ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМЫН ҚАЗҚРГҚ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМЫН ҚАЗҚРГҚ

МЕКТЕПТЕРДЕГI ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕСIНДЕ ПАЙДАЛАНУ - ӘДIСТЕМЕЛIК ШАРТЫ

КIРIСПЕ

Қазақ ағартушылары - Шоқан Уәлихановтың, Ыбырай Алтынсариннiң, Абай Құнанбаевтың эстетикалық тәрбие саласында арнайы еңбектер жазып ғалдырмағаны белгiлi. Алайда, олар өздерiнiң саяси - қоғамдық, ғылыми жөне әдеби еңбектерiнде қазақ халқының эстетикалық мәдениетiнiң, өнерiнiң даму барысын аса кәңiл бөлдi. Халық шығармашылығын жинап зерттеу арқылы қазақтардың эстетикалық талғам деңгейiн болмысға деген эстетикалық көзқарасын көрсете бiлдi, эстетикалық тәрбиеге байланысты көптеген ғұнды пiкiрлер айтты.

Қазақ ағартушыларының эстетикалық көзқарастары мен орнықты пiкiрлерi халықтың дүниетанымдық көзқарастарымен тықыз байланыстылығы сол өздерi әмiр сңрген дәуiрдегi тарихи жағдайлардан туындап отыр. Ол - заңды құбылыс. Бұл жердегi басты мәселе ағартушылардың эстетикалық тәрбиенi жан - жақты, жүйелi талдап зерттеуiнде емес, керiсiнше, мңмкiндiгiнше сол проблемалар жайлы сөз ғозғап, өз көзқарастары мен пiкiрлерiн айтып тұжырымдауында жатыр.

Қазақтың ұлы ғұлама ғалымы Шоқан Уәлиханов өзiнiң аз ғұмырында көптеген баға жетпес ғұнды еңбектер ғалдырды.

Оның ағартушы ретiнде айтқан ой - пiкiрлерi, кейбiр ескертпелерi мен болжамдары қазақ халық шығармашылығына байланысты. Мысалы, халықтың поэтикалық өнерiнiң адамгершiлiк тәрбиесiне ықпал туралы пiкiрiн әлең, мағал - мiтелдер, эпостар жинағынан кездестiрсек, өнердiң эстетикалық тәрбиедегi рөлi жайлы пiкiрiн ән - күйлер мен архитертуралық құрылыстар суреттемелерiнен көремiз. Шоқанның өз дүниетанымдық, адамгершiлiк, эстетикалық көзқарасының қалыптасуына осы халықтың бай мұрасының әсерi ғандай болғанына тоғтала кеткен жөн. өйткенi, халық тәрбиесiнiң ықпалында болмай, оның ғайнар бұлағынан сусындамай, таза сана - сезiммен түсiнiп ғабылдамай, жүйелi, терең бiлiмi болмай, ол жөнiнде ғұнды пiкiр айту да мңмкiн емес.

Шоқанның халық шығармашылығына деген сүйiспеншiлiгiнiң қалыптасуына, көркемдiк талғамының жетiлуiне, ой - әрiсiнiң, рухани әлемiнiң кеңи түсуiне бiрнеше факторлар әсер еттi (өскен ортасы: табиғат, туыс, жолдас, өнер адамдары, отбасы, әке - шешесi, әжесi, орыс достары т. б. ) .

Шоқанның балалық шағы Кәкше әнiрiнде - Оғжетпес, құсмұрын, Сырымбетте өттi. Бұл әңiр баршаға өзiнiң тарихи аңыздарымен, ғажайып сұлу табиғаттымен, атағты майталман суырып салма ағын, әншi - күйшiлермен белгiлi. Бұлар Шоқанның рухани жетiлуiне, көркемдiк талғамының қалыптасуына тiкелей әсерi болғаны кңмәнсiз.

Бала жасынан әжесi Айғанымнан ертегi, аңыз - әңгiмелердi, тарихи оғиғалар мен XVIII ғ. жоңқар көтерiлiсiне ғатысған батырлар туралы естелiктердi естiп әсуiлiгiн арттырды, халық мұрасын бағалап, сүйе бiлуге үйреттi. Оның ой - әрiсiнiң кеңебiне көркемдiк талғамының жетiлуiне орағ ауыз, от тiлдi ағын - жыршылар (Жұмағұл, Жанағ, Арыстанбай, Орынбай, Шәже, Нұрымбай), бал таңдай әншiлер, саусағынан өнер тамған күйшiлерден естiген қазақ халқының тарихи шындықын бейнелетiн әндер мен лирикалық әуендерi, эпикалық жырлары мен толғаулары, тарихи күйлерi де өте зор әсер еттi.

“Ата көрген оқ жонар” дегендей, Шоқанның көркемдiк танымының қалыптасуына әкесi Шыңғыстың ықпалы айрықша болды. Шыңғыс - қырғыз - қайсақтардың салт - дәстүрiн, тұрмыс - тiршiлiгiн, мiдениетiн, өнерiн зерттеген орыс ғалымдарымен, жазушыларымен байланыста болды оларға қажеттi материалдар жинауға кәмкетестi. Мәселен, орыс георграфия қоғамы Кеңесiнiң өтуiмен Шыңғыс Уәлиев 1850 жылы қырғыз - қайсақ ерлер киiм - кешегiнiң үлгiлерiн, Петербургте өткен ориенталистердiң III конгресiне арнап экспонаттар (XVII - XVIII ғасырлардағы қазақтың колөнер саласынан кездесетiн сирек заттар (барлығы 41 зат) жiберген. Оның iшiнде Уәлидiң жеке өз бұйымдары: кңмiстелген ер асыл тастан жасалған бұйымдар, бiлтелi мылтық, кңмiстелген былқары аспалы ғылыш, Шыңғыстың баласы Жағыптың меншiктi бұйымдары (кңмiс жңген, жiбектен кестеленген мауыт заттар т. б. ), мағы жасаған ғолөнер нұсғалары да болды. Зерттеушiлердiң өтiнiшi бойынша халықтың ауызекi шығармашылығы нұсғаларын жинауға атсалысған. Мұның бәрiн жүзеге асыруда бала Шоқанның кәмегi де аз болмады. Мысалы, Шыңғыс полковник М. В. Ладыженскийдiң қазақ халқының әлең - жырларын, аңыз - ертегiлерiн, бұрынғыдан ғалған сөздерiн хиссаларын, хиғаятттарын, мағал - мөтелдерiн жазып жiбергейсiз деген өтiнiшiн орындау мақсатымен әйгiлi ағын - жыршыларды талай рет үйiне шағырып, халықтың әлең - жырлары мен аңыздарын бала Шоқанға жаздырып алып, Омбыға жiберiп отырған. Осындай үлағатты iске Шоқанның бала кезден араласуы өз халқының мәдениетiн, әдебиетiн, өнерiн ерте танып бкiлуiне себепкер болды, халық байлығын көзiнiң қарашығындай сағтауға үйреттi, естiгенiн ғағаз бетiне түсiре бiлу дағдысын қалыптастырды, халықтың әмiрiн терең, тиянағты зерттеуге итермеледi.

Ш. Уәлiхановтың орыс мәдениетi мен ғылымының атағты ғайраткерлерiмен достықы жөне олармен жақын араласуы оның ағартушылық қызметi мен қоғамдық, эстетикалық көзқарасына дұрыс бағыт бердi. Ол шығыстану ғалымдары Г. н. Потанинмен, И. Березинмен, А. В. Василтевпен, А. Н. Бекетовпен т. б. достық қарым - ғатынаста болды. Оның ғылыми жұмысына П. П. Семенов Тянь - Шанский зор ығылас көрсеттi. Шоқан Уәлихановпен көп жылдар бойы орыс жазушысы Ф. М. Достаевскийдiң де дос болғаны баршаға белгiлi. Оған куә - екi халықтың ұлы ғалымдарының бiр - бiрiне жазған хаттары.

Жоқарыда айтылғандардың барлығы Шоқан Уәлихановтың дүниетанымдық, эстетикалық көзқарасының қалыптасуына ықпал еткенiн, оның ауызекi шығармашылықтың тәрбиелiк мәнiн кезiнде дұрыс түсiнгенiн, оған тәрбие құралы ретiнде қарағаннын көрсетедi. Оның “Егер Гомердiң поэтикалық аңыздаулары, Геродоттың естiп алып, жазып ғалдырған аңыздары азды - көптi тарихилық мәнге ие десек, егер әрбiр шала - пұла, ғисынсыз аңыз - әңғiмелердiң өзiнiң негiзiнде оғиға мен шындық жатады, десек, қазақтардың ұнамды жөне жүйдерi аңыздауларында тарихи мән болуы шңбәсiз” - деген пiкiрдiң өзi - ағ халықтың ауызекi шығармашылығының ғандай жағдайда болмасын таныла, бiлетiнiне кәмiл сенгендiгiн байғатады.

Шоқан Уәлихановтың бұл пiкiрi оның зерттеу жұмыстарының ұзына бойына арғау болып отырады. Шоқанның зерттеу әрекетiнiң басты мақсаты - ауызекi шығармашылық арқылы халықтың әмiр жайлы ой - арманын, тiлегiн көрсету, ұмытылып бара жатған салт - дәстүрлерге кәңiл аудару, оны халықтық тәрбиенiң құралы, әдiстәсiлi ретiнде пайдаланғанын жөне оның болашағ ұрпағтар тәрбиесiне де қажет екенiн ескерту. “Қалай дегенмен де әмiрдiң, өз қоғамының ұғымдары мен ғатынастарының бейнесi ретiнде қазақтар поэзиясы өте - мөте қызықты жөне кәңiл аударатын көптеген жақтары бар” - деп атап көрсетедi.

Шоқан шығармаларының мазмұндылығы, көркемдiлiгi, өз басының әмiрге деген азаматтық ғұштарлығы, өз дәуiрiнiң әлеуметтiк жағдайын жақсы түсiнiп, жан - жақты талдай бiлетiн, байғампаздықы мен пiкiрлерiнiң жандылығы, нағтылығы, жазған тағырыбы саласынан түсiнiгiнiң молдықы таңдандырады. “Болмасаң да ұқсап бақ” дегендей, оқырмандарын өзiне баурайды, елiктiредi.

Шоқан Уәлиханов ауызекi шығармашылық арқылы халықтың болмысға деген эстетикалық көзқарасын, талғамын, эстетикалық сезiмiн көрсете бiлдi. Ол әсiресе 1856 жылы атағты Жанағ ағыннан естiп, жазып алған “Қозы Кәрпеш - Баян сұлу” эпосының поэтикалық көркемдiк ерекшелiгiн жоқары бағалады. Шоқаның айтуынша бұл тек қазақ халқының арасында ғана тараған жыр емес, көптеген шығыс халқының арасында да кең танымал. Шоқанның Жанағтан жазып алған нұсғасы әлi күнге табыла ғоймағанымен, М. Әуезов бұл жырдың басға нұсғаларға қарағанда тңпнұсғаға жақын екендiгi туралы кәңiлге ғонымды пiкiр айтқан. Эпостың кай нұсғасында болмасын, халықтың өткендегi әдет - құрпы, тұрмыс - салты, адамдардың өзара қарым ғатынастары, ғайырымдылық пен жауыздық, екi жастың бiр - бiрiне деген таза сүйiспеншiлiк жырға ғосылады. Шоқан бұдан басға да эпикалық аңыздарды (“Ер Кәкше”, “Орағ”, “Едiге”) жазып алды. Эпостардағы бiр ерекшелiк - “әлендерi домбыраның, ғобыздың, ым мен дене ғимылдарының сүйемелдеуiмен айтылып, ел арасына тарайды, кейбiр әлеүшi - ағын өз тарапынан сол әлеңге кiрiспе жөне ғорытынды сөз ғосып отырады. ” Бұл тыңдаушыларға естiген әлеңдерiн әсерлi тұрғыда ғабылдауына, көркемдiк талғамының жетiлуiне әсер етедi, ұзағ орындалатын әлеңнiң мазмұнын тез меңгеруге, дұрыс түсiнуге әкмектеседi.

Шоқан Уәлиханов сонымен бiрге шебер манасшының орындауында “Манас” дастанын естiп, көпшiлiк (жасы - көрiсi, үлкен - кiшiсi) ғалай эстетикалық лөззат алғанын айтып өтедi. Шебер манасшылардың әңгiмелерi тыңдаушыларын қызықтырғаны сонша, бiрi де аяғына дейiн кетпейдi, тiптi “Манасты” аяғына дейiн тыңдау үшiн тңнiңiз де жетпейдi дейдi. Олай болатын себебi, “Манас” - бiр кезеңге жөне бiр адамның - Манас батырдың тәңiрегiне топтастырылған барша халық ертегiлерiнiң, хиқаялары мен аңыздарының, георграфияы жөне салт - сана, әдет - құрып жөнiндегi түсiнiктерiнiң энциклопедиялық жинағы. “Манас” бңтiн бiр халықтың шығармасы, соның көп жылдық шығармашылығының жемiсi дала Илиядасы десе де болғандай.

Шоқан “Манас” эпосының шешушi, өзектi бiр тұсы - “Кәкетай ханның әлiмi жөне оның асын” жазып алды. … Ғалымның осы бiр, нағ осы бiр үзiктi дәл сезiнiп жазып алуын, одан орыс тiлiне аударып, әсемдiк мәдениеттi ауызша - ағындық дәстүрдiң ең озығ үлгiсi “Манас” эпосын таныстыруын ұлылықтың ғай ғыры деп бағаласағ екен? ” - деп баға бередi Ш. Айтматов.

Бұл Шоқан еңбегiнiң ғай дәуiрде болмасын өзiнiң ғұндылығын жоймайтының, әрғашан халықтың жеткiншектер, тәрбиесiнiң игiлiгi үшiн қызмет ететiн дәлелдейдi.

Жазып алған “Кәкетайдың асы” бүгiнгi кезде, халықтық педагогикаға аса назар аударылып тұрған уағытта қырғыз, қазақ балаларының адамгершiлiк - эстетикалық тәрбиесiне өзiнiң тарихи шыншылдықымен, мазмұндылығымен (халықтың әлеуметтiк тiршiлiгi, рухани көзқарасы, әлiктi жерлеу, еске түсiру, ас беру, әлген адамның әсиетiн орындау - аруағты сылау т. б. ) таптырмайтын үлгi. Оны мына бiр үзiндiден - ағ байғау ғиын емес.

Шоқан ауыз әдебиетi үлгiлерiнiң iшiнде эстетикалық тәрбиенiң таптырмас құралы ертегiлер жайлы ғұнды пiкiрлер айтады. Ертегiлердiң мазмұнының бай екенiн ескертедi, ондағы батыр, жезтырнағ, алып секiлдi көптеген кейiпкерлердi көрсету арқылы адам баласының жақымды - жақымсыз моральдық ғасиеттерiн (кiшiпейiлдiлiк, әдiлеттiлiк, шыншылдық, iзеттiлiк, инабаттылық, ғайырымдылық - ғайырымсыздық, зұлымдық т. б. ) ажырата бiлуге, әдемiлiктi сезiне, ғабылдап - тани бiлуге шағырады. Мағал - мөтелдерi жинағтау арқылы халықтың балалар мен жастар тәрбиесiнiң әлеуметтiк - тарихи тәжiрибесiн әсерлi көрсете бiлдi. “Оңтүстiк Сiбiр губернияларының тарихына аңқармалар”, “XVIII ғасыр батырлары туралы тарихи аңыз - әңгiмелер” деген еңбектерiнде қазақ халқының тарихи аңыз - әңгiмелерiнiң мәнiне тоғталады, тарихта болған батырлардың, белгiлi хандар мен билердiң iсiн, әмiрiн әңгiмелейдi, ғызғылықты деректер келтiредi (Абылай, Бәгенбай, Жантай, сырымбет, Жәнiбек, Байғозы, Оразымбет, Елшiбек, Малайсары, Баян т. б. ) . Шоқанның бұл аңыз - әңгiмелерi өзiнiң мазмұндылығымен, ғылымилығымен тартымды. Шоқанның мақсаты болашағ ұрпағға халықтың өткендегi әмiрiнiң ағиғатын толығырағ, теренiрек түсiндiруге кәмектесу, көрнектi адамдардың iсрекетiмен таныстыру, мәдени мәнiн ашып көрсету.

ҚАЗАҚТЫҢ ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДIСТЕМЕЛIК НЕГIЗДЕРI

Халықтың рухани дамуының қайта әркендеуi 80 - жылдардың аяғында жан жақты сипат ала бастады. Саяси, мәдени әмiрде, дәстүр - салтта ұлттық нышандар орын алды. Әсiресе, тiлiн, дiнiн ұмыта бастаған жас ұрпағға ұлттық тәлiм - тәрбие берудiң қажеттiлiгi ерекше сезiлдi. Жеткiншектердiң болашағын ойлаған қазақ зиялылары, ұстаздар ғауымы жастарда халықтың ежелден келе жатған үлгi әнегесi бойынша тәрбиелеуге бет бұра бастады. Тәрбиенiң ғайнар көзi - халықтық педагогикаға деген жұртшылықтың ынта - назары күйшейдi. Қазақ ғауымының ана тiлiмiздегi бiлiм ошағтары мен тәрбие орындарына деген сұранысы барған сайын арта түстi.

Осының нөтижесiнде, егер 1988/89 оқу жылы Алматыда небары үш қазақ мектебi жұмыс iстеп, онда 3012 бала тәрбиелей алса, 1992 жылы ұлттық бiлiм ошағының саны 15 - ке артып, 25 аралас мектепте 15714 қазақ баласы оқыды. Сонымен бiрге басға ұлт балаларының да қазақ мектептерiнде оқып, бiлiм алуларына ғойлады мңмкiндiктер жасалған.

Осы жылы жаңадан қатарға ғосылған 159, 143 - мектептер өз шәкiрттерiн ғабылдаса, 140, 141, 145 мектептер жана жайға ғоныс аударып, үлкен қуанышқа бөлiндi.

Осындай өзгерiстер мен талантарды ескере отырып, әкiметтiн ғаулысы мен Тiл туралы заңының негiзiнде Қазақстан Республикасы Бiлiм министiрлiгiнiң 1989 жылғы 28 - тамыздағы N 617 бұрығына сәйкес құрылған Уағытша ғылыми - зерттеу ұжымы жалпы бiлiм беретiн қазақ орта мектебiнiң тұжырымдамасын жасаған болатын. Ол тұжырымдамада мектептi жаңартудың кәкейкестi бағдарламаларына (оны ұлттық жөне дүниежүзiлiк әркениеттiң диалектикалық бiрлiгiн сағтай отырып дамытуға, демократияландыруға, iзгiлендiруге), сондай - ғ мектептiң ұлттық мәдени жасампаздық қызметiн ғалпына келтiруге негiзделген.

Бұл құжат министрлiктiң 1991 жылғы 14 қарашада болып өткен алғасында қаралып, бекiтiлдi. Тұжырымдаманы жүзеге асыру тез арада ғолға алынды. 1990 жылы Бiлiм министурлiгiн алғашғы “Қазақ мектептерi мен мектепке дейiнгi балалар мекемелерiнде имандылық - эстетикалық тәрбие берудiң кешендi бағдарламасы” жасалды. Бұл бағдарлама ұлттық көркем мәдениет, эстетика, музыка, бейнелеу жөне халықтық әсемдiк ғолданбалы өнер жөнiнде бiлiм берудi өзiнiң мақсаты еткен балабағшадан бастап бiлiм берудiң барлық циклiне арналған. Бағдарлама мектепте, мектепке дейiнгi жөне мектептен тыс мекемелерде имандылық - эстетикалық тәлiм - тәрбие жүйесiн - ұлттық ерекшелiктердi, баланың әсiп - жетiлетiн ортасындағы хал - ахуалды ескере отырып қайта құруға, отбасы мен мектептiң арасындағы ынтымағтастықты нығатуға, баланың бойында имандылық, iзгiлiк, сезiмталдық ғасиеттердi қалыптастыруға, оның болмасы мен бiлiктiлiгiнiң арасынла диалетикалық үйлесiм болуын ғамтамасыз етуге бағытталды.

Мектепке дейiнгi балалар мекемелерiндегi имандылық, iзiгiлiк, эстетикалық тәрбие баланың сезiмталдықын оятып, оның бойында эстетикалық мағлұматтарды қалыптастырып, музыкаға, сурет салуға, сөз сырына ңңiлуге, тағпағ оқуға, ертегi ғабiлетiн дамыта бастауға, айналадағы ортаға, оның әр түрлi құбылыстарына көзқарасын орнығтыруға бағытталды.

Мектептегi имандылық - эстетикалық бағыттағы сабағтар (мөнерлеп сәйлеу жөне шешендiк, әулеттiк тұрмыс, мiнез - ғұлық жөне әдеп, ән - күй, бейнелеу, ғолөнер, қазақ биi, ырғағты гимнастика) оқушының әсемдiк сезiмiн, бейнелi ойлау ғабiлетiн, жалпы адамгершiлiк ғасиеттерiн қалыптастыруды көздейдi.

Бағдарламаның негiзгi мақсаты оқушыны мөнерлеп сәйлеуге, шешендiкке дағдыландыру, ұлттық әдепке, қазақша, ән салып, би билеуге үйрету, бейнелеу өнерiн, ғолөнердi ғастерлеуге дағдыландыру. Демек, бағдарма оқушының бойынша өнердiң мәнi мен алатын орынын, оны ғабылдау деңгейiн дамыта отырып, туған еленiң халықының ұлттық дәстүрлерiне, мәдениетiне деген патриоттық сезiмiн қалыптастыруға жан - жақты педагогикалық жағдай жасауға кәмектеседi.

Бағдарлама жергiлiктi ерекшелiктер мен мңмкiндiктердi ескере отырып, оқушыны iскерлiкке баулауға, сәндiк - ғолданбалы туындылар жасау ғабiлеттiн дамытуға бүкiл әлемдiк мәдениетпен, бейнелеу өнерi ұлыстарды өнерiмен, таныстыру арқылы оның жалпы бiлiмiн, ой әрiсiн, эстетикалық көзқарасын, талғамын тереңдет түсуге ықпалын тигiзедi.

Бағдарламада оқу жоспарының сабағ кестесi берiлген. Имандылық - эстетикалық тәрбиенi жетiлдiруге байланысты қызықты - қызықты ұсыныстар мен жаңа бағыттар көрсетiлген перспективалық мiндеттер ғойылған.

Оғушының бос уағытын дұрыс пайдалану жағдайда ескерiлген. Бұл салада бағдармала мектептен тыс мекемелерде мынадай үйiрмелердi ұйымдастыруды ұсынады: қазақша би, халық әуендер, жыршылык, терме айтыс өнерi, халық аспаптар оркестрi (ансамбль), әуесғой студиялар, халық ойындары эстетикалық дүниежүзiлiк мәдениет клубы. Қазақстанның эстетикалық жөне көркемдiк мәдениет клубы, кәне жөне ғазiргi сәулет өнерi клубы, әлеуметтiк жөне халықтық дәстүр клубы, тұрмыс құру жөне жыныстық тәрбие клубы.

Бағдарламада сондай - ақ қазақ халқының ғасырлап бойы қалыптасқан отбасы тәрбиесi дәстүрлерiне де кәңiл бөлiнген.

Осы аталған халықтық педагогика принциптерi негiзiнде жаңа оқу бағдарламалары мен оқулықтар жасау жөнiнде эксперименттiк зертеу жұмыстарын жңргiзу үшiн уағытша ғылыми - зерртеу ұжымдары құрылды. Айналасы бiр - екi жылдын арасында бұл мәселе өзiнiң шешiмiн таба бастады 1990 - 1991 жылдары балабағшадағы балалар үшiн қазақтың ғолданбалы өнерi (авторлары Б. Байжiгiтов, Г. Старченко), музыка (Д. Е. Ерғалиева басқарған топ), бейнелеу өнерiн (Левченко Т. Дамытуға байланысты бағдарламалар, әдiстемелiк оқу құралдары жарығ көрдi.

Кешендi бағдарламадағы негiзгi бағыттар бойынша мектеп оқушыларына арналып бiрнеше баламалы бағдарламалар жасалды.

Бұл жерде бейнелеу жөне сәндiк - ғолданбалы өнерi пәнi саласынан Ұ. Ибрагимовтың (1 - 4 сынып), Қамаков, Әмiрғазин, Балкеновтың (1 - 7 сынып) еңбектерiн атауға болады, олар өзiндiк ерекшелiгiмен көзге түседi.

Мысалы, Қамағовтың бағдарламасының бұрынғы бағдарламаларға қарағанда ерекшелiгi - оқу, тәрбие жұмыстарында халықтық педагогика үлгiлерiн кеңiнен пайдалану көзделедi. Бағдарламанын мазмұны мынадай негiзгi оқу - тәрбиелiк мiндеттердi орындауға бағыталған.

Практикалық көркем бейнелеу iс - әрекеттерi барысында:

оқуышлардың көркемдiк бiлiм негiздерiн игеруi жөне олардың бейнелi ойлау ғабiлеттiлiктерiн дамыту;
балалардың көркемдiк образдар жасау жөне шығармашылық iс - әрекеттерiнде әдеби шығармалардан, фольклордан әсерлi сюжеттердi немесе тарихи оғиғаларды көрсете, ұлттық музыканы естiрте отырып, туған жер тарихымен, халық әмiрiмен, тұрмыс салтымен, мәдени - дәстүрлерiмен байланысты тағырыптарды мейiлiнше оңтайлы пайдалану.

өнердi эстетикалық мәнде ғабылдау саласында:

оқушылардың өнердi эстетикалық ғабылдауын жүйелi қалыптастыру, шығарма мазмұнын талдай жөне бағалай бiлу дағдыларын дамыту;
шындық объектiлерi мен өнер туындыларының мазмұнын салыстырмалы талдай бiлуге баулу;
оқушылардың туған халықтың өнердегi көркемдiк дәстүрлерiн танып - бiлуiне ықпал ету;
Қазақстанның бейнелеу жөне сәндiк - ғолданбалы өнерлерiнiң түрлерi мен ерекшелiктерiн, тарихи ғұндылығын, оның қазақ халқының әмiрiндегi мәнi мен мазмұны туралы бiлiм деңгейiн дамытуды ғамтамасыз етi.

Автордың айтуынша, бейнелеу жөне сәндiк - ғолданбалы

өнердiң барлық ғыр - сырын оқушылардың эстетикалық мәнде тануы мен көркемдiк бейнелеу жұмыстарының өзара бiрлестiгiнен, көркемдiк бiлiм негiздерiнiң сапалылығын, эстетикалық тәрбиесiң сапалылығын, оқушылардың рухани дамуына әсерлi ықпал ететiн принциптердiң бiрiн көруге болады.

Осы жылдары халықтық педагогика негiзiнде жасалған

“Елiм - ай” атты 1 - сыныпға арналған ән - күй пәнiнiң бағдарламасы да дүниеге келдi. Оның авторлары Қазақстың Абай атындағы Мемелекеттiк педагогикалық университеттiнiң оқушылары (М. Балтабаев, С. Ұзағбаева, Т. Қышғашбаев, М. Быковских, Б. Әлмұхамбетов, К. Г. Жолымбетова) .

Бұл бағдарламаның ерекшiлiгi - халқымыздың ғанына сiңiп, бойына дарыған өнер түрлерi: ән, күй, ою - әрнектер, би ғимылдары, ұлттық ойн түрлерi, ауыз әдебиетi үлгiлерi (мағал - мөтелдер, жаңылтпаштар, ертегiлер, жұмбағтар, аңыз - әңгiмелер т. б. ) жөне домбырада ойнау машығтары берiлген. Тоғсан тағырыптарының аттары да: 1 тоғсан “Сарыарға”, 2 тоғсан - “Ағғу”, 3 тоғсан “Тұлпар”, 4 тоғсан “Достық”, ұлттық ерекшелiктерден туындайды.

Бағдарлама мектеп мұғалiмдерiнен жан - жақты iзденiстi талап етедi. Оның ғиыншылығы да, қызықтықы да мiне осында.

1992/93 оқу жылында бағдарлама Республиканың 46 қазақ мектебiнде эскперименттiк тұрғыда жүзеге асырылды. өзiндiк ерекшелiгiмен, жаңа бағытымен көпшiлiк мұғалiмдердiң кәңiлiнен шығуда.

Осы жылдар Қазақтың ғыздар педагогика институтының кафедра меңгерушiсi, доцент Р. Жәрдемалиеваның басқаруымен музыкалық тәрбие беру тұжырымдамалары дайындалып, талқыланды. Бiрiншi рет өнер мектебi туралы ереже жасалды. 1991 жылдан музыка мектептерiнiң барлығы жаңа оқу жоспарларымен жұмыс iстеуге кәштi. Кәбiнде қазақ халық аспаптары жас әншi, жас күйшi бөлiмдерi ашылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.