Мақта шаруашылығы



Мазмұны

Аннотация

Кіріспе

1 Өнімнің тағайындалу аймағы және сипаттамасы
2 Өндірістің технологиялық сұлбасы
3 Өнімді өндірудің технологиялық процесінің жазбасы
4 Өлшеу құралдарының метрологиялық мінездемелері және оларды нормалау
5 Таңдалынған технологиялық сұлбадағы параметрлерді бақылау және өлшеу құралдарын таңдау
6 Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы
7 Өнім сапасын квалиметриялық бағалау
8 Өнім сапасын бақылаудағы статистикалық әдістер
9 Өнім сапасын басқару
10 Стандарттардың, метрологиялық ережелердің нормаларының талаптарын сақтау үшін мемлекеттік қадағалау
11 Өнімді сынау, жабдықты сынау
12 Өнімді сертификаттау, сапа жүйесін сертификаттау
13 Нормативті құжаттаманы әзірлеу
14 Тіршілік қауіпсіздігі
15 Қоршаған ортаны қорғау
16 Экономикалық бөлім

Қорытынды

Түйін(қазақша, орысша және шет ел тілінде)
Әдебиеттер
Кіріспе

Мақта халық шаруашылығына үлкен ықпал етеді. Халық шаруашылығында мақта немесе одан шыққан өнімді пайдаланбайтын ешбір сала жоқ. Шитті мақтаны алғашқы өңдеу нәтижесінде мақта талшығын алу жылдан – жылға дами түседі. Бұл нәтижені ары қарай дамыту үшін мақта тазалау өндірісіне жаңа технологияларды енгізу қажет. Осыған тікелей байланысты деп технологиялық процесті атасақ болады. Себебі, технологиялық процесті жетілдіру зауыттың жалпы жұмысын жетілдірумен тікелей байланысты.
Мақта тазалау зауыттары, дайындау орындары арқылы мақтаның өсу барысын бақылап отырады және дайындау орындарында қабылдау, сақтау, өз уақытында мақта тазалау зауыттарына жеткізуді де басқарып отырады.
Мақта тазалау зауыттары арнайы технологиялық жабдықтармен, цех ішіндегі және арасындағы шитті мақта дайын өнімді тасу транспортымен, талшық, линт, талшық шығындарын нығыздау үшін гидронығыздағыш және де басқа да құрылғылармен жабдықталаған.
Әрбір мақта тазалау зауыттардың жабдықты өңдеуді қамтамасыздандыру үшін өзінің өңдеу – механикалық базасы болады.
Мақта тазалау зауытының үлкен шикізат базасы болатын болса ( бір жылдық мақта көлемі 26000 т/жыл көп болса), онда зауыт сыртында мақта дайындау пунктері болады, ал егер одан кем болса, онда зауыт ішіндегі дайындау орындарымен шектеледі.
Мақта тазалау зауыттарын жобалауда өндірістік ауданшаларды тиімді және рационалды пайдалануға көңіл бөлу керек.
Транспорттық жолын қысқарту, құрылыс жұмыстарын қысқарту жалпы зауыт тиімділігін арттырады.
Жеке тапсырмаға сәйкес линтерлер классификациясы үшін басты өңделетін өнім ретінде шитті мақтаның физика – механикалық қасиетін оқып үйрену қажет болады, өйткені үлкен қиыншылықпен, ауыр еңбекпен өсірілген дақылдардың табиғи қасиетін төмендетпестен сапалы өңдеп алу мәселесі инженер – технолог мамандығына үлкен жауапкершілікті талап етеді
КӘСІПОРЫН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР
Ауыл Асық – Ата
Аудан Мақтаарал
Облыс Оңтүстік Қазақстан
Республика Қазақстан
Мекен жайы 708650, Асық – Ата ауылы,
Абулқасимов көш 17


АҚ «Ақ - Алтын» кәсіпорыны Асық – Ата ауылының оңтүстік шығыс жағында ораналасқан. Кәсіпорын айналасында шығыс, оңтүстік шығыс, оңтүстік батыс және батыс жағынан мақта өсетін егістерден тұратын егіншаруашылығымен қоршалған. Солтүстік батыс жағынанн кәсіпорын өндірістік алаңшасынан 100-150 метр қашықтықта жеке сектор тұрғын құрылыстары орналасқан. Кәсіпорынның солтүстік шығыс және солтүстік жағында асхана орналасқан және бірнеше жеке сектор тұрғын үйлері бар. Ең жақын тұрғын үйге дейінгі қашықтық 150-200 метр, ал атмосфераны ластау көзінен тұрғын үйлерге дейінгі қашықтық 250 – 300 метр.
Ақ – Алтын дайындау пунктілері жеке өндірістің алаңшаларда орналасқан.
Мақта зауытының негізгі іскерлігі болып мақта шикізатын өңдеу және төмендегі өнімдерді алу есептеледі.
1. Мақта талшық
2. Шиттер
3. Линт
4. Шелуха
5. Пух
Осылардың ішіндегі ең негізгі өнім – талшық болып табылады, ол тігін және жеңіл өнеркәсібінде кеңінен қоланысқа ие. Өзінің іскерлік ету мерзімдері ішінде кәсіпорын талшықтың шығарылу көлемі ұлғайтып келеді. Егер 1967 жылы талшықтарды шығару көлемі 8000 тонна құраса, ал 2002 жылы ол 23000 тонна көлемге дейін жетті. Өнімнің сапасы халықаралық стандарттар талаптарына сай және әлемдік нарфықта бәсекеге қабілетті болып табылады.
Зауытты құру және дамыту шартты түрде үш кезеңге бөлінеді. Бірінші периодта зауыт құрылысы салынып және бірінші рет реконструкциялау жүргізілген. Екінші периодта зауыттың техникалық жабдыталуы орындалды. Үшінші периодта барлық күштер зауыт коллективінің әлеуметтік және экономикалық мәселелерін шешуге жұмсалды. Осы уақыттта ААҚ «Ақ - Алтын» жқсы техникалық базаға, тұрақты кадрлық потенциалға, нарықта дайын өнімнің жақсы рейтингіне ие. Кәсіпорында 700 дей адам жұмыс атқарады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. М.Г.Хамов. Ремонт, монтаж и наладка хлопкоочистительного оборудования. – Т., Укитувчи , 1990. – 534с.
2. Г.И.Мирошниченко, Н.Д.Соловьев, П.Н.Тютин, И.Б.Меркин, Р.З.Бурнашев. Оборудование и технология производства первичной обработки хлопка. – Т., Укитувчи, 1980. – 322с.
3. Г.Х.Галиев, Г.А.Захаров. Ремонт технологического оборудования хлопкоочистительных заводов. – М., Легкая индустрия, 1973. – 214с.
4. Г.И.Мирошниченко. Основы проектирования машин первичной обработки хлопка. – М., Машиностроение, 1972. – 482с.
5. Г.Д.Джабаров, С.Д.Балтабаев, Д.А.Соловьев. Первичная обработка хлопка. – М., Легкая индустрия, 1978. – 429с.
6. Д.Л.Кельберт. Инструкция по технике безопасности на предприятиях первичной обработки хлопка. – ТТИ, 1959.
7. Совершенствование процесса улавливания тяжелых примесей в технологии первичной обработки хлопка – сырца. Сост. Р.Б.Мурадов, А.Н.Суслин. – Т., УзИИНТИ, 1985. – 28с.
8. Технологический регламент переработки трудоочищаемых средневолокнистых селекционных сортов хлопка – сырца ПОХ 127 – 88. Т., Хлопкопром, 1988. – 40с.
9. А.И.Ульдяков. Сушка хлопка – сырца. – М., Легкая индустрия, 1975. – 144с.
10. Хлопок – сырец. Методы определения засоренности. Уз. РСТ 592 – 92: ГОСТ 9679.2 – 71. – Т, 1983. – 16с.
11. Т.Мендебаев. Мәшине жасау технологиясы. Алматы. 1999.- 442б.
12. Т.Тапалов. Технологиялық процесстер мен өндірістерді автоматты басқару. Алматы . 2000.-355б.
13. В.А.Голубятников. В.В.Шувалов. Автоматизация производственных процессов в химической промышленности.- М., “Химия”, 1985.-349с.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі:  Дипломдық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 126 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны

Аннотация
Кіріспе
Өнімнің тағайындалу аймағы және сипаттамасы
Өндірістің технологиялық сұлбасы
Өнімді өндірудің технологиялық процесінің жазбасы
Өлшеу құралдарының метрологиялық мінездемелері және оларды нормалау
Таңдалынған технологиялық сұлбадағы параметрлерді бақылау және өлшеу
құралдарын таңдау
Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы
Өнім сапасын квалиметриялық бағалау
Өнім сапасын бақылаудағы статистикалық әдістер
Өнім сапасын басқару
Стандарттардың, метрологиялық ережелердің нормаларының талаптарын
сақтау үшін мемлекеттік қадағалау
Өнімді сынау, жабдықты сынау
Өнімді сертификаттау, сапа жүйесін сертификаттау
Нормативті құжаттаманы әзірлеу
Тіршілік қауіпсіздігі
Қоршаған ортаны қорғау
Экономикалық бөлім
Қорытынды
Түйін(қазақша, орысша және шет ел тілінде)
Әдебиеттер


Кіріспе

Мақта халық шаруашылығына үлкен ықпал етеді. Халық шаруашылығында
мақта немесе одан шыққан өнімді пайдаланбайтын ешбір сала жоқ. Шитті
мақтаны алғашқы өңдеу нәтижесінде мақта талшығын алу жылдан – жылға дами
түседі. Бұл нәтижені ары қарай дамыту үшін мақта тазалау өндірісіне жаңа
технологияларды енгізу қажет. Осыған тікелей байланысты деп технологиялық
процесті атасақ болады. Себебі, технологиялық процесті жетілдіру зауыттың
жалпы жұмысын жетілдірумен тікелей байланысты.
Мақта тазалау зауыттары, дайындау орындары арқылы мақтаның өсу
барысын бақылап отырады және дайындау орындарында қабылдау, сақтау, өз
уақытында мақта тазалау зауыттарына жеткізуді де басқарып отырады.
Мақта тазалау зауыттары арнайы технологиялық жабдықтармен, цех
ішіндегі және арасындағы шитті мақта дайын өнімді тасу транспортымен,
талшық, линт, талшық шығындарын нығыздау үшін гидронығыздағыш және де
басқа да құрылғылармен жабдықталаған.
Әрбір мақта тазалау зауыттардың жабдықты өңдеуді қамтамасыздандыру
үшін өзінің өңдеу – механикалық базасы болады.
Мақта тазалау зауытының үлкен шикізат базасы болатын болса ( бір
жылдық мақта көлемі 26000 тжыл көп болса), онда зауыт сыртында мақта
дайындау пунктері болады, ал егер одан кем болса, онда зауыт ішіндегі
дайындау орындарымен шектеледі.
Мақта тазалау зауыттарын жобалауда өндірістік ауданшаларды тиімді
және рационалды пайдалануға көңіл бөлу керек.
Транспорттық жолын қысқарту, құрылыс жұмыстарын қысқарту жалпы зауыт
тиімділігін арттырады.
Жеке тапсырмаға сәйкес линтерлер классификациясы үшін басты өңделетін
өнім ретінде шитті мақтаның физика – механикалық қасиетін оқып үйрену қажет
болады, өйткені үлкен қиыншылықпен, ауыр еңбекпен өсірілген дақылдардың
табиғи қасиетін төмендетпестен сапалы өңдеп алу мәселесі инженер – технолог
мамандығына үлкен жауапкершілікті талап етеді
КӘСІПОРЫН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР
Ауыл Асық – Ата
Аудан Мақтаарал
Облыс Оңтүстік Қазақстан
Республика Қазақстан
Мекен жайы 708650, Асық – Ата ауылы,
Абулқасимов көш 17

АҚ Ақ - Алтын кәсіпорыны Асық – Ата ауылының оңтүстік шығыс жағында
ораналасқан. Кәсіпорын айналасында шығыс, оңтүстік шығыс, оңтүстік батыс
және батыс жағынан мақта өсетін егістерден тұратын егіншаруашылығымен
қоршалған. Солтүстік батыс жағынанн кәсіпорын өндірістік алаңшасынан 100-
150 метр қашықтықта жеке сектор тұрғын құрылыстары орналасқан. Кәсіпорынның
солтүстік шығыс және солтүстік жағында асхана орналасқан және бірнеше жеке
сектор тұрғын үйлері бар. Ең жақын тұрғын үйге дейінгі қашықтық 150-200
метр, ал атмосфераны ластау көзінен тұрғын үйлерге дейінгі қашықтық 250 –
300 метр.
Ақ – Алтын дайындау пунктілері жеке өндірістің алаңшаларда
орналасқан.
Мақта зауытының негізгі іскерлігі болып мақта шикізатын өңдеу және
төмендегі өнімдерді алу есептеледі.
1. Мақта талшық
2. Шиттер
3. Линт
4. Шелуха
5. Пух
Осылардың ішіндегі ең негізгі өнім – талшық болып табылады, ол тігін
және жеңіл өнеркәсібінде кеңінен қоланысқа ие. Өзінің іскерлік ету
мерзімдері ішінде кәсіпорын талшықтың шығарылу көлемі ұлғайтып келеді.
Егер 1967 жылы талшықтарды шығару көлемі 8000 тонна құраса, ал 2002 жылы ол
23000 тонна көлемге дейін жетті. Өнімнің сапасы халықаралық стандарттар
талаптарына сай және әлемдік нарфықта бәсекеге қабілетті болып табылады.
Зауытты құру және дамыту шартты түрде үш кезеңге бөлінеді. Бірінші
периодта зауыт құрылысы салынып және бірінші рет реконструкциялау
жүргізілген. Екінші периодта зауыттың техникалық жабдыталуы орындалды.
Үшінші периодта барлық күштер зауыт коллективінің әлеуметтік және
экономикалық мәселелерін шешуге жұмсалды. Осы уақыттта ААҚ Ақ - Алтын
жқсы техникалық базаға, тұрақты кадрлық потенциалға, нарықта дайын өнімнің
жақсы рейтингіне ие. Кәсіпорында 700 дей адам жұмыс атқарады.

1 Өнімнің тағайындалу аймағы және сипаттамасы

Джинирлеуден кейін мақта шитінде талшықты материал қалады. Оның
мөлшері шитті мақтаның өндірістік сортына байланысты болады. Орта талшықты
сорттарда қысқа талшықтың мөлшері шит массасының 11-16% - ін құрайды. Мақта
шитінде қалған қысқа талшықтың шамасы 1- 1,5 мм - ден 25 – 26 мм дейін
болады.
Линт пен делинт тоқыма, химиялық өнеркәсіптерге маңызды да бағалы
шикізат болып табылады. Линтті мақта шитінен механикалық жолмен ажырату екі
кезеңнен тұрады. Бірінші кезең – линтті екі рет ажырату. Екінші – делинтті
ажырату.
Линтерлеу мәшинелері мақта шитінен линтті техникалық жолмен ажырату
болып, яғни шит пен линтті бөлуге болады. Соңғы кезде 5 ЛП линтерінің
құрылымы ойлап шығарылған. Бұл жабдық бұрынғы шығарылған жабдықтарға
қарағанда артықшылығы елерліктей. Линт бойынша өнімділігі 400 кгмин
жетеді, ал шит бойынша өнімділігі 1500 кгмин дейін жетеді.
Линтер герметизацияланған, қоректендіргіш – тазалағышпен
жабдықталған. Бұл линтерде шиттерді тазалау мүмкіндігі бар. Жұмысшы
камерасында аралар кіруінің тереңдігі қарастырылған. Қопсытқыш жылдамдығы
500 айнмин дейін асырылған. Оның нәтижесінде линт алу өнімділігі 10 – 15%
асты. Шит беруді реттеу импульсті вариатор көмегімен іске асырылады. Линтер
жабдығының осы көрсеткіштері үлкен сенімді алады және өндіріске кең
таралған түрде енгізілуде.
Шиттің линтерлеуден кейін талшықсыздандырылуы қаншама көп болса, оның
сапасы соншама жоғары болады. Бұл шиттен май алу дәрежесін көбейтіп, егуге
арналған шиттің сапасын да көтереді. Тағы шиттің толық талшықсыздандырылуы
көп факторларға байланысты. Талшықсыздандыруды жоғарылатудың бірнеше
жолдары бар:
1) шиттің линтердің жұмыс камерасында болу уақытын көбейту;
2) шит білігінің жылдамдығын асыру;
3) аралардың бұрыштық жылдамдығын асыру.
Талшықсыздандырудың шамасын жоғарылатудың бұл жолдары нәтижеде шиттің
зақымдалуына алып келеді. Осыған байланысты басқа іс – шаралар қолдану
керек. Шет елдерде линтерлеу мәшинелерін жетілдіру жұмыстары Америка
Құрама Штаттарында жүргізіледі: Бұл жерде “Мурей”, “Люммус” фирмаларын
линтерлеу қондырғыларын дамыту жұмыстарын алып барады. Бұл қондырғыларда
орнатылған жабдықтардың қуат сыйымдылығы өте жоғары.

Мақта иіру өндірісінің соңғы өнімі болып кресты орамада цилиндрлік
бобиналар түрінде алынатын біржіпті иірім жіп есептеледі.
Иірім жіп – бір – бірімен үйкеліс күші және бұралу күшімен бекітілген,
ұзындығы бойынша таралған талшықтардан тұратын шексіз ұзын дене болып
табылады.
Иірім жіп – карднды, гребенкалы және аппаратты болып бөлінеді.
Инелі түтілген иірім жіп – бөгде қоспалардан шляпалы кардо түтуші
машинада біржола тазартылатын орта талшықты мақталардан өңделеді. Карданды
иірім жіп ең таралған болып табылады. Оны көптеген маталарды және
трикотажды бұйымдарды өңдеу үшін пайдаланады.
Гребенкалы иірім жіп – жұқа талшықты мақтадан өңделеді. Иіру өндірісі
машиналар тізбегінде гребенкалы иірім жіптерді алуда шляпалы түту
машинасынан басқа таспадағы талшық тазалығын және бірқалыптылығын
жоғарылататын гребетүтуші машина пайдаланылады. Олардан шифон, вуаль,
вольта, батист, поплин, репс және т.б., сонымен қатар тігіс жіптері
дайындалады.
Аппаратты иірім жіп – төмен сорттағы мақталарды қоса отырып иіру
өндірісі қалдықды талшықтарынан жасалады. Осы иірім жіпті алу үшін арналған
өндіріс тізбегі үшін екітүімді аппарат пайдаланылады. Аппаратты иірім жіп
борпылдақтығымен, мамықтығымен және төмен беріктігімен ерекшеленеді. Оны
негізінен киімдік, жиһаздық – декоративті маталар және одеалолар жасау үшін
қолданады.
Арналуы бойынша иірім келесідей бөлінеді:
- негізгі;
- маталар жасау үшін мойыншалық;
- трикотажды бұйымдар алу үшін трикотажды;
- сөтілмелі материалдар үшін арналған;
- тігіс жіптерін дайынду үшін арналған;
- кілемдік бұйымдар жасауға арналған.

Негіздік иірім жіп - матада жолақ бойында ораналасады, ал мойыншалық
иірім жіп – көлденең бағытта орналасады. Негіздік иірім жіп жоғары
беріктікке және серпімділікке ие болуы қажет, себебі ол тоқу процесінде
көпретті қайталанатын күштер әсеріне ұшырайды және осы күштер әсеріне
үзілусіз шыдас беруі қажет. Сондықтан негіздік иірім жіп сапасы жағынан
жоғары және мойыншалық иірім жіппен салыстырғанда жоғары бұралушылыққа ие
болуы қажет.
Трикотажды бұйымдарды трикотажды машиналарда өңдейді, мұнда иірім
жіптер үлкен күштер әсеріне ұшырымайды. Бірақ ол белгілі бір беріктік пен
серпімділікке ие болуы қажет. Күшті бұралған иірім жіп өру процесінде керу
бәсеңдеген кезде трикотажда түйіндер түзуі мүмкін, және машинада инелердің
сынуына алып келеді немесе өзі үзіліп кетуі мүмкін. Трикотажды бұйым
негіздік жіп секілді сызықты тығыздыққа ие болады.

1.1 Еліміздің тоқыма өнеркәсібінің ағымдағы жағдайын бағалау

Тоқыма өнеркәсібі табиғи, жасанды және синтетикалық талшықтарды иірім
жіптерге және маталарға өңдеумен айналысатын жеңіл өнеркәсіп топтарын
құрайды. Мемлекеттік классификаторға сай Қазақстан Республикасының тоқыма
өндірісі экономикалық іскерліктің 3 түрінде көрсетілуі қажет.

Кесте 1 – Қазақстан Республикасы тоқыма өнеркәсібі сферасындағы
экономикалық іскерлік түрлері

Өндіріс жағдайы
Экономикалық
іскерлік Экономикалық іскерліктің
түрлері жетістіктері
Бар өндірістер
1. Тоқыма 1.1. Мақта Кардалы иірім жіп +
талшық тардықағазды
иіру талшықтарды иіру
Гребенкалы иірім +
жіп
2. Тоқыма +
өндірісі 2.1. Мақтақағазды маталарды өндіру
3. Тоқыма 3.1. Талшықтарды және иірім +
маталар ды жіптерді бояу бойынша қызметтер
безендіру
3.2. Маталарды бояу және ағарту +
бойынша қызметтер
3.3 Маталарды орау бойынша +
қызметтер
3.4 Сіңдіру қаптамаларын жағудан +
басқа тоқымаларды безендіру
бойынша қызметтер

Кесте 2 - ҚР тоқыма өнеркәсібінің өнімдері негізгі түрлерінің өндірісі
2005 жыл қаңтар - тамыз

Қаңтарда Физикалық көлем
өндірілді индекс, % 2006
2006ж. қаңтар - тамыз
Негізгі баға бойынша өнім (қызметтер, 20,6 91,5
тауарлар) көлемі, млрд. тенге, в т.ч.:
Мақта - талшық, мың. тонн 63,2 90,3
Гребне түтілген және түтілмеген дара 2544 97,6
саудаға бумаланбаған мақтақағазды ирім
жіп, тонн
Маталар, млн. кв. м 11,2 63,0

Табиғи тоқыма талшықтардың өндірісі. Қазақстандағы табиғи талшықтар
өндірісінің көлемі 2005 жылы 138665 тонна құрады (кесте 2.1). табиғи
талшықтар өндірісі құрылымында 95,7 пайызы мақта талшығының үлесіне, 4,3
пайыз - жүннен жасалған талшықтар үлесіне тиесілі. Өндірілетін мақта
талшығының 94,6 пайызы экспортқа шығарылады, ал 5,4 пайызы маталар дайындау
үшін қолданылатын иірім жіптерге өңделеді.
Кесте 3 - 2005ж ҚР тоқыма талшықтарын өндіру, экспортқа шығару және импорты

Өндірілуі Импорт Экспорт
мың. тонн мың. долл. мың. тонн
тонна
Модель 1.
Интегральды схемалар 4
Конденсаторлар 27

Кедергі 2
Трансформаторлар 4
Ауыстырып қосқыштар 0
Трубкалар 1
Барлығы 38
Модель 2.
Интегральды схемалар 3
Конденсаторлар 24

Кедергі 1
Трансформаторлар 2
Ауыстырып қосқыштар 13
Трубкалар 1
Барлығы 44
Барлығы 82

Ескерту:
1. Бақылау парақтарын жасау кезінде осы парақтарды толтырушыларды
тікелей тарту ұсынылады. Нақты бақылау парақтарымен жұмыс істеген адамдар
өзін соавтор ретінде сезінуі қажет.
2. Бланканың құрастыру кезінде мүмкіндігінше графикалық ақпараттарды
(суреттерді) көбірек қолданған жөн.
3. Бақылау парақтарын мәліметтерді тіркеу орнында сақтау қажет.

Гистограмма сапаны статикалық бақылау құралдарының бірі болып табылады.
Процестің тұрақтылығы және дәлдігін талдауды жүргізу қажет болған барлық
жерлерде, сонымен қатар өнімнің сапасын бақылау, өндіріс процесі
көрсеткіштерін күзету қажет болған бар жағдайларда пайдаланылады.
Мақсаты: орындалып жатқан процесті бақылау және бірінші кезекті шешуді
қажет ететін поблемаларды айқындайды.
Мәні: зерттелуші проблема бойынша мәліметтерді интерпретациялауға
көмектесетін ең кең таралған әдістердің бірі болып табылады.
Графикалық өрнектелуі арқасында, қарапайым кестеде анықтауы қиын
мәлеметтерді, заңдылықтарды айқын көруге, проблемаларды бағалауға және
оларды шешу жолдарын табуға көмектеседі.
Әрекет ету жоспары:
1.Жұмыс істеп тұрған процестің өлшенуші (бақыланушы) параметрлері үшін
мәліметтер жинау;
2. Гистограмману құрастыру;
3. Гистограмманы талдау:
- мәліметтерді тарату типін анықтау (қалыпты, симметриялы емес,
бимодальды және т.б.);
- процестің вариабельдлігін анықтау;
- қажет болған жағдайда математикалық аппарат көмегімен қалыпты
таралуына талдауды жүзеге асыру.
4. Не үшін таралу дәл осылай және бұл нені білдіреді? деген сұраққа
жауап беру.
Нәтижелері: жинлған мәліметтер әртүрлі статикалық әдістерді пайдалана
отырып талдаулар жүргізуге және процестер сапасын жоғарылату бойынша
шаралар қабылдауда ақпараттар көзі болып саналады.
Артықшылықтары: көрнекілігі, қолдану және игерудегі қарапайымдылығы.
Пікірлер емес, фактілер көмегімен басқару мүмкіндігі. Вариабельділікті,
процеске тән ерекшеліктерді жақсы түсінуге мүмкіндік береді, проблемаға
тереңінен үгіліп қарауға және оны шешу жолдарын жеңіл табуға көмектеседі.
Кемшліктері: гистограмманың иентерпретациясы, яғни сынамалар аз
болғандықтан дұрыс қорытындылар жасауға мүмкіндік бермейді.
Гистограммаларды тұрғызу тәртібі:
1. Мәліметтер жинап, максималды және минимальды мәндерін айқындап және
гистограмма диапазонын анықтауға мүмкіндік береді.
2. Алынған диапазонды интервалдарға бөліп және олардың санын (әдетте
көрсеткіштерге байланысты 15-20 арасында болады) және интервал еніні
анықтап алу қажет.
3. Барлық мәліметтерді интервалдар бойынша өсу тәртібімен бөліп
шығамыз: бірінші интервалдың сол жақ шекарасы бар мәндерден кіші болуы
қажет.
4. Әрбір интервалдың жиілігін санау қажет.
5. Әрбір интервалдарда мәліметтердің құлауының салыстырмалы жиіліктерін
есептеу қажет.
6. Алынған мәліметтер бойынша гистограмманы құрастыру қажет – бағаналық
диаграмманы, бұл диаграммада бағаналар биіктігі әрбір интервалдардағы
мәліметтердің құлау жиіліктеріне сай келеді.
- горизонтальды өс жүргізіліп, масштабы таңдалып және сәйкес
интервалдар салынады;
- вертикальды өс түсіріліп, және оған да жиіліктердің сәйкес мәндеріне
масштаб таңдалады.

Ескертулер:
1. Вариация құрылымын мәндер гистоограммалар түрінде өрнектелген кезде
қою оңай болады;.
2. Гистограммалар нәтижелері бойынша қорытындылар жасаудан алдын мәндер
процестің сәйкес шарттары үшін айқынды өрнектеледі.
3. Аз сынамалар негізінде негізінде алынған мәліметтерге сүйеніп
қорытынды жасауға болмайды. Сынамалар көлемі неғұрлым көп болса, солғұрлым
гистограммалар параметрлеріне сенімді болуға болады, ені және формасы -
барлық процесс үшін немесе өнімдер тобы үшін ұсынылған.
4. Вариацияның әрбір құрылымы үшін (таралу түрлері үшін) өз
интерпретациялары бар
5. Гистограмманың интерпретациясы – бұл тек теория және қосымша
талдаулармен және талданатын процесті тікелей бақылаумен толықтырылуы тиіс.

Паретто диаграммасы туындайтын мүмкін болдатын мәселелерді шешу үшін
күштерді таратуға мүмкіндік береді және бірінші кезекте ликвидациялау қажет
сұрақтарды айқындап көрсете алады.
Паретто диаграммасын тұрғызу үшін белгілі бір уақытта зерттелетін
материал бойынша жеткілікті статикалық материал жинау қажет.
Парето диаграммасы сонымен қатар белгілі біл проблема бойынша
жүргізілген шаралар тиімділігін бағалау үшін пайдаланылады, мысалы
өндірілетін шаралар тиімділігн бағалуға мүмкіндік береді. Диаграммаларды
және кумуляторлы қисықтарды салыстыра отырып олардың мақсаттылығы және
таңдалып алынған жұмыс бағытының дұрыстығын анықтауға болады.
Парето диаграммасы көмегімен талдаулар негізінде өнім сапасын
жақсарту бойынша жұмыстарды жоспарлауды сапаның төмендеуі салдарынан
болатын экономикалық шығындарды талдау көзқарасынан маңызда деп танылған
параметрлердің дәрежесін зерттеуден соң жүргізген дұрыс. 2 кестеде
рекламация және ақшалай шығындардың себептері келтірілген.
Кесте 2
Рекламация себептері Рекламация Өсу Өсу Барлығы
бойынша тәртібінде, тәртібінде,
айыппұл мың теңге мың теңге
сомасы
Бекітілген үлгі эталонға 40,0 40,0 53,0 53,0
сәйкес еместік
Маркілеу және бумалау 20,0 60,0 26,6 80,0
ережесінің бұзылуы
Маталардың сыртқы түрлерінің10,0 70,0 13,3 93,3
ақаулары
Төмен физика – механикалық 4,0 74,0 5,4 98,7
көрсеткіштер
Басқалар 1,0 75,0 1,3 100

Парето диаграммасының қарапайымдылығы және көрнекілігі олардың
инженерлі-техникалық жұмысшылармен жәнге сонымен қатар негізгі
жұмысшылардың кеңінен пайдалануына мүмкіндік береді.

Исикава диаграммасы қазіргі уақытта әртүрлі елдерде өнім сапасын
қамтамасыз ету және басқару бойынша әртүрлі жұмыстар жүргізуде
пайдаланылады.
Исикава диаграммасын тұрғызудың мәні қандай да бір проблеманы
шешудің соңғы нәтижелеріне әрекет ететін әртүрлі факторларды біріктіруден
және оларды белгілі бір тізбектілікте жүйелеуден тұрады. Бұл схемалар өте
күрделі өзара байланысты зерттелуші сипаттамалар мен мүмкін болатын барлық
факторларды графикалық талдауға мүмкіндік береді.
Исикава диаграммалары келесі сұрақтарды шешу бойынша өнім сапасын басқару
және қамтамасыз ету бойынша жұмыстарда жақсы эффектілер береді деп
саналады:
- ақаулар жағдайларын және рекламация сандарын азайтады;
- еңбек өнімділігін көтереді;
- жабдықтардың жұмыс істеу тиімділігін арттырады;
- жұмысшылар еңбектерінің сапаларын арттырады;
- өндірісті ұйымдастыру және мәдениетін жетелдіреді;
- технологиялық процестерді унификациялау және типтерге қарай
реттейді;
- өнімдерді массалық өндіріске қою мәселелерін орындайды;
- стандарттарды жасау және енгізуге көмегін тигізеді.
Барлық факторлар бір бірімен байланысқан векторлар түрінде
өрнектеледі. Векторлардың орналасуы және олардың еңкею бұрыштары шамаланып
таңдалады. Нәтижесінде тармақталған ағашқа немесе үлкен және кіші
тармақтары бар өзендерге ұқсас схема алынады.

Өнім сапасын бағалаудың статистикалық әдісі математикалық
статистикалық бағалаудың графикалық бейнесі Шухарт бақылау картасы болып
табылады. Оның номиналды шамасынан параметрлердің фактілі шамаларының
мүмкін
ауытқулары белгіленген бақыланатын сапа параметрінің өзгерісі көрсетілген.
Крсымшада көрсеткіштің орташа шамасы бойынша статистикалық бақылау нәтижесі
келтірілген.
Есептеулер ЭВМ-де XL түрінде орындалған.
Шухарттың бақылау карталары.
Өндіріске өнімнің түріне қарамай дәстүрлік тұрғыдан қарау — бұл
белгіленген тәртіпке сәйкес келмейтін дайын өнімдерді тексеруі үшін және
жарамсыздығын тану оның сапасын дайындау мен бақылануы. Мүндай стратегиялар
жиі шығындарға әкеліп соғады және тиімді емес болғандықтан посфактум
тексеруінде құрылды, бүл кезде жарамсыз өнім жасалып шығарылған.
Өндірістегі жарамсыз өнімдерді болдырмау үшін шығындар ескерту өте тиімді
болмақ. Мүндай стратегия процестердің өздері туралы ақпараттар жиылымын
және оның анализі мен өнімге қатысты емес оларға қатысты әрекет тиімділігін
жорамалдайды.
Бақылау карталары бұл статистикалық мәліметтерді қолданатын графикалық
қүрал, өндірістік процестерді басқару үшін олардың маңыздылығын алғаш рет
доктор У. Шухарт көрсетті 1924 жылы.
Бақылау карталарының теориясы екі өзгерушілікті ажыратады.
Бірінші түрі - үнемі болып тұратын анықтау қиынға соғатын немесе мүмкін
емес әртүрлі есептердің сансыз жиылымымен шартастырылған кездейсоқ
себептердің әсерінен өзгергіштігі. Әрбір мүндай себептер жалпы
өзгергіштіктің өте кішкентай үлесін құрайды және олардың ешбірі де өзінше
мәнсіз болады. Өйткемен де бұл барлық өзгерушіліктердің жиынтығы өлшенбелі
және ол іштей процестерге қатысты болып жорамалданады. Негізгі себептер
ыкпалының жойып жіберу немесе кішірейту басқарылуы шешімдер мен процестер
жүйенің жақсартылуы үшін ресурстарды бөлу талап етіледі.
Екінші түрі — бұл процестегі нақты өзгерістер. Олар кейбір анықтаулардың
себептері іштей процеске қатысты немесе туындамалары болуы мүмкін және
теориялық жағынан ескеріп қалуы да мүмкін. Бұл анықталатын себептер
"кездейсоқ емес" немесе "ерекше" өзгеру себептері ретінде қарастырылады.
Оған құрал-саймандардың сынуы, материалдардың біртекті болмауы, өндірістік
бақылау құралдары, қызметкерлердің біліктілігі және процедуралардың
орындалмауы т.б. жатқызылады.
Бақылау карталарының мақсаты қайталанатын деректердегі табиғи емес
өзгертулерді анықтау және статистикалық басқарылудың жоқтығын
анықтау үшін критерийлерін беру. Егер өзгерушілік тек кездейсоқ
себептерімен алынса процесс статистикалық басқару күйінде болады. Бұл
қолайлы өзгерушілік күйін анықтау кезінде кез-келген олардан ауытқулар
анықтауға, шығаруға және әлсіретуге тиісті айрықша себептер әрекетінің
нәтижесі болып табылады.
Статистикалық басқару процесінің мақсаты — процестерді қолайлы және
тұрақты деңгейде ұстап тұруға және оны қамтамасыз етуге, өнімдер мен қызмет
түрлері сәйкестігін кепілдікке ала отырып белгіленген талаптар бойынша
жүзеге асыру. Бұл үшін қолданатын басты статистикалық қүрал — бақылау
картасы — ішкі өзгерушілік процесс қатыстылығы негізінде белгіленген
процестің шектерімен ағымдағы күйін білдіретін кезекті іріктемелерге
негізделген графикалық тәсілмен берілу және ақпараттарды салыстыру болып
саналады. Бақылау карталарының әдістері дұрыс берілген деңгейде
статистикалық басқарылу күйіне процесс жетті ме немесе сол күйінде қалды ма
соны анықтауға көмектеседі. Мұнан кейін басқаруды ұстап тұру және өнімдер
сипаттамаларының маңызды біртектілігі жоғарғы дәрежесі немесе өндіріс
кезінде өнімнің сапасы туралы ақпараттар жазылымы арқылы қызметтерді
жүргізуге қызмет жасайды. Бақылау карталарын қолдану мен оларды мүқият
анализ жасау дұрыс түсінуге және процестерді жетілдіруге әкеледі.
Шухарт картасы рН өлшем нәтижелеріне көрсетілген
Х және R -карталар. 1. кестеде рН корвалолдың өлшемінің нәтижелері
берілген. Әр сериядан 4 флокон іріктеп алады,бәрінен 18 іріктеме алынған.
Топшалардың ортасы мен серпілісі
1. кестеде келтірілген рН корвалолдың орнатылған мәндері: 8,3-10,0.
Мақсат –процестердің көрсеткішін анықтау және оларды қойылған талапқа
сәйкес келетіндей етіп құру бойынша басқару.
1. Қарастырылған мән
2. қарастырылған мән.
Бұл жерде К-торшалардың саны, һ-18 Бірінші қадам R картаны құру және
ол бойынша процестің күйін анықтау.
R карта
Орталық желі R=0,77
UCL D4 *R =2.282*0,77=1,75
LCL=D3*R=0*0,77=0(егер т.к.n. 7,болса онда LCL болмайды).
D4 және D3 көбейткіштердің мәні 2 кесьеден алынған. 2 (10) үшін n=4 .
1. кестедегі R мәні бақылау шекарасының ішінде болғандықтан, R карта
статистикалық басқарылатын күйді көрсетеді. Енді R мәні Х картаның бақылау
шекараларын есептегенде қолданылады.
Х карта
Орталық желі:
UCL=
LCL=
Х және R-карталар 1. суретте көрсетілген.

1. Кесте -300 %-ға ұзартудағы шартты тартылыс үшін өндірістік мәліметтер
№ топтар рН Х орташа Серпіліс R
Х1 Х2 Х3 Х4
1 8,44 8,73 9,71 8,94 8,96 1,27
2 9,12 8,57 8,98 9,35 9,01 0,78
3 9,73 8,67 8,82 8,78 9,00 0,6
4 9,44 9,12 8,64 9,07 9,07 0,8
5 8,65 8,93 8,81 9,15 8,88 0,5
6 9,71 8,75 9,11 9,47 9,26 0,96
7 8,73 8,97 9,43 8,76 8,97 0,67
8 8,67 8,34 8,47 8,94 8,61 0,7
9 9,74 9,55 9,38 9,03 9,43 0,81
10 8,68 9,11 8,93 8,74 8,87 0,43
11 8,75 9,37 9,08 8,95 9,04 0,62
12 8,91 8,64 9,07 8,38 9,04 0,69
13 9,09 9,36 8,79 9,18 9,11 0,6
14 8,74 8,93 8,60 9,39 8,92 0,79
15 9,44 9,27 8,55 8,94 9,05 0,89
16 9,71 9,63 8,43 9,57 9,33 1,28
17 8,69 9,35 9,17 8,74 8,99 0,66
18 8,64 8,78 8,57 8,64 8,66 0,21

-карта

шамасы 1 – кестеде бақылау шектерінің ішінде болғандықтан R карта
статистикалық жағдайда көрсетеді
шамасы ортаның бақылау шектік картасын есептеу үшін
пайдалануы мүмкін

КАРТА
Орталық болғандықтан 2 – кестеден А2 =0,729

Топ номері х1 х2 х3 х4 орташа
82,9 82,1 82,2 83 82,55 82,53
82 82,7 82,5 82,4 82,4
82,7 82,9 82,8 82,1 82,62
83 82,7 82,9 83 82,9
82,6 82,9 82,1 82 82,4
82,4 82,7 82,5 83 82,65
82,1 82,5 82,7 82 82,32
82,5 82,6 82,7 82,5 82,57
82,9 82,5 82,7 82,5 82,65
82,1 82,5 82,3 82,8 82,42
82,5 82,1 82,1 83 82,42
82 82,5 82,7 82,9 82,52
83 82,1 82,5 82 82,4
82,9 82,5 82,6 82,5 82,62
82,5 82 83 82,6 82,52
82 82,5 82,9 82,6 82,5
83 82,1 82,6 82,7 82,6
83 82,5 82,5 82,2 82,55
82,2 82,6 82,7 82,5 82,5
82 83 82 82 82,25
83 82,5 82,7 82,6 82,7
82 82,7 82,5 82,7 82,47
82,6 83 82 82,5 82,52
82,7 82,8 82 83 82,62
82,8 82,7 82,9 82 82,6
-карта

9 Өнім сапасын басқару

Біздің еліміз қазірдің өзінде 15 жылдай уақыт нарық шартында әрекет
етіп немесе өмір сүріп келе жатыр, ол өз мәселелерімізді сапа сұрағына және
сапа менеджменті түсінігіне бұруды қажет етеді. Қазіргі уақытта орын алып
отырған мемлекеттік посттардағы кеңістіктің сапаны анықтау стеретипі – бұл
әрекет етіп отырған стандарттарға, нормаларға және ережелерге сәйкестік
жеткіліксіз және шығарылатын өнімдерге деген қойылатын минимальды талаптар
сияқты қарастырылуы мүмкін. Жапондық техникалық стандарттар тек жапондық
мамандар және жұмысшылар үшін тауарлар, қызметтер және өнімдердің жоғары
сапасына қол жеткізу үшін есеп беру нүктесі ғана болып саналады, соған
қарамастан бздің стандарттар сияқты қазақстандық жұмысшылар және мамандар
үшін норма немесе белгілі бір шоққы болып есептеледі. Айырманы түсіну үшін
ресейліке автомобиль Ладаны жапондық автомобиль Ниссанмен салыстыру
жеткілікті болып табылады.
Өнімнің және қызметтің сапасының тұрақты өсуі ұйымның өмір сүргіштігін
сақтау және дамуы үшін анықтау шарт болып қала бермек. Заманға сай әлемде
тек өнімніңі сапасына қойылатын талаптар ғана емес, сонымен бірге
өндірушілер кәсіпорындарында бизнес –жоспарларды жүргізу сапасына, басқаша
айтқанда басқару, менеджмен сапасына қойылатын талаптар өсуде – және атап
айтқанда дәл осы шама шығарылатын өнімнің сапасының тұрақты жоғарылауын
қамтамасыз етіп және сапа түсінігін – сапа менеджмен жүйесі ретінде
анықтайды.
Біздің еліміздің саудалық барьерлерді ликвидациялауға алып келетін,
және біздің ішкі нарығымызды шет елдік компаниялардың едәуір мөлшеріне ашып
беруіне мүмкіндік беретін БСҰ (Бүкіләлемдік сауда ұйымы) кіруі
кәсіпорындарда дәл қазір жедел және қысқма уақыт ішінде кәсіпорындарда және
ұйымдарда еліміздің барлық экономикалық секторында халықаралық ИСО 9000
сериялы 200 версиялы стандарттарына сай сапа менеджмент жүйесін енгізу
қажеттігі мәселесін алға қойып отыр, ол бізге шет елдік жетекші фирмалармен
бәсекелестікке түсуге мүмкіндік береді.
Сапа түсінігі тауарлар және қызметтердің халықаралық нарығында
приоритетті болып табылады және бірінші кезекте ИСО – Стандарттау бойынша
халықаралық ұйым стандарттары талаптарына өнімнің сәйкестігіне базаланады.
АҚ Ақ Алтын кәсіпорынының жетекшілігі халықаралық стандарттар енгізу
тәжірибесін зерттей отырып оны кәсіпорында енгізу қажет екендігі туралы
шешім қабылдады.
Алға қойған міндет – кәсіпорынмен шығарылатын барлық өнімдер
өндірісіне ИСО стандарттарын енгізу баяу шешімін тауып жатыр.
Осы диплом алды іс-тәжірибесінің есебінде ренийлі өнімдер өндірісі мысалы
ретінде нақты бір кәсіпорында сапа менеджменті жүйесін енгізудің жалпы
схемасы көрсетілген.
АҚ Ақ Алтын корпорациясының жетекшілері халықаралық стандарттарды
енгізу тәжірибесін зерттеу келе оны енгузі қажет екендігі туралы шешім
қабылдады, және СМЖ бойынша жетекшілік өкілі – бас инженер жетекшілігімен
9000 сериялы ИСО сапа халықаралық стандарттарын жасау және енгізу бойынша
үнемі әрекет ететін комиссия құрылды, оның құрамына барлық бас мамандар
және корпорация директораты кіреді. Қазіргі уақытта кәсіпорында СМЖ барлық
қажетті құжаттамаларын жасау бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Кәсіпорын бойынша Сапа саласындағы қабылданған саясат қабылданып және
Кәсіпорын бойынша Сапа саласындағы мақсаттар жасалып және бекітіліп және
әрбір бөлімше бойынша нақты төмендегідей етіп келтірілген (текстік
құжаттамалар төменде келтірілген).
Енгізудің бес кезеңі қарастырылатын кәсіпорын бойынша Сапа менеджмент
жүйесін енгізу Бағдарламасы жасалып бекітілген:
1. СМЖ құжаттамаларын жасауға дайындық;
2. СМЖ құжаттамаларын жасау;
3. СМЖ енгізу және оның құрылымдануынан келетін тиімділікті бағалау;
4. Жоспарлы ішкі аудиттерді жүргізу;
5. Халықаралық деңгейде сапа менеджмент жүйесін сертификаттауға
дайындау.
Ұйымды сәтті жетекшілік ету және оның сәтті құрылымдау үшін оны
бағыттап және жүйелі және мөлдір әдіспен басқару қажет. Сәттілік барлық
қызығушы жақтар қажеттіліктерін ескере отырып іскерлікті үнемі жақсарту
үшін жасалған сапа менеджмент жүйесін енгізу және жұмысшы жағдайда ұстап
тұру нәтижесінде мүмкін болады. Ұйымдарды басқару менеджменттің басқа
аспектілерімен қатар сапа менеджментінен тұрады. Жоғарғы жетекшілік ұйым
іскерлігін жақсарту мақсатында жетекшілік ете алатын сапа менеджментінің
сегіз принципі анықталған.
Сапа менеджмент жүйесі ұйымдарға тұтынушылардың қажеттіліктерін
қанағаттандыруын арттыруына әрекет етеді.тұтынушыларға өздерінің күтілген
ойы мен қажеттіліктерін қанағаттандыратын өнімдер қажет. Бұл қажеттіліктер
және күтілген ойлары өнім үшін жасалған техникалық шарттарда көрсетіледі
және тұтынушылар талаптары ретінде саналады. Талаптар тұтынушымен келісім
шартта көрсетілген немесе ұйымның өзімен анықталуы мүмкін. Тұтынушылардың
қажеттіліктері мен күтілген ойлары өзгеріп отыратындықтан, және ұйым да
соған қарай бәсекелестік және техникалық прогресс тарапынан қысым
көретіндіктен, олар үнемі өздерінің өнімдерін және процестерін жетілдіріп
отыруы қажет.
Кәсіпорындарда өздерінің сапаны басқару жүйелері болады, ол
жауапкершіліктер мен атқарушылықты тарату ұйымдастырылыған құрылымы болып
келеді, және оларды тарату әдістері және талаптарын, сонымен қатар оны
құрылымдау үшін қажет болатын ресурстарды қосады.
Кәсіпорындардағы сапаны басқару жүйесі кәсіпорындардағы басқа
іскерліктері барлық түрлкерімен келісіле отырып бірдей әрекет етеді.
Өзара әрекет ету бес деңгейде жүзеге асырылады:
1. Кәсіпорын жетекшілігі (директор, бас инженер, оның
орынбасарлары) деңгейінде өнім сапасын басқару бойынша
жұмыстарды ұйымдастыру.
2. Өнім сапасын қамтамасыз етудің кешенді бағдарламалары
міндеттерін шешуді қамтамасыз ететін бас мамандар
деңгейіндегі өнім сапасын басқару бойынша жұмыстарды
ұйымдастыру.
3. Өздерінің бөлімшелері аясында өнім сапасын басқару жүйесі
бойынша шараларды тарататын цехтар мен бөлімшелер
жетекшілері деңгейлерінде өнім сапасын басқару бойынша
жұмыстарды ұйымдастыру.
4. Сапа бойынша атқарушылар жұмыстарын және өнімді ақаусыз
дайындауды ұйымдастыруды қамтамасыз ететін бюролар,
бригадалар, бөлімшелер жетекшілері деңгейлеріндегі өнім
сапасын басқару бойынша жұмыстарды ұйымдастыру.

10 Міндетті талаптардың сақталынуы үшін мемлекеттік бақылау және
қадағалау
Мемлекеттік қадағалаудың мақсаты жұмыс, (қызмет), өнім сапасын, мұнан
былай-өнір, және қамтамасыз ету мәселелерінде мемлекет мүддесі мен
тұтынушылар құқығын қорғау болып болып табылады.
Мемлекеттік қадағалаудың негізгі мәселелері болып табылады:
1. Өнімге міндетті талаптарды белгілейтін нормативтік құжаттардың бүлінуін
заңды және жеке тұлғалар жағынан болдырмау және бұлтартпау;
2. Сертификаттау ережелерін, сертификатталған өнім сапасын сақтауға
баұылау;
3. Нормативтік құжаттардың беліленген міндетті талаптарын және міндетті
сертификаттау, Қазақстан Республикасында шығартын және (немесе) таратылатын
өнім сапасының күйін заңды және жеке тұлғалар сақтау туралы сенімді
ақпаратты басқа мүдделі мекемелерге, мемлекеттік органдарға ұсыну.
Мемлекеттік қадағалау объектісі болып табылады.
1. Өнім, соның ішінде шетелдік;
2. Халыққа қызмет, жұмыстар;
3. Нормативтік, техникалық (конструкторлық, технологиялық, жобалық) және
өнімге, (жұмыс, қызметке) басқа құжаттама;
4. Дайындаушылар (сатушылар, орындаушылар,) өнісдерін, сынау зертханалары
(орталықтары), сертификаттау органдарын міндетті тіркеу жөніндегі жұмыстар.

Мемлекеттік қадағалау Қазақстан Республикасы аумағында заңды және
жеке тұлғаларда, өнімнің өміршеңдік кезеңінің кез келген сатысында,
шетелдік фирмаларды қоса жүзеге асырылады: өнімді өндіріске жеткізу және
әзірлеу оны дайындау, тарату (жеткізу, сату), пайдалану (қанау), сақтау,
тасымалдау және кадеге жарату, сонымен қатар процестерді (жұмыстарды)
орындау мен қызмет көрсету.
Мемлекеттік қадағалау Мемстандарттың лауазымдық тұлғаларымен және
мемқадағалау жөніндегі оның ведомствоға қарасты аумақтық органдармен –
Мемстандарт белгілеген тәртіпке аттестатталған және белгіленген үлгілі
куәлігі бар мемлекеттік инспекторлармен жүзеге асырылады.
Тексеруге бақылау және қадағалау қызметтерін орындайтын басқа
мемлекеттік органдардың, қоғамдық мекемелердің өкілдері, сертификаттау
жөніндегі сарапшы – аудиторлар тартылады.
Барлық жағдайларда Мемстандарттың лауазымдық тұлғалары немесе
мемқадағалау жөніндегі оның аумақтық органдары басқарады.
Мемстандарт құзырына жататын, мемқадағалау жөніндегі Қазақстан
Республикасының бас мемлекеттік инспекторы Мемстандарт төрағасы болып
табылады.
Бас мемлекеттік инспектордың орынбасары Мемстандарт төрағасының
орынбасары болып табылады.
Облыс, (қалалар), бекітілген аумақтардың бас мемлекеттік инспекторы
мемқадағалау жөніндегі Мемстандарттың аумақтық органдарының басшысы және
негізгі бөлімшенің орналасқан жеріне тыс тұрған оның құрылымдық
элементтері.
Мемқадағалау жүргізген кезде сыртқы қарау, өнімді сәйкестендіру,
өлшеу және сынау бақылауы мен қадағалау нәтижелерінің сенімділігі мен
әділдігін қамтамасыз ететін басқа әдістер қолданылады.
Заңды тұлғалардың басшылары мен жеке тұлғалар оларға тексеру
жүргізген кезде мемлекеттік инспекторларға оларды орындау үшін қажетті
жағдайларды қамтамасыз етуге міндетті:
1. Мемлекеттік инспектор куәлігі және мемқадағалаудың аумақтық органында
және қажет болса заңдарда белгіленген талаптарға сәйкес прокуратура
органдарында тіркелген тексеру тапсырмасын ұсынған кезде қызметтік және
өндірістік бөлмелеріне еркін рұқсатын;
2. Мемлекеттік қадағалау үшін қажетті құжаттар мен деректерді, сынаулар мен
өлшем құралдарын, тексеру актілерін рәсімдеуге арналған бөлмелер мен
ұйымдастыру техникасын, сынауға үлгілерді жеткізу арналған көлік құралдарын
ұсыну, актілерге, хаттарға қол қоюға құқығы бар жауапты тұлғаларды бөлу
тиіс,
3. Сынау (талдау, өлшеу) жүргізуге, тексерілген объект шығындарына
жаратылған үлгілер мен шығындардың құнын жатқызып нормативтік құжаттардың
міндетті талаптарына олардың сәйкестігін бақылау үшін өнім үлгілері мен
сынамаларды іріктеу.
Мемлекеттік қадағалау төмендегілерді ескеріп таңдаулы тексерулер
арқылы жүзеге асырылады:
1. Жыл сайын Мемстандартпен белгіленген мемлекеттік қадағалаудың басылымдық
бағыттарын,
2. Үкімет, Мемстандарт және жергілікті атқарушы органдардың мақсаттық
тапсырмаларын;
3. нақты заңды (жеке) тұлғаларды тексеруді талап ететін тұтынушылар
шағымдары мен басқа жағдайларды;
4. Сертификаттау жөніндегі органдар мен тіркелген сынау зертханалары
(орталықтары) туралы Қазақстан Республикасы Мемтізілімінің деректерін.
Өнімн.ің дайындаушылармен нормативтік құжаттардың міндетті талаптарын
сақтаудың жоспарлық тексерулерінің дүокінділігі жылында бір рет.
Өнімнің нормативтік құжаттармен белгіленген талаптарды, жоғарыдағы
мекемелер мен жергілікті билік органдарының қосымша тапсырмаларын заңды
және жеке тұлғалар бұзған фактілері бойынша мемқадағалау жөніндегі аумақтық
органдарға шағымдар мен кінәрат-талап түскен кезде,жоспарлы тексеру
жүргізілсе де, немесе жүргізілмесе де, осы тұлғаларға жоспардан тыс
тексерулер жүргізілді.
Мемқадағалау жөніндегі аумақтық бөлімшелер ұсыныстары бойынша
қалыптастырылатын сертификаттау жөніндегі органдар қызметтерін тексеретін
комиссиясынан басқалар, сертификаттаужөніндегі органдардан басқа
мемқадағалаудың кез келген объектісін тексеру жөніндегі комиссия
(меминспектор) облыстың (қаланың, қызмет көрсетілетін аумақтың) Бас
мемлекеттік инспекторымен анықталады (қалыптастырылады) және бекітіледі,
және Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік инспекторы немесе оның
орынбасары бұрығымен бекітіледі.
Тексеруді ұйымдастыру үшін тексерілетін объекттің басшысы атына
мемқадағалау жөніндегі аумақтық органдарда және егер олар нормативтік-
құқықтық актілерде белгіленсе, прокуратура органдарында тексерулерді есепке
алу журналында, міндетті тіркелінетін А қосымшасы нысаны бойынша тексеруге
тапсырма (тексеру жүргізу туралы хабарлама) дайындалады.
Тексеруге дайындалған кезде:
1. Алғашқы тексерулер нәтижелері талданады, соның ішінде бақылау және
қадағалау жөніндегі басқа мемлекеттік органдарымен жүргізілген.
2. Тексеру затына жататын, нормативтік және техникалық құжаттама;
3. Тексерілетін оюъекттің қызмет нәтижесі зерттеледі (есеп-қисап деректері,
шағымдарға ж.т.б.);
4. Ұажет болса, тексеру бағдарламасы әзірленеді;
5. Сыртқы мекемелердің бақыланатын өнімдері сапасының саласында мамандар
мен эксперттерді тарту қажеттілігі мәселесі әзірленуде;
6. Қала, облыстың сынау зертханаларында (орталықтарында) бақыланатын өнімге
сынау жүргізу мүмкіндегі анықталады,
Тексерілетін объектіге келгеннен кейін басшысына немесе оның
орнындағы тұлғаға осы құжаттың 3012 тармағына сәйкес дайындалған тексеру
туралы хабарламаны береді және тексеру жобасымен таныстырады.
Сол жерде комиссия мүшелері-мемлекеттік инспекторлар мен тартылған
мамандар арасында таратылады, және де тексеру объектілерімен ұсынылған
қажетті құжаттар мен материалдар тізбесі анықталады.
Нормативтік құжаттардың міндетті талаптарын сақтауға мемлекеттік
қадағалау жүргізген кезде белгіленген талаптарды сақтауға бағалау
жүргізілуі тиіс.
Осы мақсатпен өнімнің сырқы түрін қарау, оның сәйкестіндірілуі
жүргізіледі және оларға сынау жүргізу үшін өнім үлгісі (сынама) таңдалады.
Іріктеу әдісі мен іріктелген үлгілердің саны (іріктеу көлемі) нақты
өнімнің стандарттар талаптарына сәйкес болу тиіс.
Егер өнім стандарты тұтас қарастырса немесе үлгілерді таңдау үшін
мөлшерлерді белгілемесе, онда іріктеу көлемін тексерілетін объекттің
басшысы, келісім бойынша мемлекеттік инспектормен анықтайды, бірақ
тексерілетін топтамадан 10 % өнімнен кем емес немесе тұтас бақылауда үш
бұйымнан кем емес.
Іріктелген үлгілерді (сынамаларды) басқа өнімдерден оқшаулайды,
буыптүйеді, пломбылайды немесе мөр басады және сынау бағдарламасы
көрсетілген іріктеу актінің көшірмесімен және В қосымшасы нысаны бойынша
жолдама бағытхатымен сынауға жібереді.
Үлгілер алынған өнім топтамасы, сынау біткенге дейін таратуға
жатпайды, тез бұзылатын өнімдерді қоспағанда.
Сынау көлемін тапсырмаға байланысты, тексеруді басқаратын мемлекеттік
инспектор белгілейді.
Дағдыдағыдай, сынаулар нормативтік құжаттарда белгіленген тек
міндетті талаптар бойынша жүргізіледі.
Тұтынушылар шағымдары бойынша тексерулерді жүргізген кезде өнімнің
тұтыну қасиетін негіздейтін өнім сәйкессіздігіне сынаулар осы көрсеткіштер
бойынша жүргізіледі.
Сынау нәтижелері үлгілері іріктелген өнім таптамасына таратылады.
Нормативтік құжаттардың міндетті талаптарына өнім сәйкессіздігі
фактілері табылған кезде табылған бұзылулардың себебі белгіленеді және
толық бағдарлама бойынша тексеру жүргіщіледі.
Міндетті сертификаттауға жататын өнімді бақылау процессінде, сонымен
қатар тексеріледі:
1. Уәкілетті органмен берілген сертификаттың барлығы оның түпнұсқалығы,
рәсімдеу дұрыстығы, тіркеу және күшінің мерзімі;
2. Сәйкестік белгісін қолдану құқықтылығы;
3. Инспекциялық бақылауды ескеретін сертификаттау сызбасы бойынша
сертификат берген сертификаттау жөніндегі органдармен инспекциялық бақылау
жүргізуді растайтын құжаттар барлығы.
Стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттар талаптарын сақтауға
тексеру жүргізген кезде тексерілетінобъектіде бір мезгілде Мемстандарт
бекіткен әдістемелер бойынша сынау және өлшеу құралдарының күйі мен
қамтамасыз етілуі тексеріледі.
Дайындаушы-кәсіпорынның сапа жүйесі немесе өнім, сериялық өндірісі
белгіленген тәртіпте сертификатталса оны өндірушіде мемқадағалау
органдарымен келесі жағдайларда тексеріледі:
1. Оларға тұтынушылар шағымдары немесе жоғарыдағы мекемелерден тапсырма
болған кезде;
2. Егер сертификаттау жқніндегі органдар қызметтерін тексеру нәтижесінде
осы өнімге сәйкестік сертификатын беру негізсіздігі немесе сертификаттау
жөніндегі органдар жағынан сертификаталған өнімдерге инспекциялық бақылауды
жүзеге асырған кездегі бұзылулар белгіленген кезде.
Сертификаттау және сынау зертханалары жөніндегі тіркелген органдар
қызметтеріне мемлекеттік бақылауды тіркелген талаптарға олардың қызметтері
сәйкестігін анықтау мақсатымен, сонымен қатар Қазақстан Республикасының
мемлекеттік сертификаттау жүйесі талаптарын сақтауды тексеру мақсатымен
жүргізіледі.
Сертификаттау жөніндегі тіркелген органдарға тексеру жүргізген кезде
белгіленеді:
1. Өнім (қызмет), сапа жүйесі, өндірісті сертификаттау жқніндегі органдарда
тіркеу аттестаты барлығы;
2. Нормативтік құжаттың қажетті қоры және оны көкейтесті ету дер
кезінделігі барлығы;
3. Қажетті персоналмен оның ьілікьілігі ьарлығы;
4. Сертификаттау органдарына бекітілген сертификаттау тәртіптері мен
ережелерін анықтайтын құжаттардың барлығы;
5. Сертификаттау жөніндегі органдар туралы Ережелерде мемлекеттік
сертификаттау жүйесінің құжаттарында белгіленген талаптарды сақтау;
6. Тіркеу саласына сәйкес өнімге сәйкестік сертификатын беру негізділігі
мен ресімдеу дұрыстығы;
7. Берілген сертификаттарды беру дұрыстығы;
8. Нормативтік құжаттардың міндетті талаптарына сәйкессіздігіне өнімге
сертификат беруден бас тартқан жағдайда;
9. Қосалқы мердігерлермен жұмыс ережелері;
10. Сертификатталған өнімге инспекциялық бақылау жүргізу дұрыстығы;
11. Ішкі аудит жүргізу.
Тіркелген сынау зертханаларында (орталықтарында) тексеру жүргізген
кезде белгіленеді:
1. Сертификациялық сынау жүргізу құқығына сынау зертханаларының тіркеу
аттестатының барлығы;
2. Зертханаларды тіркеу саласында сертификациялық сынауларға жататын өнім
түрлерінің сәйкессіздігі;
3. Қажетті персоналмен оның біліктілігі барлығы лауазымдылық нұсқаулықтар,
біліктілігін көтеру нысаны;
4. Сертификациялық сынауларда қолданылатын сынау жабдықтары мен сынау
әдістемелері, құралдар күйі мен өлшеу әдістемелері, өлшеу құралдары мен
сынауларды тексеру дер кезінділігі; стандарттық үлгілерді қолдану
дұрыстығы;
5. Сыналатын үлгілері нормативтік құжаттар талаптарына сәйкестігіне
сынаулар жүргізу толықтығы;
6. Сынаулар жүргізу бағдарламасы мен әдістемелерді сақтау;
7. Сертификациялық сынаулар хаттамаларының дұрыстығы;
8. Сынаулар сапасына ішкі бақылау және зертхана сапасын басқару жүйесіне
ішкі тексеру жүргізу;
9. Тұтынушымен, басқа сынау зертханаларымен, сертификаттау орындарымен
өзара іс қимылы.

Тексеру нәтижелерін ресімдеу.
Заңды және жеке тұлғаларды тексеру нәтижесінде Д қосымшасының
міндетті нысаны бойынша акт ресімделеді.
Тексеру актісі-күші бар заңдарға сәйкес әсерлер шараларын қолдану
туралы ұйғарымдар мен қаулылар беру үшін негіздеме болып табылатын құжат.
Тексеру актісіне қойылатын негізгі талаптар:
1. Стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттардың міндетті сертификаттау
ережелері мен себептердің талаптарын бұзудың белгіленген фактілерінің
сенімділігі мен негізділігі;
2. Қажетті ақпарат ең көп кезде баяндау қысқалығы;
3. тексеру нәтижесінің толықтылығы;
4. Тексеру нәтижесінің әділдігі;
Бұзылулар белгіленген тексеру актілері келесі бөлімдерден тұрады:
1. Бастапқы деректер;
2. Нормативтік құжаттар талаптарын сақтауды тексеру нәтижесінен;
3. Өлшеу құралдары күйін және сынауларды тексеру нәтижесінен;
4. Бұзылу себаптерінен;
5. Тұжырымдардан.
Негізгі актіге аралық актілер қоса жіберіледі: үлгілерді іріктеу,
сынаулар хаттамалары, табылған бұзылулар ж.т.б. туралы куәландыратын
құжаттар көшірмелері.
Актіде тексерілген актінің қысқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Оңтүстік Қазақстанда мақта шаруашылығының даму тарихы
Мақта дақылының агротехникасы
Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығында кластерді жетілдірудің жолдары
Аймақтық өндірістік аөк инфрақұрылымының құрылуымен қалыптасуының теориялық және әдістемелік негізі
Мақта өнімдерін өндіру
Оңтүстік Қазақстан облысындағы мақта шаруашылығының қазіргі жағдайы мен даму тенденциясы
Мақта шаруашылығы және оның облыс экономикасындағы орны
Кластерлік жүйенің дамуы мен теориялық аспектілері
Агробизнес экономикасы
Агробизнес экономикасының негіздері
Пәндер