Жалпы білім беру мектепте жеңіл атлетиканың оқу сабақтарының негізгі түрі - сабақ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жетінші дәріс: Жеңіл атлетиканың мектептегі орны және мәні.
Дәрістің жоспары:
1. Жеңіл атлетиканың мектептегі орны және мәні
2. Мектептегі жас балалардың анатома – физиологиялық және психологиялық
ерекшеліктері
3. Жеңіл атлетик бойынша оқу жұмысын ұйымдастыру мен мазмұны
1. Жеңіл атлетиканың мектептегі орны және мәні.
Жеңіл атлетикалық жаттығулар оқушылардың жан – жақты дамуында
маңызды роль атқарады. Жүгіру,секіру және лақтыру әрбір дене шынықтыру
сабақтарының құрамды бөлімі болып келеді. Сыныптан тыс жұмыста, сонымен
қатар демалыс лагерьлерде жеңіл атлетика шартты түрде, басқа спорт
түрлерінің үшінде бастауыш орынға ие болады. Жеңіл атлетиканың түрлері
Президенттік сынамалар негізінде жатыр.
Жеңіл атлетикалық жаттығулардың көпшілігі табиғи мінез –
құлықты болады, сондықтан олар әрбір оқушыға қолайлы. Жеңіл атлетика мен
жүйелі шұғылдану негізгі қимылдатқыш сапалары тәрбиелеуге мүмкіндік
туғызады, организмнің функционалдық мүмкіншіліктердің дамуға және толық
жетілдіруге жағдай жасайды. Сонымен қатар, жеңіл атлетикалық жүйелі
шұғылдану қиындықты жеңуді, адамгершілік – қайратты сапаларды, ұжымдастық
пен іскерлікті тәрбиелейді.
Мектеп жасы – бұл уақытта ағзаның қуатты сапасы белсенді
қалыптасып, әртүрлі қозғалыс дағдыларының негізі қаланып, функционалды
мүмкіндіктерді жеңілдетеді. Жеңіл атлетикамен жүйелі түрде шұғылдану осы
көрсеткіштердің табиғи өзгеруіне бағытты әсер етуіне мүмкіндік береді және
тиімді әсер етеді. Моральдық – жігерлік қасиеттер, батырлық, ұжымдық және
достық сезім, қиындықтарды жеңе білуді қалыптастаруда түрлі жеңіл
атлетикалық жаттығулардың ролі үлкен. Жасөспірімдер мен жеткіншектердің
қозғалыс мүмкіндіктері әр жастың морфофункционалды және психологиялық
ерекшеліктерінң арнайылыгымен байланысты. Ағзаның үздіксіз даму үрдісінде
жеке органмен жүйелердің функцияларының жетілуі біркелкі емес. Өмірге
маңызды органдармен жүйелердің қарқынды дамуының кейбір кезеңдерінде, басқа
органдермен функциялардың дамуының артта қалуы қабаттас болады. Ағзаның
біркелкі емес дамуының кері көріністерін реттеуге барынша әртүрлі және
жүйелі түрдегі қуатты жаттығулар көмектеседі. Жүгіру, әртүрлі секірулермен
лақтыру сияқты жеңіл атлетикалық жаттығулар, өзінің табиғилығы және қол
жетерлігімен оқушылардың жасының қалыптасу үрдісіне негізінен кіріп тұруы
керек. Бірқатар, жеңіл атлетикалық сияқты басқа да жаттығуларды мектеп
жасындағы балалардың анатомо – физиологиялық және психологиялық
ерекшеліктеріне есепке ала отырып пайдаланған жағдайда өз пайдасын
тигізетін атап өту қажет.
2. Мектептегі жас балалардың анатома – физиологиялық және
психологиялық ерекшеліктері.
Балалардың қимылдатқыш мүмкіншіліктері олардың морфофункционалдық
ерекшеліктерімен және әр жасөспірім топтарының ерекшеліктерімен өте тар
байланысты. Балалардың, жасөспірімдердің, бозбалалардың организмнің даму
толлассыз өтеді, бірақ теңсіздік. Организмнің жеке мезгілінде салыстырмалы
қарқынды дамуы жай дамуы мезгілімен алмасады. Сонымен қатар жеке кезеңдерде
құбылыс болу мүмкін, бұл организмнің интенсивтік дамуы өте маңызды
вегетативтік органдардың өсіуіне артта қалушылықты туғызады. Жүйелі дене
шынықтыру жаттығулары, әсіресе осындай әр түрлі және табиғи жүгіру, секіру,
лақтыру жаттығулары сөзсіз балалардың, жасөспірімдердің, бозбалалардың
организмнің сапалы сандық өзгерістеріне белсене және жағымды әсер етеді
жас балаларының анатомо – физиологиялық және психологиялық ерекшеліктері
есепке алынса
Кіші мектеп жасындағы шақ (6-10 жас). Бұл балалардың даму
кезеңі организмнің бір қалыпты дамуымен сипатталады. Сонымен бір жылдың
ішінде дененің ұзындығы мен салмағы орташа 4-5 см-ге және 2-3 кг-ға
көбейеді, көкірек қуысы 2-3 см өседі. Бұл жастағы кезеңде балалармен қыздар
шамалап бір деңгейде өседі, бірқатар балалардың денесі негізі аяқтың
ұзындығы арқылы, ал қыздардың денесі – кеуде арқылы өседі.
6-10 жаста сүйек матасы және дененің қаңқасының толық
қалыптасуы жалғасады. Осы жастағы баланың сүйектерінің құрылымы есейген
адам сүйектерінің құрылымына негізінде ұқсас. Бірақ 6-10 жаста балалардың
еттері және сіңірлері үлкен илгіштігіне байланысты құнақтылығы ер
жеткендерге қарағанда жоғарырақ болады. Кіші мектеп жаста қаңқа қату
процесі аяқтаудан тағы алыс. Мысалы, жамбас сүйектері 7-8 жаста ғана біте
бастайды. Сондықтан сабақ өткізген жамбас сүйектеріне анағұрлым және қатты
әсер ететін жаттығуларды пайдалануға тиым салынады (үлкен биіктен
секірулер, ауру салмақты нәрсе тасмалдау және т.б.).
Бұлшық ет жүйесі осы жастағы балаларда әлі өте нашар дамыған,
бірақ бұлшық еттің даму күшейтілген екпіндермен өтеді және қолдың күші екі
есе өсіп, ал тұла күші балалармен қыздардың арасында 10-15 және 20-30%
сәйкес көбейеді. Кіші мектеп жасындағы балалардың және жеткендердің бұлшық
ет маталарының айырмашылығы құрамымен және қысқаратын қабілетінде жатады.
Балалардың бұлшық еттерінде судың молшылығы және белокпен май
жетіспеушілігі тіркеленеді, бұл бұлшық еттің үлкен иілгіштігіне мүмкіндік
туғызады. Осы кезеңде жеке бұлшық ет топтарында интенсивтік дамуында
біршама үйлесімсіздік байқалады – ұсақ білезіктің және табанның бұлшық
еттеріне қарағанда аяқтардың ірі бұлшық еттері, кеуденің және иық бұлшық
еттері шапшаң дамиды. Дәл сондықтан балалар ұсақ бұлшық еттердің жұмысын
талап ететін жаттығулардың қиындықпен орындайды. Жастық дамуда қимылдатқыш
және вегетативтіктің функциялар бұл кезеңде әр түрлі өтеді. Вегетативтік
органдардың және жүйелердің қызметін реттейтін механизмдер өз жеке дамуында
қимылдатқыш аппараттар даму басқару қабілетінде артта қалып қалады. Тыныс
және жүрек тамырлардың вегетативті жүйесінің маңызды жағдайлары – көп
мөлшерде балалардың жұмысқа бейімділігін және олардың ағзасының түрлі
қуаттық жүктемелерге бейімделуінің деңгейін анықтайды. Өкпе, жүрек және
қан тамырлары бір – бірімен салыстырғанда бір келкі емес дамиды. Он жастағы
балалардың жүрегінің салыстырмалы үлкендігі (дененің 1 кг салмағына
қарағанда) ең кішісі 7-8 жаста жүректің иннервациялық аппараты толық
қалыптасқан, бірақ балалардың жүрек бұлшық еттерінің күш барынша
жетілмеген. Ал қан айналымының минуттік көлемін алсақ, ол ересектердің
минуттық көлеміне тепе - тең келеді. Бірақта бұл тепе – теңдік ересектерге
қарағанда, жүрек соғысының жиілігімен қамтамасыз етіледі (минутына 80-90
соққы). Өз кезеңінде жүрек соғысының үлкен жиілігі және қан айналымының
жылдамдылығы ерексектерге қарағанда, балалардың тканьдары қанмен көп
мөлшерде қамтамасыз етіледі.
Баланың жүрегі жұмыс қабілетінң әр түрлі тәртібіне жеңіл
бейімделеді. Бірақта, осыған қарамастан, реттеуші механизмдердің толық
жетілуі жүрек жұмысынң босаңсуына әкеліп соғады. Сондықтан шамадан тыс
қуатты немесе психикалық жүктемелер жүрек жұмысының функционалды бұзылуына
әкеліп соғады.
Баларлардың өкпе ткандері, тыныс бұлшық еттері және кеуде
клеткаларының орналасуымен кейбір ерекшеліктері, балалардың тынысының
жиілігі және үстіртін тыныс алуына әкеледі (минуттына 20-25 соққы). 7-10
жастағы ұл балалардың өкпе сыйымдылығынң абсалютті көрсеткіші бойынша
қыздардан 100-200 см асып тұарды. Жүгіру және секіру сияқты жеңіл
атлетикалық жаттығулар өзінің циклдік сипатымен және табиғилығымен дұрыс
тыныс алу және жетілдірудің жақсы құралдарының бірі болып табылады.
Кіші мектеп жасныдағы балалар сыртқы қоздырғыштарға, әсіресе
жағдайларға тез бейімделу немесе қозғалыс бағытын және сипатын өзгертуге
мақсатсыз жиі әсер етеді. Кіші мектеп жасында балалардың жеке,
психологиялық ерекшеліктерінің интеллектуалды және эмоционалды
әрекеттерінің негізгі түрлері біртіндеп қалыптасады:
- Тез өзгеріп, шартты рефлекстер және бөлінулері тез және дәл
қалыптасуымен айқындалады (бұл типтегі балалар еңбекке іскер және дер
кезінде қатынас байқатып, сабырлы, сыртқы ортаның өзгерістеріне
жылдам бейімделеді);
- Өзгеріс жылдам емес, шартты рефлекстермен бөлінулерге және
қалыптасуымен айқындалады (бұл типтегі балалар көп сөйлемейді, жай
қозғалады, арбауға көнеді, сыртық ортаның өзгерістеріне өз көңіл
бөледі, олардың арасында спортта және оқуда үлгермеушілер жиі
кездеседі);
- Тежеуші, бұларда шартты – рефлекторлар байланысы қиындықпен, ал
есесіне бөліну жылдам қалыптасады (бұлар сабырлы балалар, жаңа
жұмысқа қиындықпен қалыптасады);
- Тез қозатын – шартты рефлекстер жеңіл және жылдам, бөлінуіне қиын
және баяу қалыптасады (бұл типтегі балалар спорт сабақтарында
мазасыз, өте қозғалмалы сөйлейді, назарлары тұрақсыздықпен
айқындалады).
Көрсетілген типтегілер балалармен оқу – жаттығу жұмыстар сипатына
тікелей қатысы бар, сондықтан оларды жас спортшыларға тікелей қатысы бар,
сондықтан оларды жас спортшыларға жеке қатынас кезінде есепке алу қажет.
Орта мектеп жасындағы шақ (11-14 жас). Бұл жас (жасөспірім) қыз
балалардың жыныстық даму кезеңінің бірінші жартысымен, ал ұлдардың баталу
кезеңіне дәл келуіне байланысты морфофункционалдық елеулі өзгерістермен
сипатталады. Дәл осы кезеңде екінші созу немесе дененің ұзындыққа үдеп өсу
кезеңі белгіленеді. Осы уақытта (әсіресе кезең соңында) бұлшық ет
массасының ерекше қарқынды өсуімен қатар дене салмаға да өседі.
Жасөспірім қыздырдың жыныстық дамуы, ер балалармен салыстырғанда ерте
басталғандықтан, дененің ұзындығы және салмақ көрсеткіші бойынша ұлдардың
озып тұрады.Бұл жаста тек бұлшық еттер көлемі едәуір өзгеріп қоймай,
сонымен қатар олардың қасиеттері өзгереді.
12-14 жастағы ұл балалардың бұлшық ет күштері қыздармен салыстырғанда
тез ұлғайып, әрі ұлдардың абсалютті және салыстырмалы күші (1кг салмаққа
есептегенде) бірмезгілде ұлғаяды, ал 12-13 жастағы қыз – балалардың жалпы
дене салмағы өсуі, абсалютті күштің өсуінен озып тұрғандықта, салыстырмалы
күш көрсеткіштерінің төмендеуіне әкеліп соғады. Дәл осы факт бойынша,
қыздарға ауыспалы және өз дене салмағын ұстауға (асылу, өрмелеу, секіру)
байланысты жаттығуларды орындау қиын.
Жасөспірімдік жаста қаңқаның қалыптасуы белсенді жүреді. Бірақта
омыртқа, жоғары иілгіштігін сақтап отырып, күшті бұлшық еттерімен
нығайтылмағандықтан әр түрлі қисаюларға шалдыққыш. Сондықтан
жасөспірімдерге бар күшпен жүгіріп күштеп секіру. 100 см биіктік тен орға
секіріп қатты жерге қону, өз салмағынан ауыр заттармен отырып тұру және
осындай жаттығуларды орындау қарсы көрсетілетін.
Біржақты ұзақ қуатты жаттығулар бұлшық еттердің біржақты дамуына
(ассиметриалық), осының салдарынан омыртқаның қисаюына және мүсінінің
бұзылуына әкеліп соғады. Жасөспірімдердің бүгу бұлшық еттердің күш – қуаты,
жазу бұлшық еттердің күш-қуатынан басым келеді. Сондықтан, жаттығуларды
таңдағанда, ең кіштік пен дөңгелек арқаны пайда болуына қарсы тұратын,
арқа және мойын бұлшық еттері жеткілікті жүктеме қабылдауын бақылау керек.
Бірінші сабақтан бастап жүгіру, секіру кезінде дұрыс келбет сақтауын
бақылау қажет.
Вегетативті органдар және жүйелер, сонымен қатар олардың реттегіш
функциялары дами және жетіле бастайды. Жасөспірімдердің ОЖЖ-нің маңызды
функционалды ерекшелігі, ересектердің жүйке үрдісінің қозғыштығы және
қозғалғыштығымен салыстырғанда, ағзасының салыстырмалы түрде тез
сіндіргіштігіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.