Жолаушылар айналымын сараптамалау
КІРІСПЕ
Тарихи тұрғыдан алғанда, еліміздің аумағы арқылы шығыстан батысқа және
кері қарай көлік легі тоқтаусыз өтіп жатты, ал олардың жылжу жиілігі
азаятын емес. Қазақстанның міндеті отандық көлік – коммуникация кешенінің
бәсекелестік қабілетін және аумағымыз арқылы өететін сауда легінің ұлғаюын
қамтамасыз етуде.
Автомобиль көлігі қалалардағы, сондай-ақ ауылдық жерлердегі тұрғындар
үшін зор маңызға ие болуда. Ол халықтың экономикалық және мәдени тұрмыстық
өмірін көтеруге, қала мен ауыл арасындағы әлеуметтік-экономикалық және
мәдени дамуындағы қарама-қайшылықты аластатуға, орталық облыстар мен
еліміздің шалғай жатқан аудандарындағы тұрғындардың өміріндегі жағдайларды
теңестіруге септігін тигізеді. Автомобиль көлігінің басты міндеті халық
шаруашылығы мен тұрғындардың жүктерді материалдық және еңбек қорларының
мүмкін боларлық ең төмен шығындарын пайдалана отырып тасымалдаудағы
қажеттілігін сапалы және уақытылы қамтамасыз ету болып табылады. Бұл
мәселені шешу жалпы пайдаланудағы автомобиль көлігін дамытуды жүк және
тауар айналымдарын арттыруды, материалды-техникалық негізді бекітуді және
көлік кәсіпорындарында шоғырландыруды жылжымалы тізбектің техникалық
баптауы мен жөндеуін жақсартуды талап етеді.
Автомобиль көліктерінің алдында тұрған маңызды мақсаттардың бірі ол,
автокөліктердің пайдалану сенімділігін жоғарылату. Бұл мәселенің шешуі бір
жағынан автокөлік өнеркәсібінің автокөлік шығаруынан қамтамасыз етіледі,
басқа жағынан автокөлігінің жылжымалы құралдарының техникалық пайдалануының
әдістерін жетілдіру арқылы жылжымалы құралдарды дұрыс жағдайда күту үшін,
керекті өндірісті базаның жасауын талап етеді және де прогресивті қорларды
сақтайтын технологиялық процестерді кең пайдалануын, өндірістік
процесстерді автоматизациялау, жұмысшылардың мамандығын көтеру, жол салуды
кеңейту және сапасын көтеру.
Бұрынғы Кеңес Одағында автокөлік өнеркәсібі жиырмасыншы жылдардың
бірінші жартысында құрыла бастады. Одақ күйрегеннен кейін Қазақстан
өнеркәсібі автокөлік шығару тарихын жоғалтты. Қазақстан егемендік алғалы
бері автокөлік шығаратын бірде-бір заводттар салынған жоқ. Үкіметтің
автокөлік өнеркәсіптер мәселесінің шешімін оңай жолын тауып автобустарды
сатып ала бастады. Әрине бұл жол ыңғайлы болған шығар, бірақ Қазақстандағы
автокөлік өнеркәсібінің дамуы тоқтап қалды.
Техникалық пайдалану автомобиль көлігі жүйесінің бірегей түрі болып
табылады. Автомобиль көлігінің алдында тұрған маңызды мәселелердің бірі
автомобильдердің пайдалану сенімділігін арттыру және оны ұстауға кететін
шығындарды төмендету болып табылады.
Дегенмен, автобус паркінің техникалық күйін жақсарту өте баяу
жүргізілуде. Бұл мәселені шешу бір жағынан сенімділігі жоғары автомобиль-
дерді шығару, ал екінші жағынан автомобильдерді техникалық пайдалану
әдістерін жетілдіру, еңбек өнімділігін арттыру, техникалық баптау және
жөндеу жұмыстарының еңбек сыйымдылығын төмендету, автобустардың жөндеу
аралық жүрісін арттыру есебінен қамтамасыз етіледі. Нұсқалған шарттарға
қосымша жылжымалы тізбекті ақаусыз күйде демеуге қажетті өндірістік негізді
құруды, өндірістік процесстерді механикаландыру және автоматтандыру
құралдарын кеңінен енгізуді талап етеді. Қазіргі уақытта АЖТК-дағы
өндірістік процесстерді механикаландыру деңгейі салыстырмалы түрде шамалы
ғана, жұмыстардың түрлері бойынша 50 пайызға жуық шаманы құрайды.
Техникалық баптау мен жөндеуінің пайдалану процессі өндірісті одан әрі
автоматтандыру және механикаландыру еңбек өнімділігін және жөндеу сапасын
арттыруға қажетті технологиялық аспаптар мен жабдықтарды қолдануды
қарастыруда. Дипломдық жобаның таңдалған тақырыбынан шыға отырып,
техникалық баптау тиімділігін арттыру жолдарын іздестіру және ТҚ-дың
технологиялық процесін механикаландыру АЖТК-дағы жекеленген мәселелердің
бірі болып табылады деген қорытынды жасауға болады.
Белгілі-бір дәрежеде бұл сала біршама дамыған, ол ұзақ мерзімдік
келешекте Жан-жақты өсу стратегиясына ілесуге тиіс, мұның өзі ұлттық
нарықта жан-жақты жетілдіруге және біздің көлік пен коммуникациялық
қызметімізге ден қоятын жаңа нарықтарды іздеуге салды. Бұл стратегия
автомобиль жасау, туризм, қызмет жүйесі, жол және күрделі құрылыс салаларын
барған сайын дамытуға және отандық сенімнің құнындағы көлік шығысын
кемітуге жәрдемдесетін болады.
Автокөлік жолдары және автокөлікке жасалған Қазақстан-2030
стратегиясының бағдарламасы мынадай:
- автомибиль жолдарын шапшаң аралықтар құру арқылы халықаралық
тасымалдауды қамтамасыз ететін бағыттарды дамыту;
- жекеменшік автомагистральдар салу, қазіргі барларын жекешелендіру
мен концессияға беру жөніндегі жұмыстарды бастау, оларға осы заманғы
халықаралықтар талаптар деңгейінде қызмет көрсетілуін қамтамасыз ету.
1. ЖОБАНЫ ТЕХНИКО – ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1 Қаратау Ақ жол ЖШС-ның түзілу және даму тарихы
Шолақтау поселкіесіндегі көлік кәсіпорны 1956 жылдың тамыз айында
ұйымдастырылған болатын, ал алғашқы автобустар 1963 жылы келіп түскен (КаВЗ
– 651 маркалы). Қаратау қаласында екі алғашқы бағытжолдар ашылған, бұлар №1
Кольцевая және Свердлова бағытжолдары.
Мұнан кейінгі жылдары жоспарлық түрде КаВЗ және ЛиАЗ -158 автобустары
алынып, қалалық автобустардың бағытжолдары біршама кеңейе түскен. Бұдан
басқа, Қаратау тау–кен–химия комбинаты мен құрылысшыларға қызмет
көрсетіле бастады. 1968 жылдың басына қарай жолаушылар көлігі өсіп, оны жүк
көлігімен бірлесе пайдалау қиындай түскен.
Қаратау Ақ жол ЖШС 1968 жылдың 24 сәуірінде Жамбыл жолаушылар
тасымалдайтын өндірістік автотресті жөніндегі №145 бұйрықтың негізінде
шаруашылық есебіндегі жолаушылар автоколоннасы деген атау берілді. Ол кезде
27 автобус, 3 жеңіл такси, 5 жүк машинасы бар болатын. Барлығы 89 адам
жұмыс істеген, оның ішінде 50 жүргізуші 7 слесарь, 23 кондуктор 9 ИТҚ мен
қызметкерлер. 1972 жылы жолаушылар автоколоннасы Қаратау ЖТАКК болып
қайта құрылған, оның құрамында 72 автобус, 6 жеңіл такси, 7 жүк машинасы
болған. 187 адам жұмыс істеген, олардың 120-сы жүргізуші, 15-і слесарь, 17-
сі ИТҚ және қызметкерлері мен 32-сі кондуктор.
Қаратау Ақ жол ЖШС қаланың солтүстік-шығыс бөлігінде, Жартас
көлінің маңында орналасқан.
Кәсіпорын ауданы - 42100м2, оның 21000м2 асфальтпен төселген,
құрылыстар ауданы – 11650м2, ауданы 6500м2, ашық тұрақ 154 машина орынға
арналған, автобустардың 80 бірлігіне су қыздыру жүйесі қарастырылған.
1990 жылдың 1 қаңтарына қарай кәсіпорында 479 адам жұмыс істеген,
олардың ішінде 242 жүргізуші, 59 ИТЖ мен қызметкерлер, 59 жөндеу жұмысшысы.
Жұмыс істеушілердің 80-і әйелдер. 1996 жыдың 1 мамырына қарай ЖТАКК-да 220
адам жұмыс істеген, олардың 117-і жүргізушілер, 24-і жөндеу жұмысшылары, 20-
сы қосымша көмекші жұмысшылар, 3-і құрылыс бригадасынан, 25-і ИТҚ және
қызметкерлер, 8-і кондукторлар, 4-і кассирлер, 6-ы қазандық жұмысшылар.
Кәсіпорында 44 әйел жұмыс істеген.
Қазіргі уақытта, 4 бағытжол жұмыс істеуде. Қалалық бағытжолдардың күрт
қысқаруы ЖММ-ның күрт қымбаттауымен және бағытжолдардың тиімсіздігімен
түсіндіріледі. Негізінен тау-кен байыту фабрикасы мен Ақсай кен орнына
қызмет көрсетілуде, аудан аралық және қала аралық бағытжолдар жұмыс
істеуде. Автобус қозғалысы Жаңатас, Шымкент, Алматы қалаларын, сондай-ақ
тапсырыс бойынша Бішкек, Самарқан, Ташкент, Түркістан қалаларын
байланыстырады.
1.2 Кәсіпорынның өндірістік – техникалық базасының күйі
Жылжымалы тізбек паркін ақаусыз күйде ұстап қалу үшін ЖТАКК, жылжымалы
тізбектің ТҚ мен жөндеуі, жылжымалы тізбекті сақтау үшін арналған
ғимараттардың, жабдықтар мен құрал-жарақтардың өзіндік жинағы болып
табылатын өндірістік-техникалық базаға (ӨТҚ) ие болады.
Өндірістік-техникалық базаны дамыту деңгейі кәсіпорыннның жұмыс
көрсеткіштеріне айтарлықтай әсер ететді.
Кәсіпорын жұмысын сарапталай отырып, келесіге көз жеткізуге болады:
ӨТҚ-ны пайдалану деңгейі өндірісті ұйымдастырудағы кемшіліктердің, жұмыс
уақытын жоғарылатудың, механикаландырудың төменгі деңгеінің әсернен жоғары
емемс.
Өндірістік-техникалық базаның негізгі элеметтері кәсіпорынның бас
жоспарында көрсетілген.
Бас жоспарда ғимараттар мен құрылыстардың, алаңдардың барлық түрлері
өлшемдік сызбалар түрінде нұсқалған.
Өндірістік корпуста ағынды жөндеу аймағының кедендік және аумақшалық
жұмыс орындары, ТҚ-1 және ТҚ-2 аумақшалары орналасқан.
Жекеленген ғимаратта бақылау-өткізу пункті, әкімшіліктік-тұрмыстық
корпусы, Д-1 және Д-2 аумақшалары орналастырылған.
ЖТАКК аймағында күнделікті баптау кедені, асхана, жанар май құю
стансасы, қоймалар, автобустар тұрағы, қосымша аумақшалар орын алған.
1.3 Жылжымалы тізбектің күйі мен саны
Қаратау Ақ жол ЖШС балансыда модификациясы әр түрлі жылжымалы
тізбектің 110 бірлігі тіркелген ЖТ маркалары бойынша алынған сандық
сипаттама 1.1 кестеде кетірілген
Қосалқы бөлшектердің жоқтығының соңғы 3-4 жылда олардың бағасы күрт
өскен, бұл автобустардың көпшілігінің жөндеуді қажет еткендігіне әкеп
соққан. Кәсіпорынның мұндай жағдайларда барлық автобустарды толығымен
жаңартып, күрделі жөндеуден өткізуге шамасы келмейді, өйткені олардың
көбісі қосалқы бөлшектердің жоқтығының ТҚ мен АЖ-де уақытынан аса тоқтап
бос тұруда.
Кесте 1.1.
Жылжымалы тізбектің саны
№ Модельдердің аты Саны
1 2 3
1 Икарус – 250 8
2 Mersedes – Bens 4
3 SCANIA 6
4 ЛиАЗ – 677 3
5 ЛАЗ – 699 12
Кесте 1.1. Жалғасы.
1 2 3
6 ЛАЗ – 4202 5
7 ПАЗ – 672 6
8 АSIA автобусы 8
9 РАФ – 2203 1
10 УРАЛ – 375 (тех.помощь) 1
11 Toyota - SURF 1
12 Audi - 100 1
13 ГАЗ – 3110 1
Барлығы: 56
1.4 Қаржы – шаруашылық қызметінің сараптамасы
Сараптамалаудың мақсаты – шаруашылық нәтижелердің пайдалану,
техникалық және ұйымдастырушылық себепкерлерінен тәуелділігін ашып көрсету.
Сараптаманың көмегімен өндірістің тоқтауларын анықтап, жұмыстағы
кемшіліктер көрсетіледі. Сараптама үшін негізгі материал шаруашылық
қызметінің барлық жақтарынан толығымен қамтитын кәсіпорын есептері болып
табылады.
Оларды сараптамалаудың негізгі міндеттері келесілер:
• Кәсіпорын жұмысының өндірістік, пайдалану және қаржы көрсеткіштері
бойынша тапсырманың орындалу дәрежесін анықтау;
• Алға қойған мақсаттардың асыра орындалуын немесе орындалмауын
түсіндіретін себептер мен факторларды анықтау;
• өндіріс қорларын көрсету.
1.4.1 Жолаушыларды тасымалдау көлемін сараптамалау
Тасымалдаулар көлемі кәсіпорынмен тасымалдайтын жолаушылар санын
сипаттайды. 1.2 - кестеде соңғы 3 жылда тасымалданған жолаушыларды
тасымалдау көлемі келтірілген.
Кесте 1.2.
Жолаушыларды тасымалдау көлемі
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Жылдар
2010 2011 2012
Тасымалдау көлемі мың жолаушы 987,5 1145,8 1037,9
Тасымалданған жолаушылар көлемін сараптамалай отырып, келесіні
байқауға болады: соңғы 2012 жылда 2011 жылмен салыстырғанда төмендеуі орын
алған.
Бұл бірінші кезекте мемлекетіміздегі дағдарыстың орын алуымен
байланысты, мұның нәтижесінде көптеген мекемелер мен кеңселелр жұмыс
істеуін тоқтатты. Мұнымен тасымалдау көлемінің төмендеуі автобустардың ТҚ
мен АЖ-де нормадан асыра тоқтап бос тұрулармен, қосалқы бөлшектер мен жанар
май-майлау материалдарының жоқтығымен байланысты болып отыр.
1.4.2 Жолаушылар айналымын сараптамалау
Жолаушылар айналымы кәсіпорымен орындалған немесе орындауға тиісті
жолаушыларды тасымалдау жөніндегі көлік жұмысы болып табылады. Жолаушылар
айналымының сандық мәні тасымалданған жолаушылар көлемінен және
тасымалдаулардың орташа қашықтығына тәуелді болады. Жолаушылар айналымының
мәліметтері 1.3. кестеде келтірілген.
Салыстырмалы кездегі жолаушылар айналымының мәліметтері бойынша
келесіні айтуға болады: сандық мәндердің төмендеуі орын алуда. Бұл
жолаушыларды тасымалдаудың орташа қашықтығының азаюынан, сондай – ақ
тиімсіздігіне байланысты автобустардың көпшілігін тізімнен шығарылуын
түсіндіріледі.
Кесте 1.3.
Жолаушылар айналымы
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Жылдар
2010 2011 2012
Жолаушылар айналымы мың км 3285,4 3507,7 3180
1.4.3 Дайындық коэффициентінің сараптамасы
Техникалық дайындық коэффициенті автобустардың тізімдік санынан
алынған техникалықақаусыз автоустар санының пайызын көрсетеді және
автобустардың ТҚ мен АЖ жұмыстарын ұйымдастырудан тәуелді болады.
Техникалық дайындық коэффициенті бойынша алынған мәндер 1.4. кестеде
келтірілген.
Кесте 1.4.
Техникалық дайындық коэффициенті
Көрсеткіштер Жылдар
2010 2011 2012
Парктің техникалық дайындықкоэффициенті, (αт) 0,79 0,84 0,78
1.4 - кестеден келесіні байқауға болады: техникалық дайындық
коэффициенті 2011 жылы 2012 жылмен салыстырғанда төмендеген. Берілген
коэффициенттің төмендеуіне келесі көрсеткіштер әсер еткен.
• ТҚ мен АЖ-де ұзақ уақыт тоқтап бос тұру;
• Қосалқы бөлшектер мен материалдардың жоқтығы;
• Пайдалану үшін тиімсіз автобустардың артуы.
Коэффициенттің осы мәндерін салыстыра отырып αт алдыңғы жылдамен
салыстырғанда күрт өзгергеніне көз жеткізуге болады. Бұл кейбір
автобустарды тізімнен шығару мен оларды жеке тұлғаларға сатудың нәтижесі.
1.4.4 Паркті пайдалануды сараптамалау
Паркті пайдалану коэффициенті автобустардың тізімдік санынана алынған
жол бойында жұмыс істейтін автобустар санын көрсетеді және жол бойында
жұмыс істйтін автобустар санын көрсетеді және жол бойында жұмыс істеу
тәртібінен, кәсіпорын өндірісін ұйымдастыру деңгейінен тәуелді болады.
Мәндер 1.5. кестеде келтірілген
Кесте 1.5.
Паркті пайдалану коэффициенті
Көрсеткіштер Жылдар
2010 2011 2012
Паркті пайдалану коэффициенті 0,65 0,75 0,65
1.5. кестедегі мәндерді салыстыру, паркті пайдалану коэффициентінің
алдыңғы жылға қарағанда күрт төмендегенін көрсетіп отыр. Бұл келесі
өзгерулерге байланысты болып отыр:
• өндірісті ұйымдастырудың төменгі деңгейі;
• клиенттердің, жанар май – майлау материадарының жоқтығы.
Бұл көрсеткішті жоғарылату үшін өндірісті ұйымдастыру деңгейін
арттыру, ЖММ, шендеуіштердің қажетті мөлшерін қамтамасыз ету қажет.
Кәсіпорын жұмысының шаруашылық-қаржы көрсеткіштерін сараптамалау
келесі көрсетіп отыр: 2012 жылдан бастап шаруашылық-қаржы көрсеткіштері
төмендеп отыр, бұл автобустардың толығымен тиімсіздігне және қосалқы
бөлшектер мен материалдардың жоқтығына байланысты болып отыр.
1.5 Қаратау Ақ жол ЖШС- дағы басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы
Қаратау Ақ жол ЖШС – ны басқару келесі функциялардан түзіледі:
жалпы басқару;
- техникалық – экономикалық жоспарлау;
- еңбек пен жалақыны ұйымдастыру;
- бухгалтерлік есеп және қаржы қызметі;
- материалдық – техникалық жабдықтау;
- кадрларды жинақтау және дайындау;
- өндірістік – техникалық қызмет.
Қаратау Ақ жол ЖШС ұйымдастырушылық құрылымының сызба-нұсқасы
жергілікті жағдайларда ескере отырып жасап шығарылады. ЖТАКК-нын басқаруды
директер жүзеге асырады. Директор кәсіпорын басшысы болып табылады, ол
кәсіпорынның барлық құралдарына өкіл жүргізеді, кадрлардың таңдауы мен
орналастыруын жүзеге асырып, кәсіпорын қызметін бақылап отырады,
мемлекеттік жоспардың орындалуы мен қаржы тәртібінің сақталуына жауап
береді.
Қаратау Ақ жол ЖШС -ның бас инженері техникалық қызметті басқарып,
ЖТ-тің техникалық күйіне, техникалық базаның, материалдық – техникалық
жабдықтаудың күйі мен дамуына жауапты. Өзіне жүктелген міндеттерді орындау
үшін бас инженер екі негізгі өндірістік бөлімшелерге: бастықпен
басқарылатын шеберханаларға және гаражға ие болады. Шеберханаларда
техникалық баптау және ағынды жөндеу аумақшалары орын алған, олар сәйкес
кешендік жұмыстарды орындайды.
Негізгі өндірістік жетектерден (шеберханалар мен гараждардан) басқа
бас инженерге өндіріс техникасымен, ғимараттар мен техникалық құралдардың
пайдалануымен және жөндеумен, матермялдық – техникалық жабдықтаумен
айналысатын бірқатар бөлімшелер мен қызметтер бағынады.
Қаратау қаласындағы Қаратау Ақ жол ЖШС -да ТҚ-2 мен АЖ орындаудың
агрегаттық – аумақшалық әдісі қолданылады. Автобустардың жекеленген
агрегаттарын (немесе тобын) ТҚ мен жөндеудің бұл түрі кезінде жөндеу
жұмыстары өндірістік аумақша жұмысшыларының белгілі – бір бригадасымен
жүзеге асырылады. Бүкіл паркті жол бойына шығару үшін диспетчер жауап
береді, оған аумақша шеберлері бағынады, ол диспетчер жөндеу – механикалық
шеберханалардың ( ЖМШ ) бастығына бағынышты.
Сурет 1.1 - Қаратау Ақ жол ЖШС пайдалану қызметін басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымы.
Сурет 1.2 - Қаратау Ақ жол ЖШС техникалық қызметін басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымы.
1.6 Дипломдық жобаның мақсаты мен міндеті
Қаратау Ақ жол ЖШС-ның келтірілген сараптамасы дипломдық жоба-ның
мақсаты келесі түрде қалыптастыруға мүмкіндік береді. Қаратау Ақ жол ЖШС-
ның ұсталық-рессорлық цехындағы жұмыстарды жетілдіру және ұйымдастыру.
Алға қойған мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
• цехтағы жұмыс орнын ұйымдастыру үшін техникалық шешімдерді жасап
шығару;
• конструкторлық шешімді жасап шығару;
• ұсынылып отырған шешімдер үшін еңбекті қорғау және қауіпсіздік
техникасы жөніндегі іс – шараларды жасап шығару;
• ұсынылған шешімдер бойынша экономикалық есептеулерді орындау.
2. ЖОБАНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕБІ
2.1 Қаратау Ақ жол ЖШС жөнінде жалпы мағлұматтар
Қаратау Ақ жол ЖШС облыс орталығы Тараз қаласынан 105 км қашықтықта
Қаратау қаласында орналасқан.
Жылжымалы тізбек көліктің алуан түрлі маркалармен сипатталады. Әрбір
автобус бойынша алынған бұл мәліметтер қосымшада келтірілген. Кәсіпорын
негізінен Қаратау - Ақсай кен басқармасының жұмысшыларын тасымалдауды,
сондай – ақ Тараз, Жаңатас, Шымкент, Алматы қалалары арасындағы жолаушылар
тасымалдауларын жүзеге асырады.
Аймақтың климаты – күрт континентальды. Бұл ауданда ауаның орта
теспературасы қаңтар айында “-25” тен “+ 50С”-ге дейiн, ал шiлде айында
“+25”-тен “+400С”-ге дейiн ауытқиды.
2.2 Қаратау Ақ жол ЖШС бойынша өндірістік бағдарламаны есептеу үшін
арналған шартты мәліметтер
Кәсіпорындағы автобустар санының аздығын және олардың жалпы жолаушылар
ағынындағы елеусіз көлемін ескере отырып, жобалау үшін арналған шартты
мәндер ретінде (Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA), (ЛАЗ-695, ЛиАЗ –
677, ЛАЗ – 4202) және (ПАЗ, АSIA) автобустары бойынша алынған
көрсеткіштерді қабылдаймыз. Жобалау үшін арналған басқа шартты мәндерді
аймақтық климаттық ерекшеліктерінен, жолдардың көрсеткіштерінен, жылжымалы
тізбектің қабылданған жұмыс тәртіптерінен тәуелді қабылдаймыз.
Жылжымалы тізбектің ТҚ және АЖ-нің түрлерін және кезеңділігін
Автомобиль көлігінің жылжымалы тізбегінің техникалық баптау және жөндеу
туралы жағдайды негізінде орнатады.
Жылжымалы тізбектің ТҚ мен АЖ-де тоқтап бос тұруының ұзақтылығы
есептеу жолымен және нормативтік мәндер бойынша орнатылған. Олардың түрлері
мен диагностикалау кезеңділігін Автомобиль көлігі жылжымалы тізбегінің
техникалық күйін диагнстикалау жөніндегі басшылықққа сәйкес орнатады.
2.2.1 Iрiктеу коэффициенттерiн таңдау
Iрiктеу коэффициенттерiн таңдау техникалық баптау бойынша АКК-ның
өндiрiстiк бағдарламасын есептеу үшiн жасалынады.
ТҚ бойынша АКК-ның өндiрiстiк бағдарламасы белгiлi-бiр уақыт
мерзiмiнде (жыл, тәулiк) жоспарланатын техникалық баптаулардың санымен
сипатталады.
Қарастырылатын АКК үшiн бағдарламаны есептеу мақсатымен алдын-ала
жылжымалы тiзбектiң КЖ-ге дейiнгi жүрiсi және ТҚ-1 мен ТҚ–2 кезеңдiлiгiнiң
нормативтi мәндерiн ең қолайлы жағдайда таңдап алу керек.
Оларға: пайдалану жағдайларының 1 категориясы, автомобильдердiң
базалық модельдерi, қоршаған ортаның агрессивтiлiгi бiркелкi қоңыржай
климатты аудан жатады. Сондықтан, қолайлы жайдайларды жергiлiктi
жағдайларға келтiру үшiн келесi iрiктеу коэффициенттерiн пайдаланады:
К1 - пайдалану жағдайларына тәуелдi нормативтердi iрiктеу
коэффициентi;
К2 - жылжымалы тiзбектiң модификациясы мен оның жұмысын ұйымдастыруына
тәуелдi нормативтердi iрiктеу коэффициентi;
К3 - табиғи-климаттық жағдайларға тәуелдi нормативтердi iрiктеу
коэффициентi;
К4 - пайдалану басындағы жүрiске тәуелдi жөндеудiң меншiктi
еңбексыйымдылығына тәуелдi нормативтердi iрiктеу коэффициентi;
К5 - автокөлiк кәсiпорындарындағы бапталатын және жөнделетiн
автомобильдер саны мен жылжымалы тiзбектiң технологиялық үйлесетiн топтар
санына тәуелдi ТҚ және АЖ еңбексыйымдылығының нормативтерiн iрiктеу
коэффициентi.
Таңдалған iрiктеу коэффициенттерiн 2.1-кестеге енгiземiз.
Кесте 2.1.
Iрiктеу коэффициенттерi.
Көрсеткiштердiң Автомобильдер түрi Коэффициенттер
атауы
К1 К2 К3 К4 К5
Күрделi жөндеуге Икарус -256, Mersedes – Bens, 0,91,00,9- -
дейiнгi жүрiс SCANIA
ПАЗ, АSIA 0,91,00,9- -
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 42020,91,00,9- -
Техникалық Икарус -256, Mersedes – Bens, 0,9- 0,9- -
баптаудың SCANIA
кезеңдiлiгi
ПАЗ, АSIA 0,9- 0,9- -
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 42020,9- 0,9- -
Техникалық Икарус -256, Mersedes – Bens, - 1,0- - 1,2
бап-таудың SCANIA
еңбек-сыйымдылығы
ПАЗ, АSIA - 1,0 1,2
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202- 1,0- - 1,2
Ағынды жөндеудiң Икарус -256, Mersedes – Bens, 1,11,01,11,51,2
еңбек-сыйымдылығы SCANIA
ПАЗ, АSIA 1,11,01,11,51,2
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 42021,11,01,11,51,2
2.3 ТҚ бойынша өндiрiстiк бағдарламаны есептеу
Автокөлiк кәсiпорнының өндiрiстiк бағдарламасы уақыттың белгiлi бiр
кезеңiне жоспарланып техникалық баптаулар санымен сипатталады.
Жылына екi рет жүргiзiлетiн маусымдық баптау ТҚ-2 мен өзара
үйлестiрiледi және өндiрiстiк бағдарламаны анықтау кезiндегi жоспарланатын
баптаудың жеке түрi ретiнде ескерiлмейдi.
Қажеттiлiгiне қарай орындалатын ағынды жөндеу үшiн техникалық әсерлер
саны анықталмайды.
Жылжымалы тiзбектiң тоқтап бос тұруларын және АЖ-дегi жұмыс көлемдерiн
жоспарлау, жүрiстiң 1000 км-ге шаққандағы сәйкес келетiн қалыптардан шыға
отырып жүргiзiледi.
2.3.1. ТҚ және КЖ-ге дейiнгi жүрiстiң қалыпты кезеңдiлiгiн таңдау және
түзету
Нақтылы АКК үшiн өндiрiстiк бағдарламаны есептеу кезiнде жергiлiктi
жағдайлар әдетте ерекшеленедi, жалпы жағдайларды автомобильдiң КЖ-ге
дейiнгi мөлшерленген жүрiсi LК, ТҚ-1 мен ТҚ-2 кезеңдiлiктерi, пайдалану
жағдайларының категориямын ескертетiн К1, К2, К3 коэффициенттерiнiң
көмегiмен анықталады:
Сонымен, автомобильдiң күрделi жөндеуге дейiнгi жүрiсi келесiдей
болады:
(2.1)
мұндағы: LК(Н) - автомобильдiң КЖ-ге дейiнгi қалыпты жүрiсi, км.
1) ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 үшiн: LК(Н) = 360000 км;
2) ПАЗ, АSIA үшiн: LК(Н) = 320000 км;
3) Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA үшiн: LК(Н) = 360000 км;
LК(Н) мәндерiн (2.1) формулаға қойып есептеймiз:
Lк (H) = 360000·0,9·1,0·0,9 = 291600 км
Lк (H) = 320000·0,9·1,0·0,9 = 259200 км
Lк (H) = 360000·0,9·1,0·0,9 = 291600 км
Бiр модельдiң жаңа және ескi автобустарының тобы бойынша екi өзара
параллель есептеулердi орындамау үшiн есептеулердi қарапайымдандыру
мақсатында, бiр айналымдағы автомобильдердiң орташа теңестiрiлген жөндеу
аралық жүрiсiн Lкср анықтаймыз:
Liк.ср= (Lк·Аи + Lк’' · Аи' )( Аи + Аи')
(2.2)
мұндағы, Lк=0,8·Lk - автобустың есебi бойынша кез-келген КЖ-ден
кейiнгi жүрiсi. Бұл кезде 0,8-автомобильдiң КЖ-ден
кейiнгi жаңа автомобильдiң бiрiншi КЖ-ге дейiнгi жүрiс
қалыбынан алынған үлгi;
Аи=25% - Қаратау Ақ жол ЖШС үшiн, бiрiншi КЖ-ге
дейiнгi қалыпты орындаған автобустардың орташа тiзiмдiлiк саны.
Аи1=75% - бiрiншi КЖ-ге дейiнгi қалыпты орындаған
автобустардың орташа тiзiмдiк саны.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Liк.ср = (0,25 · 18 · 291600 + 0,75 · 0,8 · 291600 · 18)18 =247860км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Liк.ср = (0,25 · 14 · 259200 + 0,75 · 0,8 · 259200 · 14)14 =
220320км.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Liк.ср =(0,25 · 20 · 291600 + 0,75 · 0,8 · 291600 · 20)20 =247860км.
КБ кезеңдiлiгi автобустың орташа тәулiктiк жүрiсiне тең болады.ТҚ-1
және ТҚ-2 кезеңдiлiгi пайдалану жағдайларын ескере отырып түзетiледi:
Li=Li(H).K1.K3
(2.3)
мұндағы, Li(H) - ТҚ-1, ТҚ-2-нің қалыпты кезеңдiлiгi Қаратау Ақ жол
ЖШС-ның автомобильдерiнiң Li(H) мәндерi келесiдей
болады:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
L1(H) = 4000 км;
L2(H)= 16000 км.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
L1(H) = 3500 км;
L2(H)= 14000 км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
L1(H) = 3500 км;
L2(H)= 14000 км.
Мәндердi формулаға қоя отырып, ТҚ-1, ТҚ-2-ды орындау кезеңдiлiгiнiң
мәндерiн аламыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
L1(H)= 4000 · 0,9 · 0,9 = 3240 км.
L2(H) = 16000 · 0,9 · 0,9 = 12960 км.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
L1(H) = 3500 · 0,9 · 0,9 = 2835 км.
L2(H) = 14000 · 0,9 · 0,9 = 11340 км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
L1(H) = 3500 · 0,9 · 0,9 = 2835 км.
L2(H) = 14000 · 0,9 · 0,9 = 11340 км.
Автомобильдердi баптауға тұрақтандыру орташа тәулiктiк жүрiске еселi
жұмыс күндерiнiң тұтас саны арқылы орташа тәулiктiк жүрiстi есепке аоып
жасалады, онда ТҚ-1, ТҚ-2 мен КЖ жүрiстерi орта тәулiктiк жүрiске еселi
болуы керек.
LEOlc.c.= l;
(2.4)
L1LEO=n1;
(2.5)
L1L10=n2;
(2.6)
L к L2=n3;
(2.7)
мұндағы, LEO- күнделікті жүрісті баптау, км;
ТҚ кезеңдiлiгi мен КЖ-ге дейiнгi жүрiстi орта тәулiктi жүрiспен
iрiктеу өзара және орта тәулiктi жүрiске еселi және белгiленген
нормативтерге өзiнiң шамасымен жақын ТҚ мен КЖ-дiң әр түрi үшiн километрмен
өлшенетiн жүрiс кезеңдiлiгiң сандық мәнiн таңдаумен қорытындылады.
Нормативтi кезеңдiлiкпен шектi ауытқу +- 10 пайыз. Iрiктеу нәтижелерi
келесiдей:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
LEO = lс.с =180км;
n1=3240180≈18;
L1=180·18=3240км;
n2 =129603240 ≈4;
L2 = 3240·4=12960км;
n3 = 24786012960 ≈19;
L к = 12720 ·19=246240км;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
LEO = lc.c. =160км;
n1 =2835160 ≈18;
L1 = 160 ·11=2880 км;
n2 =11340160 ≈4;
L2 =2280 ·4=11520 км;
n3 = 24786011520 ≈22;
L к =11520 ·22=253440 км;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
LEO=lc.c=110км;
n1=2835110 ≈26;
L2 =2860·4=11440км;
n3 =22032011440≈19;
L1=1110·26=2860км;
n2=11340110 ≈4;
Lк =11440·19=217360км;
ТҚ кезеңдiлiгi мен АЖ-ге дейiнгi жүрiстi орта тәулiктi жүрiспен
iрiктеу нәтижелерi 2.2. кестеде көрсетiлген.
Кесте 2.2.
Нормативтi ТҚ кезеңдiлiгi мен КЖ-ге дейiнгi жүрiстi iрiктеу
Жүрiс түрлерi Белгi-Жүрiс, км
ленуi
Қалыпты Түзетiлген Жүрiс х еселi Есептеуге
арналған
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
1 2 3 4 5 6
Орташа тәулiктiкlс.с. - - - 180
Кесте 2.2. Жалғасы.
1 2 3 4 5 6
ТҚ-1ге дейінгі Ll 4000 3240 180x18 3240
ТҚ-2ге дейінгі L2 16000 12960 3240x4 12960
КЖ-ге дейiнгi LK 360000 247860 12960x19 246240
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Орташа тәулiктiкlc.c - - - 160
ТҚ-1ге дейінгі L1 3500 2835 160x18 2880
ТҚ-2ге дейінгі L2 14000 11340 2880x4 11520
КЖ-ге дейiнгi LK 360000 247860 11520x22 253440
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Орташа тәулiктiкlc.c - - - 110
ТҚ-1ге дейінгі Ll 3500 2835 110x26 2860
ТҚ-2ге дейінгі L2 14000 11340 2860x4 11440
КЖ-ге дейiнгi LK 320000 220320 11440x19 217360
2.3.2 Бiр айналымдағы бiр автобусқа шаққандағы КЖ мен ТҚ санын анықтау
Бiр айналымдағы жылжымалы тiзбектi бiрлiгiне шаққандағы әсерлер саны
айналымдық жүрiстiң әсердердiң берлiген түрiне қатынасымен анықталады.
NК = LЦLК=1;
(2.8)
N2 = LKL2-NK; (2.9)
N1=LKL1-(NK + N2); (2.10)
NEO = LK1c.c=1;
(2.11)
мұндағы, Lц=Lrcp - жылжымалы тiзбектiң айналымдық жүрiсi, км;
Мәндердi қойып табамыз.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
NK = 246240246240=1;
N2 = (246240 12960) - 1 = 18;
N1 = (246240 3240)-(1+18) = 57;
NEO = 246240 180= 1368.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
NK=1;
N2 = (25344011520)-1=21;
N1 = (253440 2880) - (1+21) = 66;
NEO = 253440 160 =1584.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
NK=1;
N2 = (21736011440)-1 = 18;
N1 = (217360 2860) - (1+18) = 57;
NEO=217360110= 1976.
Техникалық дайындық коэффициентi:
αт = Дэц(Дэц+Дрц),
(2.12)
мұндағы, Дэц-жылжымалы тiзбектiң бiр айналымдағы техникалық ақаусыз
күйде болуының күндер саны;
Дрц - жылжымалы тiзбектiң бiр айналымдағы ТҚ мен
жөндеуде тоқтап бос тұруларының күндер саны;
Дэц = Дк1е.е
(2.13)
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Дэц= 246240 180 = 1368 күн;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Дэц= 253440 160 = 1584 күн.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Дэц = 217360 110 = 1976 күн.
Дрц мәнiн келесi түрлендiруден табамыз:
Дрц =Дк + Дто,тр = (Lк-К4) 1000
(2.14)
мұндағы, Дк1 - автомобильдiң зауыттағы КЖ-де қалыпты тоқтап бос
тұруы;
Дт - автомобильдi зауытқа және керi қарай
тасымалдауға
жұмсалған күндер саны, КЖ-де тоқтап бос
тұруынан 10-
20% етiп алынады;
Дто.тр - жылжымалы тiзбектiң жүрiстiң 1000 км-не
шаққандағы
ТҚ мен АЖ-де меншiктi тоқтап бос тұруы;
К4-ТҚ мен АЖ-де тоқтап бос тұруының меншiктi ұзақтылығының пайдалану
басынан санағандағы жүрiстен тәуелдi түзетiлген коэффициентi.
Дрц мәнiн келесi түрлендiруден табамыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Дк'=35.
Дт =0,2-35=7 күн
Дто,тр = 0,6 күн 1000км
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Дк-25.
Дт =0,2-25=5 күн
Дто,тр = 0,5 күн 1000км
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Дк=20';
Дт =0,2-20=4 күн
Дто,Тр - 0,4 күн 1000км
Барлығы:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Дрц =(42+0,6) · (246240 - 1,4) 1000 = 249 күн;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Дрц = (24 + 0,5) · (253440 · 1,4) 1000 = 201 күн;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Дрц = (30+0,5) · (217360 - 1,4) 1000 = 182 күн;
Онда техникалық дайындық коэффициентi келесiге тең:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
αт= 1368 (1368 + 249) = 0,85;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
αт= 1584 (1584 + 201) = 0,89;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
αт = 1976 (1976 +182) = 0,85
Ең алдымен автомобильдiң жылдық жүрiсiнiң оның айналымдағы жүрiсiнен
бөлiгiн көрсететiн коэффициенттi немесе айналымнан жылға ауысу
коэффициентiн анықтау қажет. Ол келесi қатынаспен анықталады:
ηг=LгLк
(2.15)
мұндағы, Lr - жылжымалы тiзбектiң жылдық жүрiсi;
Lг = Дрг · 1с.с · αт (2.16)
мұндағы, Драб.г.- кәсiпорынның бiр жылдағы жұмыс iстеу күндерi,
яғни 365 күн.
Сонда:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Lг= 365 · 180 · 085 = 55845 км;
ηг = 55845 246240 = 0,23;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Lг = 365 · 160 · 0,89 = 51976 км.
ηг = 51976253440 = 0,21;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Lг = 365 · 110 · 0,92 = 36938 км.
ηг = 36938 217360 = 0,17;
Бiр тiзiмдiк автобусқа шаққандағы ТҚ және АЖ саны келесi формуланың
көмегiмен анықталады:
NЕО = NЕО · ηг ;
(2.17)
N1г = N1·ηг ;
(2.18)
N2г = N2 · ηг ;
(2.19)
NKг = NK · ηг ;
(2.20)
Мәндердi орнына қойып, есептеймiз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
NЕО = 1368 · 023 = 314,64;
N1 = 57·0,23 = 13,11;
N2 = 18·0,23 = 4,14;
NK = 1·0,23 = 0,23
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
NEO = 1584 · 0,21 = 332,64;
N1 = 66· 0,21 = 13,86;
N2 = 21· 0,21 = 4,14;
NK = 66· 0,21 = 13,86;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
NEO = 1976· 0,17 = 335,92;
N1 = 57· 0,17 = 9,61;
N2 = 18· 0,17 = 3,06;
NК = 1· 0,17 = 0,17;
Бүкiл паркке шаққандағы ТҚ мен КЖ-дiң жылдық саны келесi формуламен
анықталады:
∑NEOг = NEOг · Аи;
(2.21)
∑Nlг = Nlг·Aи;
(2.22)
∑N2г = N2г·Aи;
(2.23)
∑NKг = NKг·Aи
(2.24)
Онда есептеймiз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
∑NEOг = 314,64·18 = 5717,52;
∑Nlг= 13,11·18 = 235,98;
∑N2г = 4,14·18 = 74,52;
∑NKг = 0,23·18=4,14.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
∑NEOг = 332,64·20 = 6652,8;
∑N1г= 13,86·20 = 277,2;
∑N2г = 4,41·20 = 88,2;
∑NKг = 0,21·20 = 4,2;
ПАЗ-672 автомобильдері үшін:
∑NEOг = 335,92·14 = 4702,88;
∑Nlг = 9,69·14=135,66;
∑N2г = 3,06·14 = 42,84;
∑NKг = 0,17·14 = 2,38.
Нәтижелердi 2.3 - кестеге енгiземiз:
Кесте 2.3.
ТҚ бойынша өндiрiстiк бағдарлама.
№ Көрсеткiштер атауы БелгiленНәтижелер
уi
Икарус ЛАЗ-695, ПАЗ, АSIA
-256, ЛиАЗ – автобустар
Mersedes – 677, ЛАЗ ы үшін:
Bens, – 4202
SCANIA автобуста
автобустарыры үшін:
үшін:
1 Айналымдағы техникалық КЖ NK 1 1 1
әсерлесу
ТҚ-2N2 18 21 18
ТҚ N1 57 66 57
-1
ЕО NEO 1368 1584 1976
2 Техникалық дайындық αт 0,85 0,89 0,92
коэффициентi
3 Жылдық жүрісі км Lг 55845 51976 36938
4 Жылдағы 1 автомобильге ЕО NEOг 314,64 332,64 335,92
техникалық әсерлесу
саны
ТҚ N1г 4,14 4,41 3,06
-2
ТҚ N2г 13,11 13,86 9,69
-1
КЖ NKг 0,23 0,21 0,17
5 Бүкiл паркке техникалықЕО ∑NEOГ 2517,12 6652,8, 4702,88
әсерлесудiң жылдық
саны:
ТҚ ∑Nlг 33,12 88,2 42,84
-2
ТҚ ∑N2г 104,88 277,2 135,66
-1
КЖ ∑NKг 1,84 4,2 2,38
2.4 ТҚ және АЖ жұмыстарының жылдық көлемін есептеу
2.4.1 ТҚ мен АЖ жұмыстарының еңбексыйымдылығын анықтау
ТҚ мен АЖ бойынша жұмыстардан басқа, АЖТК-да көмекші жұмыстар да
орындалады, олардың көлемі жылжымалы тізбектің ТҚ мен АЖ бойынша
жұмыстарының жалпы көлемінен адам сағ. құрайды.
Бұл жұмыстардың құрамына өзіндік баптау бойынша жүргізілетін жұмыстар
(аймақ пен аумақшалардағы технологиялық жабдықты жөндеу және баптау,
инженерлік-коммуникацияларды, ғимараттарды ұстау, үлгілік емес жабдықтар
мен аспаптарды дайындау және т.с.с.) кіреді.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
tЕО(н)=1,2адам- сағ; .
t1(н)=9,5 адам- сағ;
t2(н)=35 адам- сағ;
tтр(н) =8,5 адам- сағ;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
t1ЕО(н)=0,8 адам- сағ;
t1(н)=5,8 адам- сағ;
t2(н)=24 адам- сағ;
tтр(н)= 6,5 адам- сағ;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
tЕО(н)=0,7 адам- сағ;
t1(н)=5,5 адам- сағ;
t2(H)=18 адам- сағ;
tтp(H)=5,3 адам- сағ;
КБ – дың еңбексыйымдылығын табамыз
tеo = tEO(H) · К2 · К5 · Км;
(2.25)
мұндағы: tтp(H) - КБ – дың нормативті еңбексыйымдылығы адамсағ;
Км - КБ – жұмыстарын механикаландыру есебінен
еңбексыйымдылығының төменбдеуін және ЖТАКК-дағы
автомобильдер санын ескеретін коэффиент.
КМ=1-(45100)
(2.26)
мұндағы: М – механикаландырылғанәдіспен орындалуға КБ жұмыстарының үлесі, %
КБ жұмыстарының еңбексыйымдылығы:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
t1 = 1,2 . 1,0 · 1,2 · 0,55 = 0,792 чел-ч.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
t2 = 0,8 · 1,0 · 1,2 · 0,55 = 0,528 чел-ч.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
t3 = 0,7 · 1,0 · 1,2 · 0,55 = 0,462 чел-ч.
ЖТ модельдері бойынша ТҚ-1-дің есептік еңбексыйымдылығы:
ti= ti(н)·К2·К5
(2.27)
мұндағы, ti(H) – ТҚ-1 модельінің нормативтік еңбексыйымдылығы.
ТҚ-1 және ТҚ-2 еңбексыйымдылықтары:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
t1 = 95 · 10 · 1,2 = 11,4 чел- ч;
t2 = 35 · 1,0 · 1,2 = 42 чел-ч.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
t1 = 5,8 · 1,10 · 1,2 = 6,96 чел-ч;
t2 = 24 · 1,0 · 1,2 = 28,8 чел-ч.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
t1 = 55 · 1,0 · 1,2 = 6,6 чел-ч.
t2 = 18 · 1,0 · 1,2 = 21,6 чел-ч.;
ЖТ модельдері бойынша АЖ-дің есептік еңбексыйымдылығы:
tтр=tТР(н) ·К1·К2·К3·К4·К5
(2.28)
мұндағы: tTP(H) - ЖТ модельдің АЖ-дің нормативтік еңбексыйымдылығы, адам-
сағ1000 км.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
tТР = 85·1,1·0,1·1,1·1,5·1,2= 18,513 адам-сағ.1000 км;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
tТР = 6,5·1,1·1,0·1,1·1,5·1,2=14,16 адам-сағ.1000км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
tТР = 5,3·1,1·1,0·1,1·1,5- 1,2=11,54 адам-сағ.1000км.
2.4.2 ТҚ және АЖ бойынша жұмыстардың жылдық көлемі
ТҚ бір жылдық жұмыстаррын келесі түрлендіруден табамыз:
ТЕОг = ∑NEOг·tEO;
(2.29)
T1г = ∑N1г·t1;
(2.30)
Т2г = ∑N2г · t2;
(2.31)
Мәндерді орнына қоямыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
ТЕОг = 2517,12 · 0,792=1993,56 адам-сағ.;
Т1г= 104,88·11,4 = 1195,63 адам-сағ.;
Т2г = 33,12 · 42 = 1391,04 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
ТЕОг = 6652 · 0,528 = 3512,68 адам-сағ.
T1г= 277,2 · 6,96 = 1929,31 адам-сағ.;
Т2г = 88,2 · 28,8 = 2540,16 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
ТЕОг = 4702,88 · 0,462 = 2172,73 адам-сағ.;
Т1г= 135,66 · 6,6 = 895,35 адам-сағ.;
Т2г = 42,84 · 21,6 - 925,34 адам-сағ.;
ЖТ модельдері бойынша ТҚ жұмыстарының жылдық көлемі:
ТТРг = (Lг-Аи·tтр)1000,
(2.32)
мұндағы, Lг- автобустың бір жылдық жүрісі, км.
Мәндерді орнына қойып есептейміз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Ттрг= (55845·8·18,513) 1000 = 8270,88 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Ттрг = (51976·20·1416) 1000 = 14719,603 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Ттрг= (36938 · 14 · 14,54) 1000 = 5967,703 адам-сағ.;
Көмекші жұмыстарды АКК бойынша жуықтап үлестіру келтірілген. Бұл
жұмыстардың көлемі жылжымалы тізбектің АЖ мен ТҚ бойынша жұмыстарының жалпы
жылдық көлемінен 15-20 %-ды құрайды.
Тсп.р(1)г= (0,15(0,2) Т1г;
(2.33)
Тсп.Р(2)г= (0,15(0,2) Т2г,
(2.34)
Мәндерді орнына қоямыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Тсп.р(1)г= 0,2 · 1195,63 = 239,126 адам-сағ.;
Тсп.р(2)г = 0,2 · 1391,04 = 278,208 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Тсп.р(1)г = 0,2 · 1929,31 = 385,862 адам-сағ.;
Тсп.р(2)г = 0,2 · 2540,16 = 508,032 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Тсп.р (1)г = 0,2 · 895,35 = 179,07 адам-сағ.;
Тсп.р(2)г = 0,2 · 925,34 = 185,068 адам-сағ.;
Ағынды жөндеу жұмыстары бойынша:
Т1(тр)= Т1г + Тсп.р(1)г; (2.35)
Т2(ТР)г= Т2г + Тсп.р(2)г;
(2.36)
Ттрг = Ттрг-(Тсп.р(1)г+ Тспр(2)г)
(2.37)
Бір жылдық ТҚ-1 бойынша еңбексыйымдылығын анықтаймыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Т1(Тр)г= 1195,63+ 239,126-1434,756 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Т1(ТР)г= 1929,31 + 385,862 = 2315,172 адам-сағ.,
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
T1(Tp)г= 89535 + 17907 = 1074,42 адам-сағ.;
Бір жылдық ТҚ-2 бойынша еңбексыйымдылығын анықтаймыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Тг(тр)г = 1391,04 + 278,208 - 1669,248 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Т2(тр)г= 2540,16 + 508,032 = 3048,192 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Т2(тр)г= 925,34+ 185,068 = 1110,408 адам-сағ.;
АЖ жұмыстарының жылдық көлемін жұмыс түрлері (өндірістік аумақшалар
мен бекеттер) бойынша үлестіру:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Т(тр)´г= 8270,88 - (239,126 + ... жалғасы
Тарихи тұрғыдан алғанда, еліміздің аумағы арқылы шығыстан батысқа және
кері қарай көлік легі тоқтаусыз өтіп жатты, ал олардың жылжу жиілігі
азаятын емес. Қазақстанның міндеті отандық көлік – коммуникация кешенінің
бәсекелестік қабілетін және аумағымыз арқылы өететін сауда легінің ұлғаюын
қамтамасыз етуде.
Автомобиль көлігі қалалардағы, сондай-ақ ауылдық жерлердегі тұрғындар
үшін зор маңызға ие болуда. Ол халықтың экономикалық және мәдени тұрмыстық
өмірін көтеруге, қала мен ауыл арасындағы әлеуметтік-экономикалық және
мәдени дамуындағы қарама-қайшылықты аластатуға, орталық облыстар мен
еліміздің шалғай жатқан аудандарындағы тұрғындардың өміріндегі жағдайларды
теңестіруге септігін тигізеді. Автомобиль көлігінің басты міндеті халық
шаруашылығы мен тұрғындардың жүктерді материалдық және еңбек қорларының
мүмкін боларлық ең төмен шығындарын пайдалана отырып тасымалдаудағы
қажеттілігін сапалы және уақытылы қамтамасыз ету болып табылады. Бұл
мәселені шешу жалпы пайдаланудағы автомобиль көлігін дамытуды жүк және
тауар айналымдарын арттыруды, материалды-техникалық негізді бекітуді және
көлік кәсіпорындарында шоғырландыруды жылжымалы тізбектің техникалық
баптауы мен жөндеуін жақсартуды талап етеді.
Автомобиль көліктерінің алдында тұрған маңызды мақсаттардың бірі ол,
автокөліктердің пайдалану сенімділігін жоғарылату. Бұл мәселенің шешуі бір
жағынан автокөлік өнеркәсібінің автокөлік шығаруынан қамтамасыз етіледі,
басқа жағынан автокөлігінің жылжымалы құралдарының техникалық пайдалануының
әдістерін жетілдіру арқылы жылжымалы құралдарды дұрыс жағдайда күту үшін,
керекті өндірісті базаның жасауын талап етеді және де прогресивті қорларды
сақтайтын технологиялық процестерді кең пайдалануын, өндірістік
процесстерді автоматизациялау, жұмысшылардың мамандығын көтеру, жол салуды
кеңейту және сапасын көтеру.
Бұрынғы Кеңес Одағында автокөлік өнеркәсібі жиырмасыншы жылдардың
бірінші жартысында құрыла бастады. Одақ күйрегеннен кейін Қазақстан
өнеркәсібі автокөлік шығару тарихын жоғалтты. Қазақстан егемендік алғалы
бері автокөлік шығаратын бірде-бір заводттар салынған жоқ. Үкіметтің
автокөлік өнеркәсіптер мәселесінің шешімін оңай жолын тауып автобустарды
сатып ала бастады. Әрине бұл жол ыңғайлы болған шығар, бірақ Қазақстандағы
автокөлік өнеркәсібінің дамуы тоқтап қалды.
Техникалық пайдалану автомобиль көлігі жүйесінің бірегей түрі болып
табылады. Автомобиль көлігінің алдында тұрған маңызды мәселелердің бірі
автомобильдердің пайдалану сенімділігін арттыру және оны ұстауға кететін
шығындарды төмендету болып табылады.
Дегенмен, автобус паркінің техникалық күйін жақсарту өте баяу
жүргізілуде. Бұл мәселені шешу бір жағынан сенімділігі жоғары автомобиль-
дерді шығару, ал екінші жағынан автомобильдерді техникалық пайдалану
әдістерін жетілдіру, еңбек өнімділігін арттыру, техникалық баптау және
жөндеу жұмыстарының еңбек сыйымдылығын төмендету, автобустардың жөндеу
аралық жүрісін арттыру есебінен қамтамасыз етіледі. Нұсқалған шарттарға
қосымша жылжымалы тізбекті ақаусыз күйде демеуге қажетті өндірістік негізді
құруды, өндірістік процесстерді механикаландыру және автоматтандыру
құралдарын кеңінен енгізуді талап етеді. Қазіргі уақытта АЖТК-дағы
өндірістік процесстерді механикаландыру деңгейі салыстырмалы түрде шамалы
ғана, жұмыстардың түрлері бойынша 50 пайызға жуық шаманы құрайды.
Техникалық баптау мен жөндеуінің пайдалану процессі өндірісті одан әрі
автоматтандыру және механикаландыру еңбек өнімділігін және жөндеу сапасын
арттыруға қажетті технологиялық аспаптар мен жабдықтарды қолдануды
қарастыруда. Дипломдық жобаның таңдалған тақырыбынан шыға отырып,
техникалық баптау тиімділігін арттыру жолдарын іздестіру және ТҚ-дың
технологиялық процесін механикаландыру АЖТК-дағы жекеленген мәселелердің
бірі болып табылады деген қорытынды жасауға болады.
Белгілі-бір дәрежеде бұл сала біршама дамыған, ол ұзақ мерзімдік
келешекте Жан-жақты өсу стратегиясына ілесуге тиіс, мұның өзі ұлттық
нарықта жан-жақты жетілдіруге және біздің көлік пен коммуникациялық
қызметімізге ден қоятын жаңа нарықтарды іздеуге салды. Бұл стратегия
автомобиль жасау, туризм, қызмет жүйесі, жол және күрделі құрылыс салаларын
барған сайын дамытуға және отандық сенімнің құнындағы көлік шығысын
кемітуге жәрдемдесетін болады.
Автокөлік жолдары және автокөлікке жасалған Қазақстан-2030
стратегиясының бағдарламасы мынадай:
- автомибиль жолдарын шапшаң аралықтар құру арқылы халықаралық
тасымалдауды қамтамасыз ететін бағыттарды дамыту;
- жекеменшік автомагистральдар салу, қазіргі барларын жекешелендіру
мен концессияға беру жөніндегі жұмыстарды бастау, оларға осы заманғы
халықаралықтар талаптар деңгейінде қызмет көрсетілуін қамтамасыз ету.
1. ЖОБАНЫ ТЕХНИКО – ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1 Қаратау Ақ жол ЖШС-ның түзілу және даму тарихы
Шолақтау поселкіесіндегі көлік кәсіпорны 1956 жылдың тамыз айында
ұйымдастырылған болатын, ал алғашқы автобустар 1963 жылы келіп түскен (КаВЗ
– 651 маркалы). Қаратау қаласында екі алғашқы бағытжолдар ашылған, бұлар №1
Кольцевая және Свердлова бағытжолдары.
Мұнан кейінгі жылдары жоспарлық түрде КаВЗ және ЛиАЗ -158 автобустары
алынып, қалалық автобустардың бағытжолдары біршама кеңейе түскен. Бұдан
басқа, Қаратау тау–кен–химия комбинаты мен құрылысшыларға қызмет
көрсетіле бастады. 1968 жылдың басына қарай жолаушылар көлігі өсіп, оны жүк
көлігімен бірлесе пайдалау қиындай түскен.
Қаратау Ақ жол ЖШС 1968 жылдың 24 сәуірінде Жамбыл жолаушылар
тасымалдайтын өндірістік автотресті жөніндегі №145 бұйрықтың негізінде
шаруашылық есебіндегі жолаушылар автоколоннасы деген атау берілді. Ол кезде
27 автобус, 3 жеңіл такси, 5 жүк машинасы бар болатын. Барлығы 89 адам
жұмыс істеген, оның ішінде 50 жүргізуші 7 слесарь, 23 кондуктор 9 ИТҚ мен
қызметкерлер. 1972 жылы жолаушылар автоколоннасы Қаратау ЖТАКК болып
қайта құрылған, оның құрамында 72 автобус, 6 жеңіл такси, 7 жүк машинасы
болған. 187 адам жұмыс істеген, олардың 120-сы жүргізуші, 15-і слесарь, 17-
сі ИТҚ және қызметкерлері мен 32-сі кондуктор.
Қаратау Ақ жол ЖШС қаланың солтүстік-шығыс бөлігінде, Жартас
көлінің маңында орналасқан.
Кәсіпорын ауданы - 42100м2, оның 21000м2 асфальтпен төселген,
құрылыстар ауданы – 11650м2, ауданы 6500м2, ашық тұрақ 154 машина орынға
арналған, автобустардың 80 бірлігіне су қыздыру жүйесі қарастырылған.
1990 жылдың 1 қаңтарына қарай кәсіпорында 479 адам жұмыс істеген,
олардың ішінде 242 жүргізуші, 59 ИТЖ мен қызметкерлер, 59 жөндеу жұмысшысы.
Жұмыс істеушілердің 80-і әйелдер. 1996 жыдың 1 мамырына қарай ЖТАКК-да 220
адам жұмыс істеген, олардың 117-і жүргізушілер, 24-і жөндеу жұмысшылары, 20-
сы қосымша көмекші жұмысшылар, 3-і құрылыс бригадасынан, 25-і ИТҚ және
қызметкерлер, 8-і кондукторлар, 4-і кассирлер, 6-ы қазандық жұмысшылар.
Кәсіпорында 44 әйел жұмыс істеген.
Қазіргі уақытта, 4 бағытжол жұмыс істеуде. Қалалық бағытжолдардың күрт
қысқаруы ЖММ-ның күрт қымбаттауымен және бағытжолдардың тиімсіздігімен
түсіндіріледі. Негізінен тау-кен байыту фабрикасы мен Ақсай кен орнына
қызмет көрсетілуде, аудан аралық және қала аралық бағытжолдар жұмыс
істеуде. Автобус қозғалысы Жаңатас, Шымкент, Алматы қалаларын, сондай-ақ
тапсырыс бойынша Бішкек, Самарқан, Ташкент, Түркістан қалаларын
байланыстырады.
1.2 Кәсіпорынның өндірістік – техникалық базасының күйі
Жылжымалы тізбек паркін ақаусыз күйде ұстап қалу үшін ЖТАКК, жылжымалы
тізбектің ТҚ мен жөндеуі, жылжымалы тізбекті сақтау үшін арналған
ғимараттардың, жабдықтар мен құрал-жарақтардың өзіндік жинағы болып
табылатын өндірістік-техникалық базаға (ӨТҚ) ие болады.
Өндірістік-техникалық базаны дамыту деңгейі кәсіпорыннның жұмыс
көрсеткіштеріне айтарлықтай әсер ететді.
Кәсіпорын жұмысын сарапталай отырып, келесіге көз жеткізуге болады:
ӨТҚ-ны пайдалану деңгейі өндірісті ұйымдастырудағы кемшіліктердің, жұмыс
уақытын жоғарылатудың, механикаландырудың төменгі деңгеінің әсернен жоғары
емемс.
Өндірістік-техникалық базаның негізгі элеметтері кәсіпорынның бас
жоспарында көрсетілген.
Бас жоспарда ғимараттар мен құрылыстардың, алаңдардың барлық түрлері
өлшемдік сызбалар түрінде нұсқалған.
Өндірістік корпуста ағынды жөндеу аймағының кедендік және аумақшалық
жұмыс орындары, ТҚ-1 және ТҚ-2 аумақшалары орналасқан.
Жекеленген ғимаратта бақылау-өткізу пункті, әкімшіліктік-тұрмыстық
корпусы, Д-1 және Д-2 аумақшалары орналастырылған.
ЖТАКК аймағында күнделікті баптау кедені, асхана, жанар май құю
стансасы, қоймалар, автобустар тұрағы, қосымша аумақшалар орын алған.
1.3 Жылжымалы тізбектің күйі мен саны
Қаратау Ақ жол ЖШС балансыда модификациясы әр түрлі жылжымалы
тізбектің 110 бірлігі тіркелген ЖТ маркалары бойынша алынған сандық
сипаттама 1.1 кестеде кетірілген
Қосалқы бөлшектердің жоқтығының соңғы 3-4 жылда олардың бағасы күрт
өскен, бұл автобустардың көпшілігінің жөндеуді қажет еткендігіне әкеп
соққан. Кәсіпорынның мұндай жағдайларда барлық автобустарды толығымен
жаңартып, күрделі жөндеуден өткізуге шамасы келмейді, өйткені олардың
көбісі қосалқы бөлшектердің жоқтығының ТҚ мен АЖ-де уақытынан аса тоқтап
бос тұруда.
Кесте 1.1.
Жылжымалы тізбектің саны
№ Модельдердің аты Саны
1 2 3
1 Икарус – 250 8
2 Mersedes – Bens 4
3 SCANIA 6
4 ЛиАЗ – 677 3
5 ЛАЗ – 699 12
Кесте 1.1. Жалғасы.
1 2 3
6 ЛАЗ – 4202 5
7 ПАЗ – 672 6
8 АSIA автобусы 8
9 РАФ – 2203 1
10 УРАЛ – 375 (тех.помощь) 1
11 Toyota - SURF 1
12 Audi - 100 1
13 ГАЗ – 3110 1
Барлығы: 56
1.4 Қаржы – шаруашылық қызметінің сараптамасы
Сараптамалаудың мақсаты – шаруашылық нәтижелердің пайдалану,
техникалық және ұйымдастырушылық себепкерлерінен тәуелділігін ашып көрсету.
Сараптаманың көмегімен өндірістің тоқтауларын анықтап, жұмыстағы
кемшіліктер көрсетіледі. Сараптама үшін негізгі материал шаруашылық
қызметінің барлық жақтарынан толығымен қамтитын кәсіпорын есептері болып
табылады.
Оларды сараптамалаудың негізгі міндеттері келесілер:
• Кәсіпорын жұмысының өндірістік, пайдалану және қаржы көрсеткіштері
бойынша тапсырманың орындалу дәрежесін анықтау;
• Алға қойған мақсаттардың асыра орындалуын немесе орындалмауын
түсіндіретін себептер мен факторларды анықтау;
• өндіріс қорларын көрсету.
1.4.1 Жолаушыларды тасымалдау көлемін сараптамалау
Тасымалдаулар көлемі кәсіпорынмен тасымалдайтын жолаушылар санын
сипаттайды. 1.2 - кестеде соңғы 3 жылда тасымалданған жолаушыларды
тасымалдау көлемі келтірілген.
Кесте 1.2.
Жолаушыларды тасымалдау көлемі
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Жылдар
2010 2011 2012
Тасымалдау көлемі мың жолаушы 987,5 1145,8 1037,9
Тасымалданған жолаушылар көлемін сараптамалай отырып, келесіні
байқауға болады: соңғы 2012 жылда 2011 жылмен салыстырғанда төмендеуі орын
алған.
Бұл бірінші кезекте мемлекетіміздегі дағдарыстың орын алуымен
байланысты, мұның нәтижесінде көптеген мекемелер мен кеңселелр жұмыс
істеуін тоқтатты. Мұнымен тасымалдау көлемінің төмендеуі автобустардың ТҚ
мен АЖ-де нормадан асыра тоқтап бос тұрулармен, қосалқы бөлшектер мен жанар
май-майлау материалдарының жоқтығымен байланысты болып отыр.
1.4.2 Жолаушылар айналымын сараптамалау
Жолаушылар айналымы кәсіпорымен орындалған немесе орындауға тиісті
жолаушыларды тасымалдау жөніндегі көлік жұмысы болып табылады. Жолаушылар
айналымының сандық мәні тасымалданған жолаушылар көлемінен және
тасымалдаулардың орташа қашықтығына тәуелді болады. Жолаушылар айналымының
мәліметтері 1.3. кестеде келтірілген.
Салыстырмалы кездегі жолаушылар айналымының мәліметтері бойынша
келесіні айтуға болады: сандық мәндердің төмендеуі орын алуда. Бұл
жолаушыларды тасымалдаудың орташа қашықтығының азаюынан, сондай – ақ
тиімсіздігіне байланысты автобустардың көпшілігін тізімнен шығарылуын
түсіндіріледі.
Кесте 1.3.
Жолаушылар айналымы
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Жылдар
2010 2011 2012
Жолаушылар айналымы мың км 3285,4 3507,7 3180
1.4.3 Дайындық коэффициентінің сараптамасы
Техникалық дайындық коэффициенті автобустардың тізімдік санынан
алынған техникалықақаусыз автоустар санының пайызын көрсетеді және
автобустардың ТҚ мен АЖ жұмыстарын ұйымдастырудан тәуелді болады.
Техникалық дайындық коэффициенті бойынша алынған мәндер 1.4. кестеде
келтірілген.
Кесте 1.4.
Техникалық дайындық коэффициенті
Көрсеткіштер Жылдар
2010 2011 2012
Парктің техникалық дайындықкоэффициенті, (αт) 0,79 0,84 0,78
1.4 - кестеден келесіні байқауға болады: техникалық дайындық
коэффициенті 2011 жылы 2012 жылмен салыстырғанда төмендеген. Берілген
коэффициенттің төмендеуіне келесі көрсеткіштер әсер еткен.
• ТҚ мен АЖ-де ұзақ уақыт тоқтап бос тұру;
• Қосалқы бөлшектер мен материалдардың жоқтығы;
• Пайдалану үшін тиімсіз автобустардың артуы.
Коэффициенттің осы мәндерін салыстыра отырып αт алдыңғы жылдамен
салыстырғанда күрт өзгергеніне көз жеткізуге болады. Бұл кейбір
автобустарды тізімнен шығару мен оларды жеке тұлғаларға сатудың нәтижесі.
1.4.4 Паркті пайдалануды сараптамалау
Паркті пайдалану коэффициенті автобустардың тізімдік санынана алынған
жол бойында жұмыс істейтін автобустар санын көрсетеді және жол бойында
жұмыс істйтін автобустар санын көрсетеді және жол бойында жұмыс істеу
тәртібінен, кәсіпорын өндірісін ұйымдастыру деңгейінен тәуелді болады.
Мәндер 1.5. кестеде келтірілген
Кесте 1.5.
Паркті пайдалану коэффициенті
Көрсеткіштер Жылдар
2010 2011 2012
Паркті пайдалану коэффициенті 0,65 0,75 0,65
1.5. кестедегі мәндерді салыстыру, паркті пайдалану коэффициентінің
алдыңғы жылға қарағанда күрт төмендегенін көрсетіп отыр. Бұл келесі
өзгерулерге байланысты болып отыр:
• өндірісті ұйымдастырудың төменгі деңгейі;
• клиенттердің, жанар май – майлау материадарының жоқтығы.
Бұл көрсеткішті жоғарылату үшін өндірісті ұйымдастыру деңгейін
арттыру, ЖММ, шендеуіштердің қажетті мөлшерін қамтамасыз ету қажет.
Кәсіпорын жұмысының шаруашылық-қаржы көрсеткіштерін сараптамалау
келесі көрсетіп отыр: 2012 жылдан бастап шаруашылық-қаржы көрсеткіштері
төмендеп отыр, бұл автобустардың толығымен тиімсіздігне және қосалқы
бөлшектер мен материалдардың жоқтығына байланысты болып отыр.
1.5 Қаратау Ақ жол ЖШС- дағы басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы
Қаратау Ақ жол ЖШС – ны басқару келесі функциялардан түзіледі:
жалпы басқару;
- техникалық – экономикалық жоспарлау;
- еңбек пен жалақыны ұйымдастыру;
- бухгалтерлік есеп және қаржы қызметі;
- материалдық – техникалық жабдықтау;
- кадрларды жинақтау және дайындау;
- өндірістік – техникалық қызмет.
Қаратау Ақ жол ЖШС ұйымдастырушылық құрылымының сызба-нұсқасы
жергілікті жағдайларда ескере отырып жасап шығарылады. ЖТАКК-нын басқаруды
директер жүзеге асырады. Директор кәсіпорын басшысы болып табылады, ол
кәсіпорынның барлық құралдарына өкіл жүргізеді, кадрлардың таңдауы мен
орналастыруын жүзеге асырып, кәсіпорын қызметін бақылап отырады,
мемлекеттік жоспардың орындалуы мен қаржы тәртібінің сақталуына жауап
береді.
Қаратау Ақ жол ЖШС -ның бас инженері техникалық қызметті басқарып,
ЖТ-тің техникалық күйіне, техникалық базаның, материалдық – техникалық
жабдықтаудың күйі мен дамуына жауапты. Өзіне жүктелген міндеттерді орындау
үшін бас инженер екі негізгі өндірістік бөлімшелерге: бастықпен
басқарылатын шеберханаларға және гаражға ие болады. Шеберханаларда
техникалық баптау және ағынды жөндеу аумақшалары орын алған, олар сәйкес
кешендік жұмыстарды орындайды.
Негізгі өндірістік жетектерден (шеберханалар мен гараждардан) басқа
бас инженерге өндіріс техникасымен, ғимараттар мен техникалық құралдардың
пайдалануымен және жөндеумен, матермялдық – техникалық жабдықтаумен
айналысатын бірқатар бөлімшелер мен қызметтер бағынады.
Қаратау қаласындағы Қаратау Ақ жол ЖШС -да ТҚ-2 мен АЖ орындаудың
агрегаттық – аумақшалық әдісі қолданылады. Автобустардың жекеленген
агрегаттарын (немесе тобын) ТҚ мен жөндеудің бұл түрі кезінде жөндеу
жұмыстары өндірістік аумақша жұмысшыларының белгілі – бір бригадасымен
жүзеге асырылады. Бүкіл паркті жол бойына шығару үшін диспетчер жауап
береді, оған аумақша шеберлері бағынады, ол диспетчер жөндеу – механикалық
шеберханалардың ( ЖМШ ) бастығына бағынышты.
Сурет 1.1 - Қаратау Ақ жол ЖШС пайдалану қызметін басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымы.
Сурет 1.2 - Қаратау Ақ жол ЖШС техникалық қызметін басқарудың
ұйымдастырушылық құрылымы.
1.6 Дипломдық жобаның мақсаты мен міндеті
Қаратау Ақ жол ЖШС-ның келтірілген сараптамасы дипломдық жоба-ның
мақсаты келесі түрде қалыптастыруға мүмкіндік береді. Қаратау Ақ жол ЖШС-
ның ұсталық-рессорлық цехындағы жұмыстарды жетілдіру және ұйымдастыру.
Алға қойған мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
• цехтағы жұмыс орнын ұйымдастыру үшін техникалық шешімдерді жасап
шығару;
• конструкторлық шешімді жасап шығару;
• ұсынылып отырған шешімдер үшін еңбекті қорғау және қауіпсіздік
техникасы жөніндегі іс – шараларды жасап шығару;
• ұсынылған шешімдер бойынша экономикалық есептеулерді орындау.
2. ЖОБАНЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЕСЕБІ
2.1 Қаратау Ақ жол ЖШС жөнінде жалпы мағлұматтар
Қаратау Ақ жол ЖШС облыс орталығы Тараз қаласынан 105 км қашықтықта
Қаратау қаласында орналасқан.
Жылжымалы тізбек көліктің алуан түрлі маркалармен сипатталады. Әрбір
автобус бойынша алынған бұл мәліметтер қосымшада келтірілген. Кәсіпорын
негізінен Қаратау - Ақсай кен басқармасының жұмысшыларын тасымалдауды,
сондай – ақ Тараз, Жаңатас, Шымкент, Алматы қалалары арасындағы жолаушылар
тасымалдауларын жүзеге асырады.
Аймақтың климаты – күрт континентальды. Бұл ауданда ауаның орта
теспературасы қаңтар айында “-25” тен “+ 50С”-ге дейiн, ал шiлде айында
“+25”-тен “+400С”-ге дейiн ауытқиды.
2.2 Қаратау Ақ жол ЖШС бойынша өндірістік бағдарламаны есептеу үшін
арналған шартты мәліметтер
Кәсіпорындағы автобустар санының аздығын және олардың жалпы жолаушылар
ағынындағы елеусіз көлемін ескере отырып, жобалау үшін арналған шартты
мәндер ретінде (Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA), (ЛАЗ-695, ЛиАЗ –
677, ЛАЗ – 4202) және (ПАЗ, АSIA) автобустары бойынша алынған
көрсеткіштерді қабылдаймыз. Жобалау үшін арналған басқа шартты мәндерді
аймақтық климаттық ерекшеліктерінен, жолдардың көрсеткіштерінен, жылжымалы
тізбектің қабылданған жұмыс тәртіптерінен тәуелді қабылдаймыз.
Жылжымалы тізбектің ТҚ және АЖ-нің түрлерін және кезеңділігін
Автомобиль көлігінің жылжымалы тізбегінің техникалық баптау және жөндеу
туралы жағдайды негізінде орнатады.
Жылжымалы тізбектің ТҚ мен АЖ-де тоқтап бос тұруының ұзақтылығы
есептеу жолымен және нормативтік мәндер бойынша орнатылған. Олардың түрлері
мен диагностикалау кезеңділігін Автомобиль көлігі жылжымалы тізбегінің
техникалық күйін диагнстикалау жөніндегі басшылықққа сәйкес орнатады.
2.2.1 Iрiктеу коэффициенттерiн таңдау
Iрiктеу коэффициенттерiн таңдау техникалық баптау бойынша АКК-ның
өндiрiстiк бағдарламасын есептеу үшiн жасалынады.
ТҚ бойынша АКК-ның өндiрiстiк бағдарламасы белгiлi-бiр уақыт
мерзiмiнде (жыл, тәулiк) жоспарланатын техникалық баптаулардың санымен
сипатталады.
Қарастырылатын АКК үшiн бағдарламаны есептеу мақсатымен алдын-ала
жылжымалы тiзбектiң КЖ-ге дейiнгi жүрiсi және ТҚ-1 мен ТҚ–2 кезеңдiлiгiнiң
нормативтi мәндерiн ең қолайлы жағдайда таңдап алу керек.
Оларға: пайдалану жағдайларының 1 категориясы, автомобильдердiң
базалық модельдерi, қоршаған ортаның агрессивтiлiгi бiркелкi қоңыржай
климатты аудан жатады. Сондықтан, қолайлы жайдайларды жергiлiктi
жағдайларға келтiру үшiн келесi iрiктеу коэффициенттерiн пайдаланады:
К1 - пайдалану жағдайларына тәуелдi нормативтердi iрiктеу
коэффициентi;
К2 - жылжымалы тiзбектiң модификациясы мен оның жұмысын ұйымдастыруына
тәуелдi нормативтердi iрiктеу коэффициентi;
К3 - табиғи-климаттық жағдайларға тәуелдi нормативтердi iрiктеу
коэффициентi;
К4 - пайдалану басындағы жүрiске тәуелдi жөндеудiң меншiктi
еңбексыйымдылығына тәуелдi нормативтердi iрiктеу коэффициентi;
К5 - автокөлiк кәсiпорындарындағы бапталатын және жөнделетiн
автомобильдер саны мен жылжымалы тiзбектiң технологиялық үйлесетiн топтар
санына тәуелдi ТҚ және АЖ еңбексыйымдылығының нормативтерiн iрiктеу
коэффициентi.
Таңдалған iрiктеу коэффициенттерiн 2.1-кестеге енгiземiз.
Кесте 2.1.
Iрiктеу коэффициенттерi.
Көрсеткiштердiң Автомобильдер түрi Коэффициенттер
атауы
К1 К2 К3 К4 К5
Күрделi жөндеуге Икарус -256, Mersedes – Bens, 0,91,00,9- -
дейiнгi жүрiс SCANIA
ПАЗ, АSIA 0,91,00,9- -
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 42020,91,00,9- -
Техникалық Икарус -256, Mersedes – Bens, 0,9- 0,9- -
баптаудың SCANIA
кезеңдiлiгi
ПАЗ, АSIA 0,9- 0,9- -
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 42020,9- 0,9- -
Техникалық Икарус -256, Mersedes – Bens, - 1,0- - 1,2
бап-таудың SCANIA
еңбек-сыйымдылығы
ПАЗ, АSIA - 1,0 1,2
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202- 1,0- - 1,2
Ағынды жөндеудiң Икарус -256, Mersedes – Bens, 1,11,01,11,51,2
еңбек-сыйымдылығы SCANIA
ПАЗ, АSIA 1,11,01,11,51,2
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 42021,11,01,11,51,2
2.3 ТҚ бойынша өндiрiстiк бағдарламаны есептеу
Автокөлiк кәсiпорнының өндiрiстiк бағдарламасы уақыттың белгiлi бiр
кезеңiне жоспарланып техникалық баптаулар санымен сипатталады.
Жылына екi рет жүргiзiлетiн маусымдық баптау ТҚ-2 мен өзара
үйлестiрiледi және өндiрiстiк бағдарламаны анықтау кезiндегi жоспарланатын
баптаудың жеке түрi ретiнде ескерiлмейдi.
Қажеттiлiгiне қарай орындалатын ағынды жөндеу үшiн техникалық әсерлер
саны анықталмайды.
Жылжымалы тiзбектiң тоқтап бос тұруларын және АЖ-дегi жұмыс көлемдерiн
жоспарлау, жүрiстiң 1000 км-ге шаққандағы сәйкес келетiн қалыптардан шыға
отырып жүргiзiледi.
2.3.1. ТҚ және КЖ-ге дейiнгi жүрiстiң қалыпты кезеңдiлiгiн таңдау және
түзету
Нақтылы АКК үшiн өндiрiстiк бағдарламаны есептеу кезiнде жергiлiктi
жағдайлар әдетте ерекшеленедi, жалпы жағдайларды автомобильдiң КЖ-ге
дейiнгi мөлшерленген жүрiсi LК, ТҚ-1 мен ТҚ-2 кезеңдiлiктерi, пайдалану
жағдайларының категориямын ескертетiн К1, К2, К3 коэффициенттерiнiң
көмегiмен анықталады:
Сонымен, автомобильдiң күрделi жөндеуге дейiнгi жүрiсi келесiдей
болады:
(2.1)
мұндағы: LК(Н) - автомобильдiң КЖ-ге дейiнгi қалыпты жүрiсi, км.
1) ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 үшiн: LК(Н) = 360000 км;
2) ПАЗ, АSIA үшiн: LК(Н) = 320000 км;
3) Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA үшiн: LК(Н) = 360000 км;
LК(Н) мәндерiн (2.1) формулаға қойып есептеймiз:
Lк (H) = 360000·0,9·1,0·0,9 = 291600 км
Lк (H) = 320000·0,9·1,0·0,9 = 259200 км
Lк (H) = 360000·0,9·1,0·0,9 = 291600 км
Бiр модельдiң жаңа және ескi автобустарының тобы бойынша екi өзара
параллель есептеулердi орындамау үшiн есептеулердi қарапайымдандыру
мақсатында, бiр айналымдағы автомобильдердiң орташа теңестiрiлген жөндеу
аралық жүрiсiн Lкср анықтаймыз:
Liк.ср= (Lк·Аи + Lк’' · Аи' )( Аи + Аи')
(2.2)
мұндағы, Lк=0,8·Lk - автобустың есебi бойынша кез-келген КЖ-ден
кейiнгi жүрiсi. Бұл кезде 0,8-автомобильдiң КЖ-ден
кейiнгi жаңа автомобильдiң бiрiншi КЖ-ге дейiнгi жүрiс
қалыбынан алынған үлгi;
Аи=25% - Қаратау Ақ жол ЖШС үшiн, бiрiншi КЖ-ге
дейiнгi қалыпты орындаған автобустардың орташа тiзiмдiлiк саны.
Аи1=75% - бiрiншi КЖ-ге дейiнгi қалыпты орындаған
автобустардың орташа тiзiмдiк саны.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Liк.ср = (0,25 · 18 · 291600 + 0,75 · 0,8 · 291600 · 18)18 =247860км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Liк.ср = (0,25 · 14 · 259200 + 0,75 · 0,8 · 259200 · 14)14 =
220320км.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Liк.ср =(0,25 · 20 · 291600 + 0,75 · 0,8 · 291600 · 20)20 =247860км.
КБ кезеңдiлiгi автобустың орташа тәулiктiк жүрiсiне тең болады.ТҚ-1
және ТҚ-2 кезеңдiлiгi пайдалану жағдайларын ескере отырып түзетiледi:
Li=Li(H).K1.K3
(2.3)
мұндағы, Li(H) - ТҚ-1, ТҚ-2-нің қалыпты кезеңдiлiгi Қаратау Ақ жол
ЖШС-ның автомобильдерiнiң Li(H) мәндерi келесiдей
болады:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
L1(H) = 4000 км;
L2(H)= 16000 км.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
L1(H) = 3500 км;
L2(H)= 14000 км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
L1(H) = 3500 км;
L2(H)= 14000 км.
Мәндердi формулаға қоя отырып, ТҚ-1, ТҚ-2-ды орындау кезеңдiлiгiнiң
мәндерiн аламыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
L1(H)= 4000 · 0,9 · 0,9 = 3240 км.
L2(H) = 16000 · 0,9 · 0,9 = 12960 км.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
L1(H) = 3500 · 0,9 · 0,9 = 2835 км.
L2(H) = 14000 · 0,9 · 0,9 = 11340 км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
L1(H) = 3500 · 0,9 · 0,9 = 2835 км.
L2(H) = 14000 · 0,9 · 0,9 = 11340 км.
Автомобильдердi баптауға тұрақтандыру орташа тәулiктiк жүрiске еселi
жұмыс күндерiнiң тұтас саны арқылы орташа тәулiктiк жүрiстi есепке аоып
жасалады, онда ТҚ-1, ТҚ-2 мен КЖ жүрiстерi орта тәулiктiк жүрiске еселi
болуы керек.
LEOlc.c.= l;
(2.4)
L1LEO=n1;
(2.5)
L1L10=n2;
(2.6)
L к L2=n3;
(2.7)
мұндағы, LEO- күнделікті жүрісті баптау, км;
ТҚ кезеңдiлiгi мен КЖ-ге дейiнгi жүрiстi орта тәулiктi жүрiспен
iрiктеу өзара және орта тәулiктi жүрiске еселi және белгiленген
нормативтерге өзiнiң шамасымен жақын ТҚ мен КЖ-дiң әр түрi үшiн километрмен
өлшенетiн жүрiс кезеңдiлiгiң сандық мәнiн таңдаумен қорытындылады.
Нормативтi кезеңдiлiкпен шектi ауытқу +- 10 пайыз. Iрiктеу нәтижелерi
келесiдей:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
LEO = lс.с =180км;
n1=3240180≈18;
L1=180·18=3240км;
n2 =129603240 ≈4;
L2 = 3240·4=12960км;
n3 = 24786012960 ≈19;
L к = 12720 ·19=246240км;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
LEO = lc.c. =160км;
n1 =2835160 ≈18;
L1 = 160 ·11=2880 км;
n2 =11340160 ≈4;
L2 =2280 ·4=11520 км;
n3 = 24786011520 ≈22;
L к =11520 ·22=253440 км;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
LEO=lc.c=110км;
n1=2835110 ≈26;
L2 =2860·4=11440км;
n3 =22032011440≈19;
L1=1110·26=2860км;
n2=11340110 ≈4;
Lк =11440·19=217360км;
ТҚ кезеңдiлiгi мен АЖ-ге дейiнгi жүрiстi орта тәулiктi жүрiспен
iрiктеу нәтижелерi 2.2. кестеде көрсетiлген.
Кесте 2.2.
Нормативтi ТҚ кезеңдiлiгi мен КЖ-ге дейiнгi жүрiстi iрiктеу
Жүрiс түрлерi Белгi-Жүрiс, км
ленуi
Қалыпты Түзетiлген Жүрiс х еселi Есептеуге
арналған
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
1 2 3 4 5 6
Орташа тәулiктiкlс.с. - - - 180
Кесте 2.2. Жалғасы.
1 2 3 4 5 6
ТҚ-1ге дейінгі Ll 4000 3240 180x18 3240
ТҚ-2ге дейінгі L2 16000 12960 3240x4 12960
КЖ-ге дейiнгi LK 360000 247860 12960x19 246240
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Орташа тәулiктiкlc.c - - - 160
ТҚ-1ге дейінгі L1 3500 2835 160x18 2880
ТҚ-2ге дейінгі L2 14000 11340 2880x4 11520
КЖ-ге дейiнгi LK 360000 247860 11520x22 253440
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Орташа тәулiктiкlc.c - - - 110
ТҚ-1ге дейінгі Ll 3500 2835 110x26 2860
ТҚ-2ге дейінгі L2 14000 11340 2860x4 11440
КЖ-ге дейiнгi LK 320000 220320 11440x19 217360
2.3.2 Бiр айналымдағы бiр автобусқа шаққандағы КЖ мен ТҚ санын анықтау
Бiр айналымдағы жылжымалы тiзбектi бiрлiгiне шаққандағы әсерлер саны
айналымдық жүрiстiң әсердердiң берлiген түрiне қатынасымен анықталады.
NК = LЦLК=1;
(2.8)
N2 = LKL2-NK; (2.9)
N1=LKL1-(NK + N2); (2.10)
NEO = LK1c.c=1;
(2.11)
мұндағы, Lц=Lrcp - жылжымалы тiзбектiң айналымдық жүрiсi, км;
Мәндердi қойып табамыз.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
NK = 246240246240=1;
N2 = (246240 12960) - 1 = 18;
N1 = (246240 3240)-(1+18) = 57;
NEO = 246240 180= 1368.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
NK=1;
N2 = (25344011520)-1=21;
N1 = (253440 2880) - (1+21) = 66;
NEO = 253440 160 =1584.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
NK=1;
N2 = (21736011440)-1 = 18;
N1 = (217360 2860) - (1+18) = 57;
NEO=217360110= 1976.
Техникалық дайындық коэффициентi:
αт = Дэц(Дэц+Дрц),
(2.12)
мұндағы, Дэц-жылжымалы тiзбектiң бiр айналымдағы техникалық ақаусыз
күйде болуының күндер саны;
Дрц - жылжымалы тiзбектiң бiр айналымдағы ТҚ мен
жөндеуде тоқтап бос тұруларының күндер саны;
Дэц = Дк1е.е
(2.13)
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Дэц= 246240 180 = 1368 күн;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Дэц= 253440 160 = 1584 күн.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Дэц = 217360 110 = 1976 күн.
Дрц мәнiн келесi түрлендiруден табамыз:
Дрц =Дк + Дто,тр = (Lк-К4) 1000
(2.14)
мұндағы, Дк1 - автомобильдiң зауыттағы КЖ-де қалыпты тоқтап бос
тұруы;
Дт - автомобильдi зауытқа және керi қарай
тасымалдауға
жұмсалған күндер саны, КЖ-де тоқтап бос
тұруынан 10-
20% етiп алынады;
Дто.тр - жылжымалы тiзбектiң жүрiстiң 1000 км-не
шаққандағы
ТҚ мен АЖ-де меншiктi тоқтап бос тұруы;
К4-ТҚ мен АЖ-де тоқтап бос тұруының меншiктi ұзақтылығының пайдалану
басынан санағандағы жүрiстен тәуелдi түзетiлген коэффициентi.
Дрц мәнiн келесi түрлендiруден табамыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Дк'=35.
Дт =0,2-35=7 күн
Дто,тр = 0,6 күн 1000км
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Дк-25.
Дт =0,2-25=5 күн
Дто,тр = 0,5 күн 1000км
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Дк=20';
Дт =0,2-20=4 күн
Дто,Тр - 0,4 күн 1000км
Барлығы:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Дрц =(42+0,6) · (246240 - 1,4) 1000 = 249 күн;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Дрц = (24 + 0,5) · (253440 · 1,4) 1000 = 201 күн;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Дрц = (30+0,5) · (217360 - 1,4) 1000 = 182 күн;
Онда техникалық дайындық коэффициентi келесiге тең:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
αт= 1368 (1368 + 249) = 0,85;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
αт= 1584 (1584 + 201) = 0,89;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
αт = 1976 (1976 +182) = 0,85
Ең алдымен автомобильдiң жылдық жүрiсiнiң оның айналымдағы жүрiсiнен
бөлiгiн көрсететiн коэффициенттi немесе айналымнан жылға ауысу
коэффициентiн анықтау қажет. Ол келесi қатынаспен анықталады:
ηг=LгLк
(2.15)
мұндағы, Lr - жылжымалы тiзбектiң жылдық жүрiсi;
Lг = Дрг · 1с.с · αт (2.16)
мұндағы, Драб.г.- кәсiпорынның бiр жылдағы жұмыс iстеу күндерi,
яғни 365 күн.
Сонда:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Lг= 365 · 180 · 085 = 55845 км;
ηг = 55845 246240 = 0,23;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Lг = 365 · 160 · 0,89 = 51976 км.
ηг = 51976253440 = 0,21;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Lг = 365 · 110 · 0,92 = 36938 км.
ηг = 36938 217360 = 0,17;
Бiр тiзiмдiк автобусқа шаққандағы ТҚ және АЖ саны келесi формуланың
көмегiмен анықталады:
NЕО = NЕО · ηг ;
(2.17)
N1г = N1·ηг ;
(2.18)
N2г = N2 · ηг ;
(2.19)
NKг = NK · ηг ;
(2.20)
Мәндердi орнына қойып, есептеймiз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
NЕО = 1368 · 023 = 314,64;
N1 = 57·0,23 = 13,11;
N2 = 18·0,23 = 4,14;
NK = 1·0,23 = 0,23
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
NEO = 1584 · 0,21 = 332,64;
N1 = 66· 0,21 = 13,86;
N2 = 21· 0,21 = 4,14;
NK = 66· 0,21 = 13,86;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
NEO = 1976· 0,17 = 335,92;
N1 = 57· 0,17 = 9,61;
N2 = 18· 0,17 = 3,06;
NК = 1· 0,17 = 0,17;
Бүкiл паркке шаққандағы ТҚ мен КЖ-дiң жылдық саны келесi формуламен
анықталады:
∑NEOг = NEOг · Аи;
(2.21)
∑Nlг = Nlг·Aи;
(2.22)
∑N2г = N2г·Aи;
(2.23)
∑NKг = NKг·Aи
(2.24)
Онда есептеймiз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
∑NEOг = 314,64·18 = 5717,52;
∑Nlг= 13,11·18 = 235,98;
∑N2г = 4,14·18 = 74,52;
∑NKг = 0,23·18=4,14.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
∑NEOг = 332,64·20 = 6652,8;
∑N1г= 13,86·20 = 277,2;
∑N2г = 4,41·20 = 88,2;
∑NKг = 0,21·20 = 4,2;
ПАЗ-672 автомобильдері үшін:
∑NEOг = 335,92·14 = 4702,88;
∑Nlг = 9,69·14=135,66;
∑N2г = 3,06·14 = 42,84;
∑NKг = 0,17·14 = 2,38.
Нәтижелердi 2.3 - кестеге енгiземiз:
Кесте 2.3.
ТҚ бойынша өндiрiстiк бағдарлама.
№ Көрсеткiштер атауы БелгiленНәтижелер
уi
Икарус ЛАЗ-695, ПАЗ, АSIA
-256, ЛиАЗ – автобустар
Mersedes – 677, ЛАЗ ы үшін:
Bens, – 4202
SCANIA автобуста
автобустарыры үшін:
үшін:
1 Айналымдағы техникалық КЖ NK 1 1 1
әсерлесу
ТҚ-2N2 18 21 18
ТҚ N1 57 66 57
-1
ЕО NEO 1368 1584 1976
2 Техникалық дайындық αт 0,85 0,89 0,92
коэффициентi
3 Жылдық жүрісі км Lг 55845 51976 36938
4 Жылдағы 1 автомобильге ЕО NEOг 314,64 332,64 335,92
техникалық әсерлесу
саны
ТҚ N1г 4,14 4,41 3,06
-2
ТҚ N2г 13,11 13,86 9,69
-1
КЖ NKг 0,23 0,21 0,17
5 Бүкiл паркке техникалықЕО ∑NEOГ 2517,12 6652,8, 4702,88
әсерлесудiң жылдық
саны:
ТҚ ∑Nlг 33,12 88,2 42,84
-2
ТҚ ∑N2г 104,88 277,2 135,66
-1
КЖ ∑NKг 1,84 4,2 2,38
2.4 ТҚ және АЖ жұмыстарының жылдық көлемін есептеу
2.4.1 ТҚ мен АЖ жұмыстарының еңбексыйымдылығын анықтау
ТҚ мен АЖ бойынша жұмыстардан басқа, АЖТК-да көмекші жұмыстар да
орындалады, олардың көлемі жылжымалы тізбектің ТҚ мен АЖ бойынша
жұмыстарының жалпы көлемінен адам сағ. құрайды.
Бұл жұмыстардың құрамына өзіндік баптау бойынша жүргізілетін жұмыстар
(аймақ пен аумақшалардағы технологиялық жабдықты жөндеу және баптау,
инженерлік-коммуникацияларды, ғимараттарды ұстау, үлгілік емес жабдықтар
мен аспаптарды дайындау және т.с.с.) кіреді.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
tЕО(н)=1,2адам- сағ; .
t1(н)=9,5 адам- сағ;
t2(н)=35 адам- сағ;
tтр(н) =8,5 адам- сағ;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
t1ЕО(н)=0,8 адам- сағ;
t1(н)=5,8 адам- сағ;
t2(н)=24 адам- сағ;
tтр(н)= 6,5 адам- сағ;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
tЕО(н)=0,7 адам- сағ;
t1(н)=5,5 адам- сағ;
t2(H)=18 адам- сағ;
tтp(H)=5,3 адам- сағ;
КБ – дың еңбексыйымдылығын табамыз
tеo = tEO(H) · К2 · К5 · Км;
(2.25)
мұндағы: tтp(H) - КБ – дың нормативті еңбексыйымдылығы адамсағ;
Км - КБ – жұмыстарын механикаландыру есебінен
еңбексыйымдылығының төменбдеуін және ЖТАКК-дағы
автомобильдер санын ескеретін коэффиент.
КМ=1-(45100)
(2.26)
мұндағы: М – механикаландырылғанәдіспен орындалуға КБ жұмыстарының үлесі, %
КБ жұмыстарының еңбексыйымдылығы:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
t1 = 1,2 . 1,0 · 1,2 · 0,55 = 0,792 чел-ч.
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
t2 = 0,8 · 1,0 · 1,2 · 0,55 = 0,528 чел-ч.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
t3 = 0,7 · 1,0 · 1,2 · 0,55 = 0,462 чел-ч.
ЖТ модельдері бойынша ТҚ-1-дің есептік еңбексыйымдылығы:
ti= ti(н)·К2·К5
(2.27)
мұндағы, ti(H) – ТҚ-1 модельінің нормативтік еңбексыйымдылығы.
ТҚ-1 және ТҚ-2 еңбексыйымдылықтары:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
t1 = 95 · 10 · 1,2 = 11,4 чел- ч;
t2 = 35 · 1,0 · 1,2 = 42 чел-ч.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
t1 = 5,8 · 1,10 · 1,2 = 6,96 чел-ч;
t2 = 24 · 1,0 · 1,2 = 28,8 чел-ч.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
t1 = 55 · 1,0 · 1,2 = 6,6 чел-ч.
t2 = 18 · 1,0 · 1,2 = 21,6 чел-ч.;
ЖТ модельдері бойынша АЖ-дің есептік еңбексыйымдылығы:
tтр=tТР(н) ·К1·К2·К3·К4·К5
(2.28)
мұндағы: tTP(H) - ЖТ модельдің АЖ-дің нормативтік еңбексыйымдылығы, адам-
сағ1000 км.
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
tТР = 85·1,1·0,1·1,1·1,5·1,2= 18,513 адам-сағ.1000 км;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
tТР = 6,5·1,1·1,0·1,1·1,5·1,2=14,16 адам-сағ.1000км.
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
tТР = 5,3·1,1·1,0·1,1·1,5- 1,2=11,54 адам-сағ.1000км.
2.4.2 ТҚ және АЖ бойынша жұмыстардың жылдық көлемі
ТҚ бір жылдық жұмыстаррын келесі түрлендіруден табамыз:
ТЕОг = ∑NEOг·tEO;
(2.29)
T1г = ∑N1г·t1;
(2.30)
Т2г = ∑N2г · t2;
(2.31)
Мәндерді орнына қоямыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
ТЕОг = 2517,12 · 0,792=1993,56 адам-сағ.;
Т1г= 104,88·11,4 = 1195,63 адам-сағ.;
Т2г = 33,12 · 42 = 1391,04 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
ТЕОг = 6652 · 0,528 = 3512,68 адам-сағ.
T1г= 277,2 · 6,96 = 1929,31 адам-сағ.;
Т2г = 88,2 · 28,8 = 2540,16 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
ТЕОг = 4702,88 · 0,462 = 2172,73 адам-сағ.;
Т1г= 135,66 · 6,6 = 895,35 адам-сағ.;
Т2г = 42,84 · 21,6 - 925,34 адам-сағ.;
ЖТ модельдері бойынша ТҚ жұмыстарының жылдық көлемі:
ТТРг = (Lг-Аи·tтр)1000,
(2.32)
мұндағы, Lг- автобустың бір жылдық жүрісі, км.
Мәндерді орнына қойып есептейміз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Ттрг= (55845·8·18,513) 1000 = 8270,88 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Ттрг = (51976·20·1416) 1000 = 14719,603 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Ттрг= (36938 · 14 · 14,54) 1000 = 5967,703 адам-сағ.;
Көмекші жұмыстарды АКК бойынша жуықтап үлестіру келтірілген. Бұл
жұмыстардың көлемі жылжымалы тізбектің АЖ мен ТҚ бойынша жұмыстарының жалпы
жылдық көлемінен 15-20 %-ды құрайды.
Тсп.р(1)г= (0,15(0,2) Т1г;
(2.33)
Тсп.Р(2)г= (0,15(0,2) Т2г,
(2.34)
Мәндерді орнына қоямыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Тсп.р(1)г= 0,2 · 1195,63 = 239,126 адам-сағ.;
Тсп.р(2)г = 0,2 · 1391,04 = 278,208 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Тсп.р(1)г = 0,2 · 1929,31 = 385,862 адам-сағ.;
Тсп.р(2)г = 0,2 · 2540,16 = 508,032 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Тсп.р (1)г = 0,2 · 895,35 = 179,07 адам-сағ.;
Тсп.р(2)г = 0,2 · 925,34 = 185,068 адам-сағ.;
Ағынды жөндеу жұмыстары бойынша:
Т1(тр)= Т1г + Тсп.р(1)г; (2.35)
Т2(ТР)г= Т2г + Тсп.р(2)г;
(2.36)
Ттрг = Ттрг-(Тсп.р(1)г+ Тспр(2)г)
(2.37)
Бір жылдық ТҚ-1 бойынша еңбексыйымдылығын анықтаймыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Т1(Тр)г= 1195,63+ 239,126-1434,756 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Т1(ТР)г= 1929,31 + 385,862 = 2315,172 адам-сағ.,
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
T1(Tp)г= 89535 + 17907 = 1074,42 адам-сағ.;
Бір жылдық ТҚ-2 бойынша еңбексыйымдылығын анықтаймыз:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Тг(тр)г = 1391,04 + 278,208 - 1669,248 адам-сағ.;
ЛАЗ-695, ЛиАЗ – 677, ЛАЗ – 4202 автобустары үшін:
Т2(тр)г= 2540,16 + 508,032 = 3048,192 адам-сағ.;
ПАЗ, АSIA автобустары үшін:
Т2(тр)г= 925,34+ 185,068 = 1110,408 адам-сағ.;
АЖ жұмыстарының жылдық көлемін жұмыс түрлері (өндірістік аумақшалар
мен бекеттер) бойынша үлестіру:
Икарус -256, Mersedes – Bens, SCANIA автобустары үшін:
Т(тр)´г= 8270,88 - (239,126 + ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz