Балалар психологиясының зерттеу әдістемесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І-тарау. Балалар психологиясының ғылыми-теориялық негіздері

1. 1. Балалар психологиясы пәні зерттейтін ғылыми-теориялық

мәселелер . . . 5

1. 2. Мектеп жасына дейінгі балалардың психикалық дамуына әсер етуші факторлар… . . . 8

ІІ тарау. Балалар психологиясының зерттеу әдістемесі

2. 1. Мектеп жасына дейінгі балаланың жас кезеңдерінің психологиялық зерттеу жолдары . . . 14

2. 2. Бала психологиясы пәнінің зерттеу әдістері . . . 16

ІІІ Қорытынды . . . 28

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 30

Кіріспе

Білім беру туралы Заң - Республика азаматтарының білім алуға конститутциялық құқын қамтамасыз етуге арналған заң. 1999 жылы маусымның 7-нде қабылданды. Бұл Заңда мемлекеттік саясаттың негізгі принциптері, орталық және түрлі деңгейдегі жергілікті атқарушы органдар арасының білім беру саласындағы құзыретін шектеу белгіленген. Заңда білім беру саласындағы қоғамдық қарым-қатынастарды реттейтін, білім процесі субъектілерінің құқылары мен міндеттері, өкілеттілігі мен жауапкершілігі белгіленген. Білім беру жүйесінің міндеттері көрсетіліп, осы сала ұйымдарының ережелері, бағдарламалары мен білім деңгейлері айқындалған. Сондай-ақ, білім беру жүйесін басқару мен оның экономикасы, білім беру саласындағы халықар. қызмет көрсетілген. ҚР-ның білім беру саласында мұнан басқа да жекелеген нормативті актілері ба.

Біздің елімізде балаларға мектеп жасына дейін коғамдық тәрбие берудің ықпалы ұдайы өрісін кеңейтіп келеді. Балабақшалар халық ағарту жүйесіндегі алғашқы буын ғана емес, оларға басқа да оқу-тәрбие мекемелерімен қатар біздің қоғамдык құрылысымызға сай келетін баланың жеке басын, оның әлеуметтік бағдарларын қалыптастыру жауапкершілігі де жүктелген. Мектеп жасына дейінгі бала психологиясы туралы оқу құралы студенттер мен оқушылардың жалпы психология ұғымдарының жүйесімен күні бұрын таныс болуын көздейді. Ұғымның жаңа түрін енгізе отырып, текстің алдын ала даярланбай-ақ қабылданатындай болуы үшін автор әр кезде оның мән-мағынасын түсіндіріп отыруға тырысты.

Оқу құралының негізіне советтік балалар психологиясында қалыптасқан баланың дамуының психикалық теориясы алынды. Ал бұл теория психикалық қасиеттер мен қабілеттілікке «әлеуметтік мұрагерлік туралы, жеке адамның адамзат жасаған материалдық және рухани мәдениетті «игеруі» туралы маркстік қағидаға сүйенеді. Баланың психикалық дамуында тәрбие мен оқытудың жетекші ролін анықтауға және осы даму барысындағы баланың әр түрлі іс-әрекетінің принципті мәнін талдауға зор көңіл бөлінген.

Баланың туған кезеңінен бастап неғұрлым есею шақтарына ауысуына қарай материалды түсіндіру бала психикасының үдемелі дифференциациясына сәйкес барған сайын жіктеліп беріледі. Бұл оқу құралының құрылымындағы жетекші идея - балалардың әлдебір дара психологиялық ерекшелігін емес, негізгі пәні оның психикалық дамуы болып табылатын бала психологиясын ғылым ретінде ашып көрсету, осыған сәйкес психикалық дамудың әрбір кезеңін, әрбір жағын баяндағанда даму процесінің, өзінің шығатын алғышартын, оның жағдайын, негізгі бағытын, онда пайда болатын жаңа құрылымдар мен соңғы нәтижесін сипаттайтын бірқатар мәселелер басты орын алады. Балалардың жас ерекшеліктеріне қатысты сипаттама материал даму процесін түсінуге лайықталып енгізілген. [1]

Кітапты жазу барысында Л, С. Выготскийдің, С, Л. Рубинштейннің, А. Н. Леонтьевтің, А. В. Запорожецтің, П. Я. Гальпериннің, Д. Б. Элькониннің, Л. И. Божовичтің жәке олардың әріптестерінің, сондай-ақ басқа да көптеген совет психологтарының зерттеу еңбектері кейінен пайдаланылды. Бала психологиясының шетелдік көрнекті өкілдері В. Штерк, К, Бюлер, Ж. Пиаже, А. Валлон, Дж. Брунер, т. б. еңбектеріндегі материалдар да еңгізілді.

Зерттеудің мақсаты: Балалар психологиясы пәнінің шұғылданатын мәселелерімен даму тарихына жалпы шолу.

Зерттеудің міндеттері: Балалар психологиясы пәнінің жалпы шұғылданатын мәселелерімен даму тарихын дамытудың ғылыми теориялық негіздерін анықтау.

Зерттеудің объектісі: Мектеп жасына дейінгі бала.

Зерттеудің пәні: Балалар психологиясы.

Зерттеу әдістері: Балалар психологиясы пәнінің жалпы шұғылданатын мәселелерімен даму тарихына байланысты философиялық, психологиялық, педагогикалық, лингвистикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау;

Балалар психологиясы пәнінің жалпы шұғылданатын мәселелерімен даму тарихын анықтауда қазіргі қолданылып жүрген оқу құралдарымен мен тәрбиешілер тәжірибесін зерттеу.

Курстық жұмыстың құрылымы : кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І-тарау. Балалар психологиясының ғылыми теориялық негіздері

1. 1. Балалар психологиясы пәні зерттейтін ғылыми-теориялық мәселелер

Балалар психологиясы балдырғанды зерттейді. Алайда баланы зерттейтін басқа ғылымдар да бар. Олардың әрқайсысы өзінше, өзінің ерекше жағынан зерттейді.

Балалар психологиясы балдырғанның басқа адамдармен қарым-қатынас жасай алатын, еңбектенетін, жаңалық ашатын, өнер туындыларынан ләззат ала білетін ересек адамға қалай айналатынына көңіл бөледі.

Жас балдырған үлкен адамға ұқсаңқырамайды. Мәселе оның білімін үлкендердің білімімен салыстыруға болмайтындықтан да емес. Қарапайым күнделікті бақылауларынан баланың сезінуі, ойлауы үлкен кісілердей емес екендігін білеміз. Сәбидің сезімдері күшті, бірақ көбіне тұрақсыз болулары мүмкін. Бүгін құштар болған нәрсесін ертең ұмытып кетуі ғажап емес. Үлкендердің астарлап сөйлегенін балалар түсіне бермейді. Жас бала өзін қызықтырмаған істі зорлап орындай алмайды. [2]

Баланың қолынан келмейтіні көп. Бірақ біз тек сәбидің әлі де қолынан келмейтініне, әлі де істей алмайтынына ғана көңіл аударар болсақ, онда біз ересектерге тән жаңа қасиеттердің, сапалардың қайдан пайда болатынын ешқашан түсінбес едік. Сондықтан баланың бойында не бар, ол не істей алады, жасы өскен сайын ол қалай өзгеріп, нені үйреніп келеді дегенді анықтау әлдеқайда маңызды.

Баланың дамуы үлкендерді үнемі таңдандырады әрі қуанышқа бөлейді. Ол бүгін кешегісіне, ал ертең бүгінгісіне ұқсамайды. Ілкіде басын жерден шаққа көтеретін ол, екі айдан кейін отырып, шылдырмақтармен ойнайды, ал тағы да бірнеше айдап соң тәй-тәй басып, алғашқы қадамдарын жасайды. Бұл қадам сенімсіз, тәлтірек болғанымен, ең маңыздысы оның бастауында, оның алдынан жаңа кең байтақ дүние - бұрын ол алғаш бесіктің тал қоршауының (манеждің) ішіңде отырғаң кейде ойына кіріп те шықпаған жаңа дүние есігін ашты. Міне, ол түрліше дыбыстар да шығарады. Енді бір-екі айдан соң бөбекке ғана тән былдырды есіткен боламыз. Тағы да бір сыпыра күндерден кейін ата-анасының ет-бауырын елжіретіп «ма-ма-ма», «ба-ба-ба» дегенді айтады. Содан сон, сәби «мама» деп те, «папа» деп те, «бер» деп те, «ал» деп те айта бастайды. Әлі де сөз қоры аз болғанымен, бұл жердегі ең бастысы оның сәйлеуді бастағаны, оның адамзат тілінің бай қазынасына жол ашқаны.

Үлкендер кейде баланың «ақылына» таң қалады. Шынында бұл жердегі кұпия ақылда емес, табысқа тез жетуде, бала кеше қолынан келмегенді бүгін үйреніп үлгермегендігінде жатыр. Баланың үнемі ілгері ұмтылуы, оның мінез-құлқында, іс-әрекетінде жаңалықтың пайда болуы, қарапайымдылықтан неғұрлым күрделі, ойланып атқарылатын қимылға ауысуы, сөйлеуді игеруі дербестілігінің алғашқы көріністерінің пайда болуы, міне, осылардың бәрі сәбидің дамуын сйпаттаитын фактылар. Бұлар бала психологиясының қорытынды шығару үшін пайдаланылатын материалы болып табылады. - Жеке балалардың дамуындағы өзгешеліктерге, олардың өзіндік ерекшеліктеріне қарамастан, бүкіл сәбилердід бәріне, ортақ қасиеттер болады. Олардың барлығы да дамудың бір кезеңдерінен, сатыларынан өтеді.

Жаңа туған сәби қандай болады? Ол - бағым-күтімсіз бір күн де өмір сүрерлік қабілеті жоқ, өздігінен қозғала да алмайтын, тарақтану да қолынан келмейтін, айналасымен қарым-қатынас жасауға да мүлдем дәрменсіз тірі жан.

Енді мына біздің алдымызда үш жасар- бала делік. Бұл -өзінің ерекше ішкі- дүниесі, өзіндік тілегі, әдеті, талғамы бар, кей жағдайда өз дербестігін көрсетіп, оны табаңдылықпен сақтай алатын адам, Ол жүруді, қолын сілтеп әр түрлі қимыл жа сауды ғана емес, сонымең бірге киімдерді, ыдыс-аяқты, мебель ді, қарындашты, кішкене күрекшені, адам жасаған басқа да көптеген дүние-мүлікті қолдану тәсілдерін де игереді. Үш жасар бала сөйлей біледі, 1000-нан астам сөз біледі, грамматикалық жағынан байланысқан сөйлемдер құра алады, айналасындағылардың бәріне қызыға қарап, сан түрлі сұрақ қояды. Ойнаған кезде көбіне үлкендерден көргенін істеп, соны өзінше қайталайды. Ақыл-ойының жетілуі жөнінен ол ең, бір дамыған жануарлардан әлде қайда озық. Адамға ұқсас маймылдардың өздері шеше алмайтын міндеттерді шешу балаға қиындық келтірмейді, ол ойлаған кезде өзінің жартусыз тәжірибесін ғана емес, үлкендердің біртіндеп үйреткендерін де пайдаланады. [3]

Тағы да төрт жыл өткен соң бала мектеп есігін ашады. Бұл кездегі өзгеріс үш жасар уақыттағыдан әлдеқайда басым. Балабақша түлегі-адамзат қоғамының кішкене мүшесі. Олардың алдынан адамзат қылығы мен өзара қарым-қатынасының кең жазирасы ашылған. Ол өз іс-әрекетін құрбы-құрдастарының іс-әрекеттерімен үйлестіруге, қиын жағдайда жолдасына көмектесуге, моральды қарапайым нормалары тұрғысынан баға беруге үйренген. Оған адамның көңіл күй толғаныстары түсінікті. Бала енді тек мейлінше күрделі іс-әрекеттерді орындауға емес, өз ойларын ойын, сурет салу, құрастыру кездерінде дербес жүзеге асыруға қабілетті. Ол бірқатар білім, іскерлік пен әдеттерді игереді - санауды (кем дегенде, онға дейін), қарапайым арифметикалық есептерді шығаруды үйренеді, әріптермен танысады.

Оның қабылдауы, есі, ойлауы ырықтылықты, басқаруды игере бастайды. Өз-өзінен қызықты, тартымды ғана емес, сонымен бірге әлдебір мақсатқа жету үшін (құрбыларының қолдауына ие болу, тәрбиешінің мадақтауын есту үшін) үйрену қажет нәрселерді де тыңдау, көру, есте сақтау, ойластыру мүмкіндігі пайда болады.

Бұл өзгерістердің бәрі кездейсоқ емес, өзінің себептері бар заңды сипаттағы нәрсе. Егер кейбір балаларда бұл процесс басқаша жүрсе, онда дамуда ауытқушылық бар деуге - дамуының озық жүруі, кенже қалуы немесе дұрыс еместігі туралы олардың да әрдайым белгілі бір себептері бар екенін айтуға- болады. Даму заңдылықтарын анықтау, оған әсер ететін себептерді іздестіру - балалар психологиясының маңызды міндеті, балалар психологиясы тек балдырғанның психикалық дамуын , психикалық дамудың әрбір сатысын сипаттайтын негізгі компоненттерді зерттейді. Бойының өсуін, салмағының, артуын, дене пропорциясының өзгеруін нерв жүйесінің құрылымы мен жұмысының жетілуін, ішкі секреция бездерінің жұмыс атқару өзгерістерін - дамудың осы жақтарының бәрін жас ерекшелігі анатомиясы мен физиологиясы зерттейді.

Әр түрлі жастағы балалар, олардың психикалық даму тұрғысынан алғанда да алдымен іс-әрекеттің оларға тән әрі лайықты түрлеріне қарай өзара ерекшеленеді. Мәселен, бір жасар сәби негізінен қолына түскен нәрсені соғып, сілкілеп, бір ойыншықты екіншісінің үстіне қойып, ұрғылап қимыл жасаса, мектеп жасына дейінгі бала құрастырумен шұғылданады, текшелерден үй тұрғызады, сурет салады, жапсырады, ойын үстінде қоршаған өмір оқиғаларын, сүйікті ертегілер сюжеттерін қайта жасап жаңғыртады. [4]

Психикалық дамудың маңызды жағын баланың бойындағы психикалық процестер мен сапалардың, қабылдаудың, зейіннің, есте сақтаудың, ойлаудың, сөйлеудің, сезімдердің, мінез-құлықтық еріктің - басқаруының бастапқы формаларының пайда болуы, өзгеруі және жетілуі құрастырады. Мысалы, екі-үш жасар балалар өздерінің іс-әрекеттерін ойша жоспарлай алмайды. Олар «теоретиктер» емес, «практиктер»: бала шкаф астында кептеліп қалған ойыншық атты бар күшін сала жұмсайды. Оны басқа жағынан қозғаса оңай суырып -алуға болатынын біле бермейді. Пайда болған міндеттерді балалар заттармен қимыл жасау процесінде шешеді. Міне, бала стол үстіне «секіріп шығып кеткен» допты алуға тырысады. Қаншама, ұмтылғанымен қолы жетер емес. Қасында сызғыш жатыр. Соны қол ына алады, айналдырып қарайды, столға ұрып көреді. Допқа тиіп кетіп еді, ол домалай бастайды. Иә, енді бала сызғышты саналы түрде жұмсайды. Доп домалап жерге түсті - мақсат орындалды.

Екі-үш жылдан кейін балалар алдын ала күрделі емес ойын сюжеті нендей роль атқаратынын, ойыншықтардың қайсысы кім алатынын өзара ойласып келісе, ойын материалын, рольдерді бөлісе алады. Баланың күрделі құрылыстарды (қуыршақ тарға үйлер, машиналарға гараж) дұрыс жоспарлайтынын, олардың аумағының мақсатқа сай болуы керектігін түсінетінін (гараж болса, ішіне ойыншық машина сиятындай болатынын) жиі көруге болады. Мұның бәрі іс-әрекет үстінде ойлаудағы практикалық, іс-әрекетке бағыттап, жөнге келтіре бастайтын ақылмен ойлауға өту болып отыр.

Ақырында, сәбилік және мектеп жасына дейінгі шақ, - бұл-баланың жеке басының қалыптасуы басталатын шақ.

Жас баланың мінез-құлқы қысқа мерзімді, итермелеуші тілектерден түрткі алып, кездейсоқ жағдайларға тәуелді болады. Міне, ол анадай жерде тұрған фарфор ыдысқа ынтыға ұмтылды, алайда үлкендер, ыдысты сындырып алар деген қауіппен көрінбейтін басқа жерге қойса болды, балдырған бұрынғы ойын ұмытып, әткеншекке тербелу немесе қолына түскен ойыншықты соққылап ойнаумен айналысып кетеді. Бұл жерде біз баланың жеке басы туралы жақсы не жаман деген пікір айта алмаймыз. Ал, мектеп жасына дейінгі бала болса, әңгіме басқа. Оның қылықтары жекелеген тілектен, талап-ниеттен емес, белгілі мотивтер жүйесімен белгіленеді. Бес жасар бала текшелермен ойнап отыр делік, оны бірдей уақытта құрбылары көшеге шығуға шақырады, ал әжесі оның әлдебір шаруаға көмектесіп жіберуін сұрайды. Әрине, оның көшеге шыққысы келіп-ақ тұр бірақ алдымен текшелерді жинап, жәшігіне салады, содан соң тездетіп әжесінің өтінішін орындайды да көшеде күтіп тұрған балаларға барып қосылады. Бұлай болмауы да мүмкін балалар түрлі тәрбие алады ғой. Алайда ең маңызды мәселе өзінің бір талабын екіншісіне жеткізіп баланың саналы түрде іс-әрекет жасауға қабілетті болуы. Келтірілген мысалдар бала психологиясы пәнінің мәнін ашуға мүмкіндік береді. Бала психологиясы - балдырғанның психикалық даму факторлары мен заңдылықтарын оның іс-әрекетінің дамуын, психикалық процестерінің және сапаларының дамуын, оның жеке басының қалыптасуын зерттейтін ғылым. [5]

1. 2. Мектеп жасына дейінгі балалардың психикалық дамуына әсер етуші факторлар

Тәрбие психологиясы туралы жалпы түсінік. Тәрбие кез келген қоғамның маңызды функциясын құрайды. Дамыған социалистік қоғамда коммунистік дүниетанымы биік адамгершілік қасиеттері бар, терең идеялы, сенімді, қоғамдық белсенді, болмысқа творчестволық көзқараспен қарайтын жаңа адамды жеке адам ретінде тәрбиелеу басты мақсат пен міндетке айналып, коммунистік қарым-қатынас құрудың маңызды шарты болып табылады.

Бұл міндетті шешу қазіргі психологиялық-педагогикалық білім жүйесінде талданған ғылыми принциптерде іске асырылады және оларды үнемі теориялық жағынан дамытып отыруды көздейді.

Тәрбие психологиясын зерттеудегі маңызды мәселелердін ішінде жеке адамды онтогенезде қалыптастырудағы негізгі деректерді, заңдылықты, кезеңдерді, шарттарды, механнзмдерді және ерекшеліктерді ашу басты орында тұр. Бұл мәселелер даму үстіндегі адамның іс-әрекеттерінің түбегейлі проблемаларын, оның санасы мен жеке іс-қимылын жетілдіру тұрғысынан зерттеледі. Зерттеушілердің назары бірнеше міндеттерді шешуге бағытталады.

Жеке адамдарды белсенді мақсатка бағыттап қалыптастыру мүмкін бе? Бұл тұста ғалымдардың дүниетанымдық көз-қарасы, жеке адам мәні, алдымен, оның қалыптасуы мен дамуындағы әлеуметтік әрі биологиялық бастаманың қарым-қатынасы, неғұрлым дәл шектеледі.
Жеке адамның адамгершілік өрісін қалыптастырудағы заңдылықтар мен механизмдер мүмкіндіктері, шарттар және бұл процеске белсенді ықпал жасау механизмдері қандай? Бұл сәттерді талдауда совет психологиясы адам іс-әрекетінің мәні және оның құрылысы мен өзгерісі туралы маркстік қағидаларға негізделеді.
Жеке адамды қалыптастыру процесіне ықпал жасауда зерттеу мен ұйымдастыру жүйесінің принциптері мен шарттары қандай? Бұл тұрғыда әрбір дәуірге тән психикалық дамудын жас шағы кезеңдеріне бөлу іс-әрекеттің жетекші типтері туралы совет психологиясы ғылымының қағидалары аса маңызды орын алады.

4. Жеке адамды психологиялық қайта құрудың аса мол мүмкіншіліктерін қамтамасыз ететін тиімді формалары, шарттары мен тәрбиелеу процестерін ұйымдастыру мүмкіншілдіктері қандай? Олар біздің қоғамның жағдайында тәрбиелеудін негізгі мақсаты - жеке адамдардың коллективтік сапасын қалыптастыру, олардың іс-әрекеттерін қоғам мүддесіне бейімдеумен айқындалады. [6]

Тәрбие психологиясы педагогикалық процесті мақсатты түрде ұйымдастыру тұрғысында жеке адамды қалыптастырудағы психологиялық заңдылықтарды зерттейді.

Тәрбие психологиясы тәрбиені тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара әрекеттерінде, тек қана тәрбие объектісі ғана емес, сонымен бірге субъектісі болып табылатын тәрбиеленушілердің өздерінің өзара әрекеттерінде іске асатын процесс ретінде қарастырады.

Жеке адамның моральдық-еріктік өрісін, адамгершілік санасын, адамгершілік түсініктерін, ұғымын, принциптерін, сенімдерін, қылығының адамгершілік негіздерін, адамгершілік сезімдерін басқа адамдарға, қоғамға деген қарым-қатынасын білдіретін мінез-құлық тәсілдері мен әдеттерін қалыпастырудағы психологиялық механизмдерді аша отырып, тәрбие психологиясы даму үстіндегі жеке адамды белсенді «жобалауды», қазіргі балалық шақтың түрлі кезеңдеріндегі тәрбиелеу процесін ұйымдастырудың принциптері, шарттары мен ерекшелігінін жалпы зандарын табады.

Тәрбие психологиясы оқушылардың тәрбие ықпалы жағдайындағы психикалық іс-әрекеттері заңдылықтарын шәкірттердің өзін-өзі тәрбиелеуінің психологиялық негізін аша отырып, осы механизмдердің жеке адам қасиетін қалыптастырудағы ықпалын зерттейді.

Тәрбие психологиясы кейбір психологиялық өзгешеліктердің тежелуі және қайта құрылуларын жаңадан пайда болуын және даму процестерін қарастырады. Міне, сондықтан да баланың жаңа психологиялық мүмкіндіктерін жасауға бағытталу, Л. С. Выготскийдің пайымдауынша, баланың психақалық дамуынан кенже қалмай, қайта оны ілгері бастыртып. өз сонына ертіп, мақсатқа бағыттай ұйымдастырып, басқарып отыратын тәрбиелеу процесін ұйымдастыруға мүмкіншілік туғызады.

Жеке адамды онтогенезде мақсатты түрде қалыптасғырудағы айқын заңдылықтарды табу балаларды тәрбиелеуді ғылыми негізде құруды, сонымен бірге психологиялық теорияның даму базасын жасауды қамтамасыз етеді.

Психологиялық білімнің негізгі саласы ретінде тәрбие психологиясының басты ұйымдастыру кезеңі - жеке адамды онтогенезде белсенді мақсатты түрде қалыптастыру мүмкіндіктері туралы кағида. Бұл советтік психология ғылымының қоғамдық ролі мен өскелең адамның жеке басын қалыптастырудағы генотиптік, яғни жеке адамның қалыптасуындағы әлеуметтік жеке биологиялық арақатынас проблемаларының орнын бағалау көз-қарасымен анықталады.

Жеке адамның қалыптасу шарттары жөніндегі биологиялық және әлеуметтік арақатынасы туралы мәселе - жеке адамды түсінудегі шешуші мәселе.

Бұл мәселенің принциптік маңызы былай түсіндіріледі, әлеуметтік жағдайдың жетекші ролін мойындау жеке адамның дамуына қоғамның белсенді ықпал ететінін көрсетеді, жан-жақты өсіп өнуіне бөгет жасайтын әлеуметтік себептерді жоюға бағдарланады. Ал адамның биологиялық болмысының анықтаушы ролін мойындау - жеке адамды қалыптастырудағы қоғамның ролі тек қана адамның хайуандық бастамасын білдірмеумен шектеледі деген ұғымға тең. [7]

Бірақ қазіргі заманғы мәдени-тарихи процестін, ерекшеліктері және ғылыми білімдердің даму деңгейі капиталистік елдерде де жеке адамның әлеуметтік табиғаты идеясын қабылдап, талдайтын ғалымдардың саны өсуін туғызып отыр. Алайда дүние-таным позициясынын, таптық сабақтастығы көптеген батыс психологтарының жеке адамды дамытудағы әлеуметтік факторлардың ролі мен мәнін дұрыс түсінбеушілікке әкеліп соқтырды. Қазіргі заманғы кейбір буржуазиялық теориялардың адамды дамытудағы әлеуметтік факторларды мойындағанымен оны шын мәнінде жалан түрде түсінетіндігін еске алу қажет. Кезінде Л. С. Выготский буржуазия психологтары баланың жеке басы әлеуметті, бірақ әлеуметтіліктің өзі организмдердің биологиялық ықпалында болады деген қарапайым схема бойынша әрекет отырып әлеуметтікті биологиялық ықпалдың жай түрі ретінде ашып беретінін атап айтқан болатын.

Советтік психология ғылыми жеке адам ретіндегі адам туралы маркстік-лениндік теория негізінде жеке адам дамуын табиғилық пен қоғамдықтың күрделі диалектикасын ашып берді. «Ерекше жеке адамның» мәнін, - деп атап көрсетгі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.