Эмоционалды интеллект басқа интеллект түрлерінің жүйесінде

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Эмоцияналды интеллект (ЭИ) қазіргі таңдағы қарқынды дамып келе жатқан тақырыптардың бірі. Эмоцияналды интеллект (ЭИ) тұжырымдамасы дәстүрлі интеллект баламасы ретінде психология ғылымында кеңінен танымал. Психологтардың айтуынша, эмоцияналды интеллект коэффиценті (EQ) IQ қарағанда үлкен прогностикалық құндылыққа ие.

Эмоцияналды интеллект зерттеуін шартты түрде екі тәсілге бөлуге болады.

Әйгілі концепция өкілдері (Д. Гоулман және басқалары) эмоцияналды интеллектті өмірдің барлық кезңінде жетістікке жетудің абсолютті кілті ретінде ұсынды. Эмоцияналды интеллектті зерттеу арқылы қарым-қатынастың біршама жоғары деңгейіне жетуге мүмкіндігі және жаңа жағдайларға жақсырақ бейімдеудің салдары ретінде [16], өз мақсаттарына жету [48], өз мансаптарын құру [39], жеке өмірінде жетістікке жету ретінде талқыланады.

Екінші жағынан, қазіргі таңда эмоцияналды интеллект пен өмір саулығы арасында бірыңғай байланысты көрсететін зерттеу жұмыстары жеткіліксіз. Оның үстіне, Дж. Мейердің ойынша эмоционалды интеллект жеке алаңдаушылықтың жоғарғы деңгейімен тәртіп мәселесі арасында теріс арақатынас орнатады.

Тәсілдердің әртүрлілігіне қарамастан, түрлі концепция өкілдері бір ойға жинақтала келе, эмоционалды интеллект - бұл жеке тұлғаның тұлғааралық өзара әрекетінің, үнемі дамытып отыру керек позитивті факторларының бірі деген ойды түйіндеді. Алайда бұл ой әлі бекітілген жоқ, бірақ жеткілікті түрде эксперименттік зерттеулер бар.

Эмоцияналды интеллектті зерттеудің басқа әзірленген бағыттары бар. Оларға эмоцияналды интеллекттің құрылымын жатқызуға болады [16, 26, 28, 51], сонымен қатар оның интеллекттің басқа түрлерінің құрылымындағы орнын жатқызуға болады. Көбісі эмоционалды интеллектті құрайтындарға эмоцияна саналы реттеу қабілетін, эмоцияны түсіну, эмоцияны білдіру және ажырату қабілеттерін жатқызады, алайда бір мәнді суреттерді құрайтын басқа түрлеріне қатысты қадағаланбайды.

Қазіргі психологияда белгілі бір әлеуметтік топтардағы( оқушылар [36], менеджерлер [31] ) эмоционалды интеллектті зерттеуге қатысты қолданбалы зерттеулер бар, Студенттер тобы деп аталатын әлеуметтік әлі жеткілікті түрде зерттелмеген. Зерттеулер тек диагностикалық материалдарды әзірлеу мен апробациялаумен шектеліп қалған [27] . Соынымен бірге, дәл заманауи студенттер тобына үлкен талаптар қойылады: өмір жолының ең басында жеткен бастапқы позициясы, жас адамдардың одан әрі өзін-өзі жетілдірудің алғышарты болып табылады.

Әр түрлі кәсіби бағыттардағы студенттердің эмоционалды интеллект деңгейін анықтауға қатысты зерттеулер әлі жүргізілмеген, сонымен қатар эмоционалды интеллектті қалыптастырудың мүмкіндіктері зерттелмеген.

Осылайша, зерттеу мәселесінің өзектілігі әлеуметтік тәжірибедегі қазіргі қажеттіліктердегі ғылыми білімнің даму тенденциясы ретінде анықталады, бір жағынан, алынған қарама-қайшы деректерге сәйкес олардың соңына дейін өңделмегендігінің жеткіліксіздігі, тағы бір жағынан әлеуметтік интеллекттің нақты аспектілерін зерттеудің жеткіліксіздігі.

Жұмыстың мақсаты әртүрлі бағыттарда оқитын студенттердегі ЭИ-тің қалыптасуы және зерттелуі.

Қойылған мақсатты іске асыруда келесі міндеттерді шеуш керек:

ЭИ негізгі құрамдас бөліктерін бөлуге байланысты ғылыми әдебиеттердегі түрлі тәсілдерді талдау.
ЭИ құрамдас бөлігін бөлу негізінде оны анықтауға арналған әдістемені жүргізу және таңдау.
ЭИ белсенді қалыптастыру әдістерін зерттеу.
Студенттерді әр түрлі белсенді әдістерді қолдану арқылы оқытуда ЭИ-ті қалыптастыру бағдарламасын апробациялау және әзірлеу.

Зерттеудің объектісі - эмоционалды интеллект

Зерттеу жұмысының пәні - студенттерде эмоционалды интеллекттің негізгі құрамдас бөліктерін қалыптастыру және зерттеу.

Зерттеуге барлығы 182 зерттелуші қатысты, олардың ішінде 17-ден 20 жасқа дейінгі 74 жігіттер және 108 қыздар.

Біздің ұсынуымызбен келесі гипотеза шығарылды: белсенді оқыту әдістері ( ӘПТ және семинар сабақтары) эмоционалды интеллект дамуына ықпал етеді.

Берілген гипотеза келесі болжамдар арқылы айқындалды:

Әлеуметтік-психологиылық тренинг - эмоционалды интеллектті қалыптастыруда тиімді әдіс болып табылады.
Семинарлық сабақтар академиялық эмоционалды интеллектті дамытуда тиімді әсер етеді, ал әлеуметтік-психологиялық тренинг практикалық эмоционалды инттелектті дамытуда тиімді әсер етеді.

Жұмыс барысында келесідей комплексті зерттеу әдістері қолданылды:

Жалпығылыми әдістер (теоретикалық тәсілдерді салыстырмалы талдау және эмоционалды интеллект мәселесі туралы психологиялық әдебиеттерді жалпылау) ;
Эмпирикалық әдістер («Методика исследования социального интеллекта» Дж. Гилфорд және М. Салливен, «Эмоциональный интеллект» Д. В. Люсина сауалнамасы, кейс әдісі) ;
Қалыптастырушы эксперимент әдісі (әлеуметтік-психологиялық тренинг, семинар сабақтары) ;
Деректерді математикалық-статистикалық өңдеу әдісі (Стьюденттің t-критериі, Манна - Уитнидің U-критериі, Вилкоксонның T-критериі, деректерді өңдеу компьютерде PASW Statistics 18 пакетін қолдану арқылы жүргізілді) .

Зерттеу жұмыс кіріспеден, теориялық және практикалық бөлімнен, қорытынды және қосымшалардан тұрады.

Теориялық бөлімде эмоционалды интеллект басқа интеллект түрлері жүйесінде, эмоционалды интеллект әоеуметтік-психологиялық феномен ретінде, эмоционалды интеллектті қалыптастыру әдістемесі деген сұрақтар қарастырылған.

Практикалық бөлім екі тараудан тұрады: студенттерде эмоционалды интеллектті тәжірибелік-іздестіру арқылы зерттеу және эмоционалды интеллекттің студенттерде қалыптасуы.

Қорытынды бөлімінде жұмыстың негізгі қорытындылары ұсынылған.

1 Бөлім. Эмоционалды интеллектті зерттеудің теоиялық аспектілері.

Эмоционалды интеллект басқа интеллект түрлерінің жүйесінде

Эмоционалды интеллектті талдауға кіріспес бұрын, оның басқа интеллект түрлерінің жүйесіндегі орнын анықтауға тырысып көрейік.

Эмоционалды интеллектті егжей-тегжейлі түсіну үшін ең алдымен Г. Гарднер теориясын қарастырамыз ( интеллекттің әртүрлілігі туралы алғашқы ойлар), академиялық және практикалық интллект, әлеуметтік интеллект, және содан кейін ғана эмоционалды интеллектке көшеміз.

Г. Гарднердің интеллекттің әртүрлілігі туралы теориясы

Интнллекттің жалпы түрінде бір түрінің бөлінуінің дәрменсіз болатыны туралы ең алғашқы ой айтқан американ психологы Г. Гарднер болды [15] . Ол шебер тенізшінің жұлдыздарға қарап орналасқан жерін тауып, ары қарай өз жолын жалғастырудағы, дін көшбасшысының қасиетті жазуларды мінсіз білудегі, компьютер данышпанының кез келген шифрланған сайтты бұзудағы және синтезаторда музыка жазушысының қабілеттерін бір ғана цифрмен сипаттау мүмкіндігіне күмәндәнді. Ал интеллект коэффицент дәл осылай жұмыс жасайды, адамға сұрақтар беріледі, олырдың нәтижелері жинақталады, кейін бір цифра шығарылады.

Г. Гарднер өзіне интеллекттің бірнеше түрін қосатын, бірнеше ғылыми тәртіп негізіне сүйенетін, бірыңғай базалық интеллектуалды қабілет орнына жүретін, фактор «g» қосатын модель ұсынды. Г. Герднер көрсеткендей, бас миының белгілі аумағы белгілі функцияларға жауап береді : « . . . жүйке жүйесі функционалды бірліктерден тұрады, олар микроскопиялық қабілеттерді басқарады және сенсорлы бағаналард орналасады және адам бас миының маңдай бөлігінде орналасқан . . . Бұл түрлі интеллект түрлерінің биологиялық тіршілік негізінің алғышарты болып табылады» [15, c. 158] . Осылайша Г. Гарднер интеллекттің әртүрлілігін адам бас миының анатомиясы мен физиологиясында көреді. Г. Гарднер бойынша интеллект «шартталған мәдени ерекшеліктерге немесе әлеуметтік ортада міндеттерді шешу немесе өнім жасау қабілеті» [15. c. 174] .

Г. Гарднер теориясындағы интеллект түрін бөлу ойша болып табылмайды - ол интеллекттің шығу негізіне орай белгілі бір критерийлерді шығарады. Осы критерийлерді тізіп көрсетейік:

1. Ми жарақаты нәтижесінде потенциалды оқшаулау.

2. Ақыл-есі кем, вундеркиндердің және басқа ерекше индивидтердің тіршілік етуі.

3. Негізгі операциялардың айырмалы жинағы.

4. Ерекше даму тарижы және «ақырғы» сипаттың өзгеше жиынтығы.

5. Эволюциялық тарих және созылғыштық эволюциясы.

6. Экспериментальды психология жағынан қолдау.

7. Психометрия жағынан қолдау.

8. Символдық жүйелердің мағынасын ашуда сезімталдылық.

Осы критерийлер негізінде Г. Гарднер мида дербес модуль ретінде жұмыс жасайтын 6 интеллект, 6 жүйені шығарды.

Лингвистикалық (вербальды) интеллект. Осы интеллект негізінде Г. Гарднер ауызша сөйлеу тіліне қабілеттілікті көрді. Осы интеллектте сөйлеу тілінің фонетикалық, мағыналық, грамматикалық құрылымын құрайтын механизмдер жұмыс жасайды, сонымен қатар әртүрлі жағдайларда сөйлеу тілін қолдану (праграматикалық құраушы) .
Музыкалық интеллект. Осы интеллект негізінде Г. Гарднер дыбыстардағы мағынаны құру, жіберу және түсіну қабілеті екендігін түсінді. Бұл интеллект түріне біз қабылдай алатын дыбыстардың биіктігі, ритмі және тембріне жауап беретін механизмдер кіреді.
Логикалық-математикалық интеллект. Интеллекттің осы түрі IQ тест арқылы анықталады. Бұл шын мәнінде жоқ, әрекет немесе объект арасындағы байланысты қолдану және бағалау, басқа сөзбен айтқанда абстракті ойлау қабілеті.
Кеңістіктік интллект. Бұл интеллект түрі көру арқылы қабылданған бейнелерді қабылдауға мүмкіндік береді, сонымен қоса кеңістіктік мәліметтерді, оларды өзгертуге, сонымен қатар бастапқы стимулға қарамай көру бейнелерін жаңадан қалыптастыру қабілеті. Кеңістіктік интеллект арқылы біз бейнелерді үшөлшемді өлшеу арқыла жинақтауға, сонымен қоса оларды ойша жылжыта, айналдыра және өзгерте аламыз.
Дене кинестетикалық интеллект. Бұл интллект түрі барлық дене мүшелерінің қатысуымен өнімді құру мен міндеттерді шешуге жауап береді. Бұл интеллект түріне ұсақ және жалпы моторика, сонымен қоса сыртқы объектіні алдап -арбау қабілеті, дене мүшелеріне қатысты емес.
Тұлғалық интеллект. Бұл интеллект түріне Г. Гарднер екі түрді қосады: ішкі тұлғалық және тұлғааралық интеллект. Ішкі тұлғалық интеллект өз сезімі мен ниеті, мақсатын тануға жауап береді. Тұлғааралық интеллект басқа адамдардың сезімі, ойы және ниетін тануға, сонымен қоса басқа адамдардың әртүрлі сезімдерін ажырата алу қабілеті. Интеллекттің дәл осы түрі (тұлғалық) бізге үлкен қызығушылық танытады. Негізінде, Г. Гарднер тұлғалық интеллект арқылы эмоционалды интеллектті сипаттады.

«Ақыл-ой құрылымы»[15] атты кітабында Г. Гарднер әр интеллект түрінің дамуын жан-жақты қарастырып, сонымен қоса интеллекттің жеке түрі биологиялық базистан бөліну арқылы шығатынын ерекше атап өтті.

Сын ретінде автор келесі пунктарды атап көрсетті:

. Г. Гарднердің «Интеллект» анықтамасы өте кең мағыналы болып табылады, ал әртүрлі интеллект негізінде дарын, жеке қасиеттер және ерекшеліктер мағынасын білдіреді.
Г. Гарднер теориясын растайтын зерттеулер аз.

Соған қарамастан Г. Гарднердің интеллект әртүрлілігі теориясыжеке тұлғаның өзінің мүмкіндіктерін бағалау мн түсіну, сонымен қатар әлеуметтік арақатынас салдарынан басқа адамдардың эмоциясын болжау, сонымен қоса адамдармен қарым-қатынаста дұрыс стратегияны қалыптастыру туралы ең бірінші болып айтқан болатын.

Интеллект түрлерін қарастыруда келесі қадам болып, біздің ойымызша, академиялық интеллектті қарастыру, себебі дәл осы инттелект түрі ХХ ғасырдың 90 жылдарындағы көптеген ғалымдардың көңілін аудартқан болатын.

Авторлар бұл интеллект түрін әрқалай атады. Д. Гоулман оны рационалды интеллект [16. c. 35] деп атады. Д. В. Ушаков және А. Е. Ивановская теоретикалық деп атады [43. c. 161] . А. И. Савенков академиялық деп атады [36. c. 30] . Бұл терминдердің барлығын біз жұмыс барысында синоним ретінде қарастырамыз және «академиялық интеллект» теминін А. И. Савенков бойынша қолданамыз.

«Интеллект - 1. Кез келген әрекет нәтижесін анықтауда және басқа қабілеттер негізінде жатқан мәселелерді шешу мен тануға жалпы қабілетттілік. 2. Индивидтің барлық таным қабілеттерінің жүйесі: сезіну, қабылдау, есте сақтау, елестету, ойлау, қиял» [1. c. 81] .

Берілген қоғамда, сонымен қатар ғылыми қауымдастықта интеллект академиялық априори ретінде түсіндіріледі. Интеллект мәселелерімен көптеген ғалымдар айналысты. Академиялық интеллект теориясы жайлы қысқаша шолу жасайық және оны жіктеп көрейік.

В. Н. Дружинина[18] бойынша біз интеллект қабілет реті бойынша зерттеудің негізгі тәсілдерін шығарайық:

1. Мәдени-тарихи тәсіл (М. Коул) .

2. Психометриялық тәсіл (Ч. Спирмен) .

3. Нейрофизиологиялық тәсіл (Г. Айзек) .

4. Күнделікті біліммен интеллект байланысы (Р. Стернберг) .

В. Н. Дружинина сөзінше қазіргі кезде негізгі тәсіл психометриялық [18] тәсіл болып табылады. Оны қарастырып көрейік.

Психометриялық тәсіл класификациясы екі биполярды сипат бойынша төрт негізгі топқа бөлінеді (кесте 1) :

Модельдер көзі - Ойша және эмпирикалық мәліметтер;
Интеллект модельдер құрылымы - жеке қасиеттен бүтінге, немесе бүтіннен жеке қасиеттерге.

Кесте 1

Интеллект моделінің фактрлоы классификациясы

Модель түрі

Априорлы

Апостериорлы

Модель түрі:

Бірдеңгейлі

кеңістіктік

Априорлы: Дж. Гилфорд

Апостериорлы: Л. Терстоун

Модель түрі: Иерархиялық

Априорлы: Ф. Верной, Д. Векслер

Апостериорлы: Ч. Спирмен

В. Н. Дружинин ойынша ең танымал интеллект моделінің факторы Ч. Спирменнің апостериорлы иереархиялық модель.

Ч. Спирмен кәсіби қабілеттер мәселесімен айналысқан және өзінің жұмысында қызықты фактлерді байқады: ойлауды диагностикалау мәліметтері, есте сақтау, көңіл бөлу, қабылдау бір-бірімен тығыз байланысты. Егер ойлау сферасында көрсеткіштер жоғары болса, онда басқа таным қабілеттерінде де ол жоғары болады (есте сақтау, зейін, қабылдау және т. б. ) . Егер бір көрсеткіштен көрсеткіш төмен болса, мысалы зейін, онда ол да төмен болады және басқа таным қабілеттері де төмен болады. Осыдан шыға келе, Ч. Спирмен болжады, интеллектуалды жұмыс нәтижелі болуы былай анықталады:

1. жалпы факторлармен, жалпы қабілеттілікпен ( G-факторы) ;

2. берілген әрекетке байланысты спецификалық фактор (S-фактор) .

G-факторы « жалпы «ақыл-ой күші»» ретінде анықталады. [18. c. 26] .

В. Н. Дружинин Ч. Спирмен теориясынан шығатын негізгі маңызды салдарды атап өтті:

1. Жалпы ақыл-ой күшінің факторы - бұл әртүрлі тесттерді шешуде жақсы көрсеткіштерді қосатын жалғыз фактор.

2. кез келген адамдар тобының кез келген интеллектуалды тесттер нәтижесі оң көрсеткішті көрсеті керек, орындалған жұмыс нәтижесін корреляциялау;

3. абстракті қатынасты шығару міндетін G-факторы жақсы нәтиже береді.

Ч. Спирменнің келесі жұмыстарында механикалық, арифметикалық және лингвистикалық қабілеттерінің критериалды деңгейінің шығуы орындалды.

Зерттеушілер G-факторды дәстүрлі психологиялық термин арқылы түмсіндіруге тырысты. Осы орынға тән негізгі үміткерлердің, кейбір психикалық процесстер түрі: зейін, мақсат, ОЖЖ мәліметтерді қайта өңдеу жылдамдығы (Г. Ю. Айзенк бойынша [54] ) .

Л. Терстоун моделі. Интеллект ұғымының негзігі теорияларының бірі Л. Терстоунның моделі. Берілген теория G-фактордың болуын теріске шығарады. Бұл жерде жеке интеллектуалды акт ол көптеген жеке факторлардың арақатынасының нәтижесі [60] .

Л. Терстоун 12 факторды бөліп көрсетті. Оның ішінде басқа авторлар зерттеулерінде ең көп расталған 7:

V. Сөздік түсіну. Мәтінді түсінуге, сөздік ойлауға, сөздік аналогқа, мақалдарды интерпретациялауға және т. б. арналған әртүрлі тестерді қолдану арқылы анықталады.

W. Сөлеу тілінің шапшаңдығы. Белгілі категорияға жататын сөздерді атау, рифмді табуға арналған тесттер арқылы анықталады.

N. Сандық фактор. Арифметикалық есептеу жылдамдығы және нақтылығана арналған тесттерді қолдану арқылы анықталады.

S. Кеңістіктік фактор. Оған екі тармақ кіреді. Бірінші - жалпақ геометриялық фигураларды тану ( кеңістіктік арақатынасты қабылдау жылдамдығы мен нәтижелілігі) . Екінші - визуалды бейнелерді үшөлшемді кеңістікте ойша арбалау.

M. Ассоциативті есте сақтау. Сөздік ассоциативті жұптарды механикалық есте сақтауға арналған тапсырмалар арқылы анықталады.

P. Қабылдау жылдамдығы. Суреттердің айырмашылығын, ұқсастығын, детальдарын қабылдау жылдамдығы мен нақтылығын тесттілеу арқылы жүреді. Екі тармаққа бөлінеді: вербальды және образды.

I. Индуктивті фактор. Ережелері мен кезектілігін аяқтауға арналған тесттілер арқылы анықталады. Бұл фактор ең аз нақтылықпен орнатылған.

Нәтижесінде барлық факторлар бір-бірімен арақатынасқа түседі, бұл G-факторының болуын растайды.

Осы теория негізінде интеллектке байланысты көптеген тесттер шығарылған, оларға: «Жалпы қабілеттер тесті батареясы», «Р. Амтхауэраның интеллект құрылымы тесті», «Г. Ю. Айзенк тесті», «Прогрессиялық матрица» Дж. Равенаның, Р. Кеттелдің тесті және т. б.

Интеллекттің жоғарғы коэфиценті білім сферасындағы жетістікті көрсетеді. IQ жоғары адамдар мектепте, колледжде, университетте және т. б. жоғарғы баға алады. Алайда IQ қоғамда жетістіктке жетуде индикатор болып табылмайды. Г. Гарднер жазғандай: « . . . IQ көрсеткіштері шыныменде оқушының мектеп бағдарламасын жақсы меңгеруде көрініс табады, алайда оның одан әргі өмірінің жетістігінде аз анықталады» [15. c. 66] . IQ жеке өмірде жақсы табыс пен жетістікке кепілдік бермейді. Әлеуметтік құраушы адам өмірінде мықты жетістік индекаторы ретінде автор басқа интеллект түрлерін атайды: практикалық (Д. В. Ушаков, А. Е. Ивановская және т. б. ), әлеметтік (Д. В. Ушаков, С. С. Белова және т. б) эән эмоционалды (Д. В. Люсин, Д. Гоулман және т. б. ) .

Эмоционалды интеллект академиялық бола алады (сонда адамда белгілі бір эмоция туралы білім болады) чондай-ақ практикалық (дағдысы, іскерлік, эмоциямен байланысты қабілет) .

Аристотельдің кезінен бастап-ақ қарама-қайшы конструктор ретінде интеллектті академиялық және практикалық деп бөлу дәстүрге айналған [36] .

Практикалық интеллектті зерттеушілердің ең көлемдісі Р. Стернберг болып табылады. «Практикалық интеллект» деген кітабында [34] академиялық интеллекттің айырмашылығы, практикалық интеллекттің маңыздылығы туралы түпкілікті айтқан болатын, сонымен қатар бүкіл әлеммен практикалық интеллекттің байланысына байланысты көптеген зерттеулер жүргізеді.

Р. Стернберг практикалық интеллектті «бізді қоршаған ортада субъективті психологиядық кеңістікті қалыптастыру қабілеті» ретінде анықтайды [34. c. 8] . Кейін Р. Стернберг анықтаманы нақтылайды: «нақты адамдар арасында ең оптималды сәйкестікті табудағы интеллект және оларға қажетті жағдайлар нәтижесімен немесе осы жағдайларға бейімдеу, немесе оларды өзгерту, немесе басқа ортаны таңдау» [34. c. 40] .

Д. В. Ушаков және А. Е. Ивановская практикалық интеллектті «практикалық міндеттерді шешу қабілеттілігі» ретінде анықтады [43. c. 161] .

Практикалық интеллект мәні әлеуметтік интеллект мәніне жақын. Д. В. Ушаков және А. Е. Ивановская деген сияқты авторлар практикалық әлеуметтік интеллект, академиялық әлеуметтік интеллект, практикалық интеллект терминдерін қолдану мүмкіндігін айтып кеткен. Олар тіпті осы интеллект түрлеріне мысалдар келтіріп кеткен, алайда психологияда термин мағынасы операционализация кезінде бұрын анықталады.

«Практикалық интеллект» терминін Р. Стернберг айналысты. Бірінші орынға ол практикалық интеллекттің әлеуметтік әлеммен байланысты жағын алға шығарды. Осылайша, практикалық интеллект әлеуметтік интеллект, сонымен қоса эмоционалды интеллектпен ажырамас байланыс орнатты.

Практикалық интеллект академиялық интеллектке қарама-қайшы келеді.

Академиялық интеллект мәселесі біреумен тұжырымдалған, «олар жақсы анықталған, оларға қатысты толық мәліметтер бар; олар тек бір ғана дұрыс шешімді болжайды және тек бір ғана әдісті, осы шешімге жетугі көмектесетін» [34. c. 39] .

Практикалық мәселелер не тұжырымдалған, не болмаса оларды тұжырымдау керек. Осындай мәселелерге қатысты қызығушылық жекелеген адамдарда, не болмаса осы мәселені шешуге жеткілікті мәліметі жоқ бар белгілі бір топтарда пайда болған. «Бұл мәселелер күнделікті тәжірибемен байланысты, олар нашар анықталған. Өзінің құндылығымен әрқайсысы міндеттілікке иеболатын, бұларға көптеген шешімдер қойылды; сонымен қоса олар көптеген әртүрлі әдістердің болуын сипаттайды» [34, c. 39] .

Р. Стернберг өзінің үш компонентті теориясын ұсынады, оған практикалық интеллекттің концепциясы кіреді. Автор, осы теорияға сәйкес «интеллект, жетісттік қамтамасыз етуші» теориясын шағарады. Р. Стернберг бойынша « адам өміріндегі жетістікке жеткізетін қабілет, нақты әлеуметтік-мәдени контекстке негізделе отырып, берілген түрлі стандарттар деңгейіне сүенеді» Р. Стернберг бойынша « адам өміріндегі жетістікке жеткізетін қабілет, нақты әлеуметтік-мәдени контекстке негізделе отырып, берілген түрлі стандарттар деңгейіне сүенеді» 4, c. 93] .

Жетістікке жету адамның мықты қасиеттерінің шоғырлануының, сонымен қатар өзінің әлсіз жақтарын түзету мен компенсациялау арқылы жүреді. Бұл аналитикалық, творчествалық және практикалық қабілеттер тепе-теңдігі арқылы орындалады. Нәтижесінде қоршаған ортаға бейімдеу, оны қалыптастыру мен өзгерту жүреді.

Берілген теория «интеллект пен :

Ішкі әлем мен жеке тұлға, немесе саналы мінез-құлықты анықтайтын ойлау механизмдері;
Тәжірибе, немесе сыртқы және ішкі әлеммен байланыс орнататын жеке адам өміріндегі өзгеріс;
Жеке тұлғаның ішік әлемі, немесе қоршаған ортаға функционалды бейімдеуге жету үшін күнделікті өмірде когнитивті механизмдерді қолдану»[34, c. 93] . арасындағы байланысты түсіндіруге тырысады.

Практикалық интеллект концепциясында орталық орынды анық емес білім алып жатыр. Р. Стернберг бойынша, «Анық емес білімдер практикалық интеллекттің аспектісі ретінде -тәжірибемен келген және практикалық мәселелерді шешуде маңыды орын алатын білім» [34, c. 102] . Автор анық емес білімнің үш негізгі ерекшелігін бөліп шығарды:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.