Мінез құрылымындағы қасиеттер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

I Кіріспе
... ... 3-4

II Негізгі бөлім

Мінез процесі және оның физиологиялық негізі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5-7

Бастауыш сынып оқушыларының мінезінің құрылымы мен
қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8-16

Төменгі сынып оқушыларының мінез саласындағы
даралық ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... 17-21

12 жылдық білім беру жағдайында бастауыш сынып оқушыларының мінезін
диагностикалық зерттеу әдістері ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22-27

III Тәжірибелік бөлім

Кіші мектеп оқушыларының мінез бітістері мен типтерін диагностикалық
анықтау әдістері. . . . . . . . . . . . . . . . . .
... ... ... ... ... ... ... ...

IV Қорытынды бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.. 37-41

Жоспары:

I Кіріспе

II Негізгі бөлім

2.1.Мінез процесі және оның физиологиялық негізі

2.2. Бастауыш сынып оқушыларының мінезінің құрылымы
мен қасиеттері

2.3.Төменгі сынып оқушыларының мінез саласындағы даралық ерекшеліктері

2.4.12 жылдық білім беру жағдайында бастауыш сынып оқушыларының мінезін
диагностикалық зерттеу әдістері

III Тәжірибелік бөлім

3.1.Кіші мектеп оқушыларының мінез бітістері мен типтерін диагностикалық
анықтау әдістері

IV Қорытынды бөлім

І.Кіріспе

Білім берудің жаңа бағыттарының басты ерекшелігі- оқытудың нәтижесін
алдын-ала болжап, мұғалімдердің қызығулары мен ізденімпаздығы негізінде
білімі мен біліктерін жетілдіріп, оқушылардың тұлғалық ерекшеліктері мен
шығармашылық қабілетін дамытуға және рухани толысуға ұмтылысын
қалыптастыруды бағдар тұтуы. Бұл бағдарлар әрине, білім беру саласындағы
мөлшерлік-нұсқаулық құжаттардың мақсат-міндеттерінде көрініс тапқан.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында Бастауыш жалпы білім
берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламалары баланың жеке басын
қалыптастыруға, оның жеке қабілеттерін, оқу ісіндегі оң талпынысы мен
алғырлығын: негізгі мектептің білім беру бағдарламаларын кейіннен меңгеру
үшін оқудың, жазудың, есептеудің, тілдік қатынастың, шығармашылық тұрғыдан
өзін-өзі көрсетудің, мінез-құлық мәдениетінің берік дағдыларын дамытуға
бағытталған делінген.
Қазақстан Республикасындағы 12 жылдық жалпы орта білім беру
тұжырымдамасында Бастауыш мектептің негізгі мақсаты-баланың тұлғалық
қалыптасуын, оның қабілеттерінің тұтастай дамуын қамтамасыз ету деп
айтылған.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында Бастауыш мектептің негізгі міндеті-баланың жеке басын
бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және
дамыту деп көрсетілген.
Кіші мектеп оқушысы тұлғалық ерекшеліктерінің құрамына ең алдымен
мінез-құлық қасиеттері, типтері енеді. Оны қалыптастырып, дамыту үшін
мұғалімдер кәсіби қызметінде диагностикалық зерттеу әдістемелерін оқу-
тәрбие үдерісінде жүргізіп, нәтижелерін есепке алуы қажет. Сол себепті, біз
курстық жұмысымызды аталған негізгі мәселеге арнап Бастауыш сынып
оқушыларының мінезін анықтау мен диагностикалық зерттеу әдістемелері деп
атадық.
Тақырыптың көкейтестілігі. Қазіргі кезде көптеген мұғалімдер барлық
оқушыларға оқу-тәрбие үдерісінде бірдей талаптар қойып, оқушылардың жеке
тұлғалық қасиеттеріне мән бере бермейді.Соның нәтижесінде оқушылардың оқу
сапасы төмендеп, оқуға деген қызығушылығы, ынта-ықыласы
төмендейді.Нәтижесінде жағымсыз мінез-құлықты, қиын балалар, агрессия пайда
болады.Міне, сол себепті де бастауыш сынып мұғалімдері балалардың жеке
тұлғалық ерекшеліктерін ескеруі қажет.
Курстық жұмыстың зерттеу обьектісі- бастауыш сынып оқушылары
Зерттеу пәні-бастауыш мектептегі оқу-тәрбие үдерісі,мұғалімдердің
психодиагностикалық қызметі.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты-мектеп оқушыларының мінез-құлық
белгілерін, түрлерін, типтерін ғылыми-теориялық негіздеу және мінезді
анықтаудың диагностикалық зерттеу әдістемелерін, қорытындыларын шығару
жолдарын мектеп мұғалімдеріне ұсыну, насихаттау.
Күтілетін нәтиже:
➢ Мектеп оқушыларының мінезі, мінез акцентуациясы сипаттамасы,
түрлері, типтерінің ғылыми негіздемесі;
➢ мінез –құлық типтері мен түрлерін анықтау диагностикалық
әдістемелері;
➢ мұғалімдердің кәсіби сапалы диагностикалық қызметі.
Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының Конституциясы;
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы; Қазақстан Республикасындағы
12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы;Қазақстан Республикасының
2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту бағдарламасы;Қазақстан
Республикасының білім беру мекемелерінің 2006-2011 жылдарға арналған
кешенді тәрбие жұмысының бағдарламасы;Қазақстан Республикасы кәмелетке
толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың
қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын-алу туралы Заңы; Қазақстан
Республикасы Үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдамасы; бастауыш
сынып оқушыларының психологиясы, мінез-құлық, оларды диагностикалау
әдістері жайлы педагогикалық,психологиялық, әдістемелік еңбектер.
Зерттеу әдістері: диагностикалық зерттеу әдістері, педагогика-
психологиялық, әлеуметтік, әдістемелік әдебиеттерді зерттеу, анализ-синтез,
нормативті-құқықтық және басқа да құжаттардың мазмұнымен танысу, , бақылау,
сауалнама, мектеп құжаттарын зерттеу, математикалық-статистикалық зерттеу
әдістері, алынған мәліметтерді талдау,тестілер.

ІІ.Негізгі бөлім
2.1.Мінез процесі және оның физиологиялық негізі

Мектеп оқушыларының тұлғалық ерекшеліктерінің құрамына мінез-құлық
енеді.
Әр адам сыртқы дүниенің сансыз тітіркендіргіштеріне өз әлінше
түрліше жауап қайтарып отырады. Бұл жауап реакциялары оның сыртқы дүниемен
қалайша қатынас жасайтынын көрсетумен қатар, біртіндеп, беки келе, сол
адамның үйреншікті әдетіне, мінез-құлқының мәнеріне айналады.Сөйтіп, әр
адамда әр түрлі мінез бітістерінің болуы оның сыртқы ортамен түрліше қарым-
қатынас жасауының нәтижесі болып табылады.
Адамның сыртқы ортамен байланысуы үшін жасайтын осындай
қатынастарының жиынтығы оның мінезін құрайды.
Әрбір адам басқа адамдардан өзінің даралық өзгешелігімен ерекшеленеді.
Бұл орайда, адамдар мінез ерекшеліктеріне орай ажыратылады. Мінез деген
психологиялық қасиеттің төркіні гректің характер деген сөзінен шыққан.
Мәнісі- із қалдыру. Психологияда бұл- дербестік мағынасы бар адамға
байланысты ұғым.(1, 102)
Мінез- әрбір адамның жеке басына тән өзіндік психологиялық қасиеттер
мен ерекшеліктердің жиынтығы.(1,102)
Мінездің қасиеттері мен ерекшеліктері әркімде әрқилы жағдайда байқалып,
адамның сол жағдайларға қатынасын білдіреді. Мінез ерекшеліктері- адамның
даралық өзіндік психикалық қасиеттері. Дегенмен, адам бойындағы
ерекшеліктердің бәрі бірдей, мысалы, естудің нәзіктігі, көздің көргіштігі,
есте сақтаудың шапшаңдығы, ақыл- ойдың тереңдігі мінез ерекшеліктеріне
жатпайды.
Адам мінезінің көріністері әрбір жеке жағдайда, оның оқиғаларға
қатысуынан аңғарылады. Адамның іс-әрекет сапасы сол іске деген қатынасымен
қатар ерік- жігеріне, көңіл- күйіне, зейініне, ақыл- ойына да байланысты
болады. Соның нәтижесінде адамның әр алуан психикалық процестері оның іс-
әрекет түрлеріне ықпал етіп, адамның ақыл- ойын, көңіл- күйін, эмоциясын,
ерік- жігер қасиеттерінің ерекшеліктерін айқын аңғартады.
Адам мінезінің даралық ерекшелік екендігін ғылым тарихында тұңғыш рет
сипаттап жазған- ертедегі грек философы Теофраст ( б.з.д. 4-3 ғ). Бірақ, ол
мінезді адамның адамгершілік сапасына тән қасиет дейді. Лабрюйер де ( 18ғ)
Теофраст мінездері деген еңбегінде мінезді осы мағынада қолданған.
Алғашқы кезде мінез адамның әлеуметтік- адамгершілік ерекшеліктерін
білдірген. Бұл- әрине, темпераментке кері анықтама. Өйткені, темперамент-
адам туа пайда болатын генотипті организм қасиеті. Осы көзқарасқа орай,
мінез- адамның туа пайда болатын фенотипті ерекшелігі.
Он тоғызыншы ғасырда француз ғалымы А. Бен мінезді тек психологиялық
ерекшелік, дара адамның ақыл- ойы мен сезімінің және ерік
ерекшеліктерінің қасиеті деп санады. Т. Рибо мінезді сезім мен ерік
ерекшелігі десе, ал орыс медигі әрі педагог П. Ф. Лесгафт ерік қасиеті
деді.
И. Кант мінезді темпераментпен салыстыра отырып, оны адамда жүре пайда
болатын қасиет деп анықтады. Сондай-ақ, ол адамның даралық қасиеттеріндегі
туа пайда болатын ерекшеліктер мен жүре пайда болатын ерекшеліктерді бөліп
көрсетеді. Т.Рибо мінезді адамда туа пайда болатын икемделу десе, ал
Малапер, Фулье т.б. мінездің пайда болумен қатар жүре пайда болатын
ерекшеліктері де бар дейді. Полан мінездің барлық сипаттары адамның
тіршілік жағдайымен байланысты деген пікір айтады. Сонымен, мінез жөніндегі
осындай екі түрлі көзқарас қазірге дейін өзара талас- тартыс туғызып
келеді.
Ұлттық мінез. Ұлттық мінез адамдардың тарихи қалыптасқан бірлестігі
мен ірі топтары болып саналатын этностың, ұлттың, халықтың өмір тіршілігі
мен әлеуметтік жағдайының тұтастығы арқылы танылады. Әрбір халық пен
ұлттың, этностың өзіндік мінез- құлықтарының ерекшеліктері болатындығы-
тарихи шындық және объективті фактор. Қазақ халқының түркі тектес өзге
халықтардан ерекшеленіп тұратын өзіндік сипат- қасиеттері бар. Ыбырай
Алтынсарин еңбектерінде өз халқының мінез- құлқына тән бірсыпыра
қасиеттерді атап көрсеткен-ді. Оның анықтауынша, қазақ халқына
қарапайымдылық пен кішіпейілділік, ашық- жарқын көңіл мен кеңпейілділік,
өзге нәсілді адамдарға деген достық және сыйластық көзқарас, қонақжайлылық
пен пайымшылдық сияқты қасиеттер тән. Сондай-ақ,олардың бойында өзге де
мінез- құлық сипаттары бар. Бұл орайда, қазақтардың өз жері мен Отанына,
туған еліне деген шексіз сүйіспеншілігі, мал шаруашылығымен айналысуға
икемділігі, меймандостығы мен балажандығы, өмірдің қиыншылықтары мен
әділетсіз істерге төзімділігі, сөз өнерін ардақтауы, шешендік қабілеті,
еңбексүйгіштігі мен шыдамдылығы олардың жалпы ұлттыққасиеттері болып
табылады. Әрбір ұлт пен ұлысқа, этнос пен тайпаға тән қасиеттердің жай-
жаспары - әлеуметтік психология саласы – этникалық психологияның зерттейтін
төл пәні.
Адамның мінез- құлқының өзгеріп отыруына әлеуметтік жағдайдың үнемі
ықпал етіп, оның жаңа сапаларын қалыптастырып отыратындығы ғылыми тұрғыдан
анықталған тарихи шындық және объективтік фактор.
Мінездің физиологиялық негізі. Динамикалық стереотип және мінез. Адам
мінезіндегі әрбір ерекшелік белгілі жағдайларға сәйкес көрініс береді.
Мұндай ерекшеліктердің өзіндік физиологиялық механизмі бар. Сондай
механизмдердің бірі- динамикалық стереотип- жүйке жүйесінің таптаурын болып
қалыптасатын қызметі. Бұл- жоғары жүйке қызметіндегішартты рефлекстердің
жасалу жүйесі. Ол үнемі болып отыратын шартты тітіркендіргіштердің жүйелі
түрдегі қызметіне байланысты. Динамикалық стереотип осы тітіркендіргіштерге
белгілі бір жағдайға байланысты реакциялар беріп, әсерленіп отырады. Бұл
құбылыстың мәні нақты жағдайдың өзгеруіне сәйкес орталық жүйке жүйесінде
әрқилы қалып пайда болуында.
Адам мінезінің физиологиялық негізін ашып көрсетуде ерекше орын алатын
жайт- жоғары жүйке қызметінің типтеріндегі ауыспалы құбылыс. (3,303)Осы
орайда, И. П. Павлов қандай сигнал жүйесінің басым екендігіне қарай адам
мінезінің типтерін мынадай үш түрге бөледі: 1. Ойшыл тип-бұл, негізінен,
сөзбен байланысты екінші сигнал жүйесі рефлекторлық қызметінің басымдылығы.
2. Көркем тип- бірінші сигналдық шартты рефлекстің басымдылығы. 3. Орташа
тип- мұнда екі сигнал жүйесінің бір де бірі басымдық басымдық көрсете
алмайды. Адамдардың көпшілігі осы орташа типке жатады. Адам мінезінде
бұлардан басқа ерекшеліктерінің пайда болуына әсер етіп отыратын арнайы
типтердің болуы ықтимал. Темпераменттеріне сәйкес әр түрлі типтегі
адамдардың еңбексүйгіштігі мен әрекетшілдігі де түрліше болып келеді.

2.2.Бастауыш сынып оқушыларының мінезінің құрылымы мен қасиеттері

Мектеп оқушыларының мінезінің құрылымы әрқилы қасиеттер жиынтығынан
тұрады. Дегенмен, кейбір мінез ерекшеліктері бір- біріне тәуелді, өзара
байланысты болып келеді. Міне, мінездегі осындай әр түрлі қасиеттерден
құрылған біртұтас бірлікті мінез құрылымы дейді. (1, 105) Ал, мінездегі
өзара байланысты психикалық қасиеттердің жүйесі симптомкомплекс не
факторлар деп те аталады.
Мінездегі қасиеттер жүйесі. Психология ғылымында мінез топтастырылып,
оның қасиеттері мынадай төрт түрлі жүйеге бөлініп қарастырылады. Ондай
қасиеттер адамның әр алуан нәрселерге қатынас ерекшеліктерін көрсетеді. 1.
Мінездің еңбекке байланысты қасиеттері: еңбексүйгіштік, адалдық, еңбекке
жауапкешілікпен қарау,жаулқаулық, немқұрайдылық т.б. 2. Ұжымға, адамдарға
қатысты қасиеттер: қайырымдылық, сергектік , талап
қоюшылық,асқақтық,менсінбеушілік. 3. Өзіне- өзінің қатынасы: өркөкіректік,
даңғойлық, тәкаппарлық, мақтаншақтық, өзімшілдік, қарапайымдылық,
кішіпейілділік. 4. Заттарға қатынасы: ұқыптылық, салдыр- салақтық,
заттарды ұстап- тұтуы мен ұқыпсыздығы т.б.(1,105)
Мінез құрылымындағы қасиеттер. Мұндай ерекшеліктер адамның азаматтық
қасиеттерін көрсететін негізгі және өзекті сипаттар болып табылады. Олар-
адамның қоғамдық қарым- қатынасы және әлеуметтік- типтік ерекшеліктері. Ал
мінез құрылымының қасиеттеріне мынадай крекшеліктер жатады: 1. Мінездің
тереңдігі. Бұл қасиет адамның қоғам талаптарына орай көпшілікке, ұжымға,
еңбекке деген қатынасын білдіреді. 2. Адамның жеке басының ерекшелігі,
белсенділігі. Бұл қасиет- мінездің күші. Осыған орай адам жақсы, мықты,
тұрақты және нашар мінезді болып бөлінеді. 3. Мінездің тұрақтылығының,
ауытқымалығы мен бейімделгіштігінің ерекше мәні бар. Мұндай адамдар әрқилы
қиыншылықтарға ұшырағанда табандылық, төзімділік пен бейімделгіштік
көрсетіп, мінезінің күшін аңғартады.
Нәсілдік және мінез. Әрбір тарихи кезеңдегі психологтар мінездің әрбір
адамда түрліше болуы олардың нәсілдік тегіне байланысты, оның көп
қасиеттері нәсіліне ұқсап туа пайда болады деген көзқарасты қуаттап, оның
темперамент қасиеттерінен айырмашылығы жоқ дейді ( Э. Кречмер, У. Шелдон).
Шындығында да, организмде туа пайда болатын нәсілдік қасиеттің адам
мінезіндегі қасиеттерге әсер ететіні сөзсіз. Дегенмен, мінез қасиеттері
нәсілдік биологиялық заңдылықтар емес, қоғамдық заңдылықтар арқылы
анықталады.
Мінездің нәсілдік тұрғыдан қарастырылуы егіздерді зерттеу нәтижелері
арқылы теріске шығарылады. Өйткені, бір тұқымнан тараған егіз балалардың
нәсілдік ерекшеліктері бірдей. Ал темпераменті жөніне олар бірінен- бірі
бөлек Үлкейіп, есейген сайын мінез ерекшеліктері де өзгере береді. Адам туа
өтірікші не жалқау болып тумайды. Ол әлеуметтік ортаға, өмірдегі жағдайға
қарай өзгереді. Мінездің өмір тіршілігіне тәуелді екендігі оның
физиологиялық негізі- жоғары жүйке жүйесіндегі шартты рефлекстердің
қызметіне байланысы арқылы да дәлелденеді.
Мінездің қалыптасу заңдылықтары. Мінездің жекелеген қасиеттері
адамзаттың сыртқы ортамен және өзге адамдармен қарым- қатынасынан
байқалады. Ал оның азаматтық қарым- қатынасы қоғамдық қатынастар
негізінде қалыптасады. Адамның өз материалдық мұқтаждықтарын қамтамасыз
етуі, жұмыссыздығы не болашаққа сенімі мен сенімсіздігі, әлеуметтік
теңсіздік- мұның бәрі де адам мінезінде терең із қалдырады. Сөйтіп, әрбір
адамның мінез- құлқының сипатына әсер етеді.
Мінездің өзіндік ерекшеліктері отбасында қалыптасып, дамиды. Үйде дара
болып өскен немесе жасы бойынша түрлі кезеңдегі балалардың мінез
ерекшеліктері де қилы- қилы. Отбасында керіс- жанжал, дау- дамай жиі болып
тұрса, балалардың мінез- құлықтарының қалыптасуына кері әсері тиеді. Сондай-
ақ, балабақшада тәрбиеленген бүлдіршіндердің өзара қарым- қатынастары да
олардың мінез- құлқының кейбір ерекшеліктері мен қасиеттерінің
қалыптасуына сөзсіз әсер етеді.
Мінез және темперамент. Мінез бен темпераменттің өзара байланысы
олардың физиологиялық негізі арқылы анықталады. Жүйке жүйесінің типтері
адамның іс- әрекеттерінен, мінез ерекшеліктерінен анық байқалады. Мысвлы,
сангвиник адам басқалармен қарым- қатынаста әңгімені бірінші болып
бастайды, ал флегматик мұндайда өзін- өзі тежеп, әңгімені тыңдауға ықыласты
болады. Сангвиниктер бөтен адамдармен әңгімелесіп, тез танысып кетеді де,
бұрынғы таныстарын шапшаң ұмытады. Ал флегматик адам мұндайда өте баяу,
самарқау болады. Адам мінезіндегі осындай көріністер оның динамикалық
ерекшелігі немесе қозғалғыштық қасиеті деп те аталады. Мұндай ерекшеліктер
темперамент қасиеттеріне негізделеді.(14, 79)
Мінездегі темпераменттің рөлі басқаша жағдайларда да көрінеді. Осы
ерекшеліктерден біз жүйке жүйесінің типтері шартты рефлекстердің жасалу-
жасалмауына қалайша әсер ететінін байқаймыз. Ал шартты рефллекстер жүйесі
мінездің физиологиялықнегізі екендігі мәлім. Сөйтіп темпераменттер адам
мінезінің ұнамды қасиеттері мен ұнамсыз жақтарының дамуына да ықпал етіп
отырады. Мысалы, сыртқы жағдайдың қолайсыздығы арқылы холерикке қарағанда
меланхоликті оп- оңай қорқақ етуге болады. Ал қолайлы жағдайда керісінше
холерикті меланхоликке қарағанда батыр ету оңайырақ.
Мінез бен іс-әрекет. Әлеуметтік жағдай мен тәлім- тәрбие ісі және
олардың өзара ұштастығы адамның психикалық ерекшеліктеріне, мінез
қасиеттерінің дамып, қалыптасуына әр алуан әрекеттері арқылы әсер етеді.
Түрлі іс- әрекеттердің жүзеге асуы адам мінезіндегі қылықтар мен
икемділіктерге байланысты. Өйткені, адам қимыл үстінде түрлі қиыншылықтарға
ұшырап, оларды қалайда жеңіп шығудың тәсілдерін іздестіреді. Бұл жайттар
адам мінезіндегі ұнамды қасиеттерді дамытып, тұрақтандырады.
Мінездің ұнамды қасиеттері автоматталған әрекет- дағдыға айналады.
Дағдылар әрқилы істерге жаттығу, төселу нәтижесінде қалыптасады. Мұндай
дағдылар адам мінезіндегі саналы әрекеттер мен белгілі істерді орындауға
бағытталған мақсатты көрсетеді. Сөйтіп, ол өзінің еңбек әрекетінің жемісін
сезіп, өз көзімен көреді, оған қанағаттанады, бойындағы күш- қуаты мен
қабілетіне деген сенімі артады. Мысалы, сабаққа ұқыпты оқушы емтихандарды
ойдағыдай тапсырады. Оқыған пәндерін жүйелі меңгереді. Жолында кездескен
кедергілерді жеңіп, елеулі табыстарға қол жеткізеді. Осындай әрекеттер бара-
бара адам мінезіндегі ұнамды қасиет болып қалыптасады да, оның қайрат-
жігерін шыңдайды.
Типтік мінездің кейбіреулері:
1) Отансүйгіштік кісінің бойындағы күш- қуатын, білімі мен тәжірибесін
халық мүддесіне оның игілігіне яғни адамның кір жуып- кіндік кескенжеріне
білдіретін перзенттік борышы- оның кісілігін танытатын ерекше асқақ сезім.
Әр заман ғұламалары адамның осынау қасиетін қастерлеп, сөздерінің небір
дәмді, ой түйіндерін осыған бағыштаған. Мәселен, М.Әуезов: Алтын анам,
Отаным, сенен аяр жаным жоқ, сенің іркер күшім жоқ десе,
В.А.Сухомлинский: Отан өз бесігің өз үйің... өз бесігіңді ұмыта көрме,
Баубек Бұлқышев: Адал адам Отанын сүйеді. Адал ақ жүрекке Отан анасындай
. Отанның дегенін істеу- қуаныш, мақтаныш деген ғой. Тағы да ақыл- ой
заңғарларын тыңдап көрейікші: Адам жүрексіз өмір сүре алмайтын болса,
Отансыз да өмір сүре алмайды (К.Г.Паустовский), Отансыз бақыт жоқ, кім-
кімнің де тамыр жаяр топырағы туған жері (И.С.Тургенев)
Отан, отаншылдық қасиет туралы тебіренгендегі қаздауысты Қазыбек бидің:
Алтын ұяң- Отан қымбат... туып өскен елің қымбат, кіндік кескен жерің
қымбат деп келетін аталы сөздерін де қалай еске алмассың! Қазақстан-
біреулердің қазақтарға таратуы емес, олардың тарихи отаны (Н.Назарбаев),
олай болса, осы жерді жан- тәнімен сүйетіндер де, оны көздің қарашығындай
қорғап сақтайтын да алдымен қазақ халқы. Біздің ата- бабаларымыз сонау
Алтайдан Атырауға, Еділ мен Жайыққа дейінгі ұланғайыр мол жерді талай
ғасырлар бойына басқыншы жаудан қалай қорғап, тәуелсіздігімен бостандық
жолында шыбын жанын пида еткені белгілі. Сондықтан да біздер халқымыздың
хас батырлары Қабанбай мен Бөгенбайды, Исатай мен Махамбетті, Кенесары мен
Наурызбайды, Қасымхан мен Абылайханды қадір тұтып, қастерлейміз, олардың
халқы үшін қалтқысыз қызмет еткенін үлгі- өнеге етіп, осындай ата-
бабаларымыздың болғанын мақтан етеміз. Туған жерді, атамекенді сүю
жеткіліксіз, оны қажет болған жағдайда қорғай білуіміз де қажет. Өйткені
кез- келген егеменді мемлекет сияқты, Қазақстан өзінің қорғаныс қабілетін
сақтауды маңызды мемлекеттік міндеттердің бірі әрі оның бүкіл халқының ісі
деп санайды. ... Біздің басты мақсатымыз- Қазақстанның егемендігі мен
территориялық тұтастығын сақтау (Н.Назарбаев). Өз қарулы күшіміздің
болуы, оның алдыңғы санында ер азаматтардың, әсіресе, қазақ жастарының
тұруы, бір кісідей ынтымақтықпен топтасуы- ата заңымызда көрсетілгендей
қасиетті борыш, перзенттік парыз екендігін еш уақытта да естен шығаруға
болмайды. Отаншылдық- атамекенге деген сүйіспеншіліктің негізгі мазмұны,
имандылық пен кісіліктің басты белгісі, басты өлшемі.
2) Мақсаткерлік (мақсатқа талпынушылық)- бұл адамның өз мінез- құлқын
көздеген мақсатына алаңсыз бағыштауы, мұны өзінің ұстаған бағыт- бағдар
позициясына, танымы мен сеніміне, асыл арманына бағындыра алуы. Алдағы
мақсатынан ауытқу, бос белбеулікке салыну- ар- намыс пен ожданға сиыспайтын
қасиет. Мақсаткерлік- тек бір іспен өнебойы шұғылдану, онымен ылғи да әуре
болып жүру емес. Бұл соны қайткенде де орындап шығуға мықтап берілу, бір
істі нәтижелі етіп тындыру. Мұндай кісі өзіне жүктелген тапсырманы да
мүлтіксіз, сапалы етіп орындап шығуды жан- жақты ойластырады осы жолда
творчестволық белсенділік көрсетеді, әрбір ісін түпкі көздеген мақсатымен
байланыстырып отырады.
Есте жоқ ерте замандарда- ақ адамзат мақсатсыз жандарды кісі қатарына
санамаған. Мақсатсыз өмір сүрген неткен бейшара, депті орыс жазушысы
И.С.Тургенев. Адамдарды алдына қойған мақсатына қарай бағалау керек
деген ғой белгілі саяхатшы Михлуко- Маклай, Күшіне сенген адам ғана
мақсатына жете алады,- дейді ол.
Мақсаткерлік- асыл арман, зор үмітпен тығыз байланысты. Арманмен
ойнауға болмайды, ол күйресе бақытсыздыққа душар еткізуі мүмкін. Үміті мен
арманы шындыққа сәйкес келген адамғана келешектің құшағында өмір сүре
алады. Арман мен үміт жүректі қуанышқа толтырады. Үміт өрге тартады,
үмітсіздік көрге тартады, үмітін жоғалтқан жан, ешқашан үміттеніп көрмеген
жан,- дейді, батыр ағамыз Б.Момышұлы. Адамның мақсаткерлік қуаты, үміт-
арманы, алға қарай ілгерілеу талабы неғұрлым биік болса, оның қабілет,
таланты да өміршең болып келеді. Ақтамберді жырау айтқандай: Әркім өзі
талпынбақ, басына бітер бағы үшін, өйткені тіршіліктегі ең үлкен қасірет-
мақсатсыз өмір сүру, осы жолда күресті тоқтату. Мақсаткер адам ылғи да
жалындап жанады, бықсу дегенді білмейді, ол жеңілу үшін емес, жеңу үшін
күреседі. Өйткені Өмір жолы қандай қызықты, қандай қиын, үңіле қараған
адамға оның қызығы да қиындығында емес пе?... өміржолы үлкен қозғалыс, ол
қозғалыс әрқашанда алға, алысқа құлаш сермейді, талай өркешті толқындарды
да кездестіреді. ( М.Ғабдуллин).
3) Борыш пен жауапкершілік. Бұл адамның үй іші, әке- шеше, тума-
туысқандарына қатысты перзенттік парызынан туындайтын қасиет. Мұның
негізінде өзін әлпештеп, адам етіп өсігендердің алдындағы жауапкершілігін
бар санасымен терең аңғара алып, түсіну, бұл парызы мен қарызын қалай ақтау
жолын ойластыру. Бұл кісіліктің басты белгісі, терең және күшті сана-
сезімді қажет ететін қасиет. Борыш пен жауапкершілікті түсіне білуден
адамның имандылығы мен адамгершілігінің деңгейі байқалады, оның қылықтарын
жаман, жақсы, иманды, имансыз деп бағалау туады. Борышты сезіну, оны
орындау, ми мен жүректің бірлескен жұмысын қажет етеді. Оны ақыл мен сезім
тұрғысынан жақсы- жаман деп бағалау ар мен ұятқа келіп тіреледі. Өз
қылығының дұрыс- бұрыстығын түсіне білу- адамға үлкен қуаныш, шабыт- жігер,
қанағат әкеледі, кісінің өзіне тағылған орынсыз жал, өсек- өтіріктің
бекерлігіне қарсы күресу сезімі артады. Адам өзінің борышы мен
жауапкершілігіне үйлеспейтін қолайсыз қылық көрсетсе, мұнысы тәрбиелі
кісіге мықтап батады, оның арына тиеді, тіпті ой- санасынан кетпей қояды.
Мұндайда ақыл мен арды ерекше қастерлей білетін адам жіберген қателігін тез
түзетуді ойластырады, қашан ары тазарғанша дегбірсізденіп, жаны тыным
таппайды. Адамгершілігі нашар төмен кісі жаман қылығынан қайтпай, қатесін
түзету былай тұрсын, мойнына да алмай жүре береді, мұндайларды арсыз, ары
таза емес деп жұрт ұнатпайды. Арсыз адамдарды ұлы Абай, Шәкәрімдер кезінде
іремей сойғаны белгілі. Мұндайлар қазіргі қазақ қоғамында да аз
кездеспейді. Әрине, олардың жауапкершілік, борыш сияқты қастерлі есімдері
от басында, балалық шақта дұрыс бағытта қалыптаспауы да ықтимал, мұндай
қасиет әке- шеше, туыстардың да кінәсінен болуы ғажап емес. Ер жетіп,
есейген адамның борыш сезімінің оның тілек қалауымен үйлесе бермейтіні,
оның психологиялық көңіл- күйіне ауыр жүк, зіл түсіретіні сөзсіз.
4) Мейірімділік пен ізгілік. Егіз қозыдай осы екі қасиет- басқаларға
(әке-шеше, ағайын, туыс, таныс т.б.) көңіл бөлу, олардың сеніміне ие болу,
айналасындағылармен өзара дұрыс қарым- қатынас жасау, адамға эмоцмялық
жағынан тиімді. Кісінің шат- шадыман тіршілігі үшін маңызды. Мейірімділік,-
деп жазды К. Бови,- мылқаулар сөйлей алатын, кереңдер ести алатын тіл.
Өте тауып айтылған сөз. Әрине, бізде ылғи адамға көмектесуге жағдай бола
бермейді, уақыт та жетпей жатады. Ал айналаңдағы адамдар, әсіресе, егде
тартқандар, өзіне көңіл аударғанды ерекше бағалайды. Ең үлкен сән-
салтанат,- деп жазды Экзюпери,- адамдардың қарым- қатынасының салтанаты.
Адам кішкентайынан басқаларды өзімен қарым- қатынасқа қызықтыра білгенге не
жетсін. Ол үшін өзі білетін адамдардың жан дүниесінің ерекшелігіне көңіл
бөліп, оның талап- тілегіне, талғамы мен қамына көңіл аударып, оның қуанышы
мен күйзелісіне аса сезімталдықпен қарауға машықтанған абзал. Кімде- кім
өзгелердің табиғи ұмтылысын байсалдылықпен ескере отырып, басқаның ақыл-
ойы мен мүдде-тілегін дұрыс сезініп, оған шамасы келгенше көмектессе, сол
адамды демеп-жебесе, мұндай кісі инабатты да сүйкімді. Кісіге адал ісі мен
жетістіктерін орынды жерінде байыптылықпен айтып отыру игі әсер етеді.
Тіпті сол адамның ерекше абырой-беделі болмаса да, оның жақсылық нышанын
ізгі қадам жасауға ұмтылыс талпынысын ескеріп отыру- бір ғанибет. Олай
болса, біз өз ойымызға кішкентайымыздан осы абзал қасиеттерді дарыта жүруді
естен шығармайық. Адамда қалайда болса, қашанда болса пайда келтіретін ой
мен іс- ізгілік деп аталады. Ізгілікке ұмтылу, жауыздықтан безу- адамның
жаратылысының өзінде бар нәрсе (М.Жұмабаев). Үйде де, түзде де кісіге
ізгілік, имандылықпен қарап, оның қамын ойлау, оған мейірімділік пен
мейірбандық білдіру, жан ашырлық пен қамқорлық жасай білу кісіліктің,
ұнамды мінездің көрінісі. Ізгілік- адам біткенді сүйе беру секілді
күйректік, көңілшек сезіммен ешбір тоқайласпайды. Нағыз гуманист үлкен
мейірбандықпен қатар қоғамдық прогреске кесірінтигізетін керітартпа,
жаңалық атаулыға жаны қас адамдарға өшпенділігін жасыра алмайды. Ізгілікті
адам жұрт мүддесіне қайшы келетін, адамзаттың бақытты болашаққа жетуге
бағышталған асыл арманына бөгет жасаушылармен ымырасыз күресіп отырады.
Халқымыздың сан ғасырлық тарихында бүткіл өмірін халық бақыты үшін арнаған
біртуар перзенттер аз болмаған ( әл-Фараби, Асанқайғы, Сырым батыр,
Махамбет, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ш.Құдайбердіұлы). Осынау тамаша қасиет
халқымыздың ұлттық психологиясынан да, атышулы перзенттерінің жеке
бастарынан көрінетіндігіне айғақ болатын деректер жетерлік.
5) Адалдық пен шыншылдық. Бұл екеуі бір- бірімен біте қайнасқан кісінің
жақсы мінез бітістері. Адал адам шынайы да, шыншыл адам- адал. Адалдық-
сөздің таным мен сенімге ұштасуы, оның іс- әрекетке қайшы келмеуі.
Шыншылдық- адамның азаматтық борышына, ар- ожданына қалтқысыздығы. Адал да
шыншыл, әділетті болу- еңбек пен білім алуға, жалпы іс-әрекетке дұрыс
көзбен қарау, инабатты, тіршілікте тиянақты, принципті болу деген сөз.
Адалдық пен шыншылдық бар жерге кісі әділетті де, кішіпейілділік пен
қарапайымдылық, қарапайымдылық етіп жүреді, бұлар кісінің аты мен абыройына
дақ түсірмейді. Сырты бүтін, іші түтін, яғни босқа көлгірситін көзқарас
пен мінездегі түрлі жалған көріністер (екіжүзділік, жарамсақтық, жалтақтық,
күншілдік, іштарлық, мақтаншақтық, тәкаппарлық т.б.) нағыз адалдық,
шыншылдықпен еш сыйыса алмайды. Біреу жасынан ерке болып, ата-анасынан
именбей, бейпілауыз көп сөйлейтін, қисынды-қисынсыз өтірікті беті
шімірікпестен айта салатын болып өседі. Есейе келе мұндай адамның тек өз
басының ғана қамын ойлап, керек десе басқа түгілі, өз отбасын да алдайтын,
екі жүзді суайт адам болып кетуі ғажап емес. Өйткені, адалдық қайда болса,
тіршілік сонда (Қ.Насыри), ...Шындық-ауа, онсыз дем алуға болмайды
(И.С.Тургенев), Шындық шырағы дауыл соқса да өшпейді (Ғ.Мұстафин).
6) Достық. Бұл ортақ көзқараспен мүдде, мақсат бірлігі негізінде пайда
болып, уақыт сынынан өткен адамгершілік құндылығы мол тұрақты, тек адамға
ғана тән жоғары сезім. Достық адамды асқақтатады, ол жан мен тәннің гүлдене
түсуіне жәрдемдеседі. Оның маңызды белгісі- өте берік, әрі терең эмоциялық
жақындық. Ол адамның бір-біріне сөз жүзінде де, іс жүзінде де адал және
шынайыболу, өзара терең мүдделілік, бір-біріне толық сену, қайғы мен
қиыншылықта өзара қол ұшын беру, өзара жауапкершілік пен қамқорлық.
Достардың мінез, темперамент секілді ерекшеліктері түрліше болып келуі де
мүмкін. Мәселен, олардың бірінде қызбалық не шабандық, тұйықтық не
жігерсіздік т.б. мінез кемшіліктері кездесетіні болады. Бірақ достыққа
бұлар кедергі бола алмайды, қайта нағыз дос бойындағы осындай
кемшіліктерден арылуға көмектеседі. Әрине, сатқындық, екіжүзділік,
өтірікшілдік, тәкаппарлық, өзімшілдік, достықпен сыйыспайды. Жалқау,
менмен, мәдениетсіз, самарқау, салдырсалақ адам да бір-бірімен дос болып
көгермейді. Дос болма майда тілді күлгенменен, бимағына сырты жалтырап
жүргенменен, дейді Шал ақын.
Достық аспандағы жарық жұлдыз, теңіздегі гауһар тас. Жұлдыз да, асыл
тас та кіршіксіз мөлдір. Бұл екеуін ешкім де, еш құдірет те кірлете
алмайды. Достыққа кішкене сызат түсті дегенше- құдай ұрды дей бер. Егер шын
дос табылса, мал басыңды соның жолына құрбан ет. Досыңның кішкене сыйын
көптей көр... досыңа қанша көп берсең де аздай көр..., дейді сөз зергері
Мәшһүр Жүсіп Көпеев.
Нағыз достық адамға шабыт беріп, өмірде кездесетін түрлісәтсіздіктерге
мойымауға жәрдемдеседі. Бір- бірінің кемшіліктерін ақтау, бір-біріне жөндеп
талап қоймай, болмашы істерін дәріптеп сөйлеу бұл жалған достық. Дос
жылатып айтады, дұшпан күлдіріп айтады деп халқымыз өте тауып айтқан.
Достық қарым-қатынас, адамға, әсіресе балғын балауса шақта аса қажет. Дос
іздеу асқақ арман мен таудай талап, шексіз-шетсіз үмітке толы жас дәуреннің
ерекше сезімі. Ол өзара пікір алысудың, болашақты жоспарлап, меңзей
білудің, сенім-нанымдарды қалыптастырудың таптырмас мектебі. Осы кезде жас
адам үшін құрбы-құрдастардың орны ерекше. Төрт аяқтыда бота тату, екі
аяқтыда құрдас тату,- дейді халық. Бозбала мен бойжеткеннің достасуы, бара-
бара кіршіксіз махаббатқа да ауысып жататыны да болады. Достық- өмірдің
даңғыл жолы емес, сондықтан ол туралы үстірт, жеңіл ұғымдардан аулақ болу
қажет.

1

2

3

4

2.3.Төменгі сынып оқушыларының мінез саласындағы даралық ерекшеліктері

ХХ ғасырдың І жартысында неміс психологиясында мінез ұғымы жеке
тұлға ұғымының синонимі ретінде болып келді.
Мінездің төмендегідей қасиеттері бар:
➢ Күші-әлсіздігі
➢ Қаттылығы-жұмсақтығы
➢ Кеңдігі-тарлығы
➢ Тұтастығы-қарама-қайшылығы
Мінездің көпқырлығы жеке адамның әртүрлі өмірлік жағдайларда
түрлі әрекет көрсетуімен көрінеді.
Кейде мінезді темперамент ұғымымен шатастырады, себебі темперамент
те, мінез процесі де жеке тұлғаның физиологиялық ерекшеліктері, әсіресе
жүйке жүйесінің типтеріне тығыз байланысты.Мінездің қалыптасуы көп
жағдайда темпераментке байланысты,себебі темперамент мінезге қарағанда
көбірек темперамент жүйке жүйесінің ерекшелігі.
Мінезді кейде адамның ерік процесімен байланыстырады, себебі ерік-
мінездің күші, қаттылығы, табандылығы және шешімге келгіштігі. Бойында
қорқақтық, шешімге келе алмау секілді қасиеттер бар болса да Еріксіз
адамды көбінесе Бос мінезді(бесхарактерный) адам деп атайды.
Мінез бітістерінің жеке адамда қалыптан тыс көрінуін мінез
акцентуациясы деп атаймыз.(15, 227)Мінез акцентуациясы мінездің әлсіз
тұсына психотравмалық әсерлердің қатты әсер етуінен болады және бұл
кезде мінездің басқа типі сақталады.Мінез акцентуациясын Шмишек
сауалнамалары арқылы анықтауға болады.Мінез акцентуациясы мінездің осы
әлсіз бітісі қызмет жасаған өмірлік жағдайларда байқалады, ал басқа
жағдайларда адам өзін адекватты ұстайды.
Акцентуация теориясының авторы- неміс психиатры Карл
Леонгард.(15,229)
Ашық және жабық мінез акцентуациялары байқалады.Ашық мінез
акцентуациясы әдеп шекарасынан асып, мінез типінің тұрақты бітістерімен
сипатталады.Жабық мінез акцентуациясы-адамның әлсіз тұстарына
тітіркендіргіштердің түрлі факторларының (ауру, травмалар т.б.)
нәтижесінде анық түрде көрінеді.Ашық және жабық мінез акцентуациялары
түрлі жағдайлардың, адамның әрекеті,тәрбиесі, қоршаған ортасына
байланысты бір-біріне ауысуы да мүмкін.Акцентуация психопатиялық
қобалжулар нәтижесінде байқалады.көптеген мінез акцентуациясы
жеткіншектік шақта тым қатты байқалуы мүмкін.Шмишек сауалнамасы арқылы
балаларда мінез акцентуациясын анықтап қана қоймай,баланы қайта
тәрбиелеу әдістерін, оның жағымсыз мінезін коррекциялауды да
белгілейді.Егер де психогендік тітіркендіргіштер адамның әлсіз тұстарына
әсер ете беретін болса, онда акцентуация психопатия немесе ауруға
айналып кетуі мүмкін.Сондықтан мінез акцентуациясын жеткіншектік және
жасөспірімдік шақта дер кезінде анықтап, тезірек түзету керек.Бірақ ,
ересектер өзінің мінезін тәрбиелей алмайды деген сөз емес.Өйткені,
мінезді кез-келген жаста ынта-ықылас пен қажетті жағдайлар болғанда
қайта тәрбиелеуге болады.
Жеке адамдар бір-бірінен тума дара қасиеттері арқылы ғана емес,
өмірімен байланысты дамуындағы ерекшеліктерге байланысты да ажыратылып
отырады.Жеке тұлғаның қимыл-қозғалысы отбасы мен қоршаған ортасына
байланысты.

А.Е.Личко бойынша мінез акцентуациясының типтері.

Лабильдік тип Жағдайға байланысты көңіл-күйдің тез
өзгеруі
Циклоидтік тип Сыртқы жағдайларға байланысты
көңіл-күйді тез өзгертуге даяр тұру
Астеникалық тип Қобалжу, шешімге келе алмау, тез
шаршау, депрессиялық жағдай
Сензитивті (қорқақ)тип Қысымсыну,сезімталдылық,қорқақтық,
өзіне-өзінің көңілі толмау
Психоастеникалық тип Жоғары қобалжу,өзін-өзі үнемі
талдау,сынау,ритуальды әрекеттер
Шизоидті тип Жалғыздық, контакты орнатудағы
қиындықтар, эмоционалды салқындық.
Параноидты тип Жоғары қобалжу, теріс аффектілер,
ренжіп қалу,күмәншілдік,жоғары
шыншылдық
Эпилептоидтық тип Басқара алмаушылық,импульсивті
қылықтар,шыдамсыздылық,агрессияға
ұласатын ашулы көңіл-күй,
конфликтілік,ойлаудың
жүйесіздігі,педантизм.
Демонстративті (истероидті)тип Субьект үшін жағымсыз фактілер мен
оқиғаларды шығарып тастау, өтірік
айту, фантазияның тереңдігі,
авантюризм
Гипертимді тип Үнемі жоғары көңіл-күй, жұмысты
аяқтамау,сөзшеңдік
Дистимдік тип Үнемі төмен көңіл-күй, тым
сабырлылық,жауапкершілік, депрессияға
бейімділік
Конформды тип Басқалардың ойына тәуелділік,сыншылдық
пен иниацитиваның әлсіздігі,
консерватизм

Психолог Э.Фромм бойынша мінез акцентуациясының типтері
Қарым- қатнасы мен Достарына Жағымсыз, Конфликт тудыратын Айналысқысы
Акцентуация типіәрекетінің ерекшеліктері жағымды конфликтіге алып жағдайлар келетін әрекеті
б-рі келетін бітістері
1. Экстравертті Кең қарым- қатынас, Басқаларды Басқалардың Гипоманиокальдық-қа Жаңа жұмысқа тез
тип сөзшеңдік, өзінің көзқарасытыңдауға ықпалына бейімделуі. көндігуі.
жоқ, өзбетінше жұмыс дайындығы, көнгіштігі әрекетін Әрекеттің мақсат-
жүргізе алмайды, орындаушылық ойламауы, міндет-тері мен
барлығы-мен бірдей болғысы қасиеті. жеңілтектік, ереже-лері айқын
келеді, бағынғанды қалайды. ойынқұмарлығы. болса, жақсы
Бас-шы бұйрығын қалытқысыз орындаушылар
қабылдайды. Достары мен болады.
отбасымен қарым-қатнаста
медерлікті басқа біреуге
береді.
2. Интровертті Қарым–қатынастың тарлығы, Байсалды-лық,Реалды емес Хоббиі мен сүйікті Кең
тип. тұйықтық, өзімен-өзі, өзі әрекетін көз-қарастарын жұмысынан айрылуы қарым-қатнасты
туралы ештеңе айтпайды, ойлауы, қорға-уы. Барлығынамүмкін емес. қажет ететін
сезімтел болса да, тұрақты да өзіндік Жалғыз-дық, сотқарлық,жұмысты
сезім-дерін білдірмейді. көзқарасы, көзқарасы. тәртіпсіздік бұл ұнатпайды.
Басқа адамдарға, принцип-тілік типтің тұйықтығын Теориялық
жақындарына да суық . күшейте түседі. ғылымға,
қарайды.Өзгелер оның Шизофрения ауруы тууыфилософиялық
әрекеті мен логикасын мүмкін. тұжырымдауға,
түсінбейді. Жалғыздықты коллекционерлікке
жақсы көреді. Конфликтілік , шахматқа,
жағдайларды ұнатпайды. музыкаға,
Идеал іздейді. фантастикаға
Эмоционал-дық суықтық және әуестік.
жақын-дарына азғана
тартылысы.
3. Сензитивті Қорқақтық, ұялшақтық, Сезімтал-дығыҚорқақтық, Қиын жағдайлар Өзін- өзі
тип тұйықтық. Үлкен топтарды ұялшақтық, көрсет-пейтін
ұнатпайды. Бұзықтыққа тұйықтық. жұмыстар
қатыспайды. Кішкентай
балалармен ойнағанды
ұнатады. Бақылау
жұмыстарынан қорқады, сынып
алдында жауап бергеннен
ұялады.
4. Барлығының зейінін өзіне, Үйірсектік, Эгоизм, өтірік Өзінің көзқарасын Тез өзгеріп
Демокстра-тивті аударғысы келеді. өзінің мақсатқа айту, жұмыстан кемітетін жағдайлар, отыратын
тип мақсатына көз жасы, талыпжету, қашу, қиын истерикалық жағдайларжұмыстар.
қалу, айқай-шу, актерлік жағдайларды ауырып
мақтаншақтық, әсемдік шеберлік қалу,
нәрселер, өтірікпен болса гентригаларға
да жетуге тырысады. Өзінің әуестік.
әрекетін тез ұмытады.
Адамдарға үйірсектік.
5.Неврастени-калИмпульсивтілік, Тұрақты Сенімсіздік, Осы типтің Өзіне бағынатын
ық тип қарсы-ластарына көзқарасы әлсіздік көз-қарасына қарама- жұмыстар.
көнбеушілік, сенімсіздік. қайшы келетін
Өзін әлсіз сезіну, жағдайлар.
тітіркендіргіштік. Қоршаған
ортаға қозғыш-тық және
өзіне- өзі сенімсіздік,
қысқа уақытқа созылған
қайғы.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.