Қос ақиқат мәселесі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Астана Медицина УниверситетіАҚ
Қазақстан тарих және философия кафедрасы.

СӨЖ
Тақырыбы: Ибн Рушд философиясы және оның қос ақиқат мәселесі.

Орындаған:Тұяқбай.А.Б.
Топ:241 OM
Тексерген:Бектаева.М.Б.

Астана 2019 ж.

Жоспар:
Кіріспе.
Негізгі бөлім.
1.Аверроэс
2.Ибн Рушдтің шығармалары
3. Діни көзқарастары
4.Қос ақиқат мәселесі
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе.
Қазіргі әлем алмағайып өзгерістер заманы. Құндылықтар өзгеріп, жаһандық үрдістердің арқасында бірқатар жаңалықтар еніп жатқан кезең. Алыстай қоймаған өткенімізде мұрат саналаған дүниелер маңызын жоғалтып, басқаша бағамдардың маңызы артуда. Дегенмен сыртқы факторлар өзгеріп, дүниеге көзқарас алмасса да, мәңгілік өз мәнін бәз қалпында сақтайтын құндылықтар болатыны анық. Солардың бірі ретінде араб-мұсылман фәлсәфасының алтын қазыналарының бірі әл-Ғазали мен Ибн Рушд мұрасын айтуға толық негіз бар. Қос ойшылдың ортағасырда зерттеу нысанына алып, жан-жақты, терең қарастырған мәселелері бүгінгі таңдағы әлемдік философияның өзекті тақырыптарынан болып табылады. Олар өмір сүрген дәуірден бері 8-9 ғасырдай уақыт өтсе де, дәл бүгінгінің сұраныстарынан туындағандай әсер қалдырады.
Еліміз тәуелсіздік алғалы бері қазақстандық қоғамда бірқатар мәселелер қайта қарастырылуда. Соның бірі рухани мәдениеттегі мұсылмандық бастулар болып табылады. Осы орайда ислам мәдениетінің белді өкілдері болып табылатын Ғазалидің, Ибн Рушдтың мұрасын зерттеу, олардың ортағасырлық араб-мұсылман фәлсәфасын дамыта отырып, Батыс пен Шығыстың арасындағы байланыс көпірі ретінде қалыптасулары қазіргі өркениеттік сұхбатқа негіз болатындай. Зерттеу тақырыбы ислам діні көп жағдайда ғылымның дамуына кедергі келтірді, жеке ізденістерге қарсылық қойды деген ойлардың терістігін ортаөасырдан басталған теологиялық, фәлсәфалық топтардың ізденістері арқылы дәлелдеу тұрғысынан өзекті.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі, мұнымен қоса, негізінен философия дамуы тұрғысынан алсақ та маңызды, себебі бүгінгі таңда жалпы ортағасырлақ философияның, сонын ішінде араб-мұсылман фәлсәфасының бастан-аяқ зерттелмегенін, әсіресе философия мен дін арақатынасының, олардың қоғамда қандай рөл атқаратындығын ескерсек, мәселе айқындала түседі. Әлемдік философия осы секілді ашылмаған сырлар орын алып тұрғанда, толыққанды өз межесіне жете алмайды.
Әл-Ғазали мен Ибн Рушдтың философиялық дискурсының зерттеу нысанына алынып отырғаны бірқатар әлеуметтік-мәдени және рухани-адамгершіліктік сипаттағы себептерден де туындайды. Тарих шындығына сай еліміз бірқатар тоқыраулы кезеңдерден өтті. Кеңестік идеология дәуірінде елдің біртоға жабық қоғам ретінде өмір сүруі басқа өркениеттердің жетістіктерімен танысуды алшақтады. Ендігі жерде алыс-жақын елдермен еркін сұхбаттасу мүмкіндігі бар. Көп жағдайда дінсіз қоғам сұраныстарын өтеуге талпынған үрдістер қайта қарастырылап, рухани мұра қазыналары қайта зерттелуде. Ибн Рушдты материалист деп қабылдау шындыққа сай еместігі күн өткен сайын анықтала түсуде. Әр ойшыл өз заманының ұрпағы болғандықтан, ислам діні терең тамырланған мәдени кеңістікте атеистерді табу ісінің еш нәтиже бермейтінін бүгінгі күн дәлелдеп отыр. Ортағасырлық араб-мұсылман фәлсәфасы мен діннің етене жақын дамып, бір-біріне қарама-қайшы ілімдер емес, бірін-бірі толықтыра түсуші ілімдер ретінде қарастырған нәтижелі жемісін бермек.
Көтерілген мәселелер әл-Ғазали, Ибн Рушд сынды қос ойшылдың негізігі көзқарастарының аясын танытады. Олардың философиялық мұрасындағы жаратылған әлем, немесе бұрыннан бар әлем, Алланың әлемге қатынасы, Алланың адам мен жаратылысына қатынасы, адамның рухани дүниесі, адам жанының сан қилы сырлары қазіргі замандық философия мен дін мәселелері үшін нағыз керекті, өзекті мәселелер шеңберін анықтай түседі.

ИБН РУШД
(1126-1198)
Еуропадағы Кордова халифаты саяси күш ретінде қуатын жоя бастағанда, XII ғасырдан бастап осы аймақта мұсылман ойшылдарына қарсы әрекет күшейе түсті. Алайда Еуропаға Платон, Аристотель еңбектерін таратушы әрі түсіндіруші араб тіліндегі философияны (фәлсафаны) мүлдем жоққа шығару мүмкін емес-ті. Сондықтан араб тіліндегі жазылған еңбектерді латынға аудару мәселесі сол замандағы ғылымның өрістеуі үшін зәру іс болатын, бірақ бұл аудармаларға араб ойшылдарының есімдерін бұзып жаза бастады. Ибн Рушд еңбектерін латынға аударғанда, ол Абен-Рошд, Авен-Рошд, Аверрошд, Аверросд болып сан-саққа кетіп, ақыры Аверроэс дегенге тоқталып, оны күні бүгінге дейін Батыста осылай атау дәстүрі сақталған. Ибн Рушдқа Батыс мәдениетінде арналған еңбектердің ішінде ең көрнектісі Э.Ренанның "Аверроэс және аверроизм" деген шығармасы.
Ибн Рушдқа Батыстағы қызығушылық оның тек араб фәлсафасының аса көрнекті өкілі болғандығында емес, оның ілімі өзінен көп кейін өмір сүрген "латындық аверроистердің" харекеттеріне негіз болғандығында. Латындық аверроистер (олар туралы төменірек айтамын) Ибн Рушдтың ілімін католиктік дүниетаным негізінде XVI ғасырға дейін әртүрлі интерпретацияда латын аверроистері насихаттап келген.
Ибн Рушд фәлсафаның аса көрнекті соңғы өкілі. Зерттеушілер Ибн Рушдтың келешегіне ықпал еткен Ибн Туфейл деседі. Оған мынандай бір тарихи дерек дәлел: Кордово халифатының қуатты кезінде, халиф Абу-Якуб Жүсіппен араласы бар Ибн Туфейл сарайға Ибн Рушдты шақыртады. Халиф Ибн Рушдты сынамақ болып: "Дүниенің басталуы уақыт ішінде болған ба, қалай, бұл туралы философтар не айтады?" -- деп сұрақ қояды. Осы кездесу туралы Ибн Рушдтың өзі былай деп әңгімелейді: "Мұндай сұрақты күтпегендіктен, қатты састым, бір пәлеге ұшырап қалмайын деп, философиямен шұғылданбаушы едім", -- дей беріппін. Менің қысылғанымды сезген халиф Ибн Туфейлмен маған қойған сұрақты екеуі таңдауға кірісті. Мен халифтың терең біліміне таң қалып, бірте-бірте үрей сезімінен арылып, әңгімеге араласып, бұл мәселе туралы білетінімді жайып салдым. Халиф маған ризашылық білдіріп, қымбат киім мен астыма ат мінгізді және бұдан әріде Аристотель еңбектерін арабшаға аударып, оларға түсініктеме жазу ісін тапсырды" (1). Халифтың айтқанын Ибн Рушд тек орындап қана қойған жоқ, өзі де аса құнды философиялық еңбектер жазып қалдырды.

Исламның метафизикалық дүниетанымын жүйелеу қажеттілігін түсіне бастау теологияның қажеттілігін түсіндіреді. Құдайдың бәрін біледі жіне бәріне құдіреті жетеді деген идеясы мен адамның жаман істерге қабілетті болуы , сол үшін жазалануы мәселесін бір-бірімен үйлестіру қиындықтар тудырды. Басқаша айтқанда, теологияның алдында қарама-қайшылықтарды үйлестіру мәселесі тұрды.
Философия мен кәләм сол заманғы үлкен мектептер болды. Негізінен алғанда олардың айырмашылығы зерттеу нысанында ғана болды. Философтар философиялық алғышарттармен, ал теологтар діни мәтіндермен жұмыс істеді. Кәләм ислам сенімінің рационалды негізін және принциптерін беруге тырысты. Мысалы, жоғарыда айтылған Құдай құдыреттілігі және күнә жасамаса да, қасірет шегу мәселесі. Бұл мәселенің философияға жақын болуы оны диалектикалық емес, дәлелдеу әдісін пайдалануға итермелесе де, теологтар оған бара бермеді, мүмкін олар ислам негіздерін дінсіздердің әдістерімен дәлелдегілері келмеген болар. Бұл жерде тағы айта кететін нәрсе:кәләм терминінің анықтамасын. Ол кәләм деп аталуы (яғни сөз, әңгіме) бекер емес. Мұнда ақиқатты іздеу сұрақтар мен жауаптар арқылы жүреді. Сұхбатқа түсуші бір тезис айтады, екінші сол тезиске сұрақ қояды. Бұл О.Лимэнның айтуынша тарихи фактіні көрсетеді, себебі алғашқы кезде мұсылман теологтары қорғану және тойтарыс берутерминдерімен әрекет еткен.
Ортағасырлық ислам әлемдегі философия мен кәләм арасында полемика жалғыз бұл болмады, сондай-ақ теологиялық полемика түрлері болды. Мысалы, мутазилиттер исламның рационалды негіздерін қаалыптастыруға тырысты. Олардың ілімінде ең маңызды тұсы- мұсылмандарды Құдайды тануға мүмкіндік беретін ақылдың маңыздылығы және олардың ақылдың аянға тән екені. Мутазалиттерден соң, неғұрлым дәстүрлі теологиялық мектеп ашаризм билік басында болды. Әл- Ашари исламның негізгі қағидаларын растау үшін діни беделдің жеткіліктігін және аянды негіздеуде ақылдын қажет еместігін дәлелдейді. Мутазилиттер бойынша: ақыл- Құранды терең түсінудің әдісі және шынайы сенімнің шарты, ақыл арқылы Құдайдың бар болуын, мәнін және сипаттарын, пайғамбарлық пен аян, әдепті және әдепсіз құлықтың айырмашылығын, табиғат құрылымы мен оның жаратушысымен байланысы сияқты мәселелердің мәнін шешуге болады. Ақыл бейтарап күйде шынайы шешімдер ұсынуы мұмкін, ал діни догматқа сенсек, сол кездегі билік басындағылардың мүддесі іске асырылуы мүмкін деген қорытынды жасалды.
Ашариттер болса, бұл идеяларды жоққа шығарды. Олардың түсінігінде исламның негіздерін түсіндіру үшін жалғыз ақылдың шамасы жеткіліксіз. Өарап отырсақ, олардың екеуінің де ақылды жоғары бағалайтыны ортақ келетін жерлері, дегенмен басқа мәселелер бойынша бірдей деуге келмейді.
Мутазалиттер философиядағы маңызды мәселелерді өзіне алды десек те, оларды ашариттерге қарағанда, философияға жақын деп айта алмаймыз. М: ас-Сирафидің мутазилит болуы оның философияға қарсы шығуына еш кедергі жасамады. Мутазилиттер, ашириттер арасында полемикада философиялық аргументтер жиі қолданылғанымен, толық теологиялық сұхбат болды және бұл сұхбат дәлелдеу емес, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.