Жөндеу қызмет көрсету жұмыстарының нарықтық сиымдылығы
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1. Аналитикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..10
1.1 Агроөнеркәсіптік кешенін техникалық
жарақтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.2 Шаруашылық тарихы мен
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
1.3 Дипломдық жоба мақсатын
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
1.3.1 Жобаның ұйымдастыру
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..16
Шағын жөндеу кәсіпорында ұйымдастыру бизнес- жобасын
жасау ... ... ... ... ...16
1.3.2 Ұйымдастырылатын кәсіпорынның бағыты және
міндеттері ... ... ... ... ... 17
1.3.3 Кәсіпорын сипаттамасы және
қуаты ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1.3.4 Кәсіпорын өнімдерінің тізімі және қызмет көрсету
түрлері ... ... ... ... ... ... 18
1.3.5 Жоба және маркетинг стратегиясы бәсекелестерді
бағалау ... ... ... ... ... ...19
2. Технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 24
2.1 Жөндеу өндірісі өнімдері және қызмет
жобасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .24
2.2 Басқару жүйесі, қызметшілерге қойылатын
талап ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .27
2.3 Кәсіпорын штатының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .27
2.4 Бизнес жоба
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .29
2.5 Өндірістік коопиратив жағдайында бөлшектерді механикалық өңдеу ... .30
2. 5.1 Дизелді қозғалтқыштардың жанармай аппаратурасын
жөндеу ... ... ... ... .30
2. 5 Қоректендіру жүйелері бөлшектерін
жөндеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .37
3 Тіршілік қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 41
3.1 Бөлшектерді механикалық өңдеуге арналған учаскедегі
қауіпсіздікті қамтамасыз ету
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
42
3.2 Санитарлық-техникалық іс-шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 44
3.3 Шу мен дірілден қорғану
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 46
3.4 Техника қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 48
3.5 Электр қауіпсіздік
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 48
3.6 Өртке қарсы іс-шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... . 49
3.7 Азаматтық қорғаныс
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 50
4 Қоршаған ортаны қорғау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 51
4.1 Қоршаған ортаны қорғау тұрғысынан өндірістік кооператив
жағдайында ауыл шаруашылығы техникасын жөндеу орындарының
жұмысын сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 52
4.2 Атмосфераға тасталынатын зиянды заттар үшін төлем сомасын есептеу.. 53
4.3 Қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
5 Эканомикалық бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 57
5.1 Демалу аймағындағы шаңның қоспасын жіберу шекті шамасы ... ... ... ...
57
5.2 Инвесциялық қаржы есептеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
58
6 Бизнес-
жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .. 63
6.1 Аннотация
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .. 63
6.2 Кәсіпорынның, саланың қысқаша сипаттамасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
6.3 Өнімнің сипаттамасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 65
6.4 Маркетинг жоспары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 66
6. 5 Өндірістік жоспар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 67
6.6 Ұйымдастыру қызметінің жоспары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
6.7 Қаржылық жоспар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 69
6.8 Жұмыстардың орындалу тізбесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 70
6.9 Жобаның тәуекелділігін (сезімталдылығын) талдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... . 72
Пайдаланылған әдебиеттер қосымшалар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 73
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың шешіміне
сәйкес жарияланған Ауыл жылдарын мемлекеттік қолдау мақсатында аграрлық
азық-түлік бағдарламасы қабылданып оны жүзеге асыру үшін Республикалық
бюджеттен қомақты қаржы бөлінген болатын. Арзандатылған жанар-жағар май,
тыңайтқыш химикаттар мен лизинг негізінде техника сатып әперу өнімді
мемлекеттің ауылға жасаған көмегі егістегі көмегі және оларға егілген ауыл
шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыруға мүмкіндік берді.
Мемлекет ауыл шаруашылығын қолдау жөніндегі өз уәдесінде тұрып, үш
жылда аграрлық азық- түлік бағдарламасының аясында ғана республикалық
бюджеттен 150 миллиард теңгенің қаржысын бөлді. Мұның артында 2004-2010
жылдарға арналған ауылдық аумақтарды дамыту бағдарламасын қаржыландыруға
соңғы екі жылдан бері 56 миллиард теңге қарастырылды.
Ауыл жылдарымызда елімізде тұңғыш рет астық қолхаттарын кепілдендіру
жүйесі дүниеге келді. Осының нәтижесінде ауыл шаруашылығы тауарлары
өндірушілерге екінші деңгейдегі банктер 2,5 жыл ішінде 23 миллиард
теңгеден астам несие бөлді.
Ауыл экономикасын көтеру мақсатында соңғы 10 жылда қомақты қаржы
ресурстарымен қосымша күшейтілген АӨК мен ауылды дамыту және қолдау
жөніндегі мемлекеттік және салалық бағдарламалар қабылданды.
Машина –трактор паркін қазіргі кездегі жағдайы. Республикада 137,2 мың
шынжыртабанды және доңғалақты тракторлар, 45,5 мың астық жинайтын
комбайндар, 15,2 мың дестелегіштер, 90,7 мың тұқым сепкіштер және басқа да
ауыл шаруашылығы техникалары бар.
Соңғы жеті жылда (2001-2007) 26,5 мыңнан астам ауыл шаруашылығы
техникаларының негізгі түрлері сатып алынған. Өткен жылы 4,2 мыңнан астам
негізгі ауыл шаруашылығы техникалары 45,0 млрд. теңгеге сатып алынды:
-тракторлар – 1117 дана;
-астық жинайтын комбайндар – 1605 дана;
-тұқым сепкіштер – 819 дана;
-егіс кешендері-394 дана;
-дестелегіштер- 308 дана.
Машина –технологиялық станциялардың құрылуының мақсаты ауылдық
жерлердегі тауар өндірушілерге - өндірістік – технологиялық сервис қызмет
көрсету нарқын құру.
МТС – ті ұйымдастыру және оның жұмысшы шаруашылықтық тәуелсіздік
принциптерінде және өзінің қызметіне толық экономикалық жауапкершілік
жағдайында жүргізіледі.
Жекеменшік түрлеріне байланысты МТС –тер үкіметтікі жеке және аралас
болып бөлінеді.
Бірақта МТС –тер қай түрде жатсада олар өздерінің машина-трактор
паркін жөндеу және айналасындағы шаруашылықтарға жөндеу қызмет көрсету үшін
өзінің жөндеу базасы болуы қажет.
Көбінесе біздің еліміздің ауыл шаруашылық машиналары еліміздің
өндіріс кешенінде маңызды орын алады. Оның пайдалану сенімділігі көп
жағдайда жылжымалы құрамға техникалық қызмет көрсету мен жөндеуге арналған
өндірістік техникалық базалық күйіне байланысты болады.
Яғни, ауыл шаруашылық машинасын өнімділігін шығарылатын маңызды
бағыттардың біріне оның өндірістік техникалық базаның негізінен қайта құру
және жаңарту жолымен ары қарай техникалық жабдықталуымен дамуы, өсуі
өркенетту жатады .
Еліміздің кәсіпорынның өндірістік базаның жаңартылуы жылжымалы
құрамға техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің жаңа прогресшіл формалары
мен әдістері қолданумен өндірістік процестері механикандыру, автоматандыру
және робттандыру деңгейін жоғарылатумен, еңбекті ұйымдастырудың және
өндірісті басқарудың қәзіргі кездегі әдістерін қолданумен, технологиялық
және экономикалық козқарастан машина пайдалану кәсіпорнының ең ұтымды
есептік жоспарлау шешімдерін іске асырумен өткізілуі тиіс.
Мемлекетіміз тәуелсіздікке жеткеннен кейінгі отандық транспорт
кәсіпорындарын бұрынғы жеткен деңгейінен жоғары көтеруге сонымен қатар
нарықтық экономика жағдайдағы алуан маркалы кіші автотраспорт
кәсіпорындарын тиімді жобалап, оны жүзеге асруға осы дипломдық жоба арқылы
алғы шарт жасаймыз.
Осыдан кейінгі мәселе оларды басқару жүйелерін жетілдіріп
кампьютерлендру болып табылады.
Менің жобамда техникалық әдебиеттер мен нормативті құжаттарды қалай
пайдалану, меншік жобалық шешімдерді таңдау конструкторлық жете зерттеу
мәселелері қамтылады.
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Агроөнеркәсіптік кешенін техникалық жарақтандыру
Ауыл шаруашылық машиналарын ақаусыз күйде және жақсы жағдайда ұстап
тұру елімізде қабылданған жоспарлы- алдын алу жүйесінің негіздерінде
атқаралатын техникалық қызмет және жөндеу жұмыстарының арқасында
орындалып жатыр. Бұл жүйенің мәні мынада автомобильдердің техникалық
қызмет профилактикалық іс-шараларды жүйелі түрде белгілі бір жүрілген
жолдың нәтижесінде міндетті жағдайда атқалырып отырады.
Мұндай жүйенің ұстанымдар мыналар:
- белгіленген мерзімде міндетті түрде техникалық қызмет барысында
атқарылатын жұмыстарды атқару
- белгіленген жөндеу аралық жүрістен кейін техникалық байқаудың арасында
немесе техникалық қызмет процесі кезінде анықталса онда тракторлар
мен автомобильдерге жөндеу жүргізіледі.
Тракторлар мен автомобильдерді жөндеу және техникалық қызмет негізгі
жоспарларын алдын-алу жүйесінің негізгі ұстамдары трактор мен автомобиль
көлігінің жылжымалы құрамын жөндеу және қызмет көрсету ережесімен
белгіленеді.
Техникалық қызметке келесі жұмыстар түрлері кіреді:
Тазалау-жуу, бақылау-диагностау, бекіту, майлау, жанармай құю,
реттеу электро техникалық және басқа да жұмыстар, бұл жұмыстардың барлығы
механизм және буындарды бөлшектемей атқарылады.
Егер де техникалық қызмет барысында буындардың толықақаусыздығына
көз жеткізілмесе онда ол бөлшектер автомобильден алынып арнайы бақылау
стендтерінде және приборларында тексеріледі.
Автомобильдердің техникалық қызметке бейімделгендігінің алғы шарты
пайдалану технологиясыншылдығы. Ол дегеніміз техникалық қызмет
көрсетілетін обьектіге жақындау ыңғайлығымен, агрегат, буын және
бөлшектердің жылдам шешілуінде, жүйенің жетілуі және ауыстырымшылдық
дәрежесі ондағы қолданылатын бөлшек, буын және агрегаттарда.
Техникалық қызмет обьектісіне жақындау ыңғайлығы дегеніміз ол
автомобильдің бес тұру уақыты және еңбек шығынын қысқарту, мұның барысында
қосымша операциялардың күрделілік дәрежесі және саны ескеріледі, бұл
дегеніміз шаршауды азайтады, уақыт шығынын төмендетеді және техникалық
қызмет ақысының жоғарылауына әсер етеді.
Алуға оңайлық-буынның агрегаттың немесе бөлшектің тез арада еңбек
және уақыт шығыны аз жұмсалып тез ауыстырылуға ыңғайлық қасиеті.
Өзара ауыстырымдылық- көптеген бөлшектердің кез- келген біреуін
автомобильге ешқандай қосымша дайындықсыз орнатқанда бөлшек жұмыс
функциясын сақтау қасиеті;
Біртектестеу (унификациялау)-автомобиль конструкциясындағы бір
типті немесе сол міндетті атқаратын жүйені, агрегатты және буындар санын
қасқартуда сипаттайтын қасиеті. Біртектестірудің арқасында жөндеу және
техникалық қызмет процесі қысқарып және арзандайды, қосалқы бөлшектер
номенклатурасы азаяды.
Мерзімділігі, тізімі және атқарылатын жұмыс еңбек сиымдылығы бойынша
техникалық қызмет заңды ережеге сәйкес төмендегі түрлерге бөлінеді.
Күнделікті қызмет (қ.қ), бірінші техникалық қызмет (1. тқ), екінші
техникалық қызмет (2-тқ) және маусымдық қызмет (мқ).
Ережемен автомобильдерді және оның агрегаттарын жөндеудің екі түрі
қарастырылған.
Автокөлік кәсіпорында атқарылатын ағашты жөндеу (АЖ) және арнайы
кәсіпорындарда атқарылатын күрделі жөндеу (кж).
Жоғарыда көрсетілген техникалық қызмет түрлеріне автомобильдің
типіне және пайдалану жиілігіне байланысты мерзімдегіне немесе жол жүру
нормасы белгіленген, оның ішінде автомобильдің мемлекеттік немесе және
секторға жататындығы.
Техникалық қызметтің әр түрі қатаң тағайындалған жұмыс тізімі
(номенклатура) бар, олардың орындалуы міндетті.
Бұл жұмыстар (операциялау) екі бөлімге бөлінеді:
Бақылаулық және орындаушылық.
Техникалық қызмет операциясының бақылау бөлімі (диагностикалық)
міндетті, ал орындаушылық бөлімі қасиеттілігі бойынша атқарылуы тиіс. Бұл
дегеніміз жылжымалы құрамға техникалық қызмет жүргізудің материалдық және
еңбек шығындарын әжептәуір қасқарады.
Диагностикалау дегеніміз автомобильдерге техникалық қызмет және
ағымда жөндеу техникалық процесінің бір бөлігі, автомобильдің техникалық
күйі туралы бастапқы мәліметі алуды қамтамасыз ету, болып табылады.
Автомобильді диагностау техникалық қызмет және жөндеу технологиялық
процесіндегі орнын және қызметін сипаттайды.
Күнделікті техникалық қызмет (қ.қ) автомобиль жұмыстан оралғаннан соң
күнделікті орындалады және оған мына төмендегі жұмыстар кіреді:
Қозғалу қауіпсіздігін қамтамасыз ететін механизмдер және жүйелер
бойынша бақылау-қарау жұмыстары, сондай-ақ кузовы және кабинасы,
жарықтандыру проблемалары, тазалау-жуу ауа райының жағдайына және
санитарлық талаптарға сай, сондай-ақ автомобильдің сыртқы түріне
байланысты атқарылады.
Бірінші техникалық қызмет (1-тқ) автомобильді түгелдей сыртқы
техникалық қарау және белгіленген көлемде бақылау- диагностикалауды
бекітулерді, реттеулерді, майлауларды электротехникалық және май құю
жұмыстарын, матор, рульдік басқару, тормаз және басқа механизмдерінің
жұмысын тексеру.
(Д-1) диагностикалау жұмыстарының кешені бірінші техникалық қызмет
барысында немесе оның алдында орындалады, оның қызметі автомобиль жүрісінің
қауіпсіздігін қамтамасыз ету, механизмдерді және жүйелерді
диагностикалау.
Бірінші техникалық қызмет маусым аралыында жүргізіледі, жүрілген жол
бойынша бекітілген интервал мерзімділігімен және автомобильдің
агрегаттарының механизмдерінің және жүйелерінің белгіленген
мерзімділігінің аралығында тоқтаусыздығын қамтамасыз етеді.
Тереңдетілген диагностикалауды (Д-2) екінші техникалық қызмет
жүргізу кезіндегі жұмыс көлемін анықтау үшін жүргізіледі, ал ағымды
жөндеу жүргізу қажет болған жағдайда автомобильді ағымды жөндеу жүргізу
аймағына жібереді.
Екінші техникалық қызмет (2- тқ) бөлінген көлемде бекітулерді
реттеулерді, майлауларды және басқа да жұмыстарды қамтиды сондай ақ жұмыс
процесінде агрегаттардың механизмдердің және приборлаудың жұмыс істеуін
тексеру. Екінші техникалық қызмет автомобильді 1-2 күн пайдаланудан
босатып жүргізіледі.
Автокөлік кәсіпорында (А.к.к) Д-1 және Д-2 комбинирлік стационарлық
стендіні пайдаланып екеуін бір участкке біріктіреді. Үлкен А.к.к және
орталықтырылған қызмет базаларында диагностаудың барлық құралдары
орталықтандырылып және тиімді автоматтандырылады.
Автомобильдерді техникалық қызмет және жөндеу технологиялық
процесінде диагностикалаудың орнын анықтау оның құралдарын жинақтап және
негізгі талаптарын орындауға мүмкіндік береді. Қозғалыс қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін механизмдерге Д-1 диагностикалауда тез әсер етуші
автоматтандырылған құрал-жабдықтар қажет.
Автомобильдерді түгелімен және оның агрегаттарын (Д-2)
диагностикалауда қуаттық және экономикалық көрсеткіштерді анықтау үшін
жүргізу барабандар бар стенд қажет сондай-ақ жүйелердің және
агрегаттардың күйін диагностикалау барысындағы жағдай автомобильдің
жұмыс істегендей кезеніне максимальды жақын болуы керек. Диагностикалауды
техникалық қызмет және жөндеумен бірге атқару үшін жылжымалы және
көтеріп жүретін диагностикалау құралдар мен приборлар пайдаланылуы қажет.
Маусымдық техникалық қызмет (мқ) жылына екі рет атқарылады. Және
жылжымалы құрамды жылдың суық және жылы кезеңдерінде пайдалануға дайындау
болып табылады.
Климаты суық аймақта жұмыс істейтін жылжымалы құрам үшін бөлек
маусымдық техникалық қызмет жүргізілуі ұсынылады. Қалған климаттық
аймақтарда маусымдық техникалық қызметті екінші техникалық қызметпен
біріктіріп жүргізуге болады: бірақ та негізгі қызмет түрінің еңбек
сиымдылығы үлкейеді. Ағымды жөндеу (А.Ж) автокөлік кәсіпорындарында немесе
техникалық қызмет станцияларында жүргізіледі және оның мақсаты
автомобильдің жеңіл ақауларын және тоқтап қалуын жою сонымен қатар
күрделі жөндеуге дейінгі автомобильдің бекітілген жол жүру нормасын
орындауға ықпал жасау.
Ағымды жөндеу барысындағы диагностикалаудың мақсаты тоқтап қалудың
немесе ақаулануының себебін тауып және оларды қалай тиіледі жоюдың тәсілін
анықтау орнында буынды немесе агрегатты шешіп алып толық немесе біртіндеп
бөлшектеу немесе оларды реттеу.
Ағымда жөндеу кезінде төмендегі жұмыстар атқарылады бөлшектеп жинау
слесарлық пісіру және басқа жұмыстар, сондай-ақ агрегаттардан және бөлек
буындағы бөлшектерді және автомобильдегі ағымды немесе күрделі жөндеуді
қажет ететін агрегаттарды ауыстыру.
Автомобиль агрегаттарын ағымды жөндеу барысында тек қана мына
жағдайда ғана ауыстырылады. Егер агрегатты жөндеу уақыты оны ауыстыру
уақытынан бірнеше есе көп болса.
Күрделі жөндеу (к.ж) автомобильдерге, агрегаттарға және буындарға
арнайы жөндеу кәсіпорындарында, зерттеулерде, шеберханаларда жүргізіледі.
Ол автомобильдердің және агрегаттардың жұмыс қабілетін келесі күрделі
жөндеуге немесе бракталғанша жол жүруіне мүмкіндік беруі тиіс. Күрделі
жөнделген автомобиль жаңа автомобильдің және агрегаттың жүру жолының 80%
қамтамасыз ету тиіс.
Автомобильдердің немесе агрегатты күрделі жөндеу барысында толық
буын және бөлшектерге бұзылады сонан соң жөнделеді немесе ауыстырылады.
Жөндеудің обезмеченный әдісіне автомобильді алдын- ала жөнделіп қойылған
агрегаттардан жинайды.
Толық комплекті автомобиль өзінің қызмет ету уақытында бір рет
күрделі жөндеуден өтеді.
Күрделі жөндеу барысында диагностикалаудың мақсаты- жөндеу сапасын
тексеру.
1.2 Шаруашылық тарихы мен сипаттамасы
Оңтүстік Қазақстан облысы. Сайрам ауданы Қ. А. Яссауи
өндірістік кооперативі бұрын 1929 жылы Ленин атындағы колхозы болған. 1958
жылы 4-шаруашылықты біріктірді ,1974 жылы Пушкин колхозымен қосылды. 1993
жылдың наурызыынан бастап Ленин колхозы құрамынан Пушкин бөлімшесі болып
бөлініп шықты. 1993 жылдың 8 қазан айынан Қ.А.Яссауи колхозы болды. 1994
жылдың 25 шілдесінен бастап АҚ Қ.А. Яссауи болып тіркелді. 1996 жылдың 27
желтоқсанынан бастап Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативі болып қайта
тіркелді. 2000 жылдың 14 сәуірінен Өндірістік коператив Қ.А.Яссауи
атындағы болып қайта тіркелді (сурет 1). Өндірістік коператив төрағасы
қызметін Эралиев Сайдазимхан 1998 жылдан басқарып келеді.
Студенттердің дипломалды практикасы Қ.А.Яссауи атындағы Өндірістік
коперативінде өтті (сурет 1).
ӨК Қ.А.Яссауи Шымкент қаласынан 40 км жерде орналасқан, ал аудан
орталығынан 7 км жерде. Шаруашылық егін, оның ішінде арпа, бидай, жүгері
өсіру мен және мал шаруашылығымен айналысады.
Орталықта емхана, орта мектеп, дәріхана, дүкен, пошта, мұражай
халыққа қызмет атқарады. Сонымен қатар ауылшаруашылық техникаларын
жөндейтін шеберханалар бар.
Ауылшаруашылық өнімдерін қала, аудандарға апарып өткізеді.
Байланыс тас жол (асфалтті) көлігімен жүзеге асады.
Халық нарықтық кезеңнен қиналмай өтудің барлық жағдайларын
қарастыруда.
Сурет 1.Қ.А. Яссауи атындағы Өндірістік коперативі-нің бас ғимараты
Климат. Сайрам ауданы құрғақты өте құбылмалы зонада орналасқан.
Табиғаттың ерекшелігі тәуліктік және жылдық ауытқуында. Абсолютты
температураның жылдық температурасы 43,7º с-қа жетеді. Ауаның жылдық
орташа температурасы 6,8º с, ең жылы айда шілдеде + 43º және ең суық ай
қаңтарда 18º с. Тиімді температураның жиынтық мөлшері 31 градус. Жылдық
жауын- шашын мөлшері 17 миллиметр.
Жауын шашынның ең көп түсімі көктемгі кезең, ол шамамен 33%-н күзгі
уақытта 25 %, ал ыстық жазғы айларда 13 % -н құрайды. Күзгі суық
қыркүйектің аяғында түседі. Суық көктемде көкектің екінші жартысымен
мамырдың басында қайтады. Қар қабаты қазан айында құралады, қалыңдығы 20-27
см наурыз айының соңында қар толық ериді.
Ауаның орташа суықсыз кезеңі 143 күн ал кей жылдары 108-173 күн
болады. Бұл аймақта топырақ қабаты әртүрлі. Бұлай қалыптасуы оның әсер
бедеріне табиғат жағдайына өсімдік қабатына және т.б. жағдайларға
байланысты.
Көп кездесетін топырақтар мыналар:
Қара топырақ, қара-қоңыр топырақ, боз қызыл қоңыр топырақ, сұр топырақ.
Топырақты құнартқаннан кейін және еккен егін әлі жер бетіне шыға қоймаған
кезде соққан желден шаңды боран болады, ол жердің құнарлы бетін үрлеп
жетеді.
1.3 Дипломдық жоба мақсатын негіздеу
Ауылшаруашылық техникаларына фирмалық қызмет көрсету ұйымдастыру
үшін жасалынған әдеби шолу және де Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативтің
өндірістік- шаруашылықтық іс-әрекетін зерттеу барысында анықталғандай
қайта құру жылдарында қолда бар машина- трактор паркі көбеюдің орнына
азайып және де бар техниканың орташа қызмет мерзімі 13-14 жылдан астам
(сурет 2) .
Сурет 2. Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативтің машина-трактор паркі
Бұл дегеніміз техника жиі-жиі істен шығып, оларды жөндеу үшін көп
материалды шығындарды қажет етеді. Бірақта Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативіне қажетті жөндеу жұмыстарын жүргізгеннің өзінде бар
шеберханамен атқаруы мүмкін емес.
Жөндеу базасы құлдырау деңгейінде тұр. Тозған жабдықтар талам-
таражға түскен немесе- қымбат тұратын жөндеуді қажет етеді. Шындықты айтар
болсақ жөндеу- технологиялық остнаскалар және құралдар жоқ.
Бүгінгі таңда шеберханада атқаруға болатын жұмыстар машиналар – бұзып-
құрастыру, пісіру және токарлық жұмыстар. Жөндеу шеберхана Қ. А. Яссауи
өндірістік кооперативінің жөндеу жұмыстарын орындап және пайда әкелу үшін
шеберхана техникалық жағдайын жаңа сапалы деңгейге көтеру қажет. Бұл
жұмыстар қаражатты қажет етеді, ал ондай қаражат Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативінде жоқ. Міне сондықтан осы қаражатты беретін инвестер табу
керек.
Инвестордың жөндеу өндірісінде қаражат жұмсау үшін біз бизнес- жоба
жасап оны қызықтыруымыз керек. Ал бизнес жобада қажетті қаражат көлемін-
жөндеу базасының нақты жағдайларын келтіріп осы жөндеу бизнесінің қатерлі
жақтарын көрсетіп инвестордың жұмсаған ақшасы пайдаға толып келетініне
көзін жеткізуіміз керек.
Бұдан да басқа дипломдық жобада бизнес-жобаны қолдану барысында
техникалық шешімдер шешілуі керек. Олар жөндеу шеберханасында қолдануға
қажетті, құрал конструкция және тозған бөлшектерді қалпына келтіру
техникалық процестер қаралуы керек.
1.3.1 Жобаның ұйымдастыру бөлімі
Шағын жөндеу кәсіпорында ұйымдастыру бизнес- жобасын жасау
Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативінің жалпы жер көлемі 4742 га.
Қазіргі уақытта егін және мал шаруашылығымен айналысуға арнайыландырылған.
Ауылшаруашылық өнімдерін өндіру үшін өндірістік кооперативте үлкен
жөндеу шығындарын қажет ететін машина – трактор паркі бар. Машина – трактор
паркінің құрамындағы тракторлар мен комбайндардың пайдалану орташа
уақытты 7-8 жыл орнына; 13-15 жыл. Кооперативтің балансында өздерінің
ауылшаруашылық техникаларын жөндеуге арналған жөндеу шеберханасы бар.
Бірақта бұл шеберхана жабдықтардың құралдардың қосалқы бөлшектердің, жөндеу
материалдарының жетіспеуінен қажетті жөндеу жұмыстарының 40 %-ін ғана
атқарып отыр кооперативтің өндірісті көтеруге қажетті қаражаты жоқ. Міне
сондықтан жөндеу қызмет көрсету өндірісін атқаратын шаруашылық есептегі
кәсіпорын жобасы ұсынылып отыр.
Ұсынылып отырған жобаға сәйкес жөндеу шеберханаға жетіспейтін
жабдықтармен, құралдармен және жөндеу материалдарымен толықтыру қажет,
сонан соң тозған бөлшектерді қалпына келтіру өндірісі жолға қойылады.
Инвестицияның негізгі түрі – акционерлік капиталды тарту. Дайын
өнімді өткізу үшін жүргізген зерттеулер көрсеткендей, тәуекел факторлары
ескеріліп (төлей алмау, инфляция қарқыны және т.б.).
Жөндеу жұмыстарының жылдық көлемі бірінші жылы 22853,3 мың теңгені
екінші жылы 29399 мың теңгені үшінші жылы 38344,7 мың теңгені құрайды.
Бұл қаражат тікелей және накладнойды шығынды жауып, бірінші жылы
3554 мың теңге.
Екінші жылы 6351 мың теңге, ал үшінші жылы 11438 мың теңге жаңа пайда
келтірді.
Есептеулер көрсеткендей инвестиция қаражатын кәсіпорынның жұмысының
бастапқы жылының ішінде қайтарылады.
1.3.2 Ұйымдастырылатын кәсіпорынның бағыты және міндеттері
Жөндеу шеберхана бұдан былай кәсіпорын Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативі бұдан былай құрушы шешімінің негізінде құрылды.
Кәсіпорында құру мақсатымыз социалдық өндірістік, номерациялық және басқа
жұмыстарды іске асыру.
Кәсіпорын толық шаруашылық есептегі өзін-өзі ақтау өзін-өзі
қаржыландыру және өзін-өзі басқару принцінтерінің негізінде жұмыс істейді,
өзінің шаруашылық жұмыстарының нәтижесінде жауапкер өзіне алған міндеттері
үшін құрушының және қызметтестерінің алдында отырған шартқа байланысты
және мемлекет банкінің және де еңбек ұжымының алдында барлық заңдарға
сәйкес жауапты.
Кәсіпорын мына төмендегі қызметтерді атқару мақсатында құрылады.
Өндірістік кооператив жөндеу кәсіпорны шаруа және фермерлік
шаруашылықтарына өндеу цехтарына, жөндеу аймағындағы жеке қожалықтарға,
ауылшаруашылық техникаларын жөндеу және қызмет көрсету, мал фермаларының
жабдықтарын жөндеу. Машина бөлшектерінің жаңасын жасау және тозған
бөлшектерін қалпына келтіру.
Тұрғындарға ақылы қызмет көрсету кәсіпорын өндірістік қызметі
келісім-шарт негізінде атқарылады. Кәсіпорын шаруашылық жұмыстарын жеке өзі
жобалайды, құрушының жұмыстарын міндетті түрде бірінші орындап, және де өзі
атқаратын жұмыстарға тұтынушылар сұранымына байланысты қызмет көрсетеді.
Кәсіпорын өз атынан келісім –шартқа, өндіріс үйлерін, құрылыстарды және де
жылжымалы жылжымайтын заттарды сатып алуына болады.
1.3.3 Кәсіпорын сипаттамасы және қуаты
Кәсіпорын заңды құқылы, жеке байланысты, өзінің банкінде есеп-
шоты, қазақша және орысша тілдерде жазылған өзінің мөрі, штампы, фирмалық
іс қағаздары және тағы басқа реквизиттері бар. Кәсіпорын дүние мүлкі
құрушының берген уставы қор дүние мүлкінен тұрады. Кәсіпорын дүние мүлкі
құрушының жеке дүние мүлкі болып табылады.
Кәсіпорын өзінің қаражатына, банк берген несиеге және де басқа
қаражат көзіне заңдарға сәйкес дүние мүлікті сатуға шығаруға, жалға беруге,
басқа өзгерістер енгізу үшін кәсіпорын құрушының рұқсатымен ғана жасай
алады.
Кәсіпорын қарамағында № 816-128 типтік жобамен салынған 50 тракторлы
паркке қызмет көрсету үшін қазетті өндіріс үйі бар(сурет 3). Өндіріс үйінің
жұмысшы ауданы 712 м2.
Сурет 3. Өндірістік коперативтің 50 тракторға қызмет көрсететін
шеберханасы
Осы ауданда атқарылатын жұмыстардың жалпы еңбек сиымдылығы 39795
адам.сағат. Шеберхана үйінде тозған технологиялық жабдықтар қойылған,
олардың көбісі қосалқы бөлшектердің жетіспеуінен істен шыққан. Жөндеу
технологиялық құрал-жабдықтар жетіспейді. Жөндеу шеберханасының нақты
қуатын анықтау үшін жұмыс орындарын аттестациялау жүргіземіз.
Жұмыс орнын аттестациялау дегеніміз әр жұмыс орнының алдыңғы қатарлы
ғылыми техникалық және ұйымдастыру деңгейге сәйкестілігі, еңбектің
өнімділігін арттыру деңгейін зерттеу, жұмыс орында адам әрі пайдалану
шешімін жасау және оларды жетілдіру бағытын анықтау жұмыстарының қосындысы.
1.3.4 Кәсіпорын өнімдерінің тізімі және қызмет көрсету түрлері
Кәсіпорын Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативіне қарасты
тракторларды, комбайндарды, автомобильдерді, ауылшаруашылық машиналарын
және де басқа техникаларды, жабдықтарды жөндеу-қызмет көрсету жұмыстарының
барлық түрлерін атқарады. Негізгі жұмыс түрлері:
- номерлі техникалық күтім (ТК -1; ТК-2; ТК-3;);
- машиналарды және жабдықтарды ағымды жөндеу;
- автотрактор двигательдерін күрделі жөндеу;
- бөлшектерді қалпына келтіру;
- жанармай аппаратурасын жөндеу және реттеу;
- пульттік және автотрактор электр жабдықтарын жөндеу;
- вулканизациялау жұмыстарын;
- бояу жұмыстарын
Бұдан басқа кәсіпорын сырттан келген машина пайдаланушылардыңда
техникаларын жөндейді. Барлық жұмыстардың сапалы екенін және жөндеуден
кейінгі ресурсына кепілдік береді.
1.3.5 Жоба және маркетинг стратегиясы бәсекелестерді бағалау
Дайын өнімді өткізу географиялық шегарасы негізінен Қ. А. Яссауи
өндірістік кооперативінің территориясы жөндеу шеберханасына жөндеу қызмет
көрсету жұмыстарының жылдық көлемі 5 жыл ішінде төмендеп келеді. Жұмыс
көлемінің динамикасы кестеде көрсетілген.
Кесте 1
Өндіріс көлемінің динамикасы
Жылдар 2004 2005 2006 2007 2008
Өндіріс көлемі келтірілген жөндеу 303 294 287 250 235
түрінде
Кестеден байқағанымыздай жөндеу қызмет көрсету өндірісінің көлемі
жылдан- жылға төмендеп келеді. Төмендеудің ең көп қарқыны 2007 жылы-13 %
,ал 2008 жылы төмендеуі 6 % -ға азайды.
Осы жылдар ішінде жөндеу шеберхана Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативінің қарамағында болды, өзінің билігі болмады. Қажетті қаражаттың
кооперативте болмауының салдарынан жөндеу шеберханасында өте қолайсыз
жағдайлар туды.
Қажетті технологиялық жабдықтардың жетіспеуінен шеберхана тозған
бөлшектерді қалпына келтіру жұмыстарынан атқармай отыр. Қалпына келтіре
алмағандықтан, ал бөлшектерді сатып алуға тура келеді. Тағыда қосалқы
бөлшектер өте қымбат оны сатып алу ұжымының қолынан келе бермейді. Міне
сондықтан қаражаттың жетіспеуінен жылдан- жылға атқарылатын жұмыс түрлері
қысқарып келеді. Қалыптасқан жағдайды жақсартудың бір жолы шеберханаға
толық шаруашылықтан бостандық берілуі тиіс. Шағын Қ. А. Яссауи өндірістік
коорпоративін де басқа машина пайдаланушыларды қызықтырып инвесторлар
табылып жөндеу жұмыстарының түрлерін көбейтуге және өндірісті жоғарғы
деңгейге көтеруге көмегін тигізер еді.
Болашақтағы үш жылдан осы төңіректе болатын жөндеу- қызмет көрсету
жұмыстарын болжау. Міне сондықтан күрделі ағымды жөндеу және техникалық
қызмет сандарын есептейміз.
Қ. А. Яссауи өңдірістік кооперативінің ауыл шаруашылық техникаларын
жөндеуді ұйымдастыру үшін жөндеу кәсіпорын жүйесін жоспарлау. Жөндеу –
қызмет көрсету жұмыстарды қажет етуші тұтынушылар біздің жағдайда екі
негізгі топқа бөлінеді.
Кесте 2
Жөндеу қызмет көрсету жұмыстарының нарықтық сиымдылығы.
Жылдар 2006 2007 2008
Келтірген 324 358 396
жөндеулердегі
жөндеу
жұмыстарының
көлемі
Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативі және сырттай машина
пайдаланушылар, олардың ішінде жеке жеңіл машиналары барлары да бар.
2008 жылғы осы негізгі топтардың арасындағы жұмыс көлемінің таралуы
3 кестеде келтірілген.
Кесте 3
Топтардың арасындағы жұмыс көлемінің таралуы
Нарық топтар А-тобы Қ.А. Яссауи ӨК Б-тобы сырттан машина
пайдалану
көрсеткіштер
Келтірген Жалпы Келтірілген Жалпы
жөндеудегі көлемінің жөндеудегі көлемінің
жылдық жұмыс проценті % жылдық жұмыс проценті %
көлемі көлемі
Келтірілген
жөндеудегі 262 82,5 57 17,5
жылдық жұмыс
көлемі
Жөндеу қызмет көрсету бағасы А және Б топтарына бірдей. Бірақта
біздің кәсіпорынның баға қою политикасы мынадан туындайды, іс жүзінде нарық
кезінде баға қоюдың бірнеше түрі бар. Олардың біріншісі Шығындық деп
аталады. бұл түрдің принциптері қайта құру кезеңінің алдында құралған. Бұл
тәсіл қымбатқа түсетін маркетингті зерттеулерді қажет етпейді, бірақта бұл
тәсіл бәсекелестер жоқ кезде пайдалануға болады. ал келесі тәсілдің аты
бәсекелестің артынан еру бұл тәсіл бойынша өзінің шығарған өніміне осы
саладағы алдыңғы қатардағы компанияның бағасын қою. Бұл тәсіл шағын
кәсіпорындарға тән өйткені олардың қымбат тұратын маркетингтік зерттеулерге
шамасы келмейді. Бірақ бұл тәсілдің бір кемшілігі алдыңғы қатардағы
компанияның соңынан еремін деп бас билігінен айрылуы.
Нағыз сенімді тәсіл өнімінің бағасын зерттеу және баға қоюда
маркетингтік тактиканы басшылыққа алу. Бұл тәсілді формулаға таңып қоюға
болмайды творчествалық шешімді және де бәсекелес фирмаларды зерттеуді және
де шығынды қажет етеді. Біз бизнес-жобаны шағын жөндеу шеберханасына
жасайтын болғандықтан, сонан соң шағын аймақта бәсекелестің болмауына
байланысты, біздің жағдайда жөндеу- қызмет көрсету жұмыстарына баға
тағайындау кезінде шығындық тәсілді қолданғанымыз тиімді болады.
Міне сондықтан келтірілген жөндеу бағасын жобалауда толық өзіндік
құнды есептеуіміз керек.
МТЗ тракторларының ағымды жөндеуінің толық өзіндік құны.
Ст=Сц + Сжш + Сөт; (1.1)
Мұнда Сц - өнімнің цехтік өзіндік құны;
Сжш– кәсіпорынның жалпы шаруашылықтық накладнойлы
шығындары;
Сөт – кәсіпорынның өндірістен тыс накладнойлы шығындары.
Су = Стж + Сқ.б + Сжм + Сжош ;
(1.2)
Мұнда Стж - өндіріс жұмысшыларының толық еңбек ақысы;
Сқ.б – қосалқы бөлшектерге кеткен шығындар;
Сжош – жалпы өндірістік накладнойлық шығындардың
құны.
Смж =Снж + Сқж + Сәк ; (1.3)
Мұнда; Снж - өндірістік жұмысшылардың негізгі еңбек ақысы;
Сқж – жұмысшылардың қосымша еңбек ақысы (жөндеу
мекемелерінде Сқш – ның – 7 ...10 %) ;
Сәқ - әлеуметтік қамсыздандыруға кеткен шығындар
[30 %
(Снж + Сқж)];
Снж = 1,01 t бұй Сс ·Кt ;
(1.4)
Снж=0,01·97·5500·1,025=5468 тг.
Мұнда t бұй – бұйымдарды жөндеудің нормативтік еңбек сиымдылығы
Сс – жұмысшының сағаттық төлемі, орташа разрядпен
есептегенде
Кt – басқаша және қосымша жұмыстаға бөлінетін ақыны
ескеретін
коэффициент (Кt =1,025 ... 1,03).
Скж = ;
(1.5)
Cәқ = . (1.6)
Жалпы өндірістік шығындардың құны.
Сжөш=;
Сц = 7822+32950+2418+3800=46990тг.
Кәсіпорынның жалпы шаруашылықтық және өндірістен тыс накладнойлы
шығындары.
Сжш = ;
Сөт =.
Толық өзіндік құн
Ст = 46990+1039+125= 48154 тг.
Ссағ бағ = 70535 тг.
Жалпы түсім. Тұрмыстық қажетті жөндеу өнімдерін шығаратын өндіріс
учаскесінің жобасындағы жобаланып отырған кезеңіндегі шартты түсімінің
көлемі жөнделетін өнімнің толық өзіндік құнымен анықталады.
Вжт=Nөб·Ст ;
(1.7)
Вжт= 324 ·70535=22,853·340 тг.
Келтірілген бірліктегі (Nөб) өндірістік бағдарламаны төмендегі
теңдеулермен есептейміз:
Nөб = .
(1.8)
Мұнда Тмж – машиналар жөндеулерінің еңбек сиымдылығы, адам сағат;
Тж – кәсіпорын жұмысының жалпы жылдық еңбек
сиымдылығы,
адам сағат.
Кооператив территориясында ұйымдастырып жатқан кәсіпорынның
бәсекелестері жоқ. Әр бөлімшедегі техникалық қызмет көрсету пунктері
күрделі жөндеу жүргізуге жарамайды. Олардың атқаратын жұмыс 1- ТК
кәсіпорынмен бәсекелес бола алмайды, сосын 1-ТК-ді кәсіпорын атқармайды. Ең
жақын бәсекелес кәсіпорын 20 км жерде орналасқан. Бірақ бұл кәсіпорындар
ауылшаруашылық техникаларын жөндеумен айланыспайды. Міне сондықтан
ұйымдастырылған кәсіпорынның маркетингтік стратегиясы алдынғы үш жылда
жоғары өрлеп бәсекелестігінен айырылмайды.
2 Технологиялық бөлім
1. Жөндеу өндірісі өнімдері және қызмет жобасы
Кәсіпорынның толық өндірістік қуатта жұмыс істеу үшін, оған
инвестиция қажет. Кәсіпорында кейбір шығындары көтеруге өзінің қаржылық
ресурсы бар, ал қалған шығындары толтыру үшін инвестор керек. Өзіндегі бар
қаржы бөлімдерді жөндеу жұмыстарын атқаруға, жаңадан алынатын құрал-
жабдықтардың фундаментін құюға ғана жетеді. Онанда басқа слесарь құрал
жабдығы, өлшеу кесу құралдары және шаруашылық инвентарының барлығы алдыңғы.
Бірақта өзіміздегі бар қаржы жетіспейтін жабдықтарды, жөндеу-
технологиялық остнасткаларды, жөндеу материалдарын қосалқы бөлшектер сатып
алуға жетпейді, міне сондықтан инвестор осыларға қажетті ақшаны төлеуі
керек.
Кәсіпорын төрт түрлі қосымша жабдықтар, жөндеу-технологиялық
остнасткадан Б түрін (3 кесте) және қосалқы бөлшектер, ауыстырылатын
агрегаттар, жөндеу материалдарын алуы керек (4 кесте ).
Кесте 4
Инвестиция құрылы
№ Инвестиция түрі Мың тг.
1 Қаржы ресурсының жалпы қажеттілігі 3600
2 Өзінің қаражаты 600
3 Сырттан келетін инвестиция 3000
Кесте 5
Өзінің қаражаты
№ Атаулары Мың тг
1 Құрылыс монтаж жұмыстары оның ішінде 340
Сантехникалық жұмыстар электромонтаж
жабдықтары орнату құрылыс жұмыстары
2 Құнсыздан және тең желінетін заттар оның 200
ішінде слесарлық құрал жиынтығы, кесетін
құрал, өлшегіш құрал
3 Шаруашылық инвентары 60
Жалпы 600
І- электр станциясы; ІІ-техникалық қызмет көрсету аймағы; ІІІ-кузня-
дәнекерлеу
аймағы; ІV-жанармай аппаратурасы мен электр жабдықтарын күтім аймағы;
V-май
қоймасы; VІ-жылыту қазандығы; VІІ-тұрмыстық бөлме; 1-екі жұмысшыға
арналған
верстак; 2-гидравликалық пресс; 3-сыдыру-шлифтеу станогі; 4-құрал-
саймандарға
арналған тумбочка; 5-жүк көтергіштігі 3,2 т. кран балка; 6-тік
бұрғылау станогі; 7-
электромеханикалық солидоль майлағыш; 8-қозғалатын монтаж столы; 9-
қозғалушы
жуу ваннасы; 10-құмға арналған ящик; 11- қол қайшысы; 12-кузнялық
көрік; 13-кузня
желдеткіші; 14-сыдыратын материалға арналған ларь; 15-кузнялық
құралдарға
арналған ларь; 17,18-тискілер; 19-бөлшектер мен жинақ бөлшектерге
арналған
стелаж; 20-қозғалатын компрессор; 21-тежеу жүйесі сұйықтығына
арналған бак; 22-
бұрғылау станогі; 23-рейкалы пресс; 24-өлшеу құралдары мен
аспаптарына арналған
шкаф; 25-сваркалық жұмыстарға арналған стол; 26-мотор-генераторлық
түрлендіргіш; 27-оттегі балонына арналған араба; 28-балон сақтау
шкафы; 29-агрегат
пен узелдарға арналған стелаж; 30-май тарату ьагі; 31-электр
стансасы; 32-токарьлық
винт кесу станогі; 33-жабдықтарға арналған тірек; 34-шарық аппараты.
Сурет 4. Ұсынылатын бас шеберхананың типтік жобасы
Кесте 6
Сырттай инвентиция құрылымы
№ Атаулары Мың тг
1 Қаржы жұмсау барлығы:
Жетіспейтін жабдықтарды сатып алу 2200
Жөндеу технологиялық остнастикаларды сатып 280
алу
2 Айналым қаражаты 520
Жалпы 3000
Кесте 7
Қосымша қажетті жабдықтар тізімі
№ Жабдықтар атаулары Саны НДС қашандағы құны
мың тг
1 Универсалды токарь станок 1М 63 1 900
2 Гидравликалық пресс ОКС-1671м 1 750
Дөңгелек тазалау станогі 1 350
3 Кесіп қырнау станогі 1 400
Жалпы 2200
Кесте 8
Жөндеу технологиялық остнасткалар тізімі
№ Атаулары Қосындысы мың
тг.
1 Астық жинайтын комбайндар шнегін бұзып жинап же 80
жөндеуге арналған ӨПР-2806 сб стенді
2 Рискілерді түзетуге арналған ОПР-7546 қондырғысы 66
3 Жылжымалы ауа қысымымен жұмыс істейтін ПММ-08-06 90
қайрақ-ы машина
4 Гидроагрегаттарды сынауға және реттеуге арналған 44
кл-4200 стенді
Жалпы 280
Кесте 9
Айналым қаражаты құрылымы
№ Атаулары Қосындысы мың тг
1 Қосалқы бөлшектер 300
2 Жөндеу материалдары 80
3 Ауыстыру қорындағы агрегаттар 150
Жалпы 520
2.2 Басқару жүйесі, қызметшілерге қойылатын талап.
Кәсіпорынды басқаруда қолданылатын басқару түрі түзулік штабы.
Басқарудың түрін пайдалану барысында жеке басқару қағидасы, бірақта жетекші
шешімді, бұйрықты тапсырманы орындаушыларға өзін ғана емес штаб мамандар
көмегімен дайындайды. Мамандар жетекші алдында міндетті, ал жетекші
құрылтайшы алдында қабылданған шешімдеріне толық жауапты. Кәсіпорынды
директор басқарады, ол міндетіне сайлануы және босауы құрылтайшыға
байланысты. Кәсіпорын директоры төмендегі қызметтерді атқарады:
- кәсіпорын жұмыстарын заңдарға және уставтарға сәйкес ұйымдастырады;
- кәсіпорын атынан оның жабдық жарықтарын жұмсай алады;
- кәсіпорын мақсаттарын басқа кәсіпорындар, ұйымдар мемлекеттік,
қоғамдық және басқа органдармен, адамдармен қатынасын жүргізеді;
- кәсіпорын есептік және басқа счеттарын шет елдер және Қазақстан
банкілерінде бекітілген тәртіп бойынша алуына болады;
- құрылтайшы қарауына кәсіпорынның құрылымымен ұйымдастыру туралы
ұсыныстарды шығару;
- құрылтайшының бекітуіне кәсіпорын кірісі мен шығысының бөлінуін,
балансын ұсынады;
- кәсіпорын барлық жұмыскерлеріне міндетті бұйрықтар шығарады штаттарды
бекітеді және нұсқаулар береді;
- кәсіпорын өз еркі бойынша Қазақстан Республикасы заңдарының
талапатарын ескере отырып барлық кадр туралы жұмыстарды өзі шешіп,
ұйымдастыру түрлерін және тәсілдерін анықтар жұмыста ақы төлеп және
ынталандыру, жылдағы ақы төленетін несие демалыстардың ұзақтығын және
тәртібін анықтайды.
Төмендегі кәсіпорынға қажетті жұмыскер барлық түрлерінің есептері
келтірілген.
2.3 Кәсіпорын штатының есебі
1. Жәрдемші жұмысшылар саны:
Сж.ж.=0,15·Cжж=0,15·16=2 адам.
(2.1)
2. ИТМ саны:
Ситж= 0,1 (Сжж+Сжж)=0,1 (16+2)=2 адам.
(2.2)
3. Қызметкерлер саны :
Сқ = 0,07 (Сжж + Сжж)= 0,07 (16+2)=1 адам.
(2.3)
4. Қосымша жұмысшы (ҚЖ)саны :
Сқж =0,04 (Сжж + Сжж) =0,04 ·(16-2)= 1 адам.
(2.4)
Кәсіпорын барлық жұмыскер саны:
Сб =16+2+2+1+1=22 адам.
Кесте 10
Штат кестесі
Қызметті Саны (адам)Еңбек ақысы Төлем
Басқару :
Шеберхана меңгерушісі 1 15350 Айсайын
Бухгалтер 1 14550 Айсайын
Мастер 1 15000 Айсайын
Механик 1 14000 Айсайын
Жәрдемші жұмысшылар 2 25000 Айсайын
Жалпы 6 83900
Өндірістік
Матор жинаушы 2 Атқарылған жұмысқаАйсайын
Теруші 1 еңбек ақы Айсайын
Қырнаушы 1 Айсайын
Электрик 1 Айсайын
Токарь 1 Айсайын
Слесарлер 10 Айсайын
Жалпы 16 1771638
4. Бизнес жоба тиімділігі
Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативі жөндеу шеберханасының 2005 жылғы
балансті есебіне қарасақ негізгі өндіріс қорлары 7476000 теңгені құрайды.
Шаруашылық есептегі пайда беретін кәсіпорын ұйымдастыру үшін өндірісті
өркендету мақсатында 3600000 теңге инвестиция қажет. Осы қаржының шамалы
бөлігін жөндеу шеберхана өндірістік кооперативі 600 000 теңгесін
көтереді, ал қалған бөлігін 3000000 теңге сырттан тартуымыз керек. Қажетті
капитал әкелу жолдары акционерлік, комерциялық, банкілерден несие алу
арқылы несиелі қаржыландыру лизингтік қаржыландыру және т.б.
Кәсіпорын үшін капитал әкелудің ең сенімді және қауіпсіз жолы ,
қаржыларын жұмсауға әзір акционерлер іздеу. Бұл жолдың жақсылығы жұмсалған
қаржыны қайтаруды және оның үстіндегі процентін сұрайды. Осы инвестициялық
қаржыны игергеннен кейін кәсіпорын кестеде көрсетілген қаржылық
көрсеткіштермен жұмыс істейтін болады.
Активтердің рентабельділігі компания активтерін пайдалану
тиімділігін сипаттайды, оны есептеу үшін таза пайда шамасын активтердің
құнына бөлеміз.
Кәсіпорын активін негізгі өндірістік қорлар құрайды
2006 жыл %
2007 жыл %
2008 жыл %
Жеке капиталдың рентабельдігі таза пайданың жеке капиталға проценттік
дәрежедегі шамасын көрсетеді. Жеке капитал құралы;
Бір жылдан соң алынған таза пайда өндіріске жұмсалған инвестицияны
қайтаруға мүмкіншілік береді, жеке капитал көлемі 11076 мың теңге өсті.
Ал екінші жыл барысындағы (2007 жыл) таза пайда 6351мың теңге және
капитал 17427 мың теңге таза пайда алынуы керек, капитал 28265 мың тг
құрайды.
Сонда рентабельділікті анықтаймыз
2006 жыл %
2007 жыл %
2008 жыл %
Инвестициялық капитал рентабельділігі немесе жоба рентабельділігі
қаржыландыру тәсілін ескермей-ақ пайданы өзі (өндіріп) жұмсай алады. Оның
салық төменге дейінгі пайданың шамасын салымның және жеке капитална болу
арқылы табамыз.
2006 жыл %
2007 жыл %
2008 жыл %
Инвестицияның өтелу мерзімі
а=жыл
Кесте 11
Кәсіпорын жұмысының қаржылық нәтижелері
Атаулары Өлшем 2006 ж 2007 ж 2008 ж
бірлігі
Активтер рентабельділігі % 32,1 57,3 103,3
Жеке капитал рентабельділігі % 32,1 36,4 39,6
Инвестиция капиталының % 39,1 44,4 48,3
рентабельділігі
Сату жалпы көлемі Мың тг 22853,3 29399 38344,7
Тікелей (айнымалы) шығындар Мың тг 13979б6 167553 19011б3
қосындысы
Жалпы пайда Мың тг 8873,7 12647,7 19333,4
Тұрақты шығындар қосындысы Мың тг 4539,2 4903 5385,2
Салық төленгенге дейінгі пайда Мың тг 4334,5 7745 13948
Салықтар Мың тг 780,5 1394 2510
Таза пайда Мың тг 3554 6351 11438
2.5 Өндірістік коопиратив жағдайында бөлшектерді
механикалық өңдеу
2. 5.1 Дизелді қозғалтқыштардың жанармай аппаратурасын жөндеу
Айдаушы насос көптеген тракторлық және комбайындық қозғалтқыштарға
плунжерлі типтегі айдаушы насостарын пайдаланады. Насосты жөндеу
қажеттілігін осы алдын-ала сынап анықтайды. Насостың өнімділігін
жоғарылатуға және оның қысымыньң төмендеуіне алып келетін, ic-тен шыққан
клапандардың өз ұяшықтарына тығыз орнықпауы және плунжер беті мен
корпустағы ойық арасындағы саңлаудың ұлғаюы жатады.
Клапан ұяшығының тозған бетін арнайы торецты фрезамен фрездейді.
Тозған ізін кеткенше фрездегеннен кейін ұяшықты корпусты жиырумен және
пресстеумен немесе болат ұяшықты желімге қоюмен қалпына келтіреді. (сурет 5
б) клапан ұяшығын жөндеу:
а-торцтаумен; б-ұяшықты қоюмен; 1-оипаның корпусы; 2-
бағыттаушы
тығын; 3-фреза; 4-қойылмалы ұяшық; 5-клапан; 6-клапанның
қақпағы
Сурет 5. Клапан ұяшығын жөндеу
Клапанның тығыздаушы бетін пастаның және ұсақ дәнді шылфті
егеудің көмегімен плитада тозудың ізі жойылғанға дейін үйкейді. Насос
корпусындағы поршен және ойық бетінің арасындағы саңылауға жөндеусіз 0,2 мм-
ге дейін жол беріледі. Осы орайда 0,02-0,04 мм-ге тең қалыпты саңылауды
қалпына келтіру үшін корпустағы ойықты шойынды сүрткішпен пастамен тозу
іздерін жойғанға дейін үйкейді, ал плунжерді хромдаумен немесе химиялық
никельдеумен қаптайды шлифтейді. Сосын корпустағы ойықпен 6ipre үйкейді.
Поршенді типтегі тербелткіш насостарындағы едәуір жиі кездесетін
icтeн шығушылық итергіш стержені мен корпустағы ойық бетінің арасындағы
саңылаудың ұлғаюы болып табылады. Саңылау 0,02 мм-ден үлкен болған кезде
ойықты жояды және жөндеудің өлшеміндегі жаңа стержен даярлайды. Жоғары
көміртегілі болаттан жасалған стерженді ол ойыққа тығыз, күшпен отыратындай
етіп шыңдайды және шлифтейді. Бұдан кейін стержень мен ойықты 6ipre
үйкейді.
Соңғы шығарылған айдаушы насостардың итергішінің стерженін
насостың корпусында бұралатын болат тығында орналасады (сурет 6). Ecкi
конструкциялардағы насостарды ойықты бұрғымен бұрғылап конструкциясын
модернизациялауға мүмкіндік береді. Ойықтағы м 12x1,25 резбаны кесіп, болат
тығынды орнатып-та жаңалауға болады.
Насостың жұмысының нашарлауы қолмен айдайтын насостың шарикті
клапанының ұяшыққа тығыз сұғынбауынан да туындауы мүмкін. Бұл кемшілікті
цилиндрдің түбін шарик сұғынатын ойықтағы өткір жиектерін алғанға дейін
торцтау арқылы түзеді.
1-тығынның астындағы резьбалы корпус; 2-итергіштің
стержені;
3-резьбалы болат тығын; 4-төсеме.
Сурет 6. Болат тығынды және итергіш стерженді
айдаушы
насосының корпусы.
Соңғы шыққан айдаушы насостарда шарикті клапан бензинге төзімді
резеңке төсемемен алмастырылған. Ал поршендегі ақпаға резеңке сақина
орнатылған. Бұл жағдайда тозған детальдарды алмастырады. Ескі
конструкциядағы насостарда бұл тетіктіде жаңартуға болады.
Итергіштің детальдарын жөндеу итергіштің ролигі мен остің қажауын
итергіштің корпусындағы ойықта бұрауға және диаметрі ұлғайған ості
даярлауға негізделген. Итергіштің корпусын және роликті бұраудың алдында
күйдіреді, бұрап болған соң тағы да шыңдайды.
Жөнделген тербеуіш насостарды өнімділікке және максималды қысымға
тексереді. Сынау СД ТА-1 немесе СДТА-2 стендлерінде жүргізіледі, ол арнайы
кәсіпорындарда – КИ-1499 стенділерінде жүргізеді. Айдаушы насостардың
негізгі көрсеткіштері 11 кестеде келтірілген.
Кесте 11
Айдаушы насостардың негізгі көрсеткіштері
№ Айдаушы Айдаушы насостар орнатылған жанармай
насостарының маркасы
4ТН-8,5х10 УТН-5 ЯМЗ
дизельдерінде
1 Сынақ кезіндегі қондырғы 650 650 1050
білігінің айналу жиілігі,
айнмин.
2 Өнімділікті өлшеу 0,04-0,05 0,04-0,05 0,13-0,15
кезіндегі қарсы қысым,
МПа.
3 Қарсы қысыммен өнімділік,1,2 1,4 2,2
лмин ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1. Аналитикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..10
1.1 Агроөнеркәсіптік кешенін техникалық
жарақтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.2 Шаруашылық тарихы мен
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
1.3 Дипломдық жоба мақсатын
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
1.3.1 Жобаның ұйымдастыру
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..16
Шағын жөндеу кәсіпорында ұйымдастыру бизнес- жобасын
жасау ... ... ... ... ...16
1.3.2 Ұйымдастырылатын кәсіпорынның бағыты және
міндеттері ... ... ... ... ... 17
1.3.3 Кәсіпорын сипаттамасы және
қуаты ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1.3.4 Кәсіпорын өнімдерінің тізімі және қызмет көрсету
түрлері ... ... ... ... ... ... 18
1.3.5 Жоба және маркетинг стратегиясы бәсекелестерді
бағалау ... ... ... ... ... ...19
2. Технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 24
2.1 Жөндеу өндірісі өнімдері және қызмет
жобасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .24
2.2 Басқару жүйесі, қызметшілерге қойылатын
талап ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .27
2.3 Кәсіпорын штатының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .27
2.4 Бизнес жоба
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .29
2.5 Өндірістік коопиратив жағдайында бөлшектерді механикалық өңдеу ... .30
2. 5.1 Дизелді қозғалтқыштардың жанармай аппаратурасын
жөндеу ... ... ... ... .30
2. 5 Қоректендіру жүйелері бөлшектерін
жөндеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .37
3 Тіршілік қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 41
3.1 Бөлшектерді механикалық өңдеуге арналған учаскедегі
қауіпсіздікті қамтамасыз ету
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
42
3.2 Санитарлық-техникалық іс-шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 44
3.3 Шу мен дірілден қорғану
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 46
3.4 Техника қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 48
3.5 Электр қауіпсіздік
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 48
3.6 Өртке қарсы іс-шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... . 49
3.7 Азаматтық қорғаныс
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 50
4 Қоршаған ортаны қорғау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 51
4.1 Қоршаған ортаны қорғау тұрғысынан өндірістік кооператив
жағдайында ауыл шаруашылығы техникасын жөндеу орындарының
жұмысын сипаттау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 52
4.2 Атмосфераға тасталынатын зиянды заттар үшін төлем сомасын есептеу.. 53
4.3 Қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
5 Эканомикалық бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 57
5.1 Демалу аймағындағы шаңның қоспасын жіберу шекті шамасы ... ... ... ...
57
5.2 Инвесциялық қаржы есептеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
58
6 Бизнес-
жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .. 63
6.1 Аннотация
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .. 63
6.2 Кәсіпорынның, саланың қысқаша сипаттамасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
6.3 Өнімнің сипаттамасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 65
6.4 Маркетинг жоспары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 66
6. 5 Өндірістік жоспар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 67
6.6 Ұйымдастыру қызметінің жоспары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
6.7 Қаржылық жоспар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 69
6.8 Жұмыстардың орындалу тізбесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 70
6.9 Жобаның тәуекелділігін (сезімталдылығын) талдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... . 72
Пайдаланылған әдебиеттер қосымшалар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 73
Кіріспе
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың шешіміне
сәйкес жарияланған Ауыл жылдарын мемлекеттік қолдау мақсатында аграрлық
азық-түлік бағдарламасы қабылданып оны жүзеге асыру үшін Республикалық
бюджеттен қомақты қаржы бөлінген болатын. Арзандатылған жанар-жағар май,
тыңайтқыш химикаттар мен лизинг негізінде техника сатып әперу өнімді
мемлекеттің ауылға жасаған көмегі егістегі көмегі және оларға егілген ауыл
шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыруға мүмкіндік берді.
Мемлекет ауыл шаруашылығын қолдау жөніндегі өз уәдесінде тұрып, үш
жылда аграрлық азық- түлік бағдарламасының аясында ғана республикалық
бюджеттен 150 миллиард теңгенің қаржысын бөлді. Мұның артында 2004-2010
жылдарға арналған ауылдық аумақтарды дамыту бағдарламасын қаржыландыруға
соңғы екі жылдан бері 56 миллиард теңге қарастырылды.
Ауыл жылдарымызда елімізде тұңғыш рет астық қолхаттарын кепілдендіру
жүйесі дүниеге келді. Осының нәтижесінде ауыл шаруашылығы тауарлары
өндірушілерге екінші деңгейдегі банктер 2,5 жыл ішінде 23 миллиард
теңгеден астам несие бөлді.
Ауыл экономикасын көтеру мақсатында соңғы 10 жылда қомақты қаржы
ресурстарымен қосымша күшейтілген АӨК мен ауылды дамыту және қолдау
жөніндегі мемлекеттік және салалық бағдарламалар қабылданды.
Машина –трактор паркін қазіргі кездегі жағдайы. Республикада 137,2 мың
шынжыртабанды және доңғалақты тракторлар, 45,5 мың астық жинайтын
комбайндар, 15,2 мың дестелегіштер, 90,7 мың тұқым сепкіштер және басқа да
ауыл шаруашылығы техникалары бар.
Соңғы жеті жылда (2001-2007) 26,5 мыңнан астам ауыл шаруашылығы
техникаларының негізгі түрлері сатып алынған. Өткен жылы 4,2 мыңнан астам
негізгі ауыл шаруашылығы техникалары 45,0 млрд. теңгеге сатып алынды:
-тракторлар – 1117 дана;
-астық жинайтын комбайндар – 1605 дана;
-тұқым сепкіштер – 819 дана;
-егіс кешендері-394 дана;
-дестелегіштер- 308 дана.
Машина –технологиялық станциялардың құрылуының мақсаты ауылдық
жерлердегі тауар өндірушілерге - өндірістік – технологиялық сервис қызмет
көрсету нарқын құру.
МТС – ті ұйымдастыру және оның жұмысшы шаруашылықтық тәуелсіздік
принциптерінде және өзінің қызметіне толық экономикалық жауапкершілік
жағдайында жүргізіледі.
Жекеменшік түрлеріне байланысты МТС –тер үкіметтікі жеке және аралас
болып бөлінеді.
Бірақта МТС –тер қай түрде жатсада олар өздерінің машина-трактор
паркін жөндеу және айналасындағы шаруашылықтарға жөндеу қызмет көрсету үшін
өзінің жөндеу базасы болуы қажет.
Көбінесе біздің еліміздің ауыл шаруашылық машиналары еліміздің
өндіріс кешенінде маңызды орын алады. Оның пайдалану сенімділігі көп
жағдайда жылжымалы құрамға техникалық қызмет көрсету мен жөндеуге арналған
өндірістік техникалық базалық күйіне байланысты болады.
Яғни, ауыл шаруашылық машинасын өнімділігін шығарылатын маңызды
бағыттардың біріне оның өндірістік техникалық базаның негізінен қайта құру
және жаңарту жолымен ары қарай техникалық жабдықталуымен дамуы, өсуі
өркенетту жатады .
Еліміздің кәсіпорынның өндірістік базаның жаңартылуы жылжымалы
құрамға техникалық қызмет көрсету мен жөндеудің жаңа прогресшіл формалары
мен әдістері қолданумен өндірістік процестері механикандыру, автоматандыру
және робттандыру деңгейін жоғарылатумен, еңбекті ұйымдастырудың және
өндірісті басқарудың қәзіргі кездегі әдістерін қолданумен, технологиялық
және экономикалық козқарастан машина пайдалану кәсіпорнының ең ұтымды
есептік жоспарлау шешімдерін іске асырумен өткізілуі тиіс.
Мемлекетіміз тәуелсіздікке жеткеннен кейінгі отандық транспорт
кәсіпорындарын бұрынғы жеткен деңгейінен жоғары көтеруге сонымен қатар
нарықтық экономика жағдайдағы алуан маркалы кіші автотраспорт
кәсіпорындарын тиімді жобалап, оны жүзеге асруға осы дипломдық жоба арқылы
алғы шарт жасаймыз.
Осыдан кейінгі мәселе оларды басқару жүйелерін жетілдіріп
кампьютерлендру болып табылады.
Менің жобамда техникалық әдебиеттер мен нормативті құжаттарды қалай
пайдалану, меншік жобалық шешімдерді таңдау конструкторлық жете зерттеу
мәселелері қамтылады.
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Агроөнеркәсіптік кешенін техникалық жарақтандыру
Ауыл шаруашылық машиналарын ақаусыз күйде және жақсы жағдайда ұстап
тұру елімізде қабылданған жоспарлы- алдын алу жүйесінің негіздерінде
атқаралатын техникалық қызмет және жөндеу жұмыстарының арқасында
орындалып жатыр. Бұл жүйенің мәні мынада автомобильдердің техникалық
қызмет профилактикалық іс-шараларды жүйелі түрде белгілі бір жүрілген
жолдың нәтижесінде міндетті жағдайда атқалырып отырады.
Мұндай жүйенің ұстанымдар мыналар:
- белгіленген мерзімде міндетті түрде техникалық қызмет барысында
атқарылатын жұмыстарды атқару
- белгіленген жөндеу аралық жүрістен кейін техникалық байқаудың арасында
немесе техникалық қызмет процесі кезінде анықталса онда тракторлар
мен автомобильдерге жөндеу жүргізіледі.
Тракторлар мен автомобильдерді жөндеу және техникалық қызмет негізгі
жоспарларын алдын-алу жүйесінің негізгі ұстамдары трактор мен автомобиль
көлігінің жылжымалы құрамын жөндеу және қызмет көрсету ережесімен
белгіленеді.
Техникалық қызметке келесі жұмыстар түрлері кіреді:
Тазалау-жуу, бақылау-диагностау, бекіту, майлау, жанармай құю,
реттеу электро техникалық және басқа да жұмыстар, бұл жұмыстардың барлығы
механизм және буындарды бөлшектемей атқарылады.
Егер де техникалық қызмет барысында буындардың толықақаусыздығына
көз жеткізілмесе онда ол бөлшектер автомобильден алынып арнайы бақылау
стендтерінде және приборларында тексеріледі.
Автомобильдердің техникалық қызметке бейімделгендігінің алғы шарты
пайдалану технологиясыншылдығы. Ол дегеніміз техникалық қызмет
көрсетілетін обьектіге жақындау ыңғайлығымен, агрегат, буын және
бөлшектердің жылдам шешілуінде, жүйенің жетілуі және ауыстырымшылдық
дәрежесі ондағы қолданылатын бөлшек, буын және агрегаттарда.
Техникалық қызмет обьектісіне жақындау ыңғайлығы дегеніміз ол
автомобильдің бес тұру уақыты және еңбек шығынын қысқарту, мұның барысында
қосымша операциялардың күрделілік дәрежесі және саны ескеріледі, бұл
дегеніміз шаршауды азайтады, уақыт шығынын төмендетеді және техникалық
қызмет ақысының жоғарылауына әсер етеді.
Алуға оңайлық-буынның агрегаттың немесе бөлшектің тез арада еңбек
және уақыт шығыны аз жұмсалып тез ауыстырылуға ыңғайлық қасиеті.
Өзара ауыстырымдылық- көптеген бөлшектердің кез- келген біреуін
автомобильге ешқандай қосымша дайындықсыз орнатқанда бөлшек жұмыс
функциясын сақтау қасиеті;
Біртектестеу (унификациялау)-автомобиль конструкциясындағы бір
типті немесе сол міндетті атқаратын жүйені, агрегатты және буындар санын
қасқартуда сипаттайтын қасиеті. Біртектестірудің арқасында жөндеу және
техникалық қызмет процесі қысқарып және арзандайды, қосалқы бөлшектер
номенклатурасы азаяды.
Мерзімділігі, тізімі және атқарылатын жұмыс еңбек сиымдылығы бойынша
техникалық қызмет заңды ережеге сәйкес төмендегі түрлерге бөлінеді.
Күнделікті қызмет (қ.қ), бірінші техникалық қызмет (1. тқ), екінші
техникалық қызмет (2-тқ) және маусымдық қызмет (мқ).
Ережемен автомобильдерді және оның агрегаттарын жөндеудің екі түрі
қарастырылған.
Автокөлік кәсіпорында атқарылатын ағашты жөндеу (АЖ) және арнайы
кәсіпорындарда атқарылатын күрделі жөндеу (кж).
Жоғарыда көрсетілген техникалық қызмет түрлеріне автомобильдің
типіне және пайдалану жиілігіне байланысты мерзімдегіне немесе жол жүру
нормасы белгіленген, оның ішінде автомобильдің мемлекеттік немесе және
секторға жататындығы.
Техникалық қызметтің әр түрі қатаң тағайындалған жұмыс тізімі
(номенклатура) бар, олардың орындалуы міндетті.
Бұл жұмыстар (операциялау) екі бөлімге бөлінеді:
Бақылаулық және орындаушылық.
Техникалық қызмет операциясының бақылау бөлімі (диагностикалық)
міндетті, ал орындаушылық бөлімі қасиеттілігі бойынша атқарылуы тиіс. Бұл
дегеніміз жылжымалы құрамға техникалық қызмет жүргізудің материалдық және
еңбек шығындарын әжептәуір қасқарады.
Диагностикалау дегеніміз автомобильдерге техникалық қызмет және
ағымда жөндеу техникалық процесінің бір бөлігі, автомобильдің техникалық
күйі туралы бастапқы мәліметі алуды қамтамасыз ету, болып табылады.
Автомобильді диагностау техникалық қызмет және жөндеу технологиялық
процесіндегі орнын және қызметін сипаттайды.
Күнделікті техникалық қызмет (қ.қ) автомобиль жұмыстан оралғаннан соң
күнделікті орындалады және оған мына төмендегі жұмыстар кіреді:
Қозғалу қауіпсіздігін қамтамасыз ететін механизмдер және жүйелер
бойынша бақылау-қарау жұмыстары, сондай-ақ кузовы және кабинасы,
жарықтандыру проблемалары, тазалау-жуу ауа райының жағдайына және
санитарлық талаптарға сай, сондай-ақ автомобильдің сыртқы түріне
байланысты атқарылады.
Бірінші техникалық қызмет (1-тқ) автомобильді түгелдей сыртқы
техникалық қарау және белгіленген көлемде бақылау- диагностикалауды
бекітулерді, реттеулерді, майлауларды электротехникалық және май құю
жұмыстарын, матор, рульдік басқару, тормаз және басқа механизмдерінің
жұмысын тексеру.
(Д-1) диагностикалау жұмыстарының кешені бірінші техникалық қызмет
барысында немесе оның алдында орындалады, оның қызметі автомобиль жүрісінің
қауіпсіздігін қамтамасыз ету, механизмдерді және жүйелерді
диагностикалау.
Бірінші техникалық қызмет маусым аралыында жүргізіледі, жүрілген жол
бойынша бекітілген интервал мерзімділігімен және автомобильдің
агрегаттарының механизмдерінің және жүйелерінің белгіленген
мерзімділігінің аралығында тоқтаусыздығын қамтамасыз етеді.
Тереңдетілген диагностикалауды (Д-2) екінші техникалық қызмет
жүргізу кезіндегі жұмыс көлемін анықтау үшін жүргізіледі, ал ағымды
жөндеу жүргізу қажет болған жағдайда автомобильді ағымды жөндеу жүргізу
аймағына жібереді.
Екінші техникалық қызмет (2- тқ) бөлінген көлемде бекітулерді
реттеулерді, майлауларды және басқа да жұмыстарды қамтиды сондай ақ жұмыс
процесінде агрегаттардың механизмдердің және приборлаудың жұмыс істеуін
тексеру. Екінші техникалық қызмет автомобильді 1-2 күн пайдаланудан
босатып жүргізіледі.
Автокөлік кәсіпорында (А.к.к) Д-1 және Д-2 комбинирлік стационарлық
стендіні пайдаланып екеуін бір участкке біріктіреді. Үлкен А.к.к және
орталықтырылған қызмет базаларында диагностаудың барлық құралдары
орталықтандырылып және тиімді автоматтандырылады.
Автомобильдерді техникалық қызмет және жөндеу технологиялық
процесінде диагностикалаудың орнын анықтау оның құралдарын жинақтап және
негізгі талаптарын орындауға мүмкіндік береді. Қозғалыс қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін механизмдерге Д-1 диагностикалауда тез әсер етуші
автоматтандырылған құрал-жабдықтар қажет.
Автомобильдерді түгелімен және оның агрегаттарын (Д-2)
диагностикалауда қуаттық және экономикалық көрсеткіштерді анықтау үшін
жүргізу барабандар бар стенд қажет сондай-ақ жүйелердің және
агрегаттардың күйін диагностикалау барысындағы жағдай автомобильдің
жұмыс істегендей кезеніне максимальды жақын болуы керек. Диагностикалауды
техникалық қызмет және жөндеумен бірге атқару үшін жылжымалы және
көтеріп жүретін диагностикалау құралдар мен приборлар пайдаланылуы қажет.
Маусымдық техникалық қызмет (мқ) жылына екі рет атқарылады. Және
жылжымалы құрамды жылдың суық және жылы кезеңдерінде пайдалануға дайындау
болып табылады.
Климаты суық аймақта жұмыс істейтін жылжымалы құрам үшін бөлек
маусымдық техникалық қызмет жүргізілуі ұсынылады. Қалған климаттық
аймақтарда маусымдық техникалық қызметті екінші техникалық қызметпен
біріктіріп жүргізуге болады: бірақ та негізгі қызмет түрінің еңбек
сиымдылығы үлкейеді. Ағымды жөндеу (А.Ж) автокөлік кәсіпорындарында немесе
техникалық қызмет станцияларында жүргізіледі және оның мақсаты
автомобильдің жеңіл ақауларын және тоқтап қалуын жою сонымен қатар
күрделі жөндеуге дейінгі автомобильдің бекітілген жол жүру нормасын
орындауға ықпал жасау.
Ағымды жөндеу барысындағы диагностикалаудың мақсаты тоқтап қалудың
немесе ақаулануының себебін тауып және оларды қалай тиіледі жоюдың тәсілін
анықтау орнында буынды немесе агрегатты шешіп алып толық немесе біртіндеп
бөлшектеу немесе оларды реттеу.
Ағымда жөндеу кезінде төмендегі жұмыстар атқарылады бөлшектеп жинау
слесарлық пісіру және басқа жұмыстар, сондай-ақ агрегаттардан және бөлек
буындағы бөлшектерді және автомобильдегі ағымды немесе күрделі жөндеуді
қажет ететін агрегаттарды ауыстыру.
Автомобиль агрегаттарын ағымды жөндеу барысында тек қана мына
жағдайда ғана ауыстырылады. Егер агрегатты жөндеу уақыты оны ауыстыру
уақытынан бірнеше есе көп болса.
Күрделі жөндеу (к.ж) автомобильдерге, агрегаттарға және буындарға
арнайы жөндеу кәсіпорындарында, зерттеулерде, шеберханаларда жүргізіледі.
Ол автомобильдердің және агрегаттардың жұмыс қабілетін келесі күрделі
жөндеуге немесе бракталғанша жол жүруіне мүмкіндік беруі тиіс. Күрделі
жөнделген автомобиль жаңа автомобильдің және агрегаттың жүру жолының 80%
қамтамасыз ету тиіс.
Автомобильдердің немесе агрегатты күрделі жөндеу барысында толық
буын және бөлшектерге бұзылады сонан соң жөнделеді немесе ауыстырылады.
Жөндеудің обезмеченный әдісіне автомобильді алдын- ала жөнделіп қойылған
агрегаттардан жинайды.
Толық комплекті автомобиль өзінің қызмет ету уақытында бір рет
күрделі жөндеуден өтеді.
Күрделі жөндеу барысында диагностикалаудың мақсаты- жөндеу сапасын
тексеру.
1.2 Шаруашылық тарихы мен сипаттамасы
Оңтүстік Қазақстан облысы. Сайрам ауданы Қ. А. Яссауи
өндірістік кооперативі бұрын 1929 жылы Ленин атындағы колхозы болған. 1958
жылы 4-шаруашылықты біріктірді ,1974 жылы Пушкин колхозымен қосылды. 1993
жылдың наурызыынан бастап Ленин колхозы құрамынан Пушкин бөлімшесі болып
бөлініп шықты. 1993 жылдың 8 қазан айынан Қ.А.Яссауи колхозы болды. 1994
жылдың 25 шілдесінен бастап АҚ Қ.А. Яссауи болып тіркелді. 1996 жылдың 27
желтоқсанынан бастап Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативі болып қайта
тіркелді. 2000 жылдың 14 сәуірінен Өндірістік коператив Қ.А.Яссауи
атындағы болып қайта тіркелді (сурет 1). Өндірістік коператив төрағасы
қызметін Эралиев Сайдазимхан 1998 жылдан басқарып келеді.
Студенттердің дипломалды практикасы Қ.А.Яссауи атындағы Өндірістік
коперативінде өтті (сурет 1).
ӨК Қ.А.Яссауи Шымкент қаласынан 40 км жерде орналасқан, ал аудан
орталығынан 7 км жерде. Шаруашылық егін, оның ішінде арпа, бидай, жүгері
өсіру мен және мал шаруашылығымен айналысады.
Орталықта емхана, орта мектеп, дәріхана, дүкен, пошта, мұражай
халыққа қызмет атқарады. Сонымен қатар ауылшаруашылық техникаларын
жөндейтін шеберханалар бар.
Ауылшаруашылық өнімдерін қала, аудандарға апарып өткізеді.
Байланыс тас жол (асфалтті) көлігімен жүзеге асады.
Халық нарықтық кезеңнен қиналмай өтудің барлық жағдайларын
қарастыруда.
Сурет 1.Қ.А. Яссауи атындағы Өндірістік коперативі-нің бас ғимараты
Климат. Сайрам ауданы құрғақты өте құбылмалы зонада орналасқан.
Табиғаттың ерекшелігі тәуліктік және жылдық ауытқуында. Абсолютты
температураның жылдық температурасы 43,7º с-қа жетеді. Ауаның жылдық
орташа температурасы 6,8º с, ең жылы айда шілдеде + 43º және ең суық ай
қаңтарда 18º с. Тиімді температураның жиынтық мөлшері 31 градус. Жылдық
жауын- шашын мөлшері 17 миллиметр.
Жауын шашынның ең көп түсімі көктемгі кезең, ол шамамен 33%-н күзгі
уақытта 25 %, ал ыстық жазғы айларда 13 % -н құрайды. Күзгі суық
қыркүйектің аяғында түседі. Суық көктемде көкектің екінші жартысымен
мамырдың басында қайтады. Қар қабаты қазан айында құралады, қалыңдығы 20-27
см наурыз айының соңында қар толық ериді.
Ауаның орташа суықсыз кезеңі 143 күн ал кей жылдары 108-173 күн
болады. Бұл аймақта топырақ қабаты әртүрлі. Бұлай қалыптасуы оның әсер
бедеріне табиғат жағдайына өсімдік қабатына және т.б. жағдайларға
байланысты.
Көп кездесетін топырақтар мыналар:
Қара топырақ, қара-қоңыр топырақ, боз қызыл қоңыр топырақ, сұр топырақ.
Топырақты құнартқаннан кейін және еккен егін әлі жер бетіне шыға қоймаған
кезде соққан желден шаңды боран болады, ол жердің құнарлы бетін үрлеп
жетеді.
1.3 Дипломдық жоба мақсатын негіздеу
Ауылшаруашылық техникаларына фирмалық қызмет көрсету ұйымдастыру
үшін жасалынған әдеби шолу және де Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативтің
өндірістік- шаруашылықтық іс-әрекетін зерттеу барысында анықталғандай
қайта құру жылдарында қолда бар машина- трактор паркі көбеюдің орнына
азайып және де бар техниканың орташа қызмет мерзімі 13-14 жылдан астам
(сурет 2) .
Сурет 2. Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативтің машина-трактор паркі
Бұл дегеніміз техника жиі-жиі істен шығып, оларды жөндеу үшін көп
материалды шығындарды қажет етеді. Бірақта Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативіне қажетті жөндеу жұмыстарын жүргізгеннің өзінде бар
шеберханамен атқаруы мүмкін емес.
Жөндеу базасы құлдырау деңгейінде тұр. Тозған жабдықтар талам-
таражға түскен немесе- қымбат тұратын жөндеуді қажет етеді. Шындықты айтар
болсақ жөндеу- технологиялық остнаскалар және құралдар жоқ.
Бүгінгі таңда шеберханада атқаруға болатын жұмыстар машиналар – бұзып-
құрастыру, пісіру және токарлық жұмыстар. Жөндеу шеберхана Қ. А. Яссауи
өндірістік кооперативінің жөндеу жұмыстарын орындап және пайда әкелу үшін
шеберхана техникалық жағдайын жаңа сапалы деңгейге көтеру қажет. Бұл
жұмыстар қаражатты қажет етеді, ал ондай қаражат Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативінде жоқ. Міне сондықтан осы қаражатты беретін инвестер табу
керек.
Инвестордың жөндеу өндірісінде қаражат жұмсау үшін біз бизнес- жоба
жасап оны қызықтыруымыз керек. Ал бизнес жобада қажетті қаражат көлемін-
жөндеу базасының нақты жағдайларын келтіріп осы жөндеу бизнесінің қатерлі
жақтарын көрсетіп инвестордың жұмсаған ақшасы пайдаға толып келетініне
көзін жеткізуіміз керек.
Бұдан да басқа дипломдық жобада бизнес-жобаны қолдану барысында
техникалық шешімдер шешілуі керек. Олар жөндеу шеберханасында қолдануға
қажетті, құрал конструкция және тозған бөлшектерді қалпына келтіру
техникалық процестер қаралуы керек.
1.3.1 Жобаның ұйымдастыру бөлімі
Шағын жөндеу кәсіпорында ұйымдастыру бизнес- жобасын жасау
Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативінің жалпы жер көлемі 4742 га.
Қазіргі уақытта егін және мал шаруашылығымен айналысуға арнайыландырылған.
Ауылшаруашылық өнімдерін өндіру үшін өндірістік кооперативте үлкен
жөндеу шығындарын қажет ететін машина – трактор паркі бар. Машина – трактор
паркінің құрамындағы тракторлар мен комбайндардың пайдалану орташа
уақытты 7-8 жыл орнына; 13-15 жыл. Кооперативтің балансында өздерінің
ауылшаруашылық техникаларын жөндеуге арналған жөндеу шеберханасы бар.
Бірақта бұл шеберхана жабдықтардың құралдардың қосалқы бөлшектердің, жөндеу
материалдарының жетіспеуінен қажетті жөндеу жұмыстарының 40 %-ін ғана
атқарып отыр кооперативтің өндірісті көтеруге қажетті қаражаты жоқ. Міне
сондықтан жөндеу қызмет көрсету өндірісін атқаратын шаруашылық есептегі
кәсіпорын жобасы ұсынылып отыр.
Ұсынылып отырған жобаға сәйкес жөндеу шеберханаға жетіспейтін
жабдықтармен, құралдармен және жөндеу материалдарымен толықтыру қажет,
сонан соң тозған бөлшектерді қалпына келтіру өндірісі жолға қойылады.
Инвестицияның негізгі түрі – акционерлік капиталды тарту. Дайын
өнімді өткізу үшін жүргізген зерттеулер көрсеткендей, тәуекел факторлары
ескеріліп (төлей алмау, инфляция қарқыны және т.б.).
Жөндеу жұмыстарының жылдық көлемі бірінші жылы 22853,3 мың теңгені
екінші жылы 29399 мың теңгені үшінші жылы 38344,7 мың теңгені құрайды.
Бұл қаражат тікелей және накладнойды шығынды жауып, бірінші жылы
3554 мың теңге.
Екінші жылы 6351 мың теңге, ал үшінші жылы 11438 мың теңге жаңа пайда
келтірді.
Есептеулер көрсеткендей инвестиция қаражатын кәсіпорынның жұмысының
бастапқы жылының ішінде қайтарылады.
1.3.2 Ұйымдастырылатын кәсіпорынның бағыты және міндеттері
Жөндеу шеберхана бұдан былай кәсіпорын Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативі бұдан былай құрушы шешімінің негізінде құрылды.
Кәсіпорында құру мақсатымыз социалдық өндірістік, номерациялық және басқа
жұмыстарды іске асыру.
Кәсіпорын толық шаруашылық есептегі өзін-өзі ақтау өзін-өзі
қаржыландыру және өзін-өзі басқару принцінтерінің негізінде жұмыс істейді,
өзінің шаруашылық жұмыстарының нәтижесінде жауапкер өзіне алған міндеттері
үшін құрушының және қызметтестерінің алдында отырған шартқа байланысты
және мемлекет банкінің және де еңбек ұжымының алдында барлық заңдарға
сәйкес жауапты.
Кәсіпорын мына төмендегі қызметтерді атқару мақсатында құрылады.
Өндірістік кооператив жөндеу кәсіпорны шаруа және фермерлік
шаруашылықтарына өндеу цехтарына, жөндеу аймағындағы жеке қожалықтарға,
ауылшаруашылық техникаларын жөндеу және қызмет көрсету, мал фермаларының
жабдықтарын жөндеу. Машина бөлшектерінің жаңасын жасау және тозған
бөлшектерін қалпына келтіру.
Тұрғындарға ақылы қызмет көрсету кәсіпорын өндірістік қызметі
келісім-шарт негізінде атқарылады. Кәсіпорын шаруашылық жұмыстарын жеке өзі
жобалайды, құрушының жұмыстарын міндетті түрде бірінші орындап, және де өзі
атқаратын жұмыстарға тұтынушылар сұранымына байланысты қызмет көрсетеді.
Кәсіпорын өз атынан келісім –шартқа, өндіріс үйлерін, құрылыстарды және де
жылжымалы жылжымайтын заттарды сатып алуына болады.
1.3.3 Кәсіпорын сипаттамасы және қуаты
Кәсіпорын заңды құқылы, жеке байланысты, өзінің банкінде есеп-
шоты, қазақша және орысша тілдерде жазылған өзінің мөрі, штампы, фирмалық
іс қағаздары және тағы басқа реквизиттері бар. Кәсіпорын дүние мүлкі
құрушының берген уставы қор дүние мүлкінен тұрады. Кәсіпорын дүние мүлкі
құрушының жеке дүние мүлкі болып табылады.
Кәсіпорын өзінің қаражатына, банк берген несиеге және де басқа
қаражат көзіне заңдарға сәйкес дүние мүлікті сатуға шығаруға, жалға беруге,
басқа өзгерістер енгізу үшін кәсіпорын құрушының рұқсатымен ғана жасай
алады.
Кәсіпорын қарамағында № 816-128 типтік жобамен салынған 50 тракторлы
паркке қызмет көрсету үшін қазетті өндіріс үйі бар(сурет 3). Өндіріс үйінің
жұмысшы ауданы 712 м2.
Сурет 3. Өндірістік коперативтің 50 тракторға қызмет көрсететін
шеберханасы
Осы ауданда атқарылатын жұмыстардың жалпы еңбек сиымдылығы 39795
адам.сағат. Шеберхана үйінде тозған технологиялық жабдықтар қойылған,
олардың көбісі қосалқы бөлшектердің жетіспеуінен істен шыққан. Жөндеу
технологиялық құрал-жабдықтар жетіспейді. Жөндеу шеберханасының нақты
қуатын анықтау үшін жұмыс орындарын аттестациялау жүргіземіз.
Жұмыс орнын аттестациялау дегеніміз әр жұмыс орнының алдыңғы қатарлы
ғылыми техникалық және ұйымдастыру деңгейге сәйкестілігі, еңбектің
өнімділігін арттыру деңгейін зерттеу, жұмыс орында адам әрі пайдалану
шешімін жасау және оларды жетілдіру бағытын анықтау жұмыстарының қосындысы.
1.3.4 Кәсіпорын өнімдерінің тізімі және қызмет көрсету түрлері
Кәсіпорын Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативіне қарасты
тракторларды, комбайндарды, автомобильдерді, ауылшаруашылық машиналарын
және де басқа техникаларды, жабдықтарды жөндеу-қызмет көрсету жұмыстарының
барлық түрлерін атқарады. Негізгі жұмыс түрлері:
- номерлі техникалық күтім (ТК -1; ТК-2; ТК-3;);
- машиналарды және жабдықтарды ағымды жөндеу;
- автотрактор двигательдерін күрделі жөндеу;
- бөлшектерді қалпына келтіру;
- жанармай аппаратурасын жөндеу және реттеу;
- пульттік және автотрактор электр жабдықтарын жөндеу;
- вулканизациялау жұмыстарын;
- бояу жұмыстарын
Бұдан басқа кәсіпорын сырттан келген машина пайдаланушылардыңда
техникаларын жөндейді. Барлық жұмыстардың сапалы екенін және жөндеуден
кейінгі ресурсына кепілдік береді.
1.3.5 Жоба және маркетинг стратегиясы бәсекелестерді бағалау
Дайын өнімді өткізу географиялық шегарасы негізінен Қ. А. Яссауи
өндірістік кооперативінің территориясы жөндеу шеберханасына жөндеу қызмет
көрсету жұмыстарының жылдық көлемі 5 жыл ішінде төмендеп келеді. Жұмыс
көлемінің динамикасы кестеде көрсетілген.
Кесте 1
Өндіріс көлемінің динамикасы
Жылдар 2004 2005 2006 2007 2008
Өндіріс көлемі келтірілген жөндеу 303 294 287 250 235
түрінде
Кестеден байқағанымыздай жөндеу қызмет көрсету өндірісінің көлемі
жылдан- жылға төмендеп келеді. Төмендеудің ең көп қарқыны 2007 жылы-13 %
,ал 2008 жылы төмендеуі 6 % -ға азайды.
Осы жылдар ішінде жөндеу шеберхана Қ. А. Яссауи өндірістік
кооперативінің қарамағында болды, өзінің билігі болмады. Қажетті қаражаттың
кооперативте болмауының салдарынан жөндеу шеберханасында өте қолайсыз
жағдайлар туды.
Қажетті технологиялық жабдықтардың жетіспеуінен шеберхана тозған
бөлшектерді қалпына келтіру жұмыстарынан атқармай отыр. Қалпына келтіре
алмағандықтан, ал бөлшектерді сатып алуға тура келеді. Тағыда қосалқы
бөлшектер өте қымбат оны сатып алу ұжымының қолынан келе бермейді. Міне
сондықтан қаражаттың жетіспеуінен жылдан- жылға атқарылатын жұмыс түрлері
қысқарып келеді. Қалыптасқан жағдайды жақсартудың бір жолы шеберханаға
толық шаруашылықтан бостандық берілуі тиіс. Шағын Қ. А. Яссауи өндірістік
коорпоративін де басқа машина пайдаланушыларды қызықтырып инвесторлар
табылып жөндеу жұмыстарының түрлерін көбейтуге және өндірісті жоғарғы
деңгейге көтеруге көмегін тигізер еді.
Болашақтағы үш жылдан осы төңіректе болатын жөндеу- қызмет көрсету
жұмыстарын болжау. Міне сондықтан күрделі ағымды жөндеу және техникалық
қызмет сандарын есептейміз.
Қ. А. Яссауи өңдірістік кооперативінің ауыл шаруашылық техникаларын
жөндеуді ұйымдастыру үшін жөндеу кәсіпорын жүйесін жоспарлау. Жөндеу –
қызмет көрсету жұмыстарды қажет етуші тұтынушылар біздің жағдайда екі
негізгі топқа бөлінеді.
Кесте 2
Жөндеу қызмет көрсету жұмыстарының нарықтық сиымдылығы.
Жылдар 2006 2007 2008
Келтірген 324 358 396
жөндеулердегі
жөндеу
жұмыстарының
көлемі
Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативі және сырттай машина
пайдаланушылар, олардың ішінде жеке жеңіл машиналары барлары да бар.
2008 жылғы осы негізгі топтардың арасындағы жұмыс көлемінің таралуы
3 кестеде келтірілген.
Кесте 3
Топтардың арасындағы жұмыс көлемінің таралуы
Нарық топтар А-тобы Қ.А. Яссауи ӨК Б-тобы сырттан машина
пайдалану
көрсеткіштер
Келтірген Жалпы Келтірілген Жалпы
жөндеудегі көлемінің жөндеудегі көлемінің
жылдық жұмыс проценті % жылдық жұмыс проценті %
көлемі көлемі
Келтірілген
жөндеудегі 262 82,5 57 17,5
жылдық жұмыс
көлемі
Жөндеу қызмет көрсету бағасы А және Б топтарына бірдей. Бірақта
біздің кәсіпорынның баға қою политикасы мынадан туындайды, іс жүзінде нарық
кезінде баға қоюдың бірнеше түрі бар. Олардың біріншісі Шығындық деп
аталады. бұл түрдің принциптері қайта құру кезеңінің алдында құралған. Бұл
тәсіл қымбатқа түсетін маркетингті зерттеулерді қажет етпейді, бірақта бұл
тәсіл бәсекелестер жоқ кезде пайдалануға болады. ал келесі тәсілдің аты
бәсекелестің артынан еру бұл тәсіл бойынша өзінің шығарған өніміне осы
саладағы алдыңғы қатардағы компанияның бағасын қою. Бұл тәсіл шағын
кәсіпорындарға тән өйткені олардың қымбат тұратын маркетингтік зерттеулерге
шамасы келмейді. Бірақ бұл тәсілдің бір кемшілігі алдыңғы қатардағы
компанияның соңынан еремін деп бас билігінен айрылуы.
Нағыз сенімді тәсіл өнімінің бағасын зерттеу және баға қоюда
маркетингтік тактиканы басшылыққа алу. Бұл тәсілді формулаға таңып қоюға
болмайды творчествалық шешімді және де бәсекелес фирмаларды зерттеуді және
де шығынды қажет етеді. Біз бизнес-жобаны шағын жөндеу шеберханасына
жасайтын болғандықтан, сонан соң шағын аймақта бәсекелестің болмауына
байланысты, біздің жағдайда жөндеу- қызмет көрсету жұмыстарына баға
тағайындау кезінде шығындық тәсілді қолданғанымыз тиімді болады.
Міне сондықтан келтірілген жөндеу бағасын жобалауда толық өзіндік
құнды есептеуіміз керек.
МТЗ тракторларының ағымды жөндеуінің толық өзіндік құны.
Ст=Сц + Сжш + Сөт; (1.1)
Мұнда Сц - өнімнің цехтік өзіндік құны;
Сжш– кәсіпорынның жалпы шаруашылықтық накладнойлы
шығындары;
Сөт – кәсіпорынның өндірістен тыс накладнойлы шығындары.
Су = Стж + Сқ.б + Сжм + Сжош ;
(1.2)
Мұнда Стж - өндіріс жұмысшыларының толық еңбек ақысы;
Сқ.б – қосалқы бөлшектерге кеткен шығындар;
Сжош – жалпы өндірістік накладнойлық шығындардың
құны.
Смж =Снж + Сқж + Сәк ; (1.3)
Мұнда; Снж - өндірістік жұмысшылардың негізгі еңбек ақысы;
Сқж – жұмысшылардың қосымша еңбек ақысы (жөндеу
мекемелерінде Сқш – ның – 7 ...10 %) ;
Сәқ - әлеуметтік қамсыздандыруға кеткен шығындар
[30 %
(Снж + Сқж)];
Снж = 1,01 t бұй Сс ·Кt ;
(1.4)
Снж=0,01·97·5500·1,025=5468 тг.
Мұнда t бұй – бұйымдарды жөндеудің нормативтік еңбек сиымдылығы
Сс – жұмысшының сағаттық төлемі, орташа разрядпен
есептегенде
Кt – басқаша және қосымша жұмыстаға бөлінетін ақыны
ескеретін
коэффициент (Кt =1,025 ... 1,03).
Скж = ;
(1.5)
Cәқ = . (1.6)
Жалпы өндірістік шығындардың құны.
Сжөш=;
Сц = 7822+32950+2418+3800=46990тг.
Кәсіпорынның жалпы шаруашылықтық және өндірістен тыс накладнойлы
шығындары.
Сжш = ;
Сөт =.
Толық өзіндік құн
Ст = 46990+1039+125= 48154 тг.
Ссағ бағ = 70535 тг.
Жалпы түсім. Тұрмыстық қажетті жөндеу өнімдерін шығаратын өндіріс
учаскесінің жобасындағы жобаланып отырған кезеңіндегі шартты түсімінің
көлемі жөнделетін өнімнің толық өзіндік құнымен анықталады.
Вжт=Nөб·Ст ;
(1.7)
Вжт= 324 ·70535=22,853·340 тг.
Келтірілген бірліктегі (Nөб) өндірістік бағдарламаны төмендегі
теңдеулермен есептейміз:
Nөб = .
(1.8)
Мұнда Тмж – машиналар жөндеулерінің еңбек сиымдылығы, адам сағат;
Тж – кәсіпорын жұмысының жалпы жылдық еңбек
сиымдылығы,
адам сағат.
Кооператив территориясында ұйымдастырып жатқан кәсіпорынның
бәсекелестері жоқ. Әр бөлімшедегі техникалық қызмет көрсету пунктері
күрделі жөндеу жүргізуге жарамайды. Олардың атқаратын жұмыс 1- ТК
кәсіпорынмен бәсекелес бола алмайды, сосын 1-ТК-ді кәсіпорын атқармайды. Ең
жақын бәсекелес кәсіпорын 20 км жерде орналасқан. Бірақ бұл кәсіпорындар
ауылшаруашылық техникаларын жөндеумен айланыспайды. Міне сондықтан
ұйымдастырылған кәсіпорынның маркетингтік стратегиясы алдынғы үш жылда
жоғары өрлеп бәсекелестігінен айырылмайды.
2 Технологиялық бөлім
1. Жөндеу өндірісі өнімдері және қызмет жобасы
Кәсіпорынның толық өндірістік қуатта жұмыс істеу үшін, оған
инвестиция қажет. Кәсіпорында кейбір шығындары көтеруге өзінің қаржылық
ресурсы бар, ал қалған шығындары толтыру үшін инвестор керек. Өзіндегі бар
қаржы бөлімдерді жөндеу жұмыстарын атқаруға, жаңадан алынатын құрал-
жабдықтардың фундаментін құюға ғана жетеді. Онанда басқа слесарь құрал
жабдығы, өлшеу кесу құралдары және шаруашылық инвентарының барлығы алдыңғы.
Бірақта өзіміздегі бар қаржы жетіспейтін жабдықтарды, жөндеу-
технологиялық остнасткаларды, жөндеу материалдарын қосалқы бөлшектер сатып
алуға жетпейді, міне сондықтан инвестор осыларға қажетті ақшаны төлеуі
керек.
Кәсіпорын төрт түрлі қосымша жабдықтар, жөндеу-технологиялық
остнасткадан Б түрін (3 кесте) және қосалқы бөлшектер, ауыстырылатын
агрегаттар, жөндеу материалдарын алуы керек (4 кесте ).
Кесте 4
Инвестиция құрылы
№ Инвестиция түрі Мың тг.
1 Қаржы ресурсының жалпы қажеттілігі 3600
2 Өзінің қаражаты 600
3 Сырттан келетін инвестиция 3000
Кесте 5
Өзінің қаражаты
№ Атаулары Мың тг
1 Құрылыс монтаж жұмыстары оның ішінде 340
Сантехникалық жұмыстар электромонтаж
жабдықтары орнату құрылыс жұмыстары
2 Құнсыздан және тең желінетін заттар оның 200
ішінде слесарлық құрал жиынтығы, кесетін
құрал, өлшегіш құрал
3 Шаруашылық инвентары 60
Жалпы 600
І- электр станциясы; ІІ-техникалық қызмет көрсету аймағы; ІІІ-кузня-
дәнекерлеу
аймағы; ІV-жанармай аппаратурасы мен электр жабдықтарын күтім аймағы;
V-май
қоймасы; VІ-жылыту қазандығы; VІІ-тұрмыстық бөлме; 1-екі жұмысшыға
арналған
верстак; 2-гидравликалық пресс; 3-сыдыру-шлифтеу станогі; 4-құрал-
саймандарға
арналған тумбочка; 5-жүк көтергіштігі 3,2 т. кран балка; 6-тік
бұрғылау станогі; 7-
электромеханикалық солидоль майлағыш; 8-қозғалатын монтаж столы; 9-
қозғалушы
жуу ваннасы; 10-құмға арналған ящик; 11- қол қайшысы; 12-кузнялық
көрік; 13-кузня
желдеткіші; 14-сыдыратын материалға арналған ларь; 15-кузнялық
құралдарға
арналған ларь; 17,18-тискілер; 19-бөлшектер мен жинақ бөлшектерге
арналған
стелаж; 20-қозғалатын компрессор; 21-тежеу жүйесі сұйықтығына
арналған бак; 22-
бұрғылау станогі; 23-рейкалы пресс; 24-өлшеу құралдары мен
аспаптарына арналған
шкаф; 25-сваркалық жұмыстарға арналған стол; 26-мотор-генераторлық
түрлендіргіш; 27-оттегі балонына арналған араба; 28-балон сақтау
шкафы; 29-агрегат
пен узелдарға арналған стелаж; 30-май тарату ьагі; 31-электр
стансасы; 32-токарьлық
винт кесу станогі; 33-жабдықтарға арналған тірек; 34-шарық аппараты.
Сурет 4. Ұсынылатын бас шеберхананың типтік жобасы
Кесте 6
Сырттай инвентиция құрылымы
№ Атаулары Мың тг
1 Қаржы жұмсау барлығы:
Жетіспейтін жабдықтарды сатып алу 2200
Жөндеу технологиялық остнастикаларды сатып 280
алу
2 Айналым қаражаты 520
Жалпы 3000
Кесте 7
Қосымша қажетті жабдықтар тізімі
№ Жабдықтар атаулары Саны НДС қашандағы құны
мың тг
1 Универсалды токарь станок 1М 63 1 900
2 Гидравликалық пресс ОКС-1671м 1 750
Дөңгелек тазалау станогі 1 350
3 Кесіп қырнау станогі 1 400
Жалпы 2200
Кесте 8
Жөндеу технологиялық остнасткалар тізімі
№ Атаулары Қосындысы мың
тг.
1 Астық жинайтын комбайндар шнегін бұзып жинап же 80
жөндеуге арналған ӨПР-2806 сб стенді
2 Рискілерді түзетуге арналған ОПР-7546 қондырғысы 66
3 Жылжымалы ауа қысымымен жұмыс істейтін ПММ-08-06 90
қайрақ-ы машина
4 Гидроагрегаттарды сынауға және реттеуге арналған 44
кл-4200 стенді
Жалпы 280
Кесте 9
Айналым қаражаты құрылымы
№ Атаулары Қосындысы мың тг
1 Қосалқы бөлшектер 300
2 Жөндеу материалдары 80
3 Ауыстыру қорындағы агрегаттар 150
Жалпы 520
2.2 Басқару жүйесі, қызметшілерге қойылатын талап.
Кәсіпорынды басқаруда қолданылатын басқару түрі түзулік штабы.
Басқарудың түрін пайдалану барысында жеке басқару қағидасы, бірақта жетекші
шешімді, бұйрықты тапсырманы орындаушыларға өзін ғана емес штаб мамандар
көмегімен дайындайды. Мамандар жетекші алдында міндетті, ал жетекші
құрылтайшы алдында қабылданған шешімдеріне толық жауапты. Кәсіпорынды
директор басқарады, ол міндетіне сайлануы және босауы құрылтайшыға
байланысты. Кәсіпорын директоры төмендегі қызметтерді атқарады:
- кәсіпорын жұмыстарын заңдарға және уставтарға сәйкес ұйымдастырады;
- кәсіпорын атынан оның жабдық жарықтарын жұмсай алады;
- кәсіпорын мақсаттарын басқа кәсіпорындар, ұйымдар мемлекеттік,
қоғамдық және басқа органдармен, адамдармен қатынасын жүргізеді;
- кәсіпорын есептік және басқа счеттарын шет елдер және Қазақстан
банкілерінде бекітілген тәртіп бойынша алуына болады;
- құрылтайшы қарауына кәсіпорынның құрылымымен ұйымдастыру туралы
ұсыныстарды шығару;
- құрылтайшының бекітуіне кәсіпорын кірісі мен шығысының бөлінуін,
балансын ұсынады;
- кәсіпорын барлық жұмыскерлеріне міндетті бұйрықтар шығарады штаттарды
бекітеді және нұсқаулар береді;
- кәсіпорын өз еркі бойынша Қазақстан Республикасы заңдарының
талапатарын ескере отырып барлық кадр туралы жұмыстарды өзі шешіп,
ұйымдастыру түрлерін және тәсілдерін анықтар жұмыста ақы төлеп және
ынталандыру, жылдағы ақы төленетін несие демалыстардың ұзақтығын және
тәртібін анықтайды.
Төмендегі кәсіпорынға қажетті жұмыскер барлық түрлерінің есептері
келтірілген.
2.3 Кәсіпорын штатының есебі
1. Жәрдемші жұмысшылар саны:
Сж.ж.=0,15·Cжж=0,15·16=2 адам.
(2.1)
2. ИТМ саны:
Ситж= 0,1 (Сжж+Сжж)=0,1 (16+2)=2 адам.
(2.2)
3. Қызметкерлер саны :
Сқ = 0,07 (Сжж + Сжж)= 0,07 (16+2)=1 адам.
(2.3)
4. Қосымша жұмысшы (ҚЖ)саны :
Сқж =0,04 (Сжж + Сжж) =0,04 ·(16-2)= 1 адам.
(2.4)
Кәсіпорын барлық жұмыскер саны:
Сб =16+2+2+1+1=22 адам.
Кесте 10
Штат кестесі
Қызметті Саны (адам)Еңбек ақысы Төлем
Басқару :
Шеберхана меңгерушісі 1 15350 Айсайын
Бухгалтер 1 14550 Айсайын
Мастер 1 15000 Айсайын
Механик 1 14000 Айсайын
Жәрдемші жұмысшылар 2 25000 Айсайын
Жалпы 6 83900
Өндірістік
Матор жинаушы 2 Атқарылған жұмысқаАйсайын
Теруші 1 еңбек ақы Айсайын
Қырнаушы 1 Айсайын
Электрик 1 Айсайын
Токарь 1 Айсайын
Слесарлер 10 Айсайын
Жалпы 16 1771638
4. Бизнес жоба тиімділігі
Қ. А. Яссауи өндірістік кооперативі жөндеу шеберханасының 2005 жылғы
балансті есебіне қарасақ негізгі өндіріс қорлары 7476000 теңгені құрайды.
Шаруашылық есептегі пайда беретін кәсіпорын ұйымдастыру үшін өндірісті
өркендету мақсатында 3600000 теңге инвестиция қажет. Осы қаржының шамалы
бөлігін жөндеу шеберхана өндірістік кооперативі 600 000 теңгесін
көтереді, ал қалған бөлігін 3000000 теңге сырттан тартуымыз керек. Қажетті
капитал әкелу жолдары акционерлік, комерциялық, банкілерден несие алу
арқылы несиелі қаржыландыру лизингтік қаржыландыру және т.б.
Кәсіпорын үшін капитал әкелудің ең сенімді және қауіпсіз жолы ,
қаржыларын жұмсауға әзір акционерлер іздеу. Бұл жолдың жақсылығы жұмсалған
қаржыны қайтаруды және оның үстіндегі процентін сұрайды. Осы инвестициялық
қаржыны игергеннен кейін кәсіпорын кестеде көрсетілген қаржылық
көрсеткіштермен жұмыс істейтін болады.
Активтердің рентабельділігі компания активтерін пайдалану
тиімділігін сипаттайды, оны есептеу үшін таза пайда шамасын активтердің
құнына бөлеміз.
Кәсіпорын активін негізгі өндірістік қорлар құрайды
2006 жыл %
2007 жыл %
2008 жыл %
Жеке капиталдың рентабельдігі таза пайданың жеке капиталға проценттік
дәрежедегі шамасын көрсетеді. Жеке капитал құралы;
Бір жылдан соң алынған таза пайда өндіріске жұмсалған инвестицияны
қайтаруға мүмкіншілік береді, жеке капитал көлемі 11076 мың теңге өсті.
Ал екінші жыл барысындағы (2007 жыл) таза пайда 6351мың теңге және
капитал 17427 мың теңге таза пайда алынуы керек, капитал 28265 мың тг
құрайды.
Сонда рентабельділікті анықтаймыз
2006 жыл %
2007 жыл %
2008 жыл %
Инвестициялық капитал рентабельділігі немесе жоба рентабельділігі
қаржыландыру тәсілін ескермей-ақ пайданы өзі (өндіріп) жұмсай алады. Оның
салық төменге дейінгі пайданың шамасын салымның және жеке капитална болу
арқылы табамыз.
2006 жыл %
2007 жыл %
2008 жыл %
Инвестицияның өтелу мерзімі
а=жыл
Кесте 11
Кәсіпорын жұмысының қаржылық нәтижелері
Атаулары Өлшем 2006 ж 2007 ж 2008 ж
бірлігі
Активтер рентабельділігі % 32,1 57,3 103,3
Жеке капитал рентабельділігі % 32,1 36,4 39,6
Инвестиция капиталының % 39,1 44,4 48,3
рентабельділігі
Сату жалпы көлемі Мың тг 22853,3 29399 38344,7
Тікелей (айнымалы) шығындар Мың тг 13979б6 167553 19011б3
қосындысы
Жалпы пайда Мың тг 8873,7 12647,7 19333,4
Тұрақты шығындар қосындысы Мың тг 4539,2 4903 5385,2
Салық төленгенге дейінгі пайда Мың тг 4334,5 7745 13948
Салықтар Мың тг 780,5 1394 2510
Таза пайда Мың тг 3554 6351 11438
2.5 Өндірістік коопиратив жағдайында бөлшектерді
механикалық өңдеу
2. 5.1 Дизелді қозғалтқыштардың жанармай аппаратурасын жөндеу
Айдаушы насос көптеген тракторлық және комбайындық қозғалтқыштарға
плунжерлі типтегі айдаушы насостарын пайдаланады. Насосты жөндеу
қажеттілігін осы алдын-ала сынап анықтайды. Насостың өнімділігін
жоғарылатуға және оның қысымыньң төмендеуіне алып келетін, ic-тен шыққан
клапандардың өз ұяшықтарына тығыз орнықпауы және плунжер беті мен
корпустағы ойық арасындағы саңлаудың ұлғаюы жатады.
Клапан ұяшығының тозған бетін арнайы торецты фрезамен фрездейді.
Тозған ізін кеткенше фрездегеннен кейін ұяшықты корпусты жиырумен және
пресстеумен немесе болат ұяшықты желімге қоюмен қалпына келтіреді. (сурет 5
б) клапан ұяшығын жөндеу:
а-торцтаумен; б-ұяшықты қоюмен; 1-оипаның корпусы; 2-
бағыттаушы
тығын; 3-фреза; 4-қойылмалы ұяшық; 5-клапан; 6-клапанның
қақпағы
Сурет 5. Клапан ұяшығын жөндеу
Клапанның тығыздаушы бетін пастаның және ұсақ дәнді шылфті
егеудің көмегімен плитада тозудың ізі жойылғанға дейін үйкейді. Насос
корпусындағы поршен және ойық бетінің арасындағы саңылауға жөндеусіз 0,2 мм-
ге дейін жол беріледі. Осы орайда 0,02-0,04 мм-ге тең қалыпты саңылауды
қалпына келтіру үшін корпустағы ойықты шойынды сүрткішпен пастамен тозу
іздерін жойғанға дейін үйкейді, ал плунжерді хромдаумен немесе химиялық
никельдеумен қаптайды шлифтейді. Сосын корпустағы ойықпен 6ipre үйкейді.
Поршенді типтегі тербелткіш насостарындағы едәуір жиі кездесетін
icтeн шығушылық итергіш стержені мен корпустағы ойық бетінің арасындағы
саңылаудың ұлғаюы болып табылады. Саңылау 0,02 мм-ден үлкен болған кезде
ойықты жояды және жөндеудің өлшеміндегі жаңа стержен даярлайды. Жоғары
көміртегілі болаттан жасалған стерженді ол ойыққа тығыз, күшпен отыратындай
етіп шыңдайды және шлифтейді. Бұдан кейін стержень мен ойықты 6ipre
үйкейді.
Соңғы шығарылған айдаушы насостардың итергішінің стерженін
насостың корпусында бұралатын болат тығында орналасады (сурет 6). Ecкi
конструкциялардағы насостарды ойықты бұрғымен бұрғылап конструкциясын
модернизациялауға мүмкіндік береді. Ойықтағы м 12x1,25 резбаны кесіп, болат
тығынды орнатып-та жаңалауға болады.
Насостың жұмысының нашарлауы қолмен айдайтын насостың шарикті
клапанының ұяшыққа тығыз сұғынбауынан да туындауы мүмкін. Бұл кемшілікті
цилиндрдің түбін шарик сұғынатын ойықтағы өткір жиектерін алғанға дейін
торцтау арқылы түзеді.
1-тығынның астындағы резьбалы корпус; 2-итергіштің
стержені;
3-резьбалы болат тығын; 4-төсеме.
Сурет 6. Болат тығынды және итергіш стерженді
айдаушы
насосының корпусы.
Соңғы шыққан айдаушы насостарда шарикті клапан бензинге төзімді
резеңке төсемемен алмастырылған. Ал поршендегі ақпаға резеңке сақина
орнатылған. Бұл жағдайда тозған детальдарды алмастырады. Ескі
конструкциядағы насостарда бұл тетіктіде жаңартуға болады.
Итергіштің детальдарын жөндеу итергіштің ролигі мен остің қажауын
итергіштің корпусындағы ойықта бұрауға және диаметрі ұлғайған ості
даярлауға негізделген. Итергіштің корпусын және роликті бұраудың алдында
күйдіреді, бұрап болған соң тағы да шыңдайды.
Жөнделген тербеуіш насостарды өнімділікке және максималды қысымға
тексереді. Сынау СД ТА-1 немесе СДТА-2 стендлерінде жүргізіледі, ол арнайы
кәсіпорындарда – КИ-1499 стенділерінде жүргізеді. Айдаушы насостардың
негізгі көрсеткіштері 11 кестеде келтірілген.
Кесте 11
Айдаушы насостардың негізгі көрсеткіштері
№ Айдаушы Айдаушы насостар орнатылған жанармай
насостарының маркасы
4ТН-8,5х10 УТН-5 ЯМЗ
дизельдерінде
1 Сынақ кезіндегі қондырғы 650 650 1050
білігінің айналу жиілігі,
айнмин.
2 Өнімділікті өлшеу 0,04-0,05 0,04-0,05 0,13-0,15
кезіндегі қарсы қысым,
МПа.
3 Қарсы қысыммен өнімділік,1,2 1,4 2,2
лмин ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz