЕҢБЕКті ҚОРҒАУ және өндірістік экология ... ... ... ... ... ... ... ..22
3.1. ТҚ және ағымды жөндеу аймағындағы қауіпті және зиянды өндірістік факторларды сараптамалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
3.2 Ағымды жөндеу аймағындағы ауа желдету жүйесін есептеу ... ... ... ... .23
3.3 Ағымдағы жөндеу аймағындағы бекеттерінің жарықтандырылуын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.3.1 Табиғи жарықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.3.2 Жасанды жарықтандыруды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
3.4 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .32
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Қазақстан - 2030 экономикалық және әлеуметтік дамуының стратегилық бағыттарында Республикамыздың көлік және коммуникациялық кешенін ары қарай дамытуға ерекше көңіл бөлінген. Кез-келген мемлекеттің көлік жүйесінде автомобиль көлігі ерекше орын алады. Себебі, мемлекеттің барлық өндірістік және экономикалық салаларында тасымалдануға тиісті жүктер мен жолаушылардың төрттен үш бөлігіне дейін осы автомобиль көлігінің үлесіне тиеді. Ал өз кезегінде автомобиль көлігінің негізгі міндеті халық шаруашылығы мен мемлекет тұрғындарының тасымалдауға деген мұқтаждықтарын дер кезінде әрі сапалы, әрі тез және арзан қамтамасыз ету болып табылады. Автомобиль көлігі басқа көлік түрлерімен салыстырғанда жақын маңға тасымалдау үшін ең ыңғайлы және тиімді көлік түрі болып табылады. Автомобиль көлігінің тиімді және үнемді жұмысы жүк және жеңіл автомобильдерден, автобустардан тіркемелерден және жартылай тіркемелерден құралатын көп салалы автомобиль паркін дұрыс әрі оңтайлы пайдалану арқылы қамтамасыз етіледі.
Техникалық пайдалану автомобиль көлігі жүйесінің бірегей түрі болып табылады. Автомобиль көлігінің алдында тұрған маңызды мәселелердің бірі автомобильдердің пайдалану сенімділігін арттыру және оны ұстауға кететін шығындарды төмендету болып табылады.
Автомобиль көлігінің жылжымалы құрамын техникалық жарамды жағдайда ұстап тұру үшін жұмсалатын еңбек және материалдық шығындары автомобиль көлігіндегі жалпы шығындардың едәуір көп бөлігін құрайды. Техникалық ақаулар салдарынан көлік құралдарының бос тұруы мемлекеттің, халық шаруашылығының мақсаты үшін көптеген материалдық шығындар келтіреді. Осы шығындарды азайту автомобиль көлігі саласындағы қызметкерлердің маңызды міндеті болып табылады.
Бұл материалдық және еңбек шығындарды өз кезегінде өндірістік процесстерді кең көлемде механикаландыру және автоматтандыру, сонымен қатар өндірісті басқару мен ұйымдастыруды жетілдіру арқылы азайтуға болады. Бұл проблема бірінші жағынан, автомобиль жасау кәсіпорындарының сенімділігі жоғары және жаңа технологиямен автомобильдер шығару, ал екінші жағынан, автомобильдерді техникалық пайдаланудың тәсілдерін жетілдіру, еңбек өнімділігін арттыру, автомобильдерге техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарының еңбек көлемін азайту, автомобильдердің жөндеу аралықтарындағы жүретін жол көлемін ұлғайту арқылы шешуге болады.
1. Тараз Пасс Транс ЖШС өндірістік шараларын талдау.
0.1. Тарихы мен жалпы мінездемесі.
Тараз Пасс Транс ЖШС 2007 жылы қыркүйек айының 1- де № 2 автобус паркі ААҚ негізінде ұйымдастырылған. Ең басында кәсіпорын Жамбыл автотресінің 18.05.1996. жылда шыққан № 231 үкіміне сай ұйымдастырылды және Жамбыл автобус паркі деп аталды. Сонан соң 1995 жылы ҚР ұлттық жекешелендіру бағдарламасы бойынша АҚ болып қайта құрылып №2Автобус паркі ААҚ деп аталынды және Жамбыл облысының әділет басқармасында 28.12.1995 жылы тіркеліп № 581- 191-АҚ куәлігі берілді. "Тараз Пасс Транс" ЖШС Тараз қаласының шығыс жағындағы Жамбыл даңғылының бойына орналасқан.
Жоғарыда қарастырылған кәсіпорын Тараз қаласының автобекет маңында Жамбыл даңғылының бойына орналасқан. Бұл мекеменің негізгі мақсаты халыққа облыс төңірегінде және қалааралық маршруттар бойынша жолаушылар тасымалдау үшін қызмет көрсету, акционерлік қорды осы мақсаттар үшін пайдаланып табыс табу. 2008 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша серіктестікке 98 адам жұмыс атқарған. 2010 жылғы көрсеткіштер бойынша парктің пайдалану коэффициенті 0,75 болды. Соңғы 2 жыл ішінде 61 дана автокөлік кредит және лизинг бойынша алынды. Бұл мекеме Тараз қаласындағы үш үлкен жолаушылар тасымалдау мекемесінің біреуі болып саналады.
Серіктестік ұжымы 2011 жылы жалпы жолаушылар тасымалдау тендеріне қатысып, жалпы ұзындығы 5052,7 км құрайтын 25 - маршрутты жеңіп алды. Оның ішінде қала маңында жолаушылар тасымалдаудан 12 - маршрут, олардың ұзақтығы 593 км, қалааралық жолаушы тасымалынан 8 - маршрут, ұзақтығы 4335 км, қаланың ішінде 5 - маршрут жалпы ұзындығы 124,7 км.
Осы маршруттарға байланысты әр - түрлі автобустар пайдаланылады. Мысалы Лаз-42021-2, Ик-260-3П, Ик-260-2, Ик-263-3, Ик-250-6, Ик-250259-1, Ик-256-6, SETRA -13, Займлер-Бенц-2, Неоплан- 1, Газель- 38, Паз-320517-12, Паз- 32054-24, Лаз-695-6, Faw Ca 6602-49, Газ 31029-1, Газ 31010-1, Камаз 4310-1, Краз 256 Б-1, ММЗ-4502-1, Газ-5327-1, Зил-431410 автокран-1 автобустары қала маңындағы маршруттарда пайдаланылады. Тараз - Алматы, Тараз - Шымкент сияқты қалааралық маршруттарда пайдаланылады сиымдылығы және қуаттылығы жоғары Икарус - 250, Икарус - 256 және "Сетра" автобустары пайдаланылады. Алыс шетел автобустарының ТМД елдерінің автобустарына қарағанда қуатты дизель қозғалтқыштары, техникалық және жылдамдық сипатамалары, кәзіргі талаптарға сай келетін автобус салондары олардың артықшылықтарын көрсетеді.
Сонымен қатар мұндай автобустардың кемшіліктері де бар. Оларға автобустардың қымбаттылығы, қосалқы бөлшектерінің табылмауы, жөндеу жұмыстарының күрделілігі жатады.
Тараз Пасс Транс ЖШС орналасу сұлбасы 1.1.-суретте көрсетілген. Мекеменің жалпы территориясының ауданы 6,8273 га құрайды. Бұл ауданда БТП, қазандық, асхана, монша, автобус жуғыш, ЖМС, әкімшілік үйі, өндірістік корпус ж.т.б. ғимараттар орналасқан. Жұмысшылырдың жалпы саны 64 адам. Олардың 18-і инженер-техникалық жұмысшылар мен қызметші мамандар, 9-і жүргізуші, 3-ы жөндеу-қызмет көрсетуші жұмысшылар және 6-і басқада жұмысшылар. Жолаушыларды тасымалдау қала ішіндегі 29 маршруттар бойынша 103 автобус жұмыс істейді және де 6 автобус үш арнайы маршруттар бойынша жолаушы тасымалдайды.
9
14
19
3
8
7
16
12
15
13
11
18
1
2
3
4
6
1.1 сурет ТаразПассТранс ЖШС орналасу сұлбасы
1- әкімшілік корпус; 2- жөндеу кешені; 3- диагностика; 4- диспетчер бөлмесі; 5- подстанция ; 6- БТП ; 7- ТҚ-1 және ТҚ-2 зоналары; 8- шина-кузовтық монтаждау цехы; 9- оқызмет көрсету кешені; 10- механикалық жуу; 11- консервация; 12- автобустарды жөндеу бастырмасы; 13- автобустарды жинау; 14-кислотная; 15-жағар май; 16- АЗС; 17-ашық тұрақ ;
Қосымша 3 қалалық , 12-і қала маңындағы, 14 қалааралық маршруттар бар. Барлық қиындықтарға қарамай жолаушыларға тасымалдау қызметін көрсету бойынша үлкен жұмыстар жасалынып жатыр. Бір жылдың ішінде автобустардың қозғалыс графигіне 28 автобус қосылды, маршруттардағы рейстер саны 29-ға дейін көбейтілді.
Жолаушыларды тасымалдау жұмыстарын оңтайландыру үшін өндірісті басқару орталығы құрылған. Өндірістегі барлық жұмыстардың ақпараты осы орталықа келіп түседі және орталықтың мәлеметтері бойынша шешім қабылданады. Өндірісті басқару жұмыстары негізінен бас инженер мен пайдалану бөлімінің құзырына берілген. Бас инженердің қарамағында бірнеше бөлімдер мен цехтар бар. Бөлімдерге жоспарлау - экономикалық және қозғалыс қауіпсіздігі бөлімдері жатса, цехтардан кузов цехы, ТҚ комплексі, АЖ аймағы, жуып - тазалау аймағы мен қоймалар жатады.
Мекеменің өндірістік - шаруашылық әрекеттерінің жақсаруына өзін-өзі ақтау және еңбектің арендалық қатынастарына өту бойынша бизнес - жоспардың орындалуы себеп болды. Мекеменің жұмыстарын ұйымдастыру кіші әкімшіліктің қызметімен атқарылады. Мекеме төрағасы өндірісті жалпы басқарады және қосалқы бөлшектерді жеткізу, келісімдер жасау, сұраныстар жасау т.б.жұмыстармен айналысады. Тараз Пасс Транс ЖШС басқару структурасы 1.2.- суретте көрсетілген. Директордың орынбасары инженерлік-техникалық мәселелер мен тікелей өндірісті ұйымдастырумен шұғылданады, жұмыстардың орындалуын бақылайды, жұмыс жоспарын жасайды, қоймадағы қосымша бөлшектерді бөлістіреді т.б.
Директор
Кадр.бөлім.бастығ.ыы
Директор.орынбасары
Жосп.-экон.бастығы
КДП
бастығ.
Бухгалтерия
Касса
Орталық
қойма
Гараж
бастығы
Шеберх.
бастығы
БГБ
БӨП
механик
АЗС
Инженер КҚ
Бас бухгалтер
А\К бастық
ӨТБ.баст.
1.2-сурет. Мекеменің басқару сұлбасы
Осы маршруттарға байланысты әр - түрлі автобустар пайдаланылады. Мысалы Лаз-42021-2, Ик-260-3П, Ик-260-2, Ик-263-3, Ик-250-6, Ик-250259-1, Ик-256-6, SETRA -13, Займлер-Бенц-2, Неоплан- 1, Газель- 38, Паз-320517-12, Паз- 32054-24, Лаз-695-6, Faw Ca 6602-49, Газ 31029-1, Газ 31010-1, Камаз 4310-1, Краз 256 Б-1, ММЗ-4502-1, Газ-5327-1, Зил-431410 автокран-1 және автобустары қала маңындағы маршруттарда пайдаланылады
Тараз - Алматы, Тараз - Шымкент сияқты қалааралық маршруттарда пайдаланылады сиымдылығы және қуаттылығы жоғары Икарус - 250, Икарус - 256 және "Сетра" автобустары пайдаланылады. Алыс шетел автобустарының ТМД елдерінің автобустарына қарағанда қуатты дизель қозғалтқыштары, техникалық және жылдамдық сипатамалары, кәзіргі талаптарға сай келетін автобус салондары олардың артықшылықтарын көрсетеді.
FawCa 6602 маркалы автобустар ең көп санды немесе 45,0% құрайды. Олардан кейін Газель автобустары 23,8%, ПАЗ-3205 автобустары 20,0%, Икарус автобустары 13,1%. Автомобиль паркінің пайдалану мерзімі бойынша құрамы 1.4. суретте және 1.2. кестеде көрсетілген.
Арнайыландыру коэффициентін келесідей есептейміз, Кс:
KC=100Ув2і-1 , (1.1) (1.1)
мұндағы Ув - көрсетілетін қызметтердің меншікті салмағы, %;
i - ранжирленген қатардағы көрсетілетін қызметтердің меншікті салмағының реттік нөмірі.
Арнайыландыру коэффициентін 2012 жылдың мысалында есептейміз. Арнайыландыру коэффииценттерінің барлық үш талданатын жылдағы мәнін 1.1-ші кестеде көрсетеміз.
КС=10076x2x1-1+14,6x2x2-1+6,4x2x3-1 +2,3x2x4-1+0,7x2x5-1=0,57
Арнайыландыру коэффициенттері 2004 - 0,59; 2005 - 0,61; 2006 - 0,57 арнайыландырудың жоғарғы деңгейін көрсетеді.
1.1-ші кестедегі мәліметтерді талдай отырып, кәсіпорынның негізгі іс-қызметінің түрі мердігерлік жұмыстар екенін көріп отырмыз, оған келесі жұмыстар кіреді: суқұбырларын салу, ұңғымаларды бұрғылау мен жөндеу, тоғандарды қайта құру және т.б. 2011 жылдан 2012 жылға дейін 2 еседен астам өскен мердігерлік жұмыстардың пайызының ұлғаюымен байланысты арнайыландыру коэффициенті шамалы төмендеді.
Жалпы көрсеткіштер келесі болып табылады: жалпы өнім бойынша қор беру (ФД), қорсыйымдылық (ҚС), қормен жарақтаулық (ҚЖ). Оларды келесі формулар бойынша есептейміз:
ФД=ВПОПФ (1.2)
ФЕ=ОПФВП (1.3)
ФВ=ОПФЧР (1.4)
мұндағы ВП - жалпы өнімнің құны, мың теңге.;
ОПФ - негізгі өндірістік қорлардың құны, мың теңге.;
ЧР - қызметкерлердің ортажылдық саны, адам.
Кестеде келтірілген мәліметтерден өндірістің өсуі жүріп жатқанын көреміз, себебі қызмет көрсетулерді іске асырудан түскен ақша 20 пайызға ұлғайды. Мамандардың елеусіз ағулығы байқалып отыр және, негізінен, бұл ақиқат 2011 жылы қормен жарақтанулық деңгейінің кішкене құлдырауына әсер етеді. Негізгі өндірістік қорлардың ортажылдық құны 2012 жылдың деңгейінде қалған, бұл қорберудің ұлғаюына және қорсыйымдылықтың төмендеуіне әсер еткен.
1.2 Кәсіпорынның экономикалық сипаттамасы
"Тараз Пасс Транс" ЖШС ғимараттардың құрылысын, құрылыс материалдарын сатуды, сонымен қатар жекеменшік тұрғын емес жылжымайтын мүлікті жалға беруді және құрылыс техникасына қызмет көрсетуді іске асырады. Жылжымалы тізбекті сақтау, техникалық қызмет көрсету мен жөндеу фирманың алаңында өз күшімен жасалынады.
Экономикалық іс-қызметтің негізгі мақсаты пайданы алу және осы көрсеткіш бойынша бүтіндей жұмыс нәтижелерін бағалауға болады.(1.1 -кесте).
Кесте 1.1 Көрсетілетін қызметтердің құрылымы
Көрсетілетін қызметтердің түрі
2010 ж. 2005
2011 ж. 2006
2012 ж. 2007
Түскен ақша,
мыңтеңге.
Меншікті салмақ
%
Ранг
Түскен ақша,
мың теңге.
Меншікті салмақ
%
Ранг
Түскен ақша,
мың теңге.
Меншікті салмақ
%
Ранг
1. Мердігерлік жұмыстар
7629
77,7
1
10284
80
1
11757
76
1
2. Субмердігерлік жұмыстар
585,6
6
3
1469
11,4
2
2263
14,6
2
3. Механизмдердің көрсететін қызметтері
103
1,1
5
89
0,7
5
106
0,7
5
4. Құрылыс материалдарын көтерме сату
1332
13,6
2
694
5,4
3
982
6,4
3
5. Жалға алу
165
1,6
4
322
2,5
4
357
2,3
4
Нәтижесі
9817
100
-
1285
100
-
15467
100
-
Арнайыландыру коэффициенті
0,59
0,61
0,57
Жекеменшік фирма үшін пайдалық маңызды, себебі оларға мемлекеттің көмегіне сенуге болмайды, шығындық жағдайында оларды банкроттық күтеді.(1.2-кесте)
Кесте 1.2 - Негізгі өндірістік қорлар
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Негізгі өндірістік қорлардың ортажылдық құны, мың теңге.
2661
2544
2699,6
106,1
2. Өзіндік құны бойынша жалпы өнімнің құны, мың теңге.
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
3. Қызмет көрсетулерді іске асырудан түскен ақша, мың теңге.
9817,6
12859,2
15467,4
120,3
4. Жұмысшылардың ортажылдық саны, адам
29
29
30
102,6
5. Қормен жарақталғандық, мың теңге.адам
17,98
17,08
17,64
103,3
6. Жалпы өнім бойынша қорберулік
0,71
0,902
0,956
106
7. Қорсыйымдылық
0,056
0,044
0,042
95,5
8. 1 ортажылдық қызметкерге өндірілген жалпы өнім, мың теңге.
63,82
77,02
84,32
109,5
Кәсіпорын жұмысының қаржылық іс-қызметі туралы мәліметтер 1.3-ші кестеде келтірілген.
Кесте 1.3 Кәсіпорын жұмысының қаржылық нәтижелері
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Қызмет көрсетулерді іске асырғаннан түскен ақша, мың теңге
11972,68
15681,96
18862,68
120,3
соның ішінде ҚҚС, мың теңге
2155,08
2822,76
3395,28
120,3
2. Қызмет көрсетулерді іске асырғаннан түскен ақша (ҚҚС-сыз), мың теңге
9817,6
12859,2
15467,4
120,3
3. Іске асырылған қызмет көрсетулердің өзіндік құны, мың теңге
9445,4
11476,8
12899
112,4
4. Қызмет көрсетулерді іске асырғаннан алынған пайда (шығын), мың теңге
363,2
1382,4
2567,8
185,7
1.3-ші кестені талдай отырып, экономикалық көтерілу байқалады, 2005 жылмен салыстырғанда өсім 90 пайыз дерлік құрды, ал 2004 жылға қатысты пайда 7 есе өсті. Мұндай нәтижелерге өзіндік құнның минималды қымбаттауы кезінде табыстың ұлғаюы есебінен қол жеткен.
Кәсіпорын өндірісінің көрсеткіштер динамикасы 1.4-ші кестеге жинақталған.
Кесте 1.4 - Өндіріс көрсеткіштерінің динамикасы
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011ж. қатысты 2012 ж., %
1. Қызметкерлердің ортажылдық саны, адам
110
90
64
102,6
2. Жалақының қоры, мың теңге
1494,4
1875,6
3173,9
169,2
3. Қызметкерлердің бір жылдағы орташа жалақысы, теңге
10097
12588
20744,4
164,8
4. Іске асырылған қызмет көрсетудің өзіндік құны, мың теңге
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
5. Пайда, мың теңге
363,2
1382,4
2567,8
185,7
6. Рентабельділік, %
3,8
12
19,9
165,8
1.4-ші кестенің негізінде кәсіпорын өндірісінің динамикасы жақсарды деген қорытынды жасауға болады. Пайда ұлғайды, сәйкесінше сондай пайызға жалақы қоры да өсті, ал қызметкерлердің шамалы ұлғаюымен бірге жалақының 65 пайызға өсуін берді. Экономикалық өсумен бірге рентабельділік деңгейінің 2011 жылы 3,8 пайыздан 2012 жылы 19,9 пайызға дейін жоғарылауы қосалқы жүреді, динамиканы ескере отырып, жылдам дамитын фирмаларға жатқызуға болады.
1.3 Өндірістік төлемдер және өнімнің өзіндік құны
Өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысының ең маңызды көрсеткіштерінің бірі, өнімнің өндірісіне ақшалай төлемдерді көрсетеді және бағақұру процесінде негізгі фактор болып табылады. Өзіндік құнның деңгейінен кәсіпорынның іс-қызметінің қаржылық нәтижелері және оның салдарынан өндірістің кеңею ырғақтары тәуелді болады. Өзіндік құнға әсер ететін факторларды құрылымдық қарастыру кезінде ең салмақты құрамаларды, сонымен қатар олардың төмендеу жолдарын айқын бақылап өтуге болады. Кез келген өндірісте жоғалтусыз өзіндік құн төмендейтін, ал кейде сапа ұлғаятын төлемдерді төмендететін факторларды табуға болады, бұл өзіндік құнды басқару деп аталады. Осы басқарудың негізгі элементтері төлемдерді жоспарлау, нормалау, өзіндік құнды болжау, талдау және бақылау болып табылады. Өндіріске төлемдер құрамы 1.5-ші кестеде жазылған.
Кесте 1.5 - Өндіріске төлемдердің құрамы
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2010 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Негізгі өндіріске төлемдер, барлығы, мың теңге.
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
соның ішінде а) Материалдық төлемдер, мың теңге:
соның ішінде: шикізат пен материалдар
қызмет көрсетулер
отын
энергия
66867
4301,6
1528
961
75,8
8344
4765,4
2430
1048
100,2
8586,8
4528,2
2851
1143
63,8
102,9
95
117,3
109,1
64
б) Еңбекті төлеу қоры, мың теңге.
1494
1875
3173,9
169,2
в) Бірыңғай әлеуметтік салық, мың теңге.
623,4
757,4
850,2
112,2
г) Амортизация, мың теңге.
135,8
112,4
158
140,6
д) Басқа да шығындар, мың теңге.
324,6
387,4
127,1
34
2. Іске асырылған қызмет көрсетулердің өзіндік құны, мың теңге.
9445,4
11476,8
12899,6
112,4
Кестеден негізгі төлемдердің негізгі бөлігі бұл шикізат пен материалдар 2011 жылы 5 пайызға төмендегенін, бірақ өзіндік құны 12 пайызға ұлғайғанын және бұл жалақы қорының ұлғаюымен байланысты екенін көреміз. Тозу деңгейі елеулі өскен, бұл өсу 2012 жылы техниканың 3 бірлігін сатып алумен байланысты.
1.4 Жылжымалы тізбекті сақтау
Тараз Пасс Транс ЖШС-ның іс-қызметінің негізгі сферасы құрылыс болып табылады және техниканың бір бөлігі, негізінен құрылыстық, ашық учаскелерде құрылыс нысанына тікелей жақын арада сақталынады. Күнделікті алаңға қайтып келетін жылжымалы тізбек сақтау тәсілі бойынша екі топқа бөлінеді: жылытылатын бокстарда және ашық алаңшаларда. Бокстарда басымдау жеңіл көлік сақталынады, осы машиналардың жүргізушілері гараждағы тазалық пен тәртіпке, сондай-ақ өрт қауіпсіздігіне жауап береді.
Ашық алаңшаларда жүк автомобильдері мен арнайы техника сақталынады. Кәсіпорын бойынша қозғалыс бағытжолдарынан алшақтанған орындарда қосалқы бөлшектерге тағайындалған ақаулы техника тұр. Жөндеуді күтудегі техника өзінің әдеттегі сақталу орындарында және шеберханада тұр. Ашық алаңшаларда жинастыруды трактордың көмегімен өткізеді. Кәсіпорынның алаңы айқындау ЭМДП.01.009.000Д2 парағында ұсынылған.
Алаңның негізгі өлшемдері мен меншікті салмағы 1.6-шы кестеде ұсынылған.
Кесте 1.6 - Тараз Пасс Транс ЖШС алаңында орналасқан құрылыс ғимараттарадың өлшемі мен сипаттамасы
№
Жоспар бойынша литер
Құрылыс бөлшектерімен құрылымның аты
Өлшеген бойынша өлшемі
Алаң м[2]
Биіктігі
м
1
А
Әкімшілік ғимараты
37x18,5
684,5 м[2]
7,4
2
Аʹ
Қосып соғу (өтім)
8,4x5,6
47,0
3,5
3
Б
Техникалық жөндеу кешені
96,8x48,5
4694,8
7,3
4
Бʹ
Қосып соғу (цех)
12,5x48,5
606,3
7,3
5
Б2
Қосып соғу (диагностика)
24,8x8,7
215,7
4,4
6
Б3
Қосып соғу (диспетчер)
24,8x7,2
165,3
3,7
7
В
ТӨП
7,9x8,4
50,5
3,0
8
Г
Айналым кассасының ғимараты
12,6x6,7
84,4
4,15
9
Гʹ
Қайта соғылым
3,5x3,5
12,3
4,15
10
Д
ТҚ-2
60,35x36,6
2208,8
8,1
11
Г7
Трансфоматорлық подстанциясы
10,15x5,5
55,8
3,5
12
Г8
Электродизельді подстанциясы
5,5x4,4
25,2
2,8
13
Г[9]
Қойма
6,1x4,95
30,2
3,2
14
Е
Өндірістік цехы
31,0x18,95
591,2
6,35
15
Ж
Өндірістік кешен
42,95x18,5
785,3
6,8
16
З
Механикаландырылған жуу-тазалау кешені
42,6x18,5
788,1
5,4
17
И
Операторлық (АЗС)
6,45x3,75
24,2
3,1
18
Л
Автогараждар
105,35x6.0
632,1
3,5
19
М
Автогараждар
6.0x35,0
210,0
3,5
20
Г6
Төбесі
18,5x5,6
103,60
-
1.5 Кәсіпорын қызметкерлерінің саны
Қызметкерлердің саны кәсіпорынның тұрпаты мен құрылымынан, оның жұмыс істеу тәртібінен және көрсетулетін қызметтерден тәуелді. Қызметкерлердің тізімдік санын құрастыру кезінде оған тұрақты немесе маусымдық жұмысқа қабылданған жұмысшылардың барлық категорияларын кіргізеді.
Тізімдік құрамның күнделікті саны, қағида бойынша, қызметкерлердің шығып кетуімен және жаңаларын қабылдаумен, сонымен қатар тәжірибені, әсіресе жазғы айларда, өтуге келулерімен байланысты әр түрлі болады. Жылдың соңында қызметкерлердің ортатізімдік санын есептеп шығарады. Тараз Пасс Транс ЖШС қызметкерлерінің ортатізімдік саны және оларды негізгі категориялар бойынша таратылуы 1.7-ші кестеде 2013 жылдың 1 қаңтарына келтірілген.
Тізімдік құрамнан басқа кәсіпорынға қандай да бір бейімді емес жұмыстарды өткізу үшін штаттан тыс қызметкерлер, мысалға, ішкі жөндеумен айналысатын құрылыс бригадасы, тартылу мүмкін. Олармен орындалатын жұмыстардың көлемі елеусіз.
Кесте 1.7 - Кәсіпорын қызметкерлерінің саны
Қызметкерлер құрамы
Саны, адам
Әкімшіліктік-басқарулық қызметкерлер
64
1.Шаруа көлігінің жүргізушілері
2.ИТҚ (ер адам)
3.ИТҚ (әйел)
4.Жөндеу қызметкерлері
5.Құрылыс учаскісі
6.Қосымша қызметкерлері
7.Медпункт
8.Автоколонна (НДФЗ қызметкерлері)
9.Қарауылдар
3
10
8
9
3
6
4
19
4
Нәтижесі:
Әйел адам:
Ер адам:
64
17
47
1.6 Автопарктің іс-қызметін талдау
Автомобиль көлігі құрылыс матриалдары мен техниканы құрылыс орындарына жеткізіп беру үшін пайдаланылады. Автомобильдердің барлық топтары бойынша автопарк жұмысының біріккен талдауын өткіземіз. Автопарк жұмысын талдау нәтижелері 1.8-ші кестеде келтірілген.
Кесте 1.8 - Автопарктің жылдық бағдарламасы
Көрсеткіш
2010 ж.
2011 ж.
2012 ж.
2011 ж. қатысты 2012 ж., %
1. Тасымалдар көлемі, мың т
13,86
13,7
14,74
107,6
2. Жүкайналымы, мың тxкм
1088
1105
1315
119
3. Барлық жылжымалы тізбек
26
27
30
111
4. Жалпы жүріс, мың км
409
428,2
457,2
106,8
5. Ортатәуліктік жүріс, км
106,2
109,3
105,8
96,8
6. Кәсіпорындағы автомобиль-күндер
6604
6885
7470
108,5
7. Жұмыстағы автомобиль-күндер
3853
3917
4322
110,3
8. Жөндеудегі автомобиль-күндер
1376
1412
1461
103,5
9. Жүктелімдегі болу уақыты, мың сағ
30,8
31,3
34,6
111
10. Жылжымалы тізбекті пайдалану коэффициенті
0,58
0,57
0,58
102
11. Техникалық дайындық коэффициенті
0,79
0,795
0,804
101
1.8-ші кестеден мәліметтерді талдай отырып, бұл автокөлік кәсіпорны емес екеніне және көлік тек қана өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайдалатына қарамастан, жеткілікті жоғарғы көрсеткіштерді көреміз. Автопарктің жаңаруына жақсы тенденция байқалады, егер 2011 жылы бұл 1 автомобиль болса, ал 2012 жылы олар 3 болды. Жұмыстағы автомобиль-күндер саны 10 пайызға ұлғайды, яғни жұмысшылардың жұмыс бастылығы жоғарылады. Жөндеудегі күндер саны елеусіз жоғарылады, бірақ жылжымалы тізбекті пайдалану коэфициенті мен техникалық дайындық коэффиицентіне елеулі әсер етпеді.
1.7 Машиналарды техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді ұйымдастыру
Тараз Пасс Транс ЖШС-та негізгі өндірістік қызмет көрсетулерден басқа кәсіпорын қарамағындағы техниканы өзіндік қызмет көрсетумен және жөндеумен айналысады.
Алғашында кәсіпорын механикаланған колонна ретінде ұйымдастырылған еді, бұл техника мен оған қызмет көрсетудің үлкен санын білдірген, себебі шет жақта жөндеу мен қызмет көрсету тасымалдардың жоғарғы өзіндік құнына алып келер еді, ол алғашқы деңгейде негізгі іс-қызмет болып табылған. Жөндеулер санын есептеумен және жабдықтармен толық қамтамасыз етумен бастапқы сапалы жобаның арқасында кәсіпорын толық дәрежеде жинақталған, бірақ оның ішінде үлкен бөлігі ескірген, шеберхана жабдықтарының тізімі (қосымша 2) және көтеру-тасымалдау тізімі (қосымша 3).
Қазіргі уақытта машиналарды техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің кешендік жүйесі үш стратегияны ескереді:
-тоқыраудан кейінгі қажеттілік бойынша - С1;
-жөндеу-қызмет көрсету әрекеттердің мерзімі мен құрамы бойынша атқарымнан (күнтізбелік уақыттан) тәуелді регламентталған - С2;
-кезеңдік немесе үзіліссіз бақылаумен (диагностикалаумен) күйі бойынша - С3.
Осы стратегиялардың әрқайсысының өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Қандай да бір құрама бөліктің тоқырауынан кейін қажеттілігі бойынша стратегия кезінде машина қоры мен оның құрама элементтерін толық пайдалануға қол жетеді. Бірақ бұл кезде сенімділік (тоқыраусыздық) төмендейді, машиналардың техникалық себептер бойынша бос тұрулар және осы бос тұрулармен байланысты жоғалтулар ұлғаяды. Машинаның төмен сенімділігі кезінде берілген стратегияны қолдану негізінде мүмкін емес, себебі тоқыраулар ағыны жұмысты ең жауапты кезеңде тоқтатып қоюы мүмкін. Бұл стратегияның сферасы - алдын ала алмаған кездейсоқ тоқыраулардың салдарын жою.
Келесідей міндетті сипатқа ие болатын техникалық қызмет көрсетудің көптеген операциялары үшін 1-ші стратегияны пайдалану дұрыс емес: майды, сүзгіш элементтерді алмастыру, тежеу сұйықтығының деңгейін тексеру және т.б. Сондықтан негізінен өндірісті механикаландырудың басынан техниканың жұмысқа қабілеттілігі қызмет көрсету мен жөндеудің
1.8 Жобаның тақырыбын негіздеу
Техникалық сервис - бұл техниканы тиімді пайдалану және оларды пайдаланудың бүкіл кезеңі ішінде дұрыс күйінде ұстау бойынша жұмыстар мен қызмет көрсетулер кешені. Бұйымды пайдалануға келесілер кіреді: тағайындалуы бойынша пайдалану, техникалық қызмет көрсету, жөндеу. Машиналарды техникалық пайдаланудың мақсаты дұрыстылығын, жұмысқа қабілеттілігін және қорын қалпында ұстау, сақтау және қалпына келтіру болып табылады. Оған машиналарды жанармаймен және майлау материалдарымен толтырып қою, тазалау, реттеу, машиналардың жылдам тозатын элементтерін алмастыру, оларды қалпына келтіру, машиналар мен құрама бөліктерінің күйін тексеру мен диагносттау, қрлдық қорын анықтау, қоршаған ортаға әрекетін бақылау, тозған бөлшектерді қалпына келтіру бойынша жұмыстарды орындау, пайдаланудағы машиналарды модернизациялау кіреді.
Кәсіпорында автомобильдік паркінің жеткіліксіздігі мен шектелген жаңартуы жағдайларында машиналар иегерлері мен бүкіл жөндеу-қызмет көрсету базасының жөндеу-қызмет көрсету өндірісінің мәні елеулі өседі. Паркті шектелген жаңарту кезінде ұтымды пайдалану, ұқыпты сақтау, уақтылы мен сапалы жөндеу-қызмет көрсету әрекет етулер автомобильдік паркінің саны мен дұрыстығын ұстап тұруға қабілетті.
Техниканы пайдаланудың жоғарғы тиімділігін қамтамасыз ету, машиналардың жұмысқа қабілеттілігін ұстап тұратын немесе қалпына келтіретін, әрекет етулер кешенін уақтылы қолдану қажеттілігін анықтайды. Бұл әрекет етулер өзінің мақсатына жетеді, егер олар қазіргі заманғы технолоиялар мен прогрессивтік жөндеу-технологиялық жабдықтарды қолданумен іске асырылса.
Берілген жобаның мақсаты машиналардың күйін тереңірек бағалауды қамтамасыз ету және жөндеуді сапалырақ өткізу үшін диагностикалық операцияларды енгізу болып табылады. Диагностика жөндеуге шығындарды төмендетуге мүмкіндік туғызады және машинаның қатардан уақытынан бұрын шығуға жол бермеуге мүмкіндік туғызады.
2. Автокөліктерді техникалық қызмет көрсетуді және жөндеуді жетілдіру
2.1 Автокөліктерді техникалық қызмет көрсету түрлері мен кезеңділігі
Тораптардың, агрегаттардың және бүтіндей автомобильдің техникалық күйінің параметрлерінің өзгеруі заңдылығын білу пайдалану процесінде жұмысқа қабілеттілігін және техникалық күйін басқаруға, яғни оның жұмысқа қабілеттілігін ұстауға және қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Бұл жұмыстар екі үлкен топтарға - техникалық қызмет көрсетуге және жөндеуге бөлінеді. Біздің елімізде автомобильдерге техникалық қызмет көрсету (ТҚК) жоспарлық негізде өткізіледі, ол ТҚК жүйесі болып табылады және пайдалану процесінде автомобильдердің сапасының берілген көрсеткіштерін қамтамасыз ету мақсатында ТҚК жұмыстарының тәртібін анықтайтын, өзара байланысты нормалар мен ережелердің кешенінен тұрады.
АКК-да орындалатын автомобильдердің ТҚК кезеңділігі, орындалатын жұмыстардың тізімі және енбексыйымдылығы бойынша келесі түрлерге бөледі: Күнделікті ТҚК (КҚК); ТҚК-1; ТҚК-2; маусымдық ТҚК (МТҚК)
КҚК-ның тағайындалуы: қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған жалпы бақылау; автомобильдің сыртқы түрін ұстау.
ТҚК-1, ТҚК-2 тағайындалуы: автомобильдің механизмдері мен агрегаттарының техникалық күйінің параметрлерінің өзгеру қарқындылығын төмендету; қазіргі заманға сай бақылау-диагносттау, бекіту, реттеу және басқа да жұмыстарды жүргізу жолымен тоқыраулар мен ақауларды анықтау және алдын алу.
Жылына екі рет өткізілетін, маусымдық техникалық қызмет көрсетудің мақсаты жылжымалы тізбекті маусымның (жыл уақытының) өзгеруі кезінде пайдалануға дайындау болып табылады.
Жол-климаттық жағдайлар ТҚК кезеңділігіне әсер етеді. Автомобильдердің ТҚК кезеңділігін түзетуді пайдалану жағдайларының категориясынан тәуелді іске асырады. Әр категория жол төсемінің тұрпатымен немесе топырақтың күйімен, жергілікті жердің бедерімен және қозғалыс жағдайларымен сипатталады.
2.2 Жылжымалы тізбекті техникалық қызмет көрсету мен диагносттауды ұйымдастыру
АКК-да ТҚК жұмысшы бекеттерде іске асырылады. Жөндеу операцияларының санынан тәуелді жұмысшы бекеттер әмбебап немесе арнайыланған болуы мүмкін. Әмбебап бекеттерде, жинастыру-жуудан басқа, жұмыстардың барлық түрлері орындалады. Осындай бекеттің бірінде мамандықтары әр түрлі жұмысшылардың (слесарьлардың, майлаушылардың, электршілердің) немесе әмбебап жұмысшылардың тобы жұмыс істейді. Барлық жұмыстардың белгілі бір технологиялық ізділігі бар. Арнайыланған бекеттерде ТҚК-ны өткізу кезінде жұмыстардың барлық көлемі бірнеше бекеттер арасында үлестіріледі. Арнайыланған бекеттердегі жабдықтар белгілі бір операцияларды орындау үшін тағайындалған. Мұндай бекеттер мамандықтары сәйкес жұмысшылармен қызмет көрсетіледі.
Жұмыстардың көлемінен тәуелді автомобильдерді ТҚК-ны ағынды немесе тұйықталған әдіспен орындайды. Тұйықталған әдіспен ТҚК-ны ұйымдастыру (әмбебап тұйықталған бекеттерде) автомобильдің әр бекетте болуының әр түрлі ұзақтылығы кезінде мақсатқа сай. Осы әдістің кемшіліктеріне автомобильді бекетке орнату мен одан шығуға уақыттың елеулі жоғалулары, маневр жасау кезіндегі пайдаланған газдармен ауаның ластануы және бірдей жабдықтардың үлкен санын пайдалану қажеттілігі жатады.
ТҚК-ны ұйымдастырудың ағынды әдісі арнайыланған жұмысшы бекеттерде белгілі бір ізділікпен жұмыстарды орындаудың берілген уақытымен жұмыстарды орындауды ескереді. Бұл әдіс автомобильдердің орын ауыстыруына және жұмысшылардың бір бекеттен басқаға ауысуына уақыттың жоғалуларын қысқартуға, сонымен қатар өндірістік үймереттің ауданын үнемдірек пайдалануға мүмкіндік береді. ТҚК-ны ұйымдастырудың ағынды әдісінің кемшілігі жұмысшы орындарда жұмыстардың көлемін өзгерту күрделілігі болып табылады.
ТҚК-ның ағынды әдісі кезінде автомобильдің бекеттен бекетке орын ауыстыруы үшін үзіліссіз және кезеңді әрекеттегі конвейерлерді пайдаланады. Үзіліссіз әрекеттегі ағынды жолдарда (автоматтық ағынды жол) барлық жұмыстарды жұмысшы бекеттер бойынша үнемі орын ауыстырып отыратын автомобильде орындайды. Мұндай жолдарды КҚК үшін, ЖЖЖ кезінде кең қолданады. Кезеңді әрекеттегі ағынды жолдарда автомобильдерді тек бір бекеттен басқаға қозғалтады, ал барлық жұмыстарды қимылсыз автомобильдерде өткізеді.
Автомобильдерге қызмет көрсету бойынша операцияларды бекеттік технологиялық операциялық карталармен сәйкес орындайды. Онда операцияның аталуын, техникалық жағдайлары мен оны орындауға кететін уақыт нормаларын, қолданылатын сайман мен жабдықты, жұмысшының мамандығын, операцияларды орындау бекеті мен қызмет көрсетулер орындарының санын көрсетеді. Бекеттік технологиялық карталар агрегатты немесе торапты реттеу мен майлауды бақылау бойынша жұмыстарды орындау үшін тағайындалған.
Автомобилдерді ағынды жолдарда ТҚК кезінде жұмысшыларды бекеттерде орналастырудың карта-сызбасын толтырады. Карта-сызбада жұмысшылардың саны, ауысымдағы қызмет көрсету жолының өндірістілігі туралы ақпарат және бекеттік технологиялық карталардың мәліметтер болады.
ТҚК өндірісін ұйымдастыру бригадалық немесе бригада-учаскелік болуы мүмкін. Ұйымдастырудың бригадалық түрі кезінде бригадалар қызмет көрсетудің берілген түрінің шектерінде машинаның барлық агрегаттары бойынша жұмыстарды орындайды. ТҚК-ны ұйымдастырудың бригадалық-учаскелік түрі кезінде жеке өндірістік учаскелерде сәйкес агрегаттарға қызмет көрсету бойынша барлық жұмыстар орындалады. АКК жұмыстардың бағдарламасынан тәуелді әр түрлі тағайындалған өндірістік учаскелердің әр түрлі санын орнатады. АКК жұмыстарының үлкен емес бағдарламасы кезінде бір учаскеде агрегаттардың бірнеше түрлеріне қызмет көрсету мүмкін болады.
Барлық АКК-ларда учаскелерді немесе бригадаларды басқару ыңғайлығы үшін жұмыстардың келесі түрлері бойынша өндірістік кешендерге біріктіруге болады: машиналарға техникалық қызмет көрсету мен олардың техникалық күйін диагносттау; тікелей автомобильдерде ағынды жөндеу; автомобильдерден шешілген агрегаттарды, тораптарды және бөлшнектерді ағынды жөндеу.
Өткізу уақыты бойынша диагносттау кезеңді және үздіксіз болады. Кезеңді диагносттауды автомобильдің белгілі бір жүрісінен кейін іске асырады. Үздіксіз жүргізушімен үнемі машинаны пайдалану процесінде өткізіледі.
Шешілетін міндеттерден тәуелді диагносттауды екі түрге бөледі: Д-1 және Д-2. Қағида бойынша, ТҚК-1 алдында орындалатын, Д-1 диагносттау кезінде және оны өткізу процесінде, қозғалыстың қауіпсіздігі мен автомобильдің пайдалануға жарамдылығын қамтамасыз ететін, агрегаттар мен тораптардың техникалық күйін анықтайды.
Қағида бойынша, ТҚК-2 алдында орындалатын, Д-2 диагносттау кезінде автомобильдің агрегаттарының, тораптарының, жүйелерінің техникалық күйі бағаланады, ТҚК-2 жұмыстар көлемі мен жөндеудегі қажеттілігі дәлденеді.
2.1.кесте
Автомобиль паркінің пайдалану мерзімі бойынша құрамы.
рн
Шыққан жылы
Автомобиль саны
Пайдалану мерзімі бойынша топтардағы автомобиль саны
1
1978
1980
1981
1982
1984
1986
1987
1
2
1
2
2
3
6
20 жылдан көп - 17 автомобиль
10,6 %
2
1988
1989
1990
1991
1992
7
6
9
2
5
20 жылға дейін - 29 автомобиль
18,1%
3
1993
1994
1995
1996
1997
-
-
2
-
-
15 жылға дейін - 0 автомобиль
0%
4
1998
1999
2000
2001
2002
10
12
-
-
28
10 жылға дейін - 50 автомобиль
31,3%
5
2003
2007
2008
2009
2010
-
-
10
40
15
5 жылға дейін - 65 автомобиль
40,6%
2.3 Автобустарды пайдалану бойынша мекеменің технико - экономикалық көрсеткіштерін талдау.
Автобустарды пайдалану бойынша мекеменің технико-экономикалық көрсеткіштері 1.4 және 1.5. кестелерде көрсетілген. Бұл жерден соңғы жылдары автобустар санының азайып келе жатқанын көреміз. Келіп жатқан жаңа автобустар саны көп. Соңғы екі жылда мекеме 55 жаңа автобус алды. Дегенмен жылдан жылға тасымалдау көлемі ,жолаушылар айналымы өсіп келе жатыр. Себебі мекеме қала ішінде, қала маңында жолаушылар тасымалдау бойынша ұйымдастырылатын тендерлерге көп қатысады, және де бірнеше бағыттар бойынша жеңімпаз болған. Жаңадан келген FawCa 6602, Газель және ПАЗ - 3205 автобустары тәулк бойында екі үш, ауысымда жұмыс істейді. 2012 жылғы кейбір көрсеткіштердің көбейгенін байқаймыз. Мысалы паркті пайдалану коэффициенті, автобустарды маршрутқа шығару коэффициенті, техникалық дайындық коэффициенті сияқты көрсеткіштер. Бұл көрсеткіштер 2012 жылы біршама өскен. Біздің ойымызша бұған себеп автобус паркінің құрамындағы жаңа автобустардың санының көбейіп келе жатқандығы. Қала жолаушыларының санының жылдан жылға өсуі автобустардың тек қана техникалық жағдайынан да басқа, олардың эстетикалық, комфорттық, жағдайларынада жоғары талаптар қояды.
Жоғарыда айтылып кеткендей автобустардың техникалық жағдайларын жақсартатын жөндеу-қызмет көрсету бөлімшелерінің жұмыстары жақсы жолға қойылмаған. Оны жанар майдың меншікті шығыны сияқты көрсетккіштен көруге болады. Бұл көрсеткіштің жылдан жылға өсуі автобустарды, олардың агрегаттарын жөндеу сапасының төмен екені көрсетеді
2.2 кесте
Автокөліктің жұмысы туралы мәліметтер.
N
р н
Көрсеткіштер
Өлшем
бірлігі
2012
2011
2010
1
Тасымалдан.жүктер,барлығы
мың.тон
2,033
3,7
3,3
2
Жүк айналымы
мың.тон.км
210,0
302,8
263,2
3
Жүк авт.шар.болған күндері
мың.тон.км.
1429
1825
1830
4
Жүк авт.жұмыста болған күндері
авт.күн.
952
1215
1220
5
Жүк авт.жалпы жүрген жолы
авт.күн
120,0
154,5
134,3
6
Авт.пайдалан.жұмсалған шығын
мың.авт.км.
1112,4
1702,5
2203,5
7
Тасымалданған жолаушылар саны
мың.тг.
5580,6
5827,3
5598,4
8
Жолаушы айналымы
мың.ад.
83094,0
83711,0
76434,2
9
Автобуст.шаруаш.болған күндері
мың.ж.км
49257
45411
42198,0
10
Автобуст.жұмыста болған күндері
авт.күн
32483
32420
30680,0
11
Автобуст.жалпы жүрген жолы
авт.күн
7367,4
7572,0
6943,8
12
Автобустпайдалан.түскен кіріс
мың.авт.км.
49233,2
530005,2
58155,2
13
Автобуст.пайдалан.шыққан шығын
мың.тг.
52277,2
51319,4
62031,4
2.3 кесте
Техника-экономикалық және қаржылық көрсеткіштер.
N
рн
Көрсеткіштер
Өлшем
бірлігі
2009
2010
2011
2012
1
Кип жалпы
0,667
0,663
0,714
0,725
2
Тасымалданған жолаушылар
мың.ад.
4861,7
5521,0
5796,4
5591,3
3
Жолаушы айналымы
мың.ад.км
99930,1
82809,9
83482,9
76191,7
4
Ақылы сағаттар
мың.сағат
1,0
3,2
2,1
2,7
5
Жалпы жүрген жол
мың.км.
6425,1
7178,0
7419,0
6314,0
6
Тасымалд.жолаушылар,қала
мың,ад.
4016,3
4776,8
5053,0
4783,2
7
Қала маңында
мың.ад.
665,5
598,0
611,6
654,2
8
Сұраныс
мың.ад.
48,1
59,3
54,4
105,3
9
Қала аралық
мың.ад.
107,7
69,8
52,8
33,9
10
Еркін аренда
мың.ад.
24,7
17,1
24,6
14,1
11
Валдық кіріс,барлығы
мың.тг.
45171,7
50884,3
47305,6
51558,6
12
Шығындар,барлығы
мың.тг.
44908,5
53671,4
47084,8
57462,4
13
Пайда,шығын, барлығы
мың.тг.
+263,2
-2787,1
+220,8
-5903,8
14
Жұмысшылар саны
адам.
90
89
91
86
15
Еңбек өнімділігі
мың.тг адам
501,9
571,9
519,8
599,5
2.4 ӨНДІРІСТІ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Қай салада болмасын автомобиль көлігінің тиімділігі жылжымалы құрамның техникалық дайындық деңгейімен анықталады.
Әрбір автобус паркінің және автомобиль көлігінің техникалық қызметі тасымалдау процесін тасымалдауды ұйымдастыру қызмет тарапынан берілген номенклатураға сәйкес қажетті жылжымалы құраммен қамтамасыз ету болып табылады.
Бұл мәселені шешу, біріншіден, өндірістік потенциалдық мүмкіндігіне тәуелді, яғни өндірістік қуаты мен ресурстық қатамасыз етуі жылжымалы құрамның жұмысқабілетін сақтаумен байланысты болған операциялардың саны мен көлеміне сәйкес болу дәрежесіне тәуелді болса, екіншіден, болмыста бар өндірістік қуатын, материалдық және еңбек ресурстарын пайдалану қарқындылығына тәуелді.
Бұл айтылған шарттар өзара өте тығыз байланысты: өндірістік потенциалдық мүмкіндік деңгейі қанша төмен болса, болмыста бар қуат пен ресурстарды пайдалану қарқындылығы сонша жағары болу керек.
"Тараз ПассТранс"ЖШС автобус паркінде ТҚ жүргізудің агрегаттық-учаскелік метод қолданылады. Бұл методтың мәні мынадай: парктің жылжымалы құрамының ТҚ пен жөндеу жұмыстары парктың барлық автобустарының бір немесе бірнеше агрегаттарының (торабының, механизмдерінің және жүйелерінің) жөндеуі бойынша жауапты болған өндірістік участкалар арасында бөлістіріледі. Бұл ұйымдастыру методының артықшылығы: учакелерге бекітілген агрегаттар, тораптар және жүйелерге жасалған ТҚ пен жөндеудің сапасы үшін моральдық және материалдық жауапкерлік нақты адамға жүктеледі.
Өндірістік учаскелердің жұмысының нәтижесі сол агрегаттардың АЖ орташа кезеңділігі бойынша және учаскелерге бекітілген агрегаттардың техникалық ақаулары салдарынан автобустардың тоқтап тұру уақытының ұзақтығымен бағаланады.
Агрегаттық-учаскелік әдістің артықшылығымен қатар, кемшіліктері де бар.
Агрегаттық-учаскелік әдіс қолданғанда өндірістің децентризациялануы өндірісті оперативтік басқаруды қиындатады. Бүкіл автобус бойынша жөндеу барысы туралы ақпараттың болмауы өндірістік ауданды (қызмет көрсету және жөндеу постарын), материалдық және еңбек резервтерін тиімді пайдалануға мүмкіндік бермейді. Мысалы, бірнеше агрегаттарында, тораптарындажәне жүйелерінде қатарынан ақаулары байқалған автомобильдің түрлі өндірістік учаскелердегі мамандандырылған посттар арасында ары бері мұқтаждықтан жүріп қалуы автобустың ТҚ пен жөндеуде тұру уақытының созылуына алып келеді. Жұмысшылардың бір автобуста жиналып қалу жағдайлары кездеседі және қызмет көрсетуді ұзақ күтіп қалған автобустар да болады.
Техникалық қызметке келген автобустарды өндірістік учаскелерге бөліп тастау барлық автобус бойынша жөндеудің біту мерзімін жоспарлауға мүмкіндік бермейді.
АКПның жөндеу бөлімшелері автобустан түсірілген агрегаттар мен тораптарды жөндеу бойынша өндіріске маманданған орындаушылар тобын біріктіреді. Олар түрлі жұмыстарды бірге орындай білу талаптарына сәйкескелетін тиісті кәсіп және біліктілікке ие болған орындаушылардан құралады.
Паркте жылжымалы құрамның ТҚ пен жөндеуінің өндірісі төмендегі 2.1-суретте көрсетілген сұлбасы бойынша жүргізіледі.
Линиядан оралған автобустардың барлығын кезекшімеханик қарап шығады. Кезекші механик линиядан оралған автобустарды қабылдап алады, олардың ақаусыздарын КҚ аймағына және тұраққа жібереді.
Кезектегі ТҚ өткізілуі тиіс болған және ақауы байқалған автобустарды кезекші механик ӨББ (өндірісті басқару бөлімі) диспетчерінің нұсқауы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz