Шымкент-Түркістан бағыты бойынша көліктік-экспедициялық қызмет көрсету технологиясын жетілдіру жобасы
Аннотация
Диплом жұмысының тақырыбы: Шымкент-Түркістан бағыты бойынша көліктік-
экспедициялық қызмет көрсету технологиясын жетілдіру жобасы.
Орындаған: Нұсқабаев Ғ.О., ЗСМ-14-2ку тобы
Ғылыми жетекші: т.ғ.к., аға оқытушы Джунусбеков А.А.
Қорғалу уақыты: 2016ж.
Диплом жұмысында Шымкент, Түркістан станцияларының техникалық және
пайдалану сипаттамасы келтіріле отырып, станциядағы технологиялық процесті
орындауды талдау және бақылау орындалған. Станция жұмыстарын жедел
басқару, станцияда көліктік-экспедициялық қызмет көрсетуді ұйымдастыру,
тиеу және жүк жөнелту бойынша операциялар анықталды.
Жүкті жеткізудің тасымалдау-технологиялық схемасын жобалау,
Тасымалдаушы таңдау алгоритмі дайындалды, жүкті жеткізу мерзімін анықтау
коммерциялық актілер және оларды дайындалған.
Станциядағы тіршілік қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне
ерекше көңіл бөлініп, тиісті іс-шаралар ұсынылды. Поездарды қалыптастыру
кезіндегі сұрыптау жолында қолданылатын автоматтандырылған тежегіштерді
енгізу шығындары анықталған. Жұмысты өндіріске енгізуге арналған бизнес-
жоспар дайындалды.
Дипломдық жұмыс 104 беттен тұрады, түсіндірме жазбасында 19 кесте, 19
формула, 18 сурет келтірілді.
Қолданылған әдебиеттер тізімі - 21.
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер 8
Анықтамалар 9
Шартты белгілер мен қысқартулар 10
Кіріспе 11
1 Шымкент-Түркістан теміржол бағытының техникалық-пайдалану
сипаттамасы 13
1.1 Шымкент станциясының техникалық сипаттамасы 13
1.2 Түркістан станциясының техникалық сипаттамасы 16
2 Станция жұмыстарын жедел басқару 21
2.2 Диспетчердің темiр жолдағы тәулiктiк ұтымды графигын ЭВМ
арқылы автоматты жасау технологиясы 29
2.3 Станцияның пойыз және жүк жұмыстарын жедел жоспарлау 30
3 Тасымал үрдісіндегі көліктік экспедиторлық қызметтің рөлі 32
3.1 Көліктік экспедициялық ұйымның (КЭҰ) жұмыс технологиясы.
Экспедитордың ұсынатын негізгі қызметтері 33
3.2 Көліктік қызметтің логистикалық жүйелері 34
4 Станцияда көліктік-экспедициялық қызмет көрсетуді ұйымдастыру 38
4.1 Берілген жүкті тасымалдау үшін тиімді жылжымалы құрам таңдау 38
4.2 Шымкент-Түркістан бағыты бойынша тасымал көлемін есептеу 39
4.3 Тиеу және жүк жөнелту бойынша операциялар 43
5 Жүкті жеткізудің тасымалдау-технологиялық схемасын жобалау 50
5.1 Жүк тасымалдаудың көліктік-технологиялық схемасының негізі 50
5.2 Жүкті жеткізу мерзімін анықтау 66
5.3 Қазақстан Республикасының теміржол көлігінің тариф саясаты 67
5.4 Экспедиторлық ұйымдардың қосымша қызмет көрсетуі. Кедендік
қызмет. Cақтандыру. 69
6 Еңбекті қорғау және тіршілік қауіпсіздігі 73
7 Қоршаған ортаны қорғау 81
8 Экономикалық бөлім 88
9 Бизнес жоспарлау бөлімі 95
Қорытынды 103
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 104
Нормативтік сілтемелер
Осы дипломдық жұмыста келесі сілтемелер қолданылған:
МЕМСТ 19359-80- Жол қозғалыстарын басқарудағы телеавтоматика және
автоматтандырылған жүйелер. Техникалық құралдар. Негізгі параметрлар мен
типтері. Техникалық талаптар.
ҚР СТ 1648-2007- Темір жол көлігінің автоматикасы, телемеханика және
байланыс. Техникалық жағдайы.
ҚР СТ 1651-2007 - Темір жол көлігі. Орталық диспетчерлік жүйе,
автоматтық телемеханика және байланыс, техникалық талап.
МЕМСТ 16.2.203-87- Зиянды зат шығындыларының мүмкіндік шегінен тыс
шығындылар үшін төленетін сапа.
МЕМСТ 17.2.3.02-78- Атмосфераға тасталанынатын зиянды заттардың шектік
мүмкін концентрациясы мөлшері талаптар.
Белгілер және қысқартылған мәндер
КЭО- көліктік –экспедициялық операция
МАКС - мемлекетаралық келісім сертификаты
КЭҚК -көліктік-экспедициялық қызмет көрсету
КЭҰ-көліктік экспедициялық ұйым
АҚ - Акционерлік қоғам
АРМ ТВК – тауар кассирлерінің автоматты басқару жұмыс орыны
БЕО – бас есеп орталығы
ДБЖ – деректі беру жүйелері
ДЭА-деректермен электронды алмасу
ЖВМ-жолдағы вагондық модель
ЖТҚК - жалпы техникалық қызмет көрсету
ҚТЖ-Қазақстан темір жолы
ТЖТ-темір жол транспорты
ТҚК - техникалық қызмет көрсету
ТЭМ - маневрлік тепловоз
ҰК - Ұлттық компаниясы
Анықтамалар
Көліктік-экспедициялық қызмет - көліктік ұйымның күшімен және
құралдармен орталықтырылған түрде орындалатын, негізгі тасымалдаушының
міндетіне кірмейтін, әдетте жөнелтуші мен алушының күшімен және құралдармен
орындалатын тасымалдау үрдісінің бастапқы және соңғы кезеңдерімен
байланысты, қосымша опрацияларды айтамыз. Вагон – темiр жолдармен
тасымалдауға арналған өздiгiнен жүрмейтiн тiркемелi көлiк құралы;
Логистика – бұл тауарды баратын жеріне қажетті көлемде, бүтін және
сақталған күйде белгіленген уақыт мезетінде жылдам және аз шығынмен жеткізу
өнері Жүк – жүк поезында тасымалдауға шарт бойынша қабылданған мүлiк;
Қаптама – тасымалданғанда, сақталғанда және реализацияланғанда
(сатылғанда) өнімді қоршаған ортадан және зақымданудан қорғайтын құралдар
немесе құралдар кешенін айтады. Жүк терминалы – жүк жөнелтушілер мен жүк
алушыларға қызметтер кешенін ұсынуға және аралас тасымалдауды жүзеге
асыруға арналған кірме жолдағы құрылыстар мен техникалық құралдар кешені;
Көліктік-экспедициялық операция – бұл КЭҚК қамтамасыз ететін, периодты
түрде қайталанатын аяқталған элементар іс-әрекет.
Аралас тасымалдау – тізбектей жұмыс істейтін екі немесе бірнеше
көліктермен жүк тасымалдау.
Түзу аралас тасымалдау –барлық тасымалдау көлігімен барлық жол бойында
бір тасымалдау құжатымен жүзеге асады.
Мультимодальды тасымалдау – жүктерді түсірмей аралас тасымалдау (мысалы,
контейнермен тасымалдау).
Контрейлерлік тасымалдау – автокөлік құралдарын тасымалдау.
Жүк экспедиторы - бұл басқа бір жеке немесе заңды тұлға атынан,
тасымалмен айналысатын жеке немесе заңды тұлға.
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Көлік экономиканың инфрақұрылымын құрайтын
салалардың бірі болып табылады. Қазақстанда әжептеуір дамыған көліктік жүйе
қалыптасқан оған; теміржол, автомобиль, әуе, ішкі су көлігі және құбыр
көліктері кіреді. Қазақстан көлігі республиканың салалық кешендерінің
құрылуы нәтижесінде дамыды (агроөнеркәсіптік, жанармай-энергетикалық, тау-
кен металургиялық, құрылыстық және т.б.), ол тек экономика салаларын және
өндіріс түрлерін ғана емес, сонымен қатар аумақттық кешендерді де өзара
байланыстырады. Республикадағы барлық көлік түрлерінің едәуір қарқынды
дамыған кезеңі XX-ғасырдың 70-80 жылдары болды.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңашылдығы. ТМД-ғы 90-жылдарда байқалған
экономикалық құлдырау барлық көлік түрлерінде жалпы дамуы және өсуі 1999
жылдың соңынан басталады. Соңғы 10 жылдың ішінде жүкті тасымалдау үрдісін
ұйымдастырудағы экспедиторлық қызмет және көліктік кәсіпкерліктегі
экспедиторлық капиталдың рөлі түгелдей өзгеріске ұшырады. Олар көліктегі
ғылыми техникалық төңкеріліс нәтижесінде, яғни жүк массасын контейнерге
тиеу және жүк тасымалдау үрдісін мультимодельдық технологияға ауысу. Көп
жағдайда, барлық көліктік үрдісттің сапасы мен тиімділігі жүк жөнелтуші мен
тасымалдаушыға емес, сондай - ақ тасымалдауға қатысатын бір қатар
делдалдарға байланысты.
Дипломдық жұмыстың практикалық құндылығы. Көліктік экспедиция кең
ауқымды операциялардан тұрады: жүк жөнелтуші немесе алушы қоймасындағы
қабылдап-тапсыру, көлікті стансаға кіргізіп шығару, экспедициялық-
тасымалдау құжаттарын толтыру, тасымал ақысын және алымдарды төлеу,
ақпарат, қаптау, құжаттар көшірмесін жасау және т.б. Кейбір жүк
жөнелтушілер және алушылар көліктік экспедиторлық операциялар үшін біршама
экспедиторлар штатын ұстайды. Бірақ кез-келген кәсіпкер мұндай штат ұстауға
шамасы жетпейді, сондықтан КЭҚК жүкті экспедициялауға шоғырланатын
компаниялар бар.
Дипломдық зерттеудің мақсаты. Шымкент-Түркістан темір жол бағыты бойынша
жүк тасымалдауда көліктік-экспедициялық қызмет көрсету технологиясын
жетілдіру.
Дипломдық зерттеудің міндеті. Көліктік-экспедициялық қызмет көрсету
кезінде жүкті тасымалдаудың ең тиімді жолын тауып беру.
Жүк экспедиторы экспортер мен импортер арасындағы байланыстырушы топ.
Олар мойындарына екі жақтың бірінің міндеттерін жұмыстарын алып, негізгі
қызметтерінің бірі екі жақ арасында жүк тасымалдауға келісім шарт жасау
болады. Операциялардың жөнелту және жету бекетінде, жол жөнекей
орындалатын, сондай-ақ көліктік экспедиция қызметінің толықтығына қарай:
- жергілікті - операциялар тек қана жөнелту (жету) бекетінде немесе жол
жөнекей;
- ішінара немесе толық емес - Ұйым өз мойнына қызметтің барлық түрі
емес, кейбіреуін ғана алады.
- толық - жүк жөнелтуге байланысты барлық операцияларды ұйым өз мойнына
алып, жөнелтушінің қоймасынан, алушының қоймасына дейінгі қызметке жауап
береді.
Зерттеудің нысаны. Өндірістік объектілерін ала отырып темір жол
желілерінің станциялары, темір жол телімдері, тасымалдау бөлімшелері.
Жүк экспедиторы импортер немесе экспортерға жолданып, солардың атынан
белгілі бір елге немесе белгілі бір елден жүкті тасымалдауды жүзеге
асырады, ол қызметі үшін экспедитор белгілі бір келісілген төлемақы
алады.Барлық әлемде қазіргі заманғы экспедиторларға қойылатын талап және
оқу әдістерін өзгеру үстінде, олар маманның өндірушіден тұтынушыға, бірнеше
көлік түрлерін пайдаланып сатушыдан сатып алушыға, көбінесе тасымал
келісімшартын арнайы экспедиторлық құжаттарды рәсімдеп, жүк жеткізудегі
тиімді логистикалық схема құруды талап етеді.
Жұмыстың теориялық базасы мен әдістемелік негіздері:
-көліктік объектінің техникалық құрылғыларының негізгі параметрлерін
есептеуде кәзіргі әдістемелік жолдарды қолдану;
-теміржол көлігінде жаңа техниканы енгізудегі экономикалық тиімділігін
теориясының тұжырымдарын қолдану.
Дипломдық жұмысты жазудың практикалық базасы ретінде Шымкент, Түркістан
станциялары алынды.
1 Шымкент-Түркістан теміржол бағытының техникалық-пайдалану сипаттамасы
Шымкент-Түркістан теміржол бағыты автоблокировкамен жабдықталған.
Телімдердегі пойыздар жүрісі диспетчерлік орталық арқылы басқарылады.
Теміржол бағытында ірі станциялар орналасқан, барлық станцияларда
жолаушылар операциялары орындалады. Барлық станциялар МРЦ-мен жабдықталған.
Шымкент-Түркістан теміржол телімінің жалпы ұзындығы 160 км.
Шымкент-Түркістан теліміндегі тәуліктік жолаушылар ағыны 11800 жолаушыны
құрайды. Телімдерде қаламаңдық қатынастар орындалады.
Шымкент-Түркістан желiсiнде жолаушы пойыздарына қызмет көрсету үшін ВЛ80т
сериалы локомотивтері қолданылады.
Қазығұрт
Арыс
Шымкент Бадам
Түркістан
Сурет 1.1. Шымкент-Түркістан темір жол бағытының сұлбасы
1.1 Шымкент станциясының техникалық сипаттамасы
Темір жол станциясы — тасымалдау процесінің шешуші буыны. Осы жерде бұл
тасымалдау процесі басталып, осында аяқталады, вагон ағындары өңделеді және
станцияның қалай жұмыс істейтіндігіне байланысты вагонның айналу уақыты
өзгереді де, тасмал жоспарының орындалу немесе орындалмауы да осыған
тәуелді болады. Ал станцияның өзінің жұмыс көрсеткіші оның техникалық
жарақтандырылу дәрежесіне технологияның жетілдіруіне, мамандардың
біліктілігіне, ұжымдағы еңбек тәртібінің сақталуына, ауысым бөлімшелерінің
арасындағы тығыз, өзара байланысқа, еңбекті ұйымдастыру мен басқару
деңгейіне байланысты болады.
Шымкент станциясы 31.07.1998 жылға № 552-Ц және 17.08.1998 жылға №58-Н
бұйрықтарға сәйкес жұмыс түрі бойынша жүк станциясы, ал тасымалдау көлемі
бойынша кластан тыс станция болып табылады. Станцияда бұрмашалар мен
белгілерді орталқтандырылған басқарылу жүйесіне қосылған. Станциядағы
негізгі бағыттар мен қозғалысты ұйымдастырудың негізгі құралдары
а) тақ бағытта:
Шымкент – Қорғасын - 2 жолды; 1-жол бір жақты автоблокировкасы бар,
тақ бағыттағы жолаушы және жүк поездары қозғалысы үшін, II жол - бір
жақты автоблокировкасы бар, жұп бағыттағы жолаушы және жүк поездары
қозғалысы үшін;
б) жұп бағытта:
Шымкент - Қызылсай - 2 жолды; 1-жол бір жақты автоблокировкасы бар,
тақ бағыттағы жолаушы және жүк поездары қозғалысы үшін, II жол - бір
жақты автоблокировкасы бар, жұп бағыттағы жолаушы және жүк поездары
қозғалысы үшін;
Шымкент - Қазығұрт - 1 жолды; тақ және жұп бағыттағы жүк поездары үшін
екі жақты автоблокировкасы бар.
Поездық, маневрлік және жолаушыларға қызмет көрсету жұмыстарын
қамтамасыз ету үшін станцияда бар:
- жолаушы және жүк поездарын қабылдау және жіберу үшін арналған
қабылдау-жіберу паркі;
- жүк поездарын қалыптастыруға және ажыратуға арналған, оларды
жақындау жолдарына беруге арналған сұрыптау-жіберу паркі;
- Отырар жолаушылар поездының ваондары мен жергілікті қатынастағы
жолаушылар вагондарының тұру жолдары;
- жақындау жолдарынан шығатын поездар мен вагондар тобының
қалыптастырылуы мен ажыратылуы үшін арналған жол;
- қуаты аз төбешік.
Станцияға жалпы 44 жақындау жолы қосылады. 4 жақындау жолында келесі
кәсіпорындардың локомотивтерімен қызмет көрсетіледі: Теміржол АҚ,
Ақбидай ЖШС, Шымкент-тұрғын үй-құрылысы ӨҚК, Шымкентмай АҚ.
Сондай-ақ станцияға Кедентранссервис ЖАҚ мен Казтранссервис МК
жалпы пайдаланылатын жүк алаңы да қосылады.
I – маневрлік аудан.
Оңтүстік бағыттағы маневрлік ауданда келесі операциялар орындалады:
а) жүк поездарын қалыптастыру-ажырату; құрама поездарды жинақтау,
жақындау жолдарына жіберуді қалыптастыру;
б) топтық вагондарды қалыптастыру.
Бұл ауданда жұмыстар бір локомотивтің сериялық серпілісі арқылы
жүргізіледі.
II – маневрлік аудан.
Сұрыптау жолдарының тақ бағыты, жылжымалы құрамды 9-20 жодар арасында
қалыптастырады. Бұл ауданда да бір локомотив жұмыс істейді:
а) барлық бағытта келген поездарды ажырату;
б) Тараз, Шу, Шымкент, Қазығұрт, Қорғасын, Бадам бағыттарына, Шымкент
– Тараз учаскесіне қалыптастыру;
в) тиеу және түсіру алаңына вгондарды беру;
г) “Отырар” фирмалық поездын жібері жолына қою және алу, сондай-ақ
транзиттік жолаушы және жүк поездарына вагондарды тіркеу және ажырату.
III – маневрлік аудан.
Сұрыптау паркінің жұп бағытынан жалпы пайдаланылмайтын жолдарға 192,
104, 301, 52 бұрмашалар арқылы келесі кәсіпорындардың жақындау жолдарына
вагондар беру және алу: “Шымкентмай” АҚ, “Южтекс” АҚ, “Ақмақта” АҚ, ТЭЦ-
1, ПЧ-53, НГЧ-1, “Шымкентстройторг” АОҚ, “Пищепромзаготторг-2”,
“Пищезаготпромторг” ӨК, “Шымкентжилстрой” АҚ.
IV – маневрлік аудан.
Сұрыптау паркінің тақ жағынан 97, 117, 119 бұрмашалар арқылы келесі
кәсіпорындарға қызмет көрсету: “Шымкенттара” ЖШС, “Шымкентоктан” АҚ,
“Имстальком” ААҚ, “Темиржол” АҚ, “Бірлесу” АҚ, “Абдрахманов и К” ТС,
“Кедентранссервис” ЖАҚ, ДОК АҚ, “Сана” ЖШС, ”Алтындэн” ЖШС.
Байланыс құралдары.
- диспетчерлік басқару орталығына қосылған поездық радиобайланыс;
- маневрлік радиобайланыс;
- кі жақты практік байланыс;
- маневрлік локомотив машинистімен және диспетчерлік басқару пунктімен
байланысу үшін жылжымалы байланыс құралдары;
- станция аралық байланыс;
- жалпы телефон байланыс;
- диспетчерлік байланыс;
Шымкент станциясының эксплуатациялық сипаттамасы
Шымкент станциясында келесі операциялар орындалады:
- жүк, беріліс және құрама поездарды қалыптастару және ажырату;
- жолаушы және жүк поездарын қалыптастыру;
- жақындау жолдарына вагондар жеткізу және алу;
- кіші контейнерлерді тиеу, түсіру және өңдеу;
- жолаушыларға билет стау, түсіру және отырғызу;
- багаж және почтаны түсіру, қабылдау және өткізу, сондай-ақ жолаушы
тасымалдау бойынша басқа да операцияларды орындау.
Сурет 1.2 Шымкент станциясының схемасы
1.2 Түркістан станциясының техникалық сипаттамасы
Түркістан станциясы Арыс-Қандыағаш магистарлінде орналасқан, жұмыстың
орындалуы бойынша учаскелік станцияға жатқызылады. Жұмыстың орындалу көлемі
бойынша станция 1 санатты станциялар қатарына жатқызылған. Мұнда екі жолды
Түркістан-Шорнақ, екі жолды Түркістан-Шой-Төбе айдаулары түйіседі. Айдаулар
дұрыс емес жолдағы пойыз қозғалысын реттеуге арналған құрылғылармен
жабдықталған – локомативті бағдаршам сигналдары. Станцияда екі парк жұмыс
жасайды:
1.Тақ жолаушылар және жұп жүк пойыздарының қабылдау және аттандыру
парктері 8 жолдан тұрады (1-ден 8-ге дейін);
2.Жүк поездарының іріктеу-аттандыру парктері 8 жолдан тұрады (9-шыдан 16
дейін).
Пойыздар мен вагон топтарын құру мен тарату үшін станцияларда аз қуатты
арнайы іріктеу дөңестері бар, олар іріктеу паркінің солтүстік жағынан
түйіседі.
Маневрлік жұмыс ТЭМ-2 сериялы тепловозбен жүзеге асырылады.
Кесте 1.1
Парктер мен жолдар туралы ақпараттық тізім мен олардың мамандандырылуы
Жолд Жолдарды Метр бойынша Шарт
ар №Жолдардың шектейтін ұзындықтар ты Жолдардағы құрылғылар
тағайындалуы тілшелер вагонд
арда
ғы сый
ымдылы
қ
бас тап
Транзитті Локомотив тіңТранзитті Учаскелік
қуаттылығы
бойынша
учаске
тақ жұп тақ жұп тақ жұп тақ жұп
Түркістан-Шиелі 3200 3500 5000 5100 57 57 57 57
Түркістан-Арыс 3200 3500 5500 6500 57 57 57 57
Радио байланыс маневрлік диспетчерлер мен маневрлік локомотив
станцияларының кезекшілерінің және локомотив бригадаларының арасында
орнатылады. Сонымен қатар, Түркістан станциясының локомотивті поездарының
кезекшілері жолаушылар және транзитті жүк пойыздарын қабылдайды, өңдейді
және жолға шығарады, сонымен қатар Түркістан-Арыс және Түркістан-Шиелі
учаскелерінен өтетін құрама пойыздарды таратады немесе қайта құрайды. Бөлім
тапсырмасы бойынша бос жартылай вагондарының маршруттары мен жіберу
маршруттары құрылады.
Станцияда локомотивті және транзитті локомотив поездарының бригадалары
ауысады, поездар коммерциялық және техникалық тексерістен, вагондар
жөндеуден өтеді, коммерциялық ақаулар жойылады, қажетті жағдайда жөндеуге
келмейтін вагондар қатардан шығарылады.
Жергілікті орынға келетін вагондардағы жүктер түсіріледі, ал жүктелген
вагондар құрылу жоспары бойынша жолға шығарылады.
Айырықшаланған жолдарда майда жіберулер мен контейнерлер іріктеліп, олар
жүктеліп, тиеледі. Әртүрлі категориядағы пойыздарды қабылдау және жолға
шығару сәйкес станция жолдарына мамандандырылған, олар 1 бөлімде барынша
толық баяндалған.
Жолға шығарылатын пойыздардың натурлы қағаздарын өңдеуден өткізетін
техникалық бөлімнің жұмысын автоматтандыру үшін станцияда АРМ СПВ
компьютері орнатылған. Сонымен қатар, Түркістан станциясы тасымалдауды
автоматтандырылған оперативті басқару жүйесіне кіргзілген (АСОУП). ЭВМ-де
жұмыс істеу тәртібі, олардың басқа сұрақтармен байланысы, поездар мен
поезд құжаттамаларын өңдеу мәселелері 3 бөлімде толық баяндалған.
Майда тасымалдаулы құрама вагондар жүк алаңының іріктеу платформасына
беріледі. Вагондарды өлшеу 150т таразыларда жүзеге асырылады, олар 33 жолда
орналасқан.
Бұзылған вагондарды жөндеу үшін ПТО жұмысшыларның өтініштері №171
тілшесі арқылы ВЧД беріледі.
2 Станция жұмыстарын жедел басқару
2.1 Пайдалану жұмысына басшылық
Теміржол станциясының Ережесіне сәйкес станция жұмысы поездардың
қозғалыс графиктеріне және айлық техникалық жоспарлардың құрылуына
негізделеді, онда қабылдау, аттандыру және қайта өңдеу мөлшері көрсетіледі:
поездар мен вагондар, жүктеу және түсіру, вагондардың қолданылу нормасы.
Станцияның өндірістік және шаруашылық қызметінің басшылығы жұмыстардың
тәуліктік және ауысымдық жоспарын жасайды және олардың орындалуын
бақылайды, поездардың қозғалыс қауіпсіздігі мен маневрлік жұмыстарды және
техникалық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді, техникалық құралдарды станция
басшысы және оның бекітілген міндеттері бойынша тағайындалған
орынбасарлары, инженерлер мен басқа да қызметтік тұлғалар пайдаланады.
Бірегейлік негізінде тасымалдау бөлімінің директорымен тағайындалатын
станция басшысы станция жұмысын басқарады және барлық мәселелердің
орындалуына жауап береді. Станция басшысы тасымалдау бөлімінің директорына
бағынады.
Станция басшысы міндетті:
1.Станция жұмысының технологиялық процесіне және басқа да нормативтік
құжаттамаларға сәйкес, соның ішінде ең алдымен теміржол станциясының
ережесінің негізінде станциядағы жұмысты барлық техникалық құралдардың
тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ететіндей етіп ұйымдастыру, өзінің
өндірістік тәжірибесі мен басқа да станциялардағы темір жол жүйелерін
ұтымды пайдалану.
2.Жұмысшылармен және басқа да қызметкерлермен біріге отырып, техникалық
құралдардың жағдайын поездардың қозғалыс қауіпсіздігін сақтайтындай етіп
қамтамасыз ету, ҚР темір жолдарының техникалық эксплуатациялық ережелерін,
бұйрықтар мен нұсқауларды мүлтіксіз сақтау.
3.Станция жұмыстарының поездық және жүктік жоспарларын, осы мәселе
бойынша бөлімше бастықтарының тапсырмаларын орындауды қамтамасыз ету.
4.Жүктеу және түсіруді ұйымдастыру кезінде қолданылатын Теміржол
жарғыларын, жүктерді тасымалдау ережелерін, қолданыстағы тарифтерді қатаң
сақтау, тасымалданатын жүктердің сақталуын қамтамасыз ету.
5.Кадрларды іріктеу, тәрбиелеу және оқыту бойынша жұмыстарды басқару,
олардың жүйелік білім алуын қамтамасыз ету, мамандық дәрежесін арттыру,
еңбек заңнамасын сақтау.
6.Станция жұмысшыларының арасында мемлекеттік және еңбектік білікті
бекіту, олардың қызметтік тапсырманы орындауын қадағалау, олардың
шығармашылық еңбегін қолдау және марапаттау.
7.Станция жұмысшыларын жұмысқа қабылдау және шығару туралы бұйрықтарды
қабылдау, оларды марапаттау және жазалау.
8.Қаланың, облыстың барлық мекемелерінде станция атынан өкілет болу.
9.Берліген қаржылық нұсқаулар мен ережелерге сәйкес станцияның қаржылық
құралдары мен мүліктеріне иелік ету, сенім хаттары мен әртүрлі тапсырмалар
беру.
Осы айтылғандарға байланысты станция басшысының құқықтары:
1.Станция жұмысшыларына, сонымен қатар бірқатар жұмысшы тұлғаларына ПЧ,
ВЧД, ШЧ, ЭЧ, АО, АПКТС, сонымен қатар бірқатар басқа да тұлғаларға темір
жол станциясының ережесінде көрсетілген басымдылықтарға сәйкес бұйрықтар
беру. Оның берген бұйрықтары орындалмаған жағдайда станция басшысы оларға
қызметтік ескертулер береді. Поездың қозғалыс жылдамдығына және маневр
жұмысына қауіп төнген жағдайда, жеке техникалық қауіпсіздік шаралары
сақталмаған жағдайда олар өз міндеттерін атқарудан босатылады.
2.Поездардың қозғалыс қауіпсіздігінің сақталуын және кәсіпорындарға
кіріс жолдарының жеке техникалық қауіпсіздігін сақталуын, маневрлік
жұмыстың орындалуын тексеру. Осы мәселелерге қауіп төнген жағдайда бұзылған
бөлшектер жөнделгенге дейін вагондардың берілуін тоқтату.
3.Теміржол түйіндеріндегі кәсіпорын өкілдері мен кіріс жолдарындағы
әртүрлі мәселелерге байланысты проблемаларды шешу үшін біріккен жиналыстар
ұйымдастыру.
Оперативті жұмыс бойынша станция басшысының орынбасары:
Станция басшысының ұсынуымен тасымалдау бөлімінің директормен
тағайындалады.Оның міндеттер шеңберіне келесілер кіреді:
-маневр диспетчерлері мен станция кезекшілерінің жұмысын басқару,
поездардың станцияға кедергісіз кіріуін қамтамасыз ету, технологиялық
жұмыстардың ауытқусыз орындалуына бағытталған ішкі станциялық жұмыстарды
орындау, маневрлік құралдарды рациональді қолдану.
-жергілікті вагондардың жүктеу және тиеу фронттарына уақытылы берілуін
қадағалау, жүк операциялары аяқталғаннан кейін станциядан жөнелтілгенге
дейін жинау жұмыстарын жүргізу, істен шыққан вагондарды жөндеу жолдарына
жіберу және жөндеуден өткен вагондарды жинау.
-техникалық жұмыс бөлімін басқару, соның ішінде АСОУП станциясындағы
қызметкердің қатысуымен ЭВМ дұрыс қолданылуын тексеру.
Жүк бөлімі бойынша станция басшысының орынбасары:
Станция басшысының ұсынуымен тасымалдау бөлімінің директормен
тағайындалады.Оның міндеттер шеңберіне келесілер кіреді:
1.Вагондарды жүктеуге және түсіруге арналған доспарлардың орындалуын
ұйымдастыру, клиенттермен қажетті жұмыстарды атқару.
2.Станция жолдарында, жүк алаңында, кіріс жолдарында тасымалданатын
жүктердің сақталуын қамтамасыз ету.
3.Жүк цехі қызметкерлерінің техникалық оқуын қамтамасыз ету, жұмыс
орындарында нұсқаулықтар ұйымдастыру. Жүк цехінде жұмыс істейтін
қызметкерлердің қызметтік міндеттемелерінің орындалуын жүйелік тексеру.
4.Жүк цехындағы кадрлардың құрылымын басқару.
Станцияның басты инженері:
АҚ НҚҚТЖ басшылығымен тағайындалады.
1.Жаңа ғылыми-техникалық жетістіктерге бағытталған инженерлік-техникалық
шаралар жүйесін ұйымдастыру және енгізу, прогрессивті технологияны жасау
және енгізу, станциядағы техникалық құралдар мен жылжымалы құрамның тиімді
пайдаланылуын ұйымдастыру.
2.Алдыңғы қатарлы тәжірибені оқытуды ұйымдастыру, қызметкерлердің
мамандық дәрежесін арттыруға бағытталған техникалық оқытуды ұйымдастыру,
шығармашылық және рационализациялау жұмыстарын жасау және басқару.
3.Станцияның техникалық-нұсқаулық актілерін, станцияның технологиялық
процесін, қызметтік нұсқаулық карталарды жасауды қамтамасыз ету.
4.Станцияның өткізу және қайта өңдеу қажеттіліктерінің есептерін
жүргізу, жол құралдарын, СЦБ және байланыс құралдарын дамытуға байланысты
ұсыныстар жасау, тиеу-түсіру жұмыстаын механикаландыру, отынның
шығынынбақылау.
Станция инженерінің негізгі міндеттері келесілер:
1.Станция жұмысына барлық ережелерді, жұмыстың технологиялық процесінің
нормативтерін іс-жүзінде енгізу, ұсыныстар даярлау және қажетті жағдайларда
оларды ішінара өзгерту.
2.Қызметкерлердің ТРА талабын және өндірістік маневрлік жұмыстың
орындауын бақылау, осы құжаттарға қажет уақытта сәйкес түзетулер енгізу.
3.Станция жұмысшыларының қауіпсіздігін сақтауға бағытталған іс-шаралар
жүйесін жасау және енгізу.
4.Станциядағы шығармашылық және рационализаторлық жұмысқа басшылық
жасау, келіп түскен ұсыныстарды уақытында, әрі дұрыс толтыру.
5.Өз коллективі мен басқа да станция коллективтерінің жұмыстарынан
пайдалы тәжірибелерімен алмасу.
6.Айлық, кварталды және жылдық станция жұмысының сараптамасын жасау,
вагондардың тұру кезіндегі өндірістік есептік нормасын жасау, қозғалыс
графиктеріне әсер ететін факторларды анықтау.
7.Станция басшысының орынбасарына бағынады, станция басшысымен
тағайындалады.
Станцияда бірегей ауысым жүйесі құрылған. Ауысым басшысы маневрлік
диспетчер болып табылады. Ауысым құрамына келесілер кіреді:
-маневрлік диспетчер;
-станция бойынша кезекші;
-станция бойынша кезекші операторы;
-парктердің жұп және тақ кірмелері бойынша кезекшілер;
-поездарды құрушы және оның көмекшісі;
-вагондардың қозғалыс жылдамдығын реттеушілер - 3 адам;
-техникалық бөлімнің операторы – 5 адам (есептеу бөлімі, АСУ операторы)
-поездарды қабылдаушылар – 3 адам;
-тауарлы кассир;
-жүктерді қабылдаушылар және жіберушілер – 3 адам
Ауысымда барлығы 22 адам.
Станцияның оперативті жұмысының басшысы маневрлік диспетчер және станция
кезекшісі болып табылады.
Ауысым басшысы маневрлік диспетчер болып табылады.
Маневрлік диспетчердің міндеттері №3 Диспетчерлік басшылық тарауында
айтылған.
Станция бойынша кезекші:
Поездардың қозғалысы мен станциядағы меневрлік жылжуды ұйымдастырудың
тікелей басшысы болып табылатын станция кезекшісі ҚР техникалық
эксплуатациясының Ережелерін орындай отырып, қызметкерлерге қызметтік
нұсқаулар береді, станция жұмысшыларының іс-әрекетін үздіксіз бақылай
отырып, қозғалыс қауіпсіздігі мен техникалық қауіпсіздікітің сақталуына
кепілдік беруі керек. Поездарды станция шегінде уақытылы, әрі қауіпсіз
қабылдануын, жөнелтілуін және жіберілуін басқарады, поезд локомотивтерін
депоға, сонымен қатар маневрлік қозғалыстарды ұйымдастырады.
Оның жұмысының негізгі мазмұны поездарды қабылдау және жөнелту бойынша
ауысым жоспарын орындау, операция аралық интервалдарды максимальді түрде
қысқарту және олардың график бойынша қозғалуын қамтамасыз ету болып
табылады.
Ауысым кезінде поездар мен вагондарды өңдеу бойынша жұмысшылардың
техникалық нормаларды орындауын, операция аралық интервалдарды максимальді
қысқартуды және вагонның станцияда бөгелуінің жалпы уақытын азайтуды,
поездардың өңделу уақытын жылдамдатуды ұйымдастыру болып табылады. 4-6
сағаттық кезең бойынша поездардың жөнелтілу және қабылдау жоспарын
өзгертуге қатысады. Іріктелетін поездарды станцияға маневрлік диспетчердің
келісімімен қабылдайды. Станциялық график бойынша жасалынған макетті
жүргізеді, онда транзитті поездардың қабылдау жолдары, олардың кідіруі,
депоға келген немесе деподан жөнелтілгенге дейінгі поезд локомативтерін
қолдану, сонымен қатар локомотив бригадаларына бақылау жүргізіледі.
Кезекшілік аяқталғаннан кейін жасалынған жұмыстар жайлы станция басшысына
есеп береді.
Даулы мәселелер туындаған жағдайда шешімді ауысым басшысы – маневрлік
диспетчер қабылдайды.
Парк бойынша кезекші:
Поездарды жөнелтілуге дайындауды ұйымдастырады, техникалық қызмет
көрсету бөлімінің жұмысшыларының әрекетін бақылайды (ПТО); алдыңғы
учаскелердегі поездардың қозғалыс жылдамдықтарын шектеуге байланысты
ескерутер жазады, қол қояды және олардың қолына тапсырады:
тақ ауданның парк кезекшісі – локоматив машинистеріне немесе жұп
жолаушылар және жүк поездарының көмекшілеріне;
жұп ауданның парк кезекшісі – локоматив машинистеріне немесе тақ
жолаушылар және жүк поездарының көмекшілеріне;
бақылау бланкілеріне станция операторымен бірлесе отырып кезеңдік
тексеру жұмыстарын өткізеді; өз ауданында барлық жүк және жолаушылар
поездын қабылдайды және жөнелтеді; поездардың жүктік құжаттамаларын
қабылдайды және береді; қажетті жағдайларда станция кезекшісінің бұйрығы
бойынша тыйым салынатын бағдаршам көрсеткіштерінде өтуге рұқсат береді.
Парк бойынша кезекшілер поездың натур қағазы бойынша поездар кезектесуінің
ерекше шарттарын тексеру керек, соңғылары болған жағдайда құжатты ашып,
ескерту беріп, станция кезекшісіне поездардың кезектесу шарттарына сәйкес
мәлімдеме жасауы керек.
ДСП нұсқауы бойынша тежеуіш башмактарының құрамын бекітеді және
құрылғының ақауы болған жағдайда СЦБ тілшелік ауыстыру бойынша жолдың
бостығын тексереді, поездарды қабылдау және жөнелту бойынша маршруттардың
дұрыстығын тексереді, курбель арқылы тілшелерді ауыстырып, олардың құлыппен
бекітеді.
Д С Ц
оператор Д С П Д С П П
Тауарлы бөлім П К О
жұмысшысы
ұзындығы ені биіктігі
УУК-20 6058 2438 2438 30,3 2,1
УУК-10 2991 2438 2438 14,6 1,2
УУК-5 2650 2100 2400 10,3 1,1
УУК-2,5(3) 2100 1325 2400 5,4 0,542
4.2 Шымкент -Түркістан бағыты бойынша тасымал көлемін есептеу
Кесте 4.2
Келетін және жөнелетін жүктердің атаулары
Жылдық жүк ағыны, т
Жүк атаулары
келетін жөнелетін
1. Үй заттары 20100 27000
2. Құрылғы құрылым 25600 -
бұйымдары
3. Сылақ 17270 -
4. Водоэмульссиялы бояу 16000 -
5. Универсалды желім - 19290
6. Отқа төзімді жабу - 28500
Жылдық жүк ағынын тәуліктікке айналдыру келесідей тәріппен орындалады.
Келесі формула бойынша берілген жылдық жүк ағыны негізінде тәуліктік жүк
ағыны анықталады:
, ттәу
(4.1)
мұндағы - Qжыл – жүктер бойынша берілген жылдық жүк ағыны
Кн – қалыпсыздық коэфициенті, жүк түріне және тасымал мезгіліне
сәйкес анықталады (Кн=1,2)
1.Үй заттары
ттәу
88,767 ттәу
2.Құрылғы құрылым бұйымдары
82,191 ттәу
3. Сылақ
56,778 ттәу
4. Водоэмульссиялы бояу
52,602 ттәу
5. Универсалды желім
63,419 ттәу
6. Отқа төзімді жабу
ттәу
Контейнерлер саны мына формула бойынша анықталады:
, конт
(4.2)
Ртех – орта техникалық жүктеу нормасы
Контейнерлерді техникалық жүктеу нормалары контейнерлерде
тасымалданатын жүктер үшін Жүк Тасымалдау Ережесінің №160 Жинағында
келтірілген.
Кесте 4.3
Жүктерді техникалық жүктеу нормалары
Техникалық жүктің нормасы, кг
Жүк атаулары
3 т 5 т 20 т
1. Үй заттары 2400 4000 -
2. Құрылғы құрылым - 4000 -
бұйымдары
3. Сылақтар - - 19000
4. Водоэмульсиялы бояу 2400 4000 -
5. Универсалды желім - - 19000
6. Отқа төзімді жабу - 4000 -
Шымкент-Түркістан бағыты бойынша келетін және жөнелтілетін контейнерлер
сандарын анықтаймыз;
Келу:
1. Үй заттары
2. Құрылғы құрылым бұйымдары
3. Сылақ
4. Водоэмульсиялы бояу
Жөнелу:
1. Үй заттары
2. Универсалды желім
3. Отқа төзімді жабу
Контейнерлерді тасымалдауға қажет вагондар санын анықтайық. Түркістан-
Орал бағыты бойынша 3 және 5 тонналық контейнерлерді тасымалдау үшін
платформалар қолданамыз. 20 тонналық арнайы жылжымалы құраммен
тасымалдаймыз.Осы бағыт бойынша келетін және жөнелтілетін контейнерлерді
тасымалдауға қажет вагондар санын анықтаймыз.
Вагон саны мына формула бойынша анықталады:
(4.3)
мұндағы:- 3,5 және 20 тонна контейнерлердің жалпы саны
Uконт – бір жылжымалы құрамға артылатын контейнерлер саны.
(3 т – 12 конт., 5 т – 6 конт., 20 т – 2 конт.)
Үй заттары
Келу:
Құрылғы құрылым бұйымдар
Жөнелту:
Сылақ
Келу:
Әмбебапты желім
Жөнелту:
Алынған мәліметтерді 4.4 кестесіне енгіземіз
Кесте 4.4
Есептелінген нәтиженің кестесі
№ Жүк айналымы
рбЖүк атаулары Контейнер ағыны Вагон ағыны
Келу Кету Келу Жөнелу Келу Жөнелу
1 2
Жеткізу уақытының сенімділігі 1
Тасымалдау шығындары (тарифтері) 2
Жалпы жеткізу уақыты 3
Тасымалдаушының тарифті өзгертуге (келісуге) дайындығы 4
Тасымалдаушының қаржылық тұрақтылығы 5
Жүк өңдеуге қосымша жабдығының болуы 6
Жеткізу мен жинақтау үшін қосымша қызмет түрлерінің болуы 7
Жүкті сақтауы 8
Экспедициялау деңгейі 9
Қызметкерлер біліктілігі 10
(5.1-кестенің жалғасы)
1 2
Жеткізуді талдау 11
Тасымалдаушының сервисті өзгертуге (келісуге) дайындығы 12
Маршруттардың ыңғайлылығы 13
Сервис түрлерінің болуы 14
Тапсырыстарды орындауына талдау 15
Тасымалдау қызметін ұсынуды ұйымдастыру сапасы 16
Арнайы жабдықтарының болуы 17
Сурте 5.1. Тасымалдаушы таңдау алгоритмі
Тасымалдаушыны таңдағаннан кейін жүкті жеткізудің көліктік-технологиялық
схемасы таңдалады.
Жүкті жеткізудің көліктік-технологиялық әдістерінің біреше түрлері
қолданылады:
Қазiргi заманғы жүк иесi жүктердiң жеткiзiлуiнiң және сақталуының,
мерзiмдерi, көлiктiк-экспедициялау қызмет көрсетуiнiң сапасы бойынша
көлiктiк қызмет көрсетуiне әжептәуiр қатаң талаптар қояды. Бұндай
талаптарды тек жүктердi тасымалдау бойынша қызмет көрсетулердiң толық
кешенiн ұсынатын тасымалдаушы ғана қанағаттандыра алады.
Қалыптасқан жағдайда темiр жол көлiгiндегi құмдастырылған тасымалдарды
автомобиль көлiгiмен тығыз өзара әекеттесе отырып дамыту қжет. Мұндай
тасымалдар ұсынылатын қызмет көрсетулердiң сапасы бойынша клиенттердiң
ұлғайған талаптарын және көлiктiң әр түрiнiң артықшылықтарын неғүрлым
толығырақ қанағаттандыратын жүкжөнелтушiден жүкқабылдаушыға дейiн
тартылатын үздiксiз тiзбектi құруға мүмкiндiк бередi. Темiр жол және
автомобиль көлiгiнiң өзара әрекеттесуi кезiнде бiрiншiсiнiң сенiмдiлiгi,
жылдамдығы және тасымалдық қабiлетi екiншiсiнiң икемдiлiгiмен және
жеделдiгiмен үйлесiмiн табады. Экономикалық тұрғыдан алып қарағанда, бұндай
тасымалдар тасымалдаулардың сапасын және сенiмдiлiгiн қамтамасыз етуге
талпынатын жүк иелерi үшiн де, сондай-ақ, автокөлiктiк кәсiпорын-дардың
коммерциялық қызметiн дамыту үшiн де ұтымды шешiмге айналады.
Қазақстанның әлемдiк сауда жүйесiне енуi шетелдiк мемлекеттермен сауда
көлемдерiнiң ұлғаюына әкелдi, бұл өз кезегiнде көлiктiк қамтамасыз етудi
дамыту жөнiндегi талаптарды қояды.
Осы процестегi (үдерiстегi) басымды бағыттардың бiрi - темiр жол-
автомобильдiк, темiр жол-теңiз, автомобиль-теңiз прогрессивтi құрамдалған
жүк тасымалдарын дамыту.
Көлiктiң әрқилы түрлерiнiң жұмысын үйлестiрудiң жоспарлы-экономикалық
негiзi ретiнде оларды көлiктiң әр түрi бойынша көлiктiң бiрнеше түрлерiн
қатыстыра отырып аралас қатынастардағы тасымалдарды бөлу арқылы дұрыс
жұмсауға мүмкiндiк беретiн тасымалдардың бiрыңғай жүйесi болып табылады.
Аралас тасымалдар кезiнде ауыстырмалау пунктерiнде жүктi көлiктiң бiр
түрiнен екiншiсiне өткiзе отырып, көлiктiң бiрнеше түрлерi арқылы ретiмен
жүзеге асырылады. Аралас тасымалдардың жете дамығанына қарамастан көлiк
жүйесiнде олардың онша көп емес шамалы бөлiгi ғана статистика бойынша iс
жүзiнде аралас деп есептеледi және тiкелей аралас тасымалдар деп аталады.
Тiкелей аралас тасымалдар бүкiл жүрiп өтетiн жолына арналатын бiр ғана
тасымал құжаты-жүкқұжаты арқылы ресiмделедi. Оның үстiне, тапсырыскерлердiң
(клиентура) құжаттарды қайтара ресiмдеуi қажет емес, сондықтан ауыстырмалау
пунктерiндегi жүктердiң сақталу мерзiмдерi қысқарады.
Тiкелей аралас темiр жол-автомобиль қатынастарында автомобиль көлiгiнде
немесе тiкелей темiр жол көлiгiнде басталған үдерiс (процесс) жүктiң
автомобиль көлiгiне тапсырылуынан кейiн де жалғаса бередi. Аралас темiр жол-
автомобиль тасымалдарының тиiмдiлiгiн арттыратын факторларға мыналар
жатады:
• мамандандырылған iрi автошаруашылықтарының авто-
көлiгiмен жүктердi әкелу және шығарудың орталықтандырылған
жүйесiн қолдану;
• тасымалдарды контейнерлеу және пакеттеу;
• ауыстырып тиеу, қоймалық және басқа жүк операцияларын
жақсы жарақтандырылған станциялар мен контейнерлiк пунктердiң аз
санында қызметтердi үлестiрiп отыратын және шетелде
дистрибуция орталықтары деп аталатын көлiктiк-қоймалық
базаларының ұтымды (оптимальный) торабын құру арқылы шоғыр-
ландыру;
• жүктердiң "есiктен есiкке дейiн" жеткiзiлуiн қамтамасыз
ететiн темiр жол және автомобиль көлiктерiнiң бiрлескен
кәсiпорындарын құру;
• жүктердi "дәлме-дәл уақытында" жүйесi бойынша жеткiзе
отырып тасымалдау процесi технологиясының, оны ұйымдастырудың
және басқарудың логистикалық принциптерiн (қағидаларын) қолдану.
Көлiк кешенiнiң тиiмдiлiгi мен бәсекелiк қабiлеттiлiгiн арттыру үшiн
тасымалдаудың бiртүтас технологиясы, тiкелей ауыстырып тиеу, ауыстырып
тиеусiз қатынас пайдаланыла алады. Ол, көлiктiк процестiң ақаулы
жағдайларының, ең алдымен ауыстырмалау пунктерiнде барынша азайта отырып
үздiксiз болуын қарастырады. Оның бұдан әрi дамуы жылжымалы құрамды
техникалық жетiлдiру және оның көлiктiң әрқилы түрiнде жұмыс iстеу
мүмкiндiгiне жағдай жасау жолымен жүрiп жатыр. Бұл бағыт интермодальдiк
тасымалға жатқызыла алады.
Интермодальдiк тасымалдар ретiнде бiр ғана жүк бiрлiгiнде немесе көлiк
құралымен, жүктiң өзiн көлiктiң басқа түрiне ауыстырмалау кезiнде қайтара
ауыстырып тиеусiз, жүктердi көлiктiң бiрнеше түрлерiмен тiзбектеп
тасымалдауды ұғынуға болады. Интермодальдi тасымалдардың басым бөлiгi
контейнерлiк тасымалдарға келедi.
Жүктi жеткiзудiң интермодальдiк маршрутын таңдаған кезде жүкжөнелтушiге
(тауар өндiрушi немесе түтынушы не болмаса оның агентi - экспедитор) келесi
факторларға құндық және сапалық бағалау беруiне тура келедi: жеткiзу
мерзiмi, сақталу дәрежесi, сақтандыру және қаржыландыру шарттарына, көлiк
салаларының және терминалдарының фрахтылық, маркетингтiк саясатына,
сақтаудың шарттарына және құнына, жеткiзiлiмдердiң келiсiм-шарттық
графиктерiне және т.б.
Құрамдастырылған тасымалдарды көлiктiк қызмет көрсетулердiң бәсекелiк
секторы ретiнде дамытқан жөн сияқты. Бұл үшiн мыналар қажет:
• Құрамдастырылған тасымалдарды мемлекеттiк қолдаудың
құқықтық өрiсiн дамыту;
• Құрамдастырылған тасымалдар операторы жауапкершiлi-гiнiң,
(темiр жол және автомобиль көлiгiнiң) тасымалдаушыларының өзара
жауапкершiлiгi статусы шектерiнiң заңдық анықтамасын беру;
• Құрамдастырылған тасымалдардың дамуын ынталандыра-
тын тариф жүйесiн жетiлдiру;
• Тасымалдардың белгiлi бiр субъектiлерiнiң қатысуымен нақты бағыттар
бойынша нақты тасымалдарды iске асыру жөнiнде
екi- және көпжақтық мемлекетаралық үкiметтiк деңгейдегi
мәмiлелер жасау;
• Құрамдастырылған темiр жол-автомобиль тасымалдарының
Халықаралық одағына мүшелiкке кiру.
Құрамдастырылған тасымалдар (аралас тасымалдардың тармақтық түрiнiң бiрi
ретiнде) төмендегiдей болып бөлiнедi:
Құрльқтағы қатынастар, мұнда, аралық тасушы көлiктiк бiрлiк ретiнде
арнайыландырылған немесе универсалды (әмбебап) темiр жол жылжымалы құрамы
болып табылады;
Құрлықтық-теңiз, мұнда аралық тасушы көлiктiк бiрлiк ретiнде
арнайыландырылған теңiз кемесi (темiр жол-автомобиль-паромдық көлiк
жүйелерi, лихтеровоз жүйелерi, Рофлоу және т.б.) болып табылады. Құрлықтық
құрамдастырылған тасымалдарға көлiктiк қызмет көрсететiн объектiлер -
контейнерлер, жартылай тiркемелер, контрейлерлер, роудрейлерлер,
автопоездар және басқалары жатады.
Оларды екi топқа бөледi:
-Контейнерлер және контейнерлiк прототиптерi.
Базалық критериiне сәйкес, осы iрiлендiрiлген топ өзiнiң бойында
құрамдастырылған тасымалдардың келесi түрлерiн қамтиды: контейнерлiк
тасымалдар, АСТS және Саrgо жүйелерi, ауыстырмалы шанақтар.
Контейнерлер. құрамдастырылған тасымалдардың шеңберiнде контейнерлердi
теңiз және iшкi деп жiктемелеудiң қажетi жоқ сияқты, өйткенi олардың
техникалық сипаттамаларына қойылатын қазiргi заманғы талаптар (ISO
стандарттар жүйесi) олардың толық универсалдылығын қамтамасыз етедi.
Арнайыландырылған контейнерлер - рефрижераторлар, танк-контейнерлер және
басқалары - арнайыландырылған жылжымалы құрамды қажет етпейдi, демек,
тармақтық түрлерiне бөлуi жүргiзiлмейдi.
АСТS жүйесi. Оның негiзiн роликтермен жарақтандырылған контейнердiң
прототипi және бұрылмалы рамалары бар ар-найыландырылған темiр жол
платформалары құрайды. Аталмыш технологияны жылжымалы құрамның белгiленген
бiр түрi қамтамасыз етуiне байланысты тармақтық түрлерiне бөлiнбейдi.
Саrgо жүйесi. Құрамдастырылған тасымалдардың, бұл түрi аз көлемде
жөнелтiлетiн, евротабандықтарға орналастырылатын алты жүк бiрлiгiне дейiн
сыйымдылығы бар тасымалдарға негiзделедi және универсалды платформаларды
пайдалануға мүмкiндiк бередi.
Контрейлерлер. Автокөлiк құралдарының типi бойынша: жар-тылай
тiркемелерге және толық автопоездарға (ершiктi тартқышы бар жартылай
тiркеме) бөлiнедi. Бұған қоса, құрамдастырылған тасымалдардың барлық түрi
iлеспелi және iлеспесiз деп бөлiнедi. Сөз барлық түрлерi жайлы қозғалып
отырғанымен iстiң шын мәнiсiнде бұл бөлiну нақтылы түрде тек контрейлерлi
тасымалдарды ғана қамтитыны анық. Iлеспесiздерiне жартылай тiркемелер, ал
iлеспелiлерiне – толық автопоездар жатады.
Толық автопоездар. Құрамдастырылған тасымалдардың бұл түрi барлық
контрейлерлiк тасымалдар сияқты, темiр жол жылжымалы құрамының арнайы
түрiмен қамтамасыз етiледi. Бұл төмендегiден анықталады: рұқсат етiлетiн
шектi нормаларға сәйкес бос күйiндегi автопоездар мен жартылай
тiркемелердiң биiктiгi 4 метрден аспауы тиiс. Бұл, оларды универсалды
жылжымалы құраммен тасымалдауға мүмкiндiк бермейдi, өйткенi, тиеу габаритi
сақталмайды. Темiр жол жылжымалы құрамының типi бойынша мұндай тасымалдар
"Жылжымалы тас жол" жүйесiне және төмендетiлген стационарлық алаңшасы
(қалтасы) бар арнайы платформаларды пайдаланатын технологияға бөлiнедi.
Контрейлерлiк тасымалдарды қолданудың тиiмдi саласы 25 мың тоннадан
аспайтын жылдық тасымалдар көлемiнде, автомобиль көлiгiмен 50 км шегiнде
әкелу-әкету кезiндегi темiр жол көлiгiмен 2000 километрге дейiнгi
тасымалдау қашықтығымен белгiленедi. Оның кемшiлiктерiнiң бiрi ретiнде
массасы тасымалданатын жүктiң 20-30% тiн құрайтын жартылай тiркеменi
тасымалдайтындығы есептеледi. Контрейлерлiк тасымалдарды ұйымдастырғанда
Ресей мен Беларусьтiң тәжiрибесiн пайдалануға болады.
Қазақстанның темiр жол көлiгiнде тасымалдаудың контрейлерлi технологиясын
енгiзу үшiн контрейлерлiк тасымалдың-техникалық, технологиялық және
экономикалық - үш ең маңызды ұйымдастыру аспектiлерiн айрықша бөлiп қараған
жөн. Мұндай көзқарас Қазақстандық темiр жолда контейнерлiк поездар
жүйесiнiң енгiзiлуiнiң және тиiмдi қызмет ету мәселесiнiң, мазмұнын егжей-
тегжейлi талдауға мүмкiндiк бередi.
Қазiргi кезде контрейлерлiк тасымалдарды ұйымдастыруға ерекше көңiл бөлу
қажет. Контрейлерлiк тасымалдардың экономикалық тиiмдiлiгiн бағалау жүйесiн
әзiрлеу тасымалдардың техникалық және технологиялық ерекшелiктерiне ғана
емес, сондай-ақ, осы тасымалдардың телiмдерiн байланыстыратын мәселелердiң
үлкен шеңберiне де байланысты күрделi мiндет болып табылады. Бiр жағынан,
техникалық құралдар және тасымал технологиясы контрейлерлiк тасымалдардың
тиiмдiлiгiн бағалауға мүмкiндiк беретiн экономикалық көрсеткiштердi
таңдаудағы негiзгi критерийлердiң бiрi болып табылады. Екiншi жағынан,
тасымалдың барлық қатысушыларының бiрлескен экономикалық мүдделерiн есепке
алу қажет. Темiр жол көлiгi, контрейлерлiк технологияның көмегiмен
тасымалдардың қосымша көлемдерiн тартуға тырысады; автотасымалдаушылар -
жылжымалы құрамның айналымын тездетуге және тасымалдың пайдалану шығындарын
төмендетуге, көлiктiк-экспедиторлық фирмалар - жүктердi "есiктен есiкке
дейiн" жеткiзу мерзiмдерiн қысқарту есебiнен жүк иеле-рiне қызмет көрсету
сапасын арттыруға, тасымалдың жалпы құнын төмендетуге, мемлекет -
автокөлiктiң қоршаған ортаға терiс әсерiн және автожолдарының
жүктемелiлiгiн азайтуға тырысады.
Клиент үшiн технологиялық тұрғыдан контейнерлiк тасымалдар
төмендегiлерден құралады:
тасымалдаушыны таңдаудан;
контейнерлер санын келiсiмдеуден;
-контейнерге өтiнiм беруден;
-жүктi контейнерге тиеуден;
-контейнердi вагонға дейiн жеткiзуден;
-контейнердi вагонмен жөнелту пунктiне дейiн тасымалдаудан;
-контейнердi түсiруден;
-контейнердi жүк иелерiне жеткiзуден;
-босаған контейнердi әкетуден.
Жалпы алып қарағанда, бұл сұлба барлық қатынастар түрi үшiн бiрдей:
республика көлемiндегi, экспортта және импортта. Контейнерлердiң транзиттiк
тасымалдарында кейбiр айырмашылықтар болуы мүмкiн. 5.2 және 5.3-
кестелерiнде жүктi контейнермен жөнелткендегi және оны қабылдағандағы
шамамен алынған уақыт шығындары келтiрiлген. Олардан көрiнетiнiндей,
уақыттың 30%-iне жуығы жолға (бару және қайту) жұмсалады және тағы 30%-i
жүктi тиеу түсiруге кетедi. Алайда, аса қажет болған кезде, ресiмдеуге
кететiн уақыт шығындары екi есеге азайтылуы мүмкiн.
5.2., 5.3, 5.4, 5.5 - суреттерiнде республика көлемiндегi қатынаста жүктi
жөнелту және жүктi контейнердiң (вагонның) келiп жеткенiнен соң
қабылдау технологиясының сұлбалары егжей-тегжейлi келтiрiлген. 5.6 және
5.7-суреттерде импортталатын жүктi (ол контейнерлермен де, вагондармен
де тасымалдағанда бiрдей) қабылдаудың және жүктi экспортқа жөнелтудiң
сұлбасы көрсетiледi.
Кесте 5.2
Жүктi контейнермен жөнелтудiң технологиялық сұлбасы мен хронометражы
№ Операция Уақыты
Үйзаттары Мем.жүк
1 Бос контейнердi амашинаға қою 15 мин 15 мин
2 Контейнердi жүк терминалынан әкетуге 15 мин 15 мин
өткiзу құжатын және КЭУ-16 жазып беру
3 Бос контейнердi жүкжөнелтушiге жеткiзу 1 сағат 1 сағат
4 Жүктi жүкжөнелтушiнiң қоймасында 2 сағат 2 сағат
контейнерге тиеу
5 Тиелген контейнердi терминалға қайтару 1 сағат 1 сағат
6 Тиелген контейнердi амашинадан түсiру 10 минут 10 минут
және контейнерлiк алаңшада орналастыру
7 КЭУ-16-ны есептеп шығару 10 минут 10 минут
8 Өртке қарсы құралдарымен жабдықтау, 20 минут
пломбы салу
9 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Диплом жұмысының тақырыбы: Шымкент-Түркістан бағыты бойынша көліктік-
экспедициялық қызмет көрсету технологиясын жетілдіру жобасы.
Орындаған: Нұсқабаев Ғ.О., ЗСМ-14-2ку тобы
Ғылыми жетекші: т.ғ.к., аға оқытушы Джунусбеков А.А.
Қорғалу уақыты: 2016ж.
Диплом жұмысында Шымкент, Түркістан станцияларының техникалық және
пайдалану сипаттамасы келтіріле отырып, станциядағы технологиялық процесті
орындауды талдау және бақылау орындалған. Станция жұмыстарын жедел
басқару, станцияда көліктік-экспедициялық қызмет көрсетуді ұйымдастыру,
тиеу және жүк жөнелту бойынша операциялар анықталды.
Жүкті жеткізудің тасымалдау-технологиялық схемасын жобалау,
Тасымалдаушы таңдау алгоритмі дайындалды, жүкті жеткізу мерзімін анықтау
коммерциялық актілер және оларды дайындалған.
Станциядағы тіршілік қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау мәселелеріне
ерекше көңіл бөлініп, тиісті іс-шаралар ұсынылды. Поездарды қалыптастыру
кезіндегі сұрыптау жолында қолданылатын автоматтандырылған тежегіштерді
енгізу шығындары анықталған. Жұмысты өндіріске енгізуге арналған бизнес-
жоспар дайындалды.
Дипломдық жұмыс 104 беттен тұрады, түсіндірме жазбасында 19 кесте, 19
формула, 18 сурет келтірілді.
Қолданылған әдебиеттер тізімі - 21.
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер 8
Анықтамалар 9
Шартты белгілер мен қысқартулар 10
Кіріспе 11
1 Шымкент-Түркістан теміржол бағытының техникалық-пайдалану
сипаттамасы 13
1.1 Шымкент станциясының техникалық сипаттамасы 13
1.2 Түркістан станциясының техникалық сипаттамасы 16
2 Станция жұмыстарын жедел басқару 21
2.2 Диспетчердің темiр жолдағы тәулiктiк ұтымды графигын ЭВМ
арқылы автоматты жасау технологиясы 29
2.3 Станцияның пойыз және жүк жұмыстарын жедел жоспарлау 30
3 Тасымал үрдісіндегі көліктік экспедиторлық қызметтің рөлі 32
3.1 Көліктік экспедициялық ұйымның (КЭҰ) жұмыс технологиясы.
Экспедитордың ұсынатын негізгі қызметтері 33
3.2 Көліктік қызметтің логистикалық жүйелері 34
4 Станцияда көліктік-экспедициялық қызмет көрсетуді ұйымдастыру 38
4.1 Берілген жүкті тасымалдау үшін тиімді жылжымалы құрам таңдау 38
4.2 Шымкент-Түркістан бағыты бойынша тасымал көлемін есептеу 39
4.3 Тиеу және жүк жөнелту бойынша операциялар 43
5 Жүкті жеткізудің тасымалдау-технологиялық схемасын жобалау 50
5.1 Жүк тасымалдаудың көліктік-технологиялық схемасының негізі 50
5.2 Жүкті жеткізу мерзімін анықтау 66
5.3 Қазақстан Республикасының теміржол көлігінің тариф саясаты 67
5.4 Экспедиторлық ұйымдардың қосымша қызмет көрсетуі. Кедендік
қызмет. Cақтандыру. 69
6 Еңбекті қорғау және тіршілік қауіпсіздігі 73
7 Қоршаған ортаны қорғау 81
8 Экономикалық бөлім 88
9 Бизнес жоспарлау бөлімі 95
Қорытынды 103
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 104
Нормативтік сілтемелер
Осы дипломдық жұмыста келесі сілтемелер қолданылған:
МЕМСТ 19359-80- Жол қозғалыстарын басқарудағы телеавтоматика және
автоматтандырылған жүйелер. Техникалық құралдар. Негізгі параметрлар мен
типтері. Техникалық талаптар.
ҚР СТ 1648-2007- Темір жол көлігінің автоматикасы, телемеханика және
байланыс. Техникалық жағдайы.
ҚР СТ 1651-2007 - Темір жол көлігі. Орталық диспетчерлік жүйе,
автоматтық телемеханика және байланыс, техникалық талап.
МЕМСТ 16.2.203-87- Зиянды зат шығындыларының мүмкіндік шегінен тыс
шығындылар үшін төленетін сапа.
МЕМСТ 17.2.3.02-78- Атмосфераға тасталанынатын зиянды заттардың шектік
мүмкін концентрациясы мөлшері талаптар.
Белгілер және қысқартылған мәндер
КЭО- көліктік –экспедициялық операция
МАКС - мемлекетаралық келісім сертификаты
КЭҚК -көліктік-экспедициялық қызмет көрсету
КЭҰ-көліктік экспедициялық ұйым
АҚ - Акционерлік қоғам
АРМ ТВК – тауар кассирлерінің автоматты басқару жұмыс орыны
БЕО – бас есеп орталығы
ДБЖ – деректі беру жүйелері
ДЭА-деректермен электронды алмасу
ЖВМ-жолдағы вагондық модель
ЖТҚК - жалпы техникалық қызмет көрсету
ҚТЖ-Қазақстан темір жолы
ТЖТ-темір жол транспорты
ТҚК - техникалық қызмет көрсету
ТЭМ - маневрлік тепловоз
ҰК - Ұлттық компаниясы
Анықтамалар
Көліктік-экспедициялық қызмет - көліктік ұйымның күшімен және
құралдармен орталықтырылған түрде орындалатын, негізгі тасымалдаушының
міндетіне кірмейтін, әдетте жөнелтуші мен алушының күшімен және құралдармен
орындалатын тасымалдау үрдісінің бастапқы және соңғы кезеңдерімен
байланысты, қосымша опрацияларды айтамыз. Вагон – темiр жолдармен
тасымалдауға арналған өздiгiнен жүрмейтiн тiркемелi көлiк құралы;
Логистика – бұл тауарды баратын жеріне қажетті көлемде, бүтін және
сақталған күйде белгіленген уақыт мезетінде жылдам және аз шығынмен жеткізу
өнері Жүк – жүк поезында тасымалдауға шарт бойынша қабылданған мүлiк;
Қаптама – тасымалданғанда, сақталғанда және реализацияланғанда
(сатылғанда) өнімді қоршаған ортадан және зақымданудан қорғайтын құралдар
немесе құралдар кешенін айтады. Жүк терминалы – жүк жөнелтушілер мен жүк
алушыларға қызметтер кешенін ұсынуға және аралас тасымалдауды жүзеге
асыруға арналған кірме жолдағы құрылыстар мен техникалық құралдар кешені;
Көліктік-экспедициялық операция – бұл КЭҚК қамтамасыз ететін, периодты
түрде қайталанатын аяқталған элементар іс-әрекет.
Аралас тасымалдау – тізбектей жұмыс істейтін екі немесе бірнеше
көліктермен жүк тасымалдау.
Түзу аралас тасымалдау –барлық тасымалдау көлігімен барлық жол бойында
бір тасымалдау құжатымен жүзеге асады.
Мультимодальды тасымалдау – жүктерді түсірмей аралас тасымалдау (мысалы,
контейнермен тасымалдау).
Контрейлерлік тасымалдау – автокөлік құралдарын тасымалдау.
Жүк экспедиторы - бұл басқа бір жеке немесе заңды тұлға атынан,
тасымалмен айналысатын жеке немесе заңды тұлға.
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Көлік экономиканың инфрақұрылымын құрайтын
салалардың бірі болып табылады. Қазақстанда әжептеуір дамыған көліктік жүйе
қалыптасқан оған; теміржол, автомобиль, әуе, ішкі су көлігі және құбыр
көліктері кіреді. Қазақстан көлігі республиканың салалық кешендерінің
құрылуы нәтижесінде дамыды (агроөнеркәсіптік, жанармай-энергетикалық, тау-
кен металургиялық, құрылыстық және т.б.), ол тек экономика салаларын және
өндіріс түрлерін ғана емес, сонымен қатар аумақттық кешендерді де өзара
байланыстырады. Республикадағы барлық көлік түрлерінің едәуір қарқынды
дамыған кезеңі XX-ғасырдың 70-80 жылдары болды.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңашылдығы. ТМД-ғы 90-жылдарда байқалған
экономикалық құлдырау барлық көлік түрлерінде жалпы дамуы және өсуі 1999
жылдың соңынан басталады. Соңғы 10 жылдың ішінде жүкті тасымалдау үрдісін
ұйымдастырудағы экспедиторлық қызмет және көліктік кәсіпкерліктегі
экспедиторлық капиталдың рөлі түгелдей өзгеріске ұшырады. Олар көліктегі
ғылыми техникалық төңкеріліс нәтижесінде, яғни жүк массасын контейнерге
тиеу және жүк тасымалдау үрдісін мультимодельдық технологияға ауысу. Көп
жағдайда, барлық көліктік үрдісттің сапасы мен тиімділігі жүк жөнелтуші мен
тасымалдаушыға емес, сондай - ақ тасымалдауға қатысатын бір қатар
делдалдарға байланысты.
Дипломдық жұмыстың практикалық құндылығы. Көліктік экспедиция кең
ауқымды операциялардан тұрады: жүк жөнелтуші немесе алушы қоймасындағы
қабылдап-тапсыру, көлікті стансаға кіргізіп шығару, экспедициялық-
тасымалдау құжаттарын толтыру, тасымал ақысын және алымдарды төлеу,
ақпарат, қаптау, құжаттар көшірмесін жасау және т.б. Кейбір жүк
жөнелтушілер және алушылар көліктік экспедиторлық операциялар үшін біршама
экспедиторлар штатын ұстайды. Бірақ кез-келген кәсіпкер мұндай штат ұстауға
шамасы жетпейді, сондықтан КЭҚК жүкті экспедициялауға шоғырланатын
компаниялар бар.
Дипломдық зерттеудің мақсаты. Шымкент-Түркістан темір жол бағыты бойынша
жүк тасымалдауда көліктік-экспедициялық қызмет көрсету технологиясын
жетілдіру.
Дипломдық зерттеудің міндеті. Көліктік-экспедициялық қызмет көрсету
кезінде жүкті тасымалдаудың ең тиімді жолын тауып беру.
Жүк экспедиторы экспортер мен импортер арасындағы байланыстырушы топ.
Олар мойындарына екі жақтың бірінің міндеттерін жұмыстарын алып, негізгі
қызметтерінің бірі екі жақ арасында жүк тасымалдауға келісім шарт жасау
болады. Операциялардың жөнелту және жету бекетінде, жол жөнекей
орындалатын, сондай-ақ көліктік экспедиция қызметінің толықтығына қарай:
- жергілікті - операциялар тек қана жөнелту (жету) бекетінде немесе жол
жөнекей;
- ішінара немесе толық емес - Ұйым өз мойнына қызметтің барлық түрі
емес, кейбіреуін ғана алады.
- толық - жүк жөнелтуге байланысты барлық операцияларды ұйым өз мойнына
алып, жөнелтушінің қоймасынан, алушының қоймасына дейінгі қызметке жауап
береді.
Зерттеудің нысаны. Өндірістік объектілерін ала отырып темір жол
желілерінің станциялары, темір жол телімдері, тасымалдау бөлімшелері.
Жүк экспедиторы импортер немесе экспортерға жолданып, солардың атынан
белгілі бір елге немесе белгілі бір елден жүкті тасымалдауды жүзеге
асырады, ол қызметі үшін экспедитор белгілі бір келісілген төлемақы
алады.Барлық әлемде қазіргі заманғы экспедиторларға қойылатын талап және
оқу әдістерін өзгеру үстінде, олар маманның өндірушіден тұтынушыға, бірнеше
көлік түрлерін пайдаланып сатушыдан сатып алушыға, көбінесе тасымал
келісімшартын арнайы экспедиторлық құжаттарды рәсімдеп, жүк жеткізудегі
тиімді логистикалық схема құруды талап етеді.
Жұмыстың теориялық базасы мен әдістемелік негіздері:
-көліктік объектінің техникалық құрылғыларының негізгі параметрлерін
есептеуде кәзіргі әдістемелік жолдарды қолдану;
-теміржол көлігінде жаңа техниканы енгізудегі экономикалық тиімділігін
теориясының тұжырымдарын қолдану.
Дипломдық жұмысты жазудың практикалық базасы ретінде Шымкент, Түркістан
станциялары алынды.
1 Шымкент-Түркістан теміржол бағытының техникалық-пайдалану сипаттамасы
Шымкент-Түркістан теміржол бағыты автоблокировкамен жабдықталған.
Телімдердегі пойыздар жүрісі диспетчерлік орталық арқылы басқарылады.
Теміржол бағытында ірі станциялар орналасқан, барлық станцияларда
жолаушылар операциялары орындалады. Барлық станциялар МРЦ-мен жабдықталған.
Шымкент-Түркістан теміржол телімінің жалпы ұзындығы 160 км.
Шымкент-Түркістан теліміндегі тәуліктік жолаушылар ағыны 11800 жолаушыны
құрайды. Телімдерде қаламаңдық қатынастар орындалады.
Шымкент-Түркістан желiсiнде жолаушы пойыздарына қызмет көрсету үшін ВЛ80т
сериалы локомотивтері қолданылады.
Қазығұрт
Арыс
Шымкент Бадам
Түркістан
Сурет 1.1. Шымкент-Түркістан темір жол бағытының сұлбасы
1.1 Шымкент станциясының техникалық сипаттамасы
Темір жол станциясы — тасымалдау процесінің шешуші буыны. Осы жерде бұл
тасымалдау процесі басталып, осында аяқталады, вагон ағындары өңделеді және
станцияның қалай жұмыс істейтіндігіне байланысты вагонның айналу уақыты
өзгереді де, тасмал жоспарының орындалу немесе орындалмауы да осыған
тәуелді болады. Ал станцияның өзінің жұмыс көрсеткіші оның техникалық
жарақтандырылу дәрежесіне технологияның жетілдіруіне, мамандардың
біліктілігіне, ұжымдағы еңбек тәртібінің сақталуына, ауысым бөлімшелерінің
арасындағы тығыз, өзара байланысқа, еңбекті ұйымдастыру мен басқару
деңгейіне байланысты болады.
Шымкент станциясы 31.07.1998 жылға № 552-Ц және 17.08.1998 жылға №58-Н
бұйрықтарға сәйкес жұмыс түрі бойынша жүк станциясы, ал тасымалдау көлемі
бойынша кластан тыс станция болып табылады. Станцияда бұрмашалар мен
белгілерді орталқтандырылған басқарылу жүйесіне қосылған. Станциядағы
негізгі бағыттар мен қозғалысты ұйымдастырудың негізгі құралдары
а) тақ бағытта:
Шымкент – Қорғасын - 2 жолды; 1-жол бір жақты автоблокировкасы бар,
тақ бағыттағы жолаушы және жүк поездары қозғалысы үшін, II жол - бір
жақты автоблокировкасы бар, жұп бағыттағы жолаушы және жүк поездары
қозғалысы үшін;
б) жұп бағытта:
Шымкент - Қызылсай - 2 жолды; 1-жол бір жақты автоблокировкасы бар,
тақ бағыттағы жолаушы және жүк поездары қозғалысы үшін, II жол - бір
жақты автоблокировкасы бар, жұп бағыттағы жолаушы және жүк поездары
қозғалысы үшін;
Шымкент - Қазығұрт - 1 жолды; тақ және жұп бағыттағы жүк поездары үшін
екі жақты автоблокировкасы бар.
Поездық, маневрлік және жолаушыларға қызмет көрсету жұмыстарын
қамтамасыз ету үшін станцияда бар:
- жолаушы және жүк поездарын қабылдау және жіберу үшін арналған
қабылдау-жіберу паркі;
- жүк поездарын қалыптастыруға және ажыратуға арналған, оларды
жақындау жолдарына беруге арналған сұрыптау-жіберу паркі;
- Отырар жолаушылар поездының ваондары мен жергілікті қатынастағы
жолаушылар вагондарының тұру жолдары;
- жақындау жолдарынан шығатын поездар мен вагондар тобының
қалыптастырылуы мен ажыратылуы үшін арналған жол;
- қуаты аз төбешік.
Станцияға жалпы 44 жақындау жолы қосылады. 4 жақындау жолында келесі
кәсіпорындардың локомотивтерімен қызмет көрсетіледі: Теміржол АҚ,
Ақбидай ЖШС, Шымкент-тұрғын үй-құрылысы ӨҚК, Шымкентмай АҚ.
Сондай-ақ станцияға Кедентранссервис ЖАҚ мен Казтранссервис МК
жалпы пайдаланылатын жүк алаңы да қосылады.
I – маневрлік аудан.
Оңтүстік бағыттағы маневрлік ауданда келесі операциялар орындалады:
а) жүк поездарын қалыптастыру-ажырату; құрама поездарды жинақтау,
жақындау жолдарына жіберуді қалыптастыру;
б) топтық вагондарды қалыптастыру.
Бұл ауданда жұмыстар бір локомотивтің сериялық серпілісі арқылы
жүргізіледі.
II – маневрлік аудан.
Сұрыптау жолдарының тақ бағыты, жылжымалы құрамды 9-20 жодар арасында
қалыптастырады. Бұл ауданда да бір локомотив жұмыс істейді:
а) барлық бағытта келген поездарды ажырату;
б) Тараз, Шу, Шымкент, Қазығұрт, Қорғасын, Бадам бағыттарына, Шымкент
– Тараз учаскесіне қалыптастыру;
в) тиеу және түсіру алаңына вгондарды беру;
г) “Отырар” фирмалық поездын жібері жолына қою және алу, сондай-ақ
транзиттік жолаушы және жүк поездарына вагондарды тіркеу және ажырату.
III – маневрлік аудан.
Сұрыптау паркінің жұп бағытынан жалпы пайдаланылмайтын жолдарға 192,
104, 301, 52 бұрмашалар арқылы келесі кәсіпорындардың жақындау жолдарына
вагондар беру және алу: “Шымкентмай” АҚ, “Южтекс” АҚ, “Ақмақта” АҚ, ТЭЦ-
1, ПЧ-53, НГЧ-1, “Шымкентстройторг” АОҚ, “Пищепромзаготторг-2”,
“Пищезаготпромторг” ӨК, “Шымкентжилстрой” АҚ.
IV – маневрлік аудан.
Сұрыптау паркінің тақ жағынан 97, 117, 119 бұрмашалар арқылы келесі
кәсіпорындарға қызмет көрсету: “Шымкенттара” ЖШС, “Шымкентоктан” АҚ,
“Имстальком” ААҚ, “Темиржол” АҚ, “Бірлесу” АҚ, “Абдрахманов и К” ТС,
“Кедентранссервис” ЖАҚ, ДОК АҚ, “Сана” ЖШС, ”Алтындэн” ЖШС.
Байланыс құралдары.
- диспетчерлік басқару орталығына қосылған поездық радиобайланыс;
- маневрлік радиобайланыс;
- кі жақты практік байланыс;
- маневрлік локомотив машинистімен және диспетчерлік басқару пунктімен
байланысу үшін жылжымалы байланыс құралдары;
- станция аралық байланыс;
- жалпы телефон байланыс;
- диспетчерлік байланыс;
Шымкент станциясының эксплуатациялық сипаттамасы
Шымкент станциясында келесі операциялар орындалады:
- жүк, беріліс және құрама поездарды қалыптастару және ажырату;
- жолаушы және жүк поездарын қалыптастыру;
- жақындау жолдарына вагондар жеткізу және алу;
- кіші контейнерлерді тиеу, түсіру және өңдеу;
- жолаушыларға билет стау, түсіру және отырғызу;
- багаж және почтаны түсіру, қабылдау және өткізу, сондай-ақ жолаушы
тасымалдау бойынша басқа да операцияларды орындау.
Сурет 1.2 Шымкент станциясының схемасы
1.2 Түркістан станциясының техникалық сипаттамасы
Түркістан станциясы Арыс-Қандыағаш магистарлінде орналасқан, жұмыстың
орындалуы бойынша учаскелік станцияға жатқызылады. Жұмыстың орындалу көлемі
бойынша станция 1 санатты станциялар қатарына жатқызылған. Мұнда екі жолды
Түркістан-Шорнақ, екі жолды Түркістан-Шой-Төбе айдаулары түйіседі. Айдаулар
дұрыс емес жолдағы пойыз қозғалысын реттеуге арналған құрылғылармен
жабдықталған – локомативті бағдаршам сигналдары. Станцияда екі парк жұмыс
жасайды:
1.Тақ жолаушылар және жұп жүк пойыздарының қабылдау және аттандыру
парктері 8 жолдан тұрады (1-ден 8-ге дейін);
2.Жүк поездарының іріктеу-аттандыру парктері 8 жолдан тұрады (9-шыдан 16
дейін).
Пойыздар мен вагон топтарын құру мен тарату үшін станцияларда аз қуатты
арнайы іріктеу дөңестері бар, олар іріктеу паркінің солтүстік жағынан
түйіседі.
Маневрлік жұмыс ТЭМ-2 сериялы тепловозбен жүзеге асырылады.
Кесте 1.1
Парктер мен жолдар туралы ақпараттық тізім мен олардың мамандандырылуы
Жолд Жолдарды Метр бойынша Шарт
ар №Жолдардың шектейтін ұзындықтар ты Жолдардағы құрылғылар
тағайындалуы тілшелер вагонд
арда
ғы сый
ымдылы
қ
бас тап
Транзитті Локомотив тіңТранзитті Учаскелік
қуаттылығы
бойынша
учаске
тақ жұп тақ жұп тақ жұп тақ жұп
Түркістан-Шиелі 3200 3500 5000 5100 57 57 57 57
Түркістан-Арыс 3200 3500 5500 6500 57 57 57 57
Радио байланыс маневрлік диспетчерлер мен маневрлік локомотив
станцияларының кезекшілерінің және локомотив бригадаларының арасында
орнатылады. Сонымен қатар, Түркістан станциясының локомотивті поездарының
кезекшілері жолаушылар және транзитті жүк пойыздарын қабылдайды, өңдейді
және жолға шығарады, сонымен қатар Түркістан-Арыс және Түркістан-Шиелі
учаскелерінен өтетін құрама пойыздарды таратады немесе қайта құрайды. Бөлім
тапсырмасы бойынша бос жартылай вагондарының маршруттары мен жіберу
маршруттары құрылады.
Станцияда локомотивті және транзитті локомотив поездарының бригадалары
ауысады, поездар коммерциялық және техникалық тексерістен, вагондар
жөндеуден өтеді, коммерциялық ақаулар жойылады, қажетті жағдайда жөндеуге
келмейтін вагондар қатардан шығарылады.
Жергілікті орынға келетін вагондардағы жүктер түсіріледі, ал жүктелген
вагондар құрылу жоспары бойынша жолға шығарылады.
Айырықшаланған жолдарда майда жіберулер мен контейнерлер іріктеліп, олар
жүктеліп, тиеледі. Әртүрлі категориядағы пойыздарды қабылдау және жолға
шығару сәйкес станция жолдарына мамандандырылған, олар 1 бөлімде барынша
толық баяндалған.
Жолға шығарылатын пойыздардың натурлы қағаздарын өңдеуден өткізетін
техникалық бөлімнің жұмысын автоматтандыру үшін станцияда АРМ СПВ
компьютері орнатылған. Сонымен қатар, Түркістан станциясы тасымалдауды
автоматтандырылған оперативті басқару жүйесіне кіргзілген (АСОУП). ЭВМ-де
жұмыс істеу тәртібі, олардың басқа сұрақтармен байланысы, поездар мен
поезд құжаттамаларын өңдеу мәселелері 3 бөлімде толық баяндалған.
Майда тасымалдаулы құрама вагондар жүк алаңының іріктеу платформасына
беріледі. Вагондарды өлшеу 150т таразыларда жүзеге асырылады, олар 33 жолда
орналасқан.
Бұзылған вагондарды жөндеу үшін ПТО жұмысшыларның өтініштері №171
тілшесі арқылы ВЧД беріледі.
2 Станция жұмыстарын жедел басқару
2.1 Пайдалану жұмысына басшылық
Теміржол станциясының Ережесіне сәйкес станция жұмысы поездардың
қозғалыс графиктеріне және айлық техникалық жоспарлардың құрылуына
негізделеді, онда қабылдау, аттандыру және қайта өңдеу мөлшері көрсетіледі:
поездар мен вагондар, жүктеу және түсіру, вагондардың қолданылу нормасы.
Станцияның өндірістік және шаруашылық қызметінің басшылығы жұмыстардың
тәуліктік және ауысымдық жоспарын жасайды және олардың орындалуын
бақылайды, поездардың қозғалыс қауіпсіздігі мен маневрлік жұмыстарды және
техникалық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді, техникалық құралдарды станция
басшысы және оның бекітілген міндеттері бойынша тағайындалған
орынбасарлары, инженерлер мен басқа да қызметтік тұлғалар пайдаланады.
Бірегейлік негізінде тасымалдау бөлімінің директорымен тағайындалатын
станция басшысы станция жұмысын басқарады және барлық мәселелердің
орындалуына жауап береді. Станция басшысы тасымалдау бөлімінің директорына
бағынады.
Станция басшысы міндетті:
1.Станция жұмысының технологиялық процесіне және басқа да нормативтік
құжаттамаларға сәйкес, соның ішінде ең алдымен теміржол станциясының
ережесінің негізінде станциядағы жұмысты барлық техникалық құралдардың
тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ететіндей етіп ұйымдастыру, өзінің
өндірістік тәжірибесі мен басқа да станциялардағы темір жол жүйелерін
ұтымды пайдалану.
2.Жұмысшылармен және басқа да қызметкерлермен біріге отырып, техникалық
құралдардың жағдайын поездардың қозғалыс қауіпсіздігін сақтайтындай етіп
қамтамасыз ету, ҚР темір жолдарының техникалық эксплуатациялық ережелерін,
бұйрықтар мен нұсқауларды мүлтіксіз сақтау.
3.Станция жұмыстарының поездық және жүктік жоспарларын, осы мәселе
бойынша бөлімше бастықтарының тапсырмаларын орындауды қамтамасыз ету.
4.Жүктеу және түсіруді ұйымдастыру кезінде қолданылатын Теміржол
жарғыларын, жүктерді тасымалдау ережелерін, қолданыстағы тарифтерді қатаң
сақтау, тасымалданатын жүктердің сақталуын қамтамасыз ету.
5.Кадрларды іріктеу, тәрбиелеу және оқыту бойынша жұмыстарды басқару,
олардың жүйелік білім алуын қамтамасыз ету, мамандық дәрежесін арттыру,
еңбек заңнамасын сақтау.
6.Станция жұмысшыларының арасында мемлекеттік және еңбектік білікті
бекіту, олардың қызметтік тапсырманы орындауын қадағалау, олардың
шығармашылық еңбегін қолдау және марапаттау.
7.Станция жұмысшыларын жұмысқа қабылдау және шығару туралы бұйрықтарды
қабылдау, оларды марапаттау және жазалау.
8.Қаланың, облыстың барлық мекемелерінде станция атынан өкілет болу.
9.Берліген қаржылық нұсқаулар мен ережелерге сәйкес станцияның қаржылық
құралдары мен мүліктеріне иелік ету, сенім хаттары мен әртүрлі тапсырмалар
беру.
Осы айтылғандарға байланысты станция басшысының құқықтары:
1.Станция жұмысшыларына, сонымен қатар бірқатар жұмысшы тұлғаларына ПЧ,
ВЧД, ШЧ, ЭЧ, АО, АПКТС, сонымен қатар бірқатар басқа да тұлғаларға темір
жол станциясының ережесінде көрсетілген басымдылықтарға сәйкес бұйрықтар
беру. Оның берген бұйрықтары орындалмаған жағдайда станция басшысы оларға
қызметтік ескертулер береді. Поездың қозғалыс жылдамдығына және маневр
жұмысына қауіп төнген жағдайда, жеке техникалық қауіпсіздік шаралары
сақталмаған жағдайда олар өз міндеттерін атқарудан босатылады.
2.Поездардың қозғалыс қауіпсіздігінің сақталуын және кәсіпорындарға
кіріс жолдарының жеке техникалық қауіпсіздігін сақталуын, маневрлік
жұмыстың орындалуын тексеру. Осы мәселелерге қауіп төнген жағдайда бұзылған
бөлшектер жөнделгенге дейін вагондардың берілуін тоқтату.
3.Теміржол түйіндеріндегі кәсіпорын өкілдері мен кіріс жолдарындағы
әртүрлі мәселелерге байланысты проблемаларды шешу үшін біріккен жиналыстар
ұйымдастыру.
Оперативті жұмыс бойынша станция басшысының орынбасары:
Станция басшысының ұсынуымен тасымалдау бөлімінің директормен
тағайындалады.Оның міндеттер шеңберіне келесілер кіреді:
-маневр диспетчерлері мен станция кезекшілерінің жұмысын басқару,
поездардың станцияға кедергісіз кіріуін қамтамасыз ету, технологиялық
жұмыстардың ауытқусыз орындалуына бағытталған ішкі станциялық жұмыстарды
орындау, маневрлік құралдарды рациональді қолдану.
-жергілікті вагондардың жүктеу және тиеу фронттарына уақытылы берілуін
қадағалау, жүк операциялары аяқталғаннан кейін станциядан жөнелтілгенге
дейін жинау жұмыстарын жүргізу, істен шыққан вагондарды жөндеу жолдарына
жіберу және жөндеуден өткен вагондарды жинау.
-техникалық жұмыс бөлімін басқару, соның ішінде АСОУП станциясындағы
қызметкердің қатысуымен ЭВМ дұрыс қолданылуын тексеру.
Жүк бөлімі бойынша станция басшысының орынбасары:
Станция басшысының ұсынуымен тасымалдау бөлімінің директормен
тағайындалады.Оның міндеттер шеңберіне келесілер кіреді:
1.Вагондарды жүктеуге және түсіруге арналған доспарлардың орындалуын
ұйымдастыру, клиенттермен қажетті жұмыстарды атқару.
2.Станция жолдарында, жүк алаңында, кіріс жолдарында тасымалданатын
жүктердің сақталуын қамтамасыз ету.
3.Жүк цехі қызметкерлерінің техникалық оқуын қамтамасыз ету, жұмыс
орындарында нұсқаулықтар ұйымдастыру. Жүк цехінде жұмыс істейтін
қызметкерлердің қызметтік міндеттемелерінің орындалуын жүйелік тексеру.
4.Жүк цехындағы кадрлардың құрылымын басқару.
Станцияның басты инженері:
АҚ НҚҚТЖ басшылығымен тағайындалады.
1.Жаңа ғылыми-техникалық жетістіктерге бағытталған инженерлік-техникалық
шаралар жүйесін ұйымдастыру және енгізу, прогрессивті технологияны жасау
және енгізу, станциядағы техникалық құралдар мен жылжымалы құрамның тиімді
пайдаланылуын ұйымдастыру.
2.Алдыңғы қатарлы тәжірибені оқытуды ұйымдастыру, қызметкерлердің
мамандық дәрежесін арттыруға бағытталған техникалық оқытуды ұйымдастыру,
шығармашылық және рационализациялау жұмыстарын жасау және басқару.
3.Станцияның техникалық-нұсқаулық актілерін, станцияның технологиялық
процесін, қызметтік нұсқаулық карталарды жасауды қамтамасыз ету.
4.Станцияның өткізу және қайта өңдеу қажеттіліктерінің есептерін
жүргізу, жол құралдарын, СЦБ және байланыс құралдарын дамытуға байланысты
ұсыныстар жасау, тиеу-түсіру жұмыстаын механикаландыру, отынның
шығынынбақылау.
Станция инженерінің негізгі міндеттері келесілер:
1.Станция жұмысына барлық ережелерді, жұмыстың технологиялық процесінің
нормативтерін іс-жүзінде енгізу, ұсыныстар даярлау және қажетті жағдайларда
оларды ішінара өзгерту.
2.Қызметкерлердің ТРА талабын және өндірістік маневрлік жұмыстың
орындауын бақылау, осы құжаттарға қажет уақытта сәйкес түзетулер енгізу.
3.Станция жұмысшыларының қауіпсіздігін сақтауға бағытталған іс-шаралар
жүйесін жасау және енгізу.
4.Станциядағы шығармашылық және рационализаторлық жұмысқа басшылық
жасау, келіп түскен ұсыныстарды уақытында, әрі дұрыс толтыру.
5.Өз коллективі мен басқа да станция коллективтерінің жұмыстарынан
пайдалы тәжірибелерімен алмасу.
6.Айлық, кварталды және жылдық станция жұмысының сараптамасын жасау,
вагондардың тұру кезіндегі өндірістік есептік нормасын жасау, қозғалыс
графиктеріне әсер ететін факторларды анықтау.
7.Станция басшысының орынбасарына бағынады, станция басшысымен
тағайындалады.
Станцияда бірегей ауысым жүйесі құрылған. Ауысым басшысы маневрлік
диспетчер болып табылады. Ауысым құрамына келесілер кіреді:
-маневрлік диспетчер;
-станция бойынша кезекші;
-станция бойынша кезекші операторы;
-парктердің жұп және тақ кірмелері бойынша кезекшілер;
-поездарды құрушы және оның көмекшісі;
-вагондардың қозғалыс жылдамдығын реттеушілер - 3 адам;
-техникалық бөлімнің операторы – 5 адам (есептеу бөлімі, АСУ операторы)
-поездарды қабылдаушылар – 3 адам;
-тауарлы кассир;
-жүктерді қабылдаушылар және жіберушілер – 3 адам
Ауысымда барлығы 22 адам.
Станцияның оперативті жұмысының басшысы маневрлік диспетчер және станция
кезекшісі болып табылады.
Ауысым басшысы маневрлік диспетчер болып табылады.
Маневрлік диспетчердің міндеттері №3 Диспетчерлік басшылық тарауында
айтылған.
Станция бойынша кезекші:
Поездардың қозғалысы мен станциядағы меневрлік жылжуды ұйымдастырудың
тікелей басшысы болып табылатын станция кезекшісі ҚР техникалық
эксплуатациясының Ережелерін орындай отырып, қызметкерлерге қызметтік
нұсқаулар береді, станция жұмысшыларының іс-әрекетін үздіксіз бақылай
отырып, қозғалыс қауіпсіздігі мен техникалық қауіпсіздікітің сақталуына
кепілдік беруі керек. Поездарды станция шегінде уақытылы, әрі қауіпсіз
қабылдануын, жөнелтілуін және жіберілуін басқарады, поезд локомотивтерін
депоға, сонымен қатар маневрлік қозғалыстарды ұйымдастырады.
Оның жұмысының негізгі мазмұны поездарды қабылдау және жөнелту бойынша
ауысым жоспарын орындау, операция аралық интервалдарды максимальді түрде
қысқарту және олардың график бойынша қозғалуын қамтамасыз ету болып
табылады.
Ауысым кезінде поездар мен вагондарды өңдеу бойынша жұмысшылардың
техникалық нормаларды орындауын, операция аралық интервалдарды максимальді
қысқартуды және вагонның станцияда бөгелуінің жалпы уақытын азайтуды,
поездардың өңделу уақытын жылдамдатуды ұйымдастыру болып табылады. 4-6
сағаттық кезең бойынша поездардың жөнелтілу және қабылдау жоспарын
өзгертуге қатысады. Іріктелетін поездарды станцияға маневрлік диспетчердің
келісімімен қабылдайды. Станциялық график бойынша жасалынған макетті
жүргізеді, онда транзитті поездардың қабылдау жолдары, олардың кідіруі,
депоға келген немесе деподан жөнелтілгенге дейінгі поезд локомативтерін
қолдану, сонымен қатар локомотив бригадаларына бақылау жүргізіледі.
Кезекшілік аяқталғаннан кейін жасалынған жұмыстар жайлы станция басшысына
есеп береді.
Даулы мәселелер туындаған жағдайда шешімді ауысым басшысы – маневрлік
диспетчер қабылдайды.
Парк бойынша кезекші:
Поездарды жөнелтілуге дайындауды ұйымдастырады, техникалық қызмет
көрсету бөлімінің жұмысшыларының әрекетін бақылайды (ПТО); алдыңғы
учаскелердегі поездардың қозғалыс жылдамдықтарын шектеуге байланысты
ескерутер жазады, қол қояды және олардың қолына тапсырады:
тақ ауданның парк кезекшісі – локоматив машинистеріне немесе жұп
жолаушылар және жүк поездарының көмекшілеріне;
жұп ауданның парк кезекшісі – локоматив машинистеріне немесе тақ
жолаушылар және жүк поездарының көмекшілеріне;
бақылау бланкілеріне станция операторымен бірлесе отырып кезеңдік
тексеру жұмыстарын өткізеді; өз ауданында барлық жүк және жолаушылар
поездын қабылдайды және жөнелтеді; поездардың жүктік құжаттамаларын
қабылдайды және береді; қажетті жағдайларда станция кезекшісінің бұйрығы
бойынша тыйым салынатын бағдаршам көрсеткіштерінде өтуге рұқсат береді.
Парк бойынша кезекшілер поездың натур қағазы бойынша поездар кезектесуінің
ерекше шарттарын тексеру керек, соңғылары болған жағдайда құжатты ашып,
ескерту беріп, станция кезекшісіне поездардың кезектесу шарттарына сәйкес
мәлімдеме жасауы керек.
ДСП нұсқауы бойынша тежеуіш башмактарының құрамын бекітеді және
құрылғының ақауы болған жағдайда СЦБ тілшелік ауыстыру бойынша жолдың
бостығын тексереді, поездарды қабылдау және жөнелту бойынша маршруттардың
дұрыстығын тексереді, курбель арқылы тілшелерді ауыстырып, олардың құлыппен
бекітеді.
Д С Ц
оператор Д С П Д С П П
Тауарлы бөлім П К О
жұмысшысы
ұзындығы ені биіктігі
УУК-20 6058 2438 2438 30,3 2,1
УУК-10 2991 2438 2438 14,6 1,2
УУК-5 2650 2100 2400 10,3 1,1
УУК-2,5(3) 2100 1325 2400 5,4 0,542
4.2 Шымкент -Түркістан бағыты бойынша тасымал көлемін есептеу
Кесте 4.2
Келетін және жөнелетін жүктердің атаулары
Жылдық жүк ағыны, т
Жүк атаулары
келетін жөнелетін
1. Үй заттары 20100 27000
2. Құрылғы құрылым 25600 -
бұйымдары
3. Сылақ 17270 -
4. Водоэмульссиялы бояу 16000 -
5. Универсалды желім - 19290
6. Отқа төзімді жабу - 28500
Жылдық жүк ағынын тәуліктікке айналдыру келесідей тәріппен орындалады.
Келесі формула бойынша берілген жылдық жүк ағыны негізінде тәуліктік жүк
ағыны анықталады:
, ттәу
(4.1)
мұндағы - Qжыл – жүктер бойынша берілген жылдық жүк ағыны
Кн – қалыпсыздық коэфициенті, жүк түріне және тасымал мезгіліне
сәйкес анықталады (Кн=1,2)
1.Үй заттары
ттәу
88,767 ттәу
2.Құрылғы құрылым бұйымдары
82,191 ттәу
3. Сылақ
56,778 ттәу
4. Водоэмульссиялы бояу
52,602 ттәу
5. Универсалды желім
63,419 ттәу
6. Отқа төзімді жабу
ттәу
Контейнерлер саны мына формула бойынша анықталады:
, конт
(4.2)
Ртех – орта техникалық жүктеу нормасы
Контейнерлерді техникалық жүктеу нормалары контейнерлерде
тасымалданатын жүктер үшін Жүк Тасымалдау Ережесінің №160 Жинағында
келтірілген.
Кесте 4.3
Жүктерді техникалық жүктеу нормалары
Техникалық жүктің нормасы, кг
Жүк атаулары
3 т 5 т 20 т
1. Үй заттары 2400 4000 -
2. Құрылғы құрылым - 4000 -
бұйымдары
3. Сылақтар - - 19000
4. Водоэмульсиялы бояу 2400 4000 -
5. Универсалды желім - - 19000
6. Отқа төзімді жабу - 4000 -
Шымкент-Түркістан бағыты бойынша келетін және жөнелтілетін контейнерлер
сандарын анықтаймыз;
Келу:
1. Үй заттары
2. Құрылғы құрылым бұйымдары
3. Сылақ
4. Водоэмульсиялы бояу
Жөнелу:
1. Үй заттары
2. Универсалды желім
3. Отқа төзімді жабу
Контейнерлерді тасымалдауға қажет вагондар санын анықтайық. Түркістан-
Орал бағыты бойынша 3 және 5 тонналық контейнерлерді тасымалдау үшін
платформалар қолданамыз. 20 тонналық арнайы жылжымалы құраммен
тасымалдаймыз.Осы бағыт бойынша келетін және жөнелтілетін контейнерлерді
тасымалдауға қажет вагондар санын анықтаймыз.
Вагон саны мына формула бойынша анықталады:
(4.3)
мұндағы:- 3,5 және 20 тонна контейнерлердің жалпы саны
Uконт – бір жылжымалы құрамға артылатын контейнерлер саны.
(3 т – 12 конт., 5 т – 6 конт., 20 т – 2 конт.)
Үй заттары
Келу:
Құрылғы құрылым бұйымдар
Жөнелту:
Сылақ
Келу:
Әмбебапты желім
Жөнелту:
Алынған мәліметтерді 4.4 кестесіне енгіземіз
Кесте 4.4
Есептелінген нәтиженің кестесі
№ Жүк айналымы
рбЖүк атаулары Контейнер ағыны Вагон ағыны
Келу Кету Келу Жөнелу Келу Жөнелу
1 2
Жеткізу уақытының сенімділігі 1
Тасымалдау шығындары (тарифтері) 2
Жалпы жеткізу уақыты 3
Тасымалдаушының тарифті өзгертуге (келісуге) дайындығы 4
Тасымалдаушының қаржылық тұрақтылығы 5
Жүк өңдеуге қосымша жабдығының болуы 6
Жеткізу мен жинақтау үшін қосымша қызмет түрлерінің болуы 7
Жүкті сақтауы 8
Экспедициялау деңгейі 9
Қызметкерлер біліктілігі 10
(5.1-кестенің жалғасы)
1 2
Жеткізуді талдау 11
Тасымалдаушының сервисті өзгертуге (келісуге) дайындығы 12
Маршруттардың ыңғайлылығы 13
Сервис түрлерінің болуы 14
Тапсырыстарды орындауына талдау 15
Тасымалдау қызметін ұсынуды ұйымдастыру сапасы 16
Арнайы жабдықтарының болуы 17
Сурте 5.1. Тасымалдаушы таңдау алгоритмі
Тасымалдаушыны таңдағаннан кейін жүкті жеткізудің көліктік-технологиялық
схемасы таңдалады.
Жүкті жеткізудің көліктік-технологиялық әдістерінің біреше түрлері
қолданылады:
Қазiргi заманғы жүк иесi жүктердiң жеткiзiлуiнiң және сақталуының,
мерзiмдерi, көлiктiк-экспедициялау қызмет көрсетуiнiң сапасы бойынша
көлiктiк қызмет көрсетуiне әжептәуiр қатаң талаптар қояды. Бұндай
талаптарды тек жүктердi тасымалдау бойынша қызмет көрсетулердiң толық
кешенiн ұсынатын тасымалдаушы ғана қанағаттандыра алады.
Қалыптасқан жағдайда темiр жол көлiгiндегi құмдастырылған тасымалдарды
автомобиль көлiгiмен тығыз өзара әекеттесе отырып дамыту қжет. Мұндай
тасымалдар ұсынылатын қызмет көрсетулердiң сапасы бойынша клиенттердiң
ұлғайған талаптарын және көлiктiң әр түрiнiң артықшылықтарын неғүрлым
толығырақ қанағаттандыратын жүкжөнелтушiден жүкқабылдаушыға дейiн
тартылатын үздiксiз тiзбектi құруға мүмкiндiк бередi. Темiр жол және
автомобиль көлiгiнiң өзара әрекеттесуi кезiнде бiрiншiсiнiң сенiмдiлiгi,
жылдамдығы және тасымалдық қабiлетi екiншiсiнiң икемдiлiгiмен және
жеделдiгiмен үйлесiмiн табады. Экономикалық тұрғыдан алып қарағанда, бұндай
тасымалдар тасымалдаулардың сапасын және сенiмдiлiгiн қамтамасыз етуге
талпынатын жүк иелерi үшiн де, сондай-ақ, автокөлiктiк кәсiпорын-дардың
коммерциялық қызметiн дамыту үшiн де ұтымды шешiмге айналады.
Қазақстанның әлемдiк сауда жүйесiне енуi шетелдiк мемлекеттермен сауда
көлемдерiнiң ұлғаюына әкелдi, бұл өз кезегiнде көлiктiк қамтамасыз етудi
дамыту жөнiндегi талаптарды қояды.
Осы процестегi (үдерiстегi) басымды бағыттардың бiрi - темiр жол-
автомобильдiк, темiр жол-теңiз, автомобиль-теңiз прогрессивтi құрамдалған
жүк тасымалдарын дамыту.
Көлiктiң әрқилы түрлерiнiң жұмысын үйлестiрудiң жоспарлы-экономикалық
негiзi ретiнде оларды көлiктiң әр түрi бойынша көлiктiң бiрнеше түрлерiн
қатыстыра отырып аралас қатынастардағы тасымалдарды бөлу арқылы дұрыс
жұмсауға мүмкiндiк беретiн тасымалдардың бiрыңғай жүйесi болып табылады.
Аралас тасымалдар кезiнде ауыстырмалау пунктерiнде жүктi көлiктiң бiр
түрiнен екiншiсiне өткiзе отырып, көлiктiң бiрнеше түрлерi арқылы ретiмен
жүзеге асырылады. Аралас тасымалдардың жете дамығанына қарамастан көлiк
жүйесiнде олардың онша көп емес шамалы бөлiгi ғана статистика бойынша iс
жүзiнде аралас деп есептеледi және тiкелей аралас тасымалдар деп аталады.
Тiкелей аралас тасымалдар бүкiл жүрiп өтетiн жолына арналатын бiр ғана
тасымал құжаты-жүкқұжаты арқылы ресiмделедi. Оның үстiне, тапсырыскерлердiң
(клиентура) құжаттарды қайтара ресiмдеуi қажет емес, сондықтан ауыстырмалау
пунктерiндегi жүктердiң сақталу мерзiмдерi қысқарады.
Тiкелей аралас темiр жол-автомобиль қатынастарында автомобиль көлiгiнде
немесе тiкелей темiр жол көлiгiнде басталған үдерiс (процесс) жүктiң
автомобиль көлiгiне тапсырылуынан кейiн де жалғаса бередi. Аралас темiр жол-
автомобиль тасымалдарының тиiмдiлiгiн арттыратын факторларға мыналар
жатады:
• мамандандырылған iрi автошаруашылықтарының авто-
көлiгiмен жүктердi әкелу және шығарудың орталықтандырылған
жүйесiн қолдану;
• тасымалдарды контейнерлеу және пакеттеу;
• ауыстырып тиеу, қоймалық және басқа жүк операцияларын
жақсы жарақтандырылған станциялар мен контейнерлiк пунктердiң аз
санында қызметтердi үлестiрiп отыратын және шетелде
дистрибуция орталықтары деп аталатын көлiктiк-қоймалық
базаларының ұтымды (оптимальный) торабын құру арқылы шоғыр-
ландыру;
• жүктердiң "есiктен есiкке дейiн" жеткiзiлуiн қамтамасыз
ететiн темiр жол және автомобиль көлiктерiнiң бiрлескен
кәсiпорындарын құру;
• жүктердi "дәлме-дәл уақытында" жүйесi бойынша жеткiзе
отырып тасымалдау процесi технологиясының, оны ұйымдастырудың
және басқарудың логистикалық принциптерiн (қағидаларын) қолдану.
Көлiк кешенiнiң тиiмдiлiгi мен бәсекелiк қабiлеттiлiгiн арттыру үшiн
тасымалдаудың бiртүтас технологиясы, тiкелей ауыстырып тиеу, ауыстырып
тиеусiз қатынас пайдаланыла алады. Ол, көлiктiк процестiң ақаулы
жағдайларының, ең алдымен ауыстырмалау пунктерiнде барынша азайта отырып
үздiксiз болуын қарастырады. Оның бұдан әрi дамуы жылжымалы құрамды
техникалық жетiлдiру және оның көлiктiң әрқилы түрiнде жұмыс iстеу
мүмкiндiгiне жағдай жасау жолымен жүрiп жатыр. Бұл бағыт интермодальдiк
тасымалға жатқызыла алады.
Интермодальдiк тасымалдар ретiнде бiр ғана жүк бiрлiгiнде немесе көлiк
құралымен, жүктiң өзiн көлiктiң басқа түрiне ауыстырмалау кезiнде қайтара
ауыстырып тиеусiз, жүктердi көлiктiң бiрнеше түрлерiмен тiзбектеп
тасымалдауды ұғынуға болады. Интермодальдi тасымалдардың басым бөлiгi
контейнерлiк тасымалдарға келедi.
Жүктi жеткiзудiң интермодальдiк маршрутын таңдаған кезде жүкжөнелтушiге
(тауар өндiрушi немесе түтынушы не болмаса оның агентi - экспедитор) келесi
факторларға құндық және сапалық бағалау беруiне тура келедi: жеткiзу
мерзiмi, сақталу дәрежесi, сақтандыру және қаржыландыру шарттарына, көлiк
салаларының және терминалдарының фрахтылық, маркетингтiк саясатына,
сақтаудың шарттарына және құнына, жеткiзiлiмдердiң келiсiм-шарттық
графиктерiне және т.б.
Құрамдастырылған тасымалдарды көлiктiк қызмет көрсетулердiң бәсекелiк
секторы ретiнде дамытқан жөн сияқты. Бұл үшiн мыналар қажет:
• Құрамдастырылған тасымалдарды мемлекеттiк қолдаудың
құқықтық өрiсiн дамыту;
• Құрамдастырылған тасымалдар операторы жауапкершiлi-гiнiң,
(темiр жол және автомобиль көлiгiнiң) тасымалдаушыларының өзара
жауапкершiлiгi статусы шектерiнiң заңдық анықтамасын беру;
• Құрамдастырылған тасымалдардың дамуын ынталандыра-
тын тариф жүйесiн жетiлдiру;
• Тасымалдардың белгiлi бiр субъектiлерiнiң қатысуымен нақты бағыттар
бойынша нақты тасымалдарды iске асыру жөнiнде
екi- және көпжақтық мемлекетаралық үкiметтiк деңгейдегi
мәмiлелер жасау;
• Құрамдастырылған темiр жол-автомобиль тасымалдарының
Халықаралық одағына мүшелiкке кiру.
Құрамдастырылған тасымалдар (аралас тасымалдардың тармақтық түрiнiң бiрi
ретiнде) төмендегiдей болып бөлiнедi:
Құрльқтағы қатынастар, мұнда, аралық тасушы көлiктiк бiрлiк ретiнде
арнайыландырылған немесе универсалды (әмбебап) темiр жол жылжымалы құрамы
болып табылады;
Құрлықтық-теңiз, мұнда аралық тасушы көлiктiк бiрлiк ретiнде
арнайыландырылған теңiз кемесi (темiр жол-автомобиль-паромдық көлiк
жүйелерi, лихтеровоз жүйелерi, Рофлоу және т.б.) болып табылады. Құрлықтық
құрамдастырылған тасымалдарға көлiктiк қызмет көрсететiн объектiлер -
контейнерлер, жартылай тiркемелер, контрейлерлер, роудрейлерлер,
автопоездар және басқалары жатады.
Оларды екi топқа бөледi:
-Контейнерлер және контейнерлiк прототиптерi.
Базалық критериiне сәйкес, осы iрiлендiрiлген топ өзiнiң бойында
құрамдастырылған тасымалдардың келесi түрлерiн қамтиды: контейнерлiк
тасымалдар, АСТS және Саrgо жүйелерi, ауыстырмалы шанақтар.
Контейнерлер. құрамдастырылған тасымалдардың шеңберiнде контейнерлердi
теңiз және iшкi деп жiктемелеудiң қажетi жоқ сияқты, өйткенi олардың
техникалық сипаттамаларына қойылатын қазiргi заманғы талаптар (ISO
стандарттар жүйесi) олардың толық универсалдылығын қамтамасыз етедi.
Арнайыландырылған контейнерлер - рефрижераторлар, танк-контейнерлер және
басқалары - арнайыландырылған жылжымалы құрамды қажет етпейдi, демек,
тармақтық түрлерiне бөлуi жүргiзiлмейдi.
АСТS жүйесi. Оның негiзiн роликтермен жарақтандырылған контейнердiң
прототипi және бұрылмалы рамалары бар ар-найыландырылған темiр жол
платформалары құрайды. Аталмыш технологияны жылжымалы құрамның белгiленген
бiр түрi қамтамасыз етуiне байланысты тармақтық түрлерiне бөлiнбейдi.
Саrgо жүйесi. Құрамдастырылған тасымалдардың, бұл түрi аз көлемде
жөнелтiлетiн, евротабандықтарға орналастырылатын алты жүк бiрлiгiне дейiн
сыйымдылығы бар тасымалдарға негiзделедi және универсалды платформаларды
пайдалануға мүмкiндiк бередi.
Контрейлерлер. Автокөлiк құралдарының типi бойынша: жар-тылай
тiркемелерге және толық автопоездарға (ершiктi тартқышы бар жартылай
тiркеме) бөлiнедi. Бұған қоса, құрамдастырылған тасымалдардың барлық түрi
iлеспелi және iлеспесiз деп бөлiнедi. Сөз барлық түрлерi жайлы қозғалып
отырғанымен iстiң шын мәнiсiнде бұл бөлiну нақтылы түрде тек контрейлерлi
тасымалдарды ғана қамтитыны анық. Iлеспесiздерiне жартылай тiркемелер, ал
iлеспелiлерiне – толық автопоездар жатады.
Толық автопоездар. Құрамдастырылған тасымалдардың бұл түрi барлық
контрейлерлiк тасымалдар сияқты, темiр жол жылжымалы құрамының арнайы
түрiмен қамтамасыз етiледi. Бұл төмендегiден анықталады: рұқсат етiлетiн
шектi нормаларға сәйкес бос күйiндегi автопоездар мен жартылай
тiркемелердiң биiктiгi 4 метрден аспауы тиiс. Бұл, оларды универсалды
жылжымалы құраммен тасымалдауға мүмкiндiк бермейдi, өйткенi, тиеу габаритi
сақталмайды. Темiр жол жылжымалы құрамының типi бойынша мұндай тасымалдар
"Жылжымалы тас жол" жүйесiне және төмендетiлген стационарлық алаңшасы
(қалтасы) бар арнайы платформаларды пайдаланатын технологияға бөлiнедi.
Контрейлерлiк тасымалдарды қолданудың тиiмдi саласы 25 мың тоннадан
аспайтын жылдық тасымалдар көлемiнде, автомобиль көлiгiмен 50 км шегiнде
әкелу-әкету кезiндегi темiр жол көлiгiмен 2000 километрге дейiнгi
тасымалдау қашықтығымен белгiленедi. Оның кемшiлiктерiнiң бiрi ретiнде
массасы тасымалданатын жүктiң 20-30% тiн құрайтын жартылай тiркеменi
тасымалдайтындығы есептеледi. Контрейлерлiк тасымалдарды ұйымдастырғанда
Ресей мен Беларусьтiң тәжiрибесiн пайдалануға болады.
Қазақстанның темiр жол көлiгiнде тасымалдаудың контрейлерлi технологиясын
енгiзу үшiн контрейлерлiк тасымалдың-техникалық, технологиялық және
экономикалық - үш ең маңызды ұйымдастыру аспектiлерiн айрықша бөлiп қараған
жөн. Мұндай көзқарас Қазақстандық темiр жолда контейнерлiк поездар
жүйесiнiң енгiзiлуiнiң және тиiмдi қызмет ету мәселесiнiң, мазмұнын егжей-
тегжейлi талдауға мүмкiндiк бередi.
Қазiргi кезде контрейлерлiк тасымалдарды ұйымдастыруға ерекше көңiл бөлу
қажет. Контрейлерлiк тасымалдардың экономикалық тиiмдiлiгiн бағалау жүйесiн
әзiрлеу тасымалдардың техникалық және технологиялық ерекшелiктерiне ғана
емес, сондай-ақ, осы тасымалдардың телiмдерiн байланыстыратын мәселелердiң
үлкен шеңберiне де байланысты күрделi мiндет болып табылады. Бiр жағынан,
техникалық құралдар және тасымал технологиясы контрейлерлiк тасымалдардың
тиiмдiлiгiн бағалауға мүмкiндiк беретiн экономикалық көрсеткiштердi
таңдаудағы негiзгi критерийлердiң бiрi болып табылады. Екiншi жағынан,
тасымалдың барлық қатысушыларының бiрлескен экономикалық мүдделерiн есепке
алу қажет. Темiр жол көлiгi, контрейлерлiк технологияның көмегiмен
тасымалдардың қосымша көлемдерiн тартуға тырысады; автотасымалдаушылар -
жылжымалы құрамның айналымын тездетуге және тасымалдың пайдалану шығындарын
төмендетуге, көлiктiк-экспедиторлық фирмалар - жүктердi "есiктен есiкке
дейiн" жеткiзу мерзiмдерiн қысқарту есебiнен жүк иеле-рiне қызмет көрсету
сапасын арттыруға, тасымалдың жалпы құнын төмендетуге, мемлекет -
автокөлiктiң қоршаған ортаға терiс әсерiн және автожолдарының
жүктемелiлiгiн азайтуға тырысады.
Клиент үшiн технологиялық тұрғыдан контейнерлiк тасымалдар
төмендегiлерден құралады:
тасымалдаушыны таңдаудан;
контейнерлер санын келiсiмдеуден;
-контейнерге өтiнiм беруден;
-жүктi контейнерге тиеуден;
-контейнердi вагонға дейiн жеткiзуден;
-контейнердi вагонмен жөнелту пунктiне дейiн тасымалдаудан;
-контейнердi түсiруден;
-контейнердi жүк иелерiне жеткiзуден;
-босаған контейнердi әкетуден.
Жалпы алып қарағанда, бұл сұлба барлық қатынастар түрi үшiн бiрдей:
республика көлемiндегi, экспортта және импортта. Контейнерлердiң транзиттiк
тасымалдарында кейбiр айырмашылықтар болуы мүмкiн. 5.2 және 5.3-
кестелерiнде жүктi контейнермен жөнелткендегi және оны қабылдағандағы
шамамен алынған уақыт шығындары келтiрiлген. Олардан көрiнетiнiндей,
уақыттың 30%-iне жуығы жолға (бару және қайту) жұмсалады және тағы 30%-i
жүктi тиеу түсiруге кетедi. Алайда, аса қажет болған кезде, ресiмдеуге
кететiн уақыт шығындары екi есеге азайтылуы мүмкiн.
5.2., 5.3, 5.4, 5.5 - суреттерiнде республика көлемiндегi қатынаста жүктi
жөнелту және жүктi контейнердiң (вагонның) келiп жеткенiнен соң
қабылдау технологиясының сұлбалары егжей-тегжейлi келтiрiлген. 5.6 және
5.7-суреттерде импортталатын жүктi (ол контейнерлермен де, вагондармен
де тасымалдағанда бiрдей) қабылдаудың және жүктi экспортқа жөнелтудiң
сұлбасы көрсетiледi.
Кесте 5.2
Жүктi контейнермен жөнелтудiң технологиялық сұлбасы мен хронометражы
№ Операция Уақыты
Үйзаттары Мем.жүк
1 Бос контейнердi амашинаға қою 15 мин 15 мин
2 Контейнердi жүк терминалынан әкетуге 15 мин 15 мин
өткiзу құжатын және КЭУ-16 жазып беру
3 Бос контейнердi жүкжөнелтушiге жеткiзу 1 сағат 1 сағат
4 Жүктi жүкжөнелтушiнiң қоймасында 2 сағат 2 сағат
контейнерге тиеу
5 Тиелген контейнердi терминалға қайтару 1 сағат 1 сағат
6 Тиелген контейнердi амашинадан түсiру 10 минут 10 минут
және контейнерлiк алаңшада орналастыру
7 КЭУ-16-ны есептеп шығару 10 минут 10 минут
8 Өртке қарсы құралдарымен жабдықтау, 20 минут
пломбы салу
9 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz